Çavdarlı, Hanak
| Çavdarlı | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Çavdarlı Çavdarlı'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Hanak |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 34 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75900 |
Çavdarlı, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Çavdarlı köyünün eski adı, Verana Nakalakevi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Verana Nakalekevi (ვერანა ნაქალაქევი), "harap olmuş eski şehir yeri" anlamına gelir.[3][4] Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Viran Nakala (ویران نقلا) olarak geçer.[5][6] Rus idaresi ise köyü 1886 yılında Verana-Nakalakev (Верана-Накалакев) olarak kaydetmiştir.[7]
Verana Nakalakevi köyü, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan Eruşeti bölgesinde yer alır. Eruşeti bölgesi, Gürcistan’ın en eski Hıristiyanlık merkezleri arasında yer alıyordu. Osmanlılar Eruşeti bölgesini ve köyü, 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Verana Nakalakevi Eruşeti'de "Nakalakevi" adını taşıyan üç köyden biriydi. Diğer iki köy ise, Aşağı Nakalakevi ve Yukarı Nakalakevi idi. Verana Nakalakevi, diğer iki köy gibi Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı ve köyün nüfusu 7 haneden (yaklaşık 35 kişi) oluşuyordu.[5]
Verana Nakalakevi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nde Rusların eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazada Sorsi nahiyesinin (маркяз: merkez) köylerinden biriydi ve nüfusu 60 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı "Türkmen" olarak kaydedilmişti.[7] Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 73 kişiye, 1906'da 95 kişiye ulaşmıştır.[8]
Verana Nakalakevi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla, Verana Nakalakevi köyünü de kapsayan Ardahan ile Artvin bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[9]
Verana Nakalakevi köyü, 1928 yılında "Viran Nakala" adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Hanak nahiyesine bağlıydı.[6] 1935 genel nüfus sayımında da "Viranakala" olarak kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 160 kişiden oluşuyordu.[10] Köyün adı daha sonra "Virannakala", "Virananakale" gibi biçimlerde de yazılmıştır.[11] Verana Nakalakevi / Viran Nakala "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Çavdarlı olarak değiştirilmiştir.[12]
Çavdarlı köyünde Hristiyan nüfusun yaşadığı dönemde bir köy kilisesi olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte bu kilisesinin akıbeti bilinmemektedir. Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan Bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli de 30 Eylül 1917 tarihli Sakartvelo gazetesinde Verana Nakalakevi çevresinde Gürcüce adı olan on kadar köy bulunduğunu ve bu köylerin etrafında 13 adet kilisenin kalıntılarının bulunduğunu yazmıştır.[13][14]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Çavdarlı köyü, Ardahan il merkezine 41 km, Hanak ilçe merkezine 13 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 34[2] |
| 2021 | 40[2] |
| 2020 | 44[2] |
| 2019 | 40[2] |
| 2018 | 41[2] |
| 2017 | 43[2] |
| 2016 | 46[2] |
| 2015 | 43[2] |
| 2014 | 45[2] |
| 2013 | 46[2] |
| 2012 | 44[2] |
| 2011 | 43[2] |
| 2010 | 47[2] |
| 2009 | 49[2] |
| 2008 | 51[2] |
| 2007 | 50[2] |
| 2000 | 52[15] |
| 1990 | 150[16] |
| 1985 | 226[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Cavdarli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Hanak Çavdarlı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ "ვერანა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "ნაქალაქარი, ნაქალაქევი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 538". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760.
- ^ a b ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 380" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944, s. 349.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 778". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 206, ISBN 9789941478178.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, sayı 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ a b "Çavdarlı Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.