Serinkuyu, Hanak
| Serinkuyu | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Serinkuyu Serinkuyu'nun Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Hanak |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 189 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75900 |
Serinkuyu, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Serinkuyu'nun eski adı Taneidan veya Danidan'dır. Nitekim 1886 Rus nüfus sayımında Taneidan (Танейданъ), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise Danidan (دانیدان) olarak geçer.[3][4] Bu yer adı Gürcüce kaynaklarda Taneidani (ტანეიდანი) olarak geçer.[5]
Taneidan veya Danidan, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan Eruşeti'de yer alır. Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü Serinkuyu köyü sınırları içinde bulunan ve ortadan kalkmış olan Orbuha köyündeki megalit kale kalıntısı, bu yörenin çok eskiden bu yana yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[6][7]
Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteri komşu köyler Kondureli ve Verana Nakalakevi yer almasına rağmen, Taneidan veya Danidan adı geçmemektedir.[8] Ancak Serinkuyu köyünün sınırları içinde iki adet megalit kale kalıntıları buranın eski yerleşme bölgesi olduğunu göstermektedir.[9]
Taneidan köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nin ardından 1878'de imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlılar tarafında Çarlık Rusya'sına bırakıldı. 1886 nüfus tespitinde Rus idaresinin Taneidan (Танейданъ) şeklinde kaydettiği yerleşim, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlı Sorsi nahiyesinin 16 köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 45'i erkek ve 38'i kadın olmak üzere, 12 hanede yaşayan 83 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Türkmen olarak kaydedilmiştir.[10] Taneidan'ın nüfusu 1896 yılında 100 kişiye, 1906 yılında da 128 kişiye yükselmiştir.[11]
Taneidan köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Ardahan sancağının bir bölümünü ve köyü Gürcistan’ın bir parçası olarak tanıdı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında köy Ankara Hükümeti tarafından fiilen yeniden Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Anlatşması’yla Taneidan köyünün de içinde yer aldığı Ardahan bölgesi Türkiye’ye bırakıldı.[12][13]
Taneidan, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Danidan (دانیدان) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı.[3] 1935 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 167 kişiden oluşuyordu.[14] Danidan "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Serinkuyu olarak değiştirilmiştir.[15] Serinkuyu köyünün nüfusu 1965 yılında 323 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 59 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
Bugünkü Serinkuyu köyünün sınırları içinde Orbuha (ორბუხა) adını taşıyan bir köy bulunuyordu. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde de Orbuha (اوربوخا) olarak geçen köy, Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı ve köyün nüfusu 19 haneden (yaklaşık 95 kişi) oluşuyordu. Hane reislerinin adları bu köyün de o tarihte Hristiyan bir Gürcü köyü olduğunu göstermektedir. Sonradan ortadan kalkmış olan Orbuha köyünün 1,2 km güneybatısında, Çoti (Çat) Suyu ile sol kolu Taneidan (Serinkuyu) Deresi’nin birleştiği yerdeki kayalıkta megalit bir kalenin kalıntıları bulunmaktadır. Orbuha Kalesi (9,8 × 8,6 m), kaba ve iri taşlardan (megalit) inşa edilmiştir. Günümüze kalan duvarların yüksekliği 2 metreyi bulur. Kalenin iç kısmı daha küçük taşlarla dolmuştur.[6][7]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 41 km, Hanak ilçe merkezine 15 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 189[2] |
| 2021 | 201[2] |
| 2020 | 213[2] |
| 2019 | 209[2] |
| 2018 | 231[2] |
| 2017 | 234[2] |
| 2016 | 235[2] |
| 2015 | 246[2] |
| 2014 | 252[2] |
| 2013 | 244[2] |
| 2012 | 267[2] |
| 2011 | 277[2] |
| 2010 | 287[2] |
| 2009 | 287[2] |
| 2008 | 302[2] |
| 2007 | 303[2] |
| 2000 | 254[17] |
| 1990 | 408[18] |
| 1985 | 477[19] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Serinkuyu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Hanak Serinkuyu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759.
- ^ ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 189. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 14. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 544". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 528-557". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 367-368, ISBN 9789941478178.
- ^ "'Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 312". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, ISBN 9786052100271.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 99.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 638". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 359.
- ^ a b "Serinkuyu Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.