Belirti ve semptomlar: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
İmmoBot (mesaj | katkılar)
Botlar
862.967 değişiklik
k →‎Kaynakça: Kaynakça etiketi düzenleniyor., değiştirildi: {{Kaynakça}} → {{kaynakça|30em}}
MRTFR55 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
49.493 değişiklik
"Signs and symptoms" sayfasının çevrilmesiyle oluşturuldu.
Etiketler: İçerik Çevirmeni İçerik Çevirmeni 2
1. satır: 1. satır:
'''Belirti '''veya '''semptom '''([[Yunanca]] σύμπτωμα, "kaza, aksilik<ref><span class="citation web" contenteditable="false">[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2398870 "Sumptoma, Henry George Liddell, Robert Scott, '&#x27;A Greek-English Lexicon'&#x27;, at Pursues"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090201104133/http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2398870 |tarih=1 Şubat 2009 }}. </span></ref>) hasta tarafından fark edilen, bir [[hastalık]] veya alışılmışın dışında bir durum nedeniyle vücut işlevlerinin veya hislerin normalden ayrılış halidir. Semptom subjektif bir kavramdır,<ref>[http://wikikaynak.blogspot.com/2017/03/ingilizce-tibbi-terimler-listesi.html#S Pathology - Glossary] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170329050725/http://wikikaynak.blogspot.com/2017/03/ingilizce-tibbi-terimler-listesi.html#S |tarih=29 Mart 2017 }}<sup class="noprint Inline-Template" contenteditable="false"><span style="white-space: nowrap;">&#x5B;''<span title=" since December 2011">dead link</span>''&#x5D;</span></sup></ref> hasta tarafından gözlenir<ref>[http://www.emedicine.com/asp/dictionary.asp?keyword=symptom eMedicine/Stedman Medical Dictionary Lookup!]{{Ölü bağlantı|tarih=Mart 2020 }}<sup class="noprint Inline-Template" contenteditable="false"><span style="white-space: nowrap;">&#x5B;''<span title=" since December 2011">dead link</span>''&#x5D;</span></sup></ref> ve doğrudan ölçüm yapılamaz,<ref name="pmid1479160"><span class="citation journal" contenteditable="false">Devroede G (1992). </span></ref> oysa bulgu başkaları tarafından objektif olarak gözlemlenebilir. Örneğin, [[Parestezi]] bir semptomdur (sadece bunu yaşayan kişi doğrudan karıncalanma hissini yaşayabilir), oysa [[eritem]] bir bulgudur (cildin anormal şekilde kızardığını herkes onaylayabilir). Semptomlar ve bulgular genelde karakteristik değillerdir. ancak bunların çeşitli kombinasyonları belirli [[tanı]]ları düşündürür, Tanı aralığını daraltmakta yardımcı olur.


[[File:Symptoms_of_acute_HIV_infection.svg|bağlantı=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Symptoms_of_acute_HIV_infection.svg|alt=A diagram of a human torso labelled with the most common symptoms of an acute HIV infection|küçükresim|Akut [[HIV]] enfeksiyonu belirtileri ([[Hepatosplenomegali|karaciğer ve dalak büyümesi dahil]]) ve semptomları ([[baş ağrısı]] ve [[kusma]] dahil)]]
Bu terim bazen [[hamilelik]] belirtilerinde olduğu gibi, hastalık bağlamı dışında [[fizyolojik]] durumlar için de kullanılır,
'''Belirti ve semptomlar''', bir [[hastalık]], [[yaralanma]] veya durumun gözlenen veya tespit edilebilen belirtileri ve yaşanan semptomlarıdır.


Belirtiler nesnel ve dışarıdan gözlemlenebilir; semptomlar ise kişinin rapor ettiği öznel deneyimlerdir.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ubG51n2NgfwC&pg=PA21|title=Kaplan & Sadock's Concise Textbook of Clinical Psychiatry|access-date=6 January 2023|archive-date=6 January 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230106230403/https://books.google.com/books?id=ubG51n2NgfwC&pg=PA21|date=2008|language=en|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-8746-8|first2=Virginia A.|last2=Sadock|first1=Benjamin J.|last1=Sadock|url-status=live}}</ref> Örneğin bir belirti normalden yüksek veya düşük [[Ateş (tıp)|ateş]], yüksek veya düşük [[kan basıncı]] veya [[Tıbbi görüntüleme|tıbbi taramada]] görülen bir anormallik olabilir. Semptom ise ateş, baş ağrısı ya da vücuttaki diğer [[Ağrı (tıp)|ağrılar]] gibi bireyin deneyimlediği olağan dışı durumlardır.<ref name="CTG">{{cite web|url=https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT01287143|title=Beyond Intuition: Quantifying and Understanding the Signs and Symptoms of Fever|access-date=9 January 2021|archive-date=13 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220213213610/https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT01287143|date=5 October 2017|publisher=clinicaltrials.gov|url-status=live}}</ref><ref name="NHS">{{cite web|url=https://www.nhsinform.scot/symptoms-and-self-help/body-parts|title=Symptoms and self-help guides by body part|access-date=9 January 2021|archive-date=13 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220213213620/https://www.nhsinform.scot/symptoms-and-self-help/body-parts|language=en|website=NHS inform|url-status=live}}</ref>
== Türleri ==
Belirtiler [[kronik]], tekrarlayan[[Relaps|<nowiki/>]] ya da [[remisyon]] tarzında olabilir. [[Asemptomatik hastalıklar|Asemptomatik]] koşullarda da olabilir (örneğin [[subklinik enfeksiyon]] ve bazen de [[yüksek tansiyon]])


== Belirti ve semptomlar ==
Yapısal ya da genel belirtiler hastalığın sistemik etkileri ile ilişkilidir (örneğin: ateş, keyifsizlik, iştahsızlık ve kilo kaybı). bu belirtiler tüm vücutta, belirli bir organda veya bölgede ortaya çıkabilir.


=== Belirtiler ===
 "Baş şikayet", "belirti takdimi" ve "şikayetlerin sunulması" hastayı doktora getiren kişi tarafından ilk şüpheleri anlatmak için kullanılan terimlerdir. Tanıya götüren semptoma "cardinal symptom" denir.
Tıbbi belirti, [[Fizik muayene|fiziksel muayene]] sırasında tespit edilebilen bir hastalık, yaralanma veya tıbbi durumun [[Objektiflik (bilim)|objektif]] olarak gözlemlenebilir bir göstergesidir.<ref name="MW2">{{cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/sign|title=Definition of Sign|access-date=20 January 2021|archive-date=20 May 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060520142147/http://merriam-webster.com/dictionary/sign|date=20 June 2023|language=en|website=Merriam-Webster|url-status=live}}</ref> Bu işaretler [[kızarıklık]] veya bere gibi gözle görülebilir veya [[Oskültasyon|stetoskop kullanarak]] ya da tansiyon ölçerek tespit edilebilir. Tıbbi belirtiler, semptomlarla birlikte [[tanı]] konulmasına yardımcı olur. Bazı belirti örnekleri el veya ayak tırnaklarında [[Çomak parmak|çomaklaşma]], [[Yürüyüş anormalliği|anormal yürüyüş]] ve göz irisinin etrafında koyulaşmış bir halka olan [[Limbal halka|limbal halkadır]].


==== Endikasyonlar ====
'''Karakteristik olmayan semptomlar '''karakteristik hastalık sürecine işaret etmeyen veya izole bir vücut sistemini kapsayan kendi kendine bildirilen belirtilerdir. Örneğin [[halsizlik]] birçok tıbbi durumun özelliğidir, zihinsel olabilir veya olmayabilir ve birincil veya ikincil belirti olabilir. Halsizlik, günün sonunda çalışma sonrası yaşanan normal bir durum da olabilir.<span class="cx-segment" data-segmentid="48"></span>
{{Ana|Endikasyon}}
Bir ''belirti'', belirli bir [[Tedavi|tedaviyi]] kullanmak için özel bir neden olan "''[[endikasyon]]''"dan - bir durumun bir çareye "işaret etmesi" (dolayısıyla "göstermesi"), tersi değil (yani, bir duruma "işaret eden" bir çare değildir)<ref>And, from this, a "''[[contraindication]]''" is an additional factor that is 'pointing away from' a remedy that was (otherwise) "indicated" by a particular condition, and not the reverse.</ref> - farklıdır.


=== Pozitif ve negatif ===
=== Semptomlar ===
Semptom, ağrı veya [[baş dönmesi]] gibi hissedilen veya deneyimlenen bir şeydir. Belirtiler ve semptomlar birbirini dışlamaz, örneğin öznel bir ateş hissi, yüksek bir okuma kaydeden bir [[termometre]] kullanılarak belirti olarak not edilebilir.<ref>Marie T. O'Toole, ed., ''Mosby's Medical Dictionary'', 9th ed. (St. Louis, MO: Elsevier/Mosby, 2013), Kindle loc. 154641. {{ISBN|978-0323085410}}</ref> [[Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri|CDC]], yüksek ateş, [[konjonktivit]] ve [[Öksürük|öksürüğün]] ardından birkaç gün sonra [[kızamık]] döküntüsünün görülmesi gibi çeşitli hastalıkları belirti ve semptomlarına göre listelemektedir.<ref name="CDC1">{{cite web|url=https://www.cdc.gov/measles/symptoms/signs-symptoms.html|title=Measles Signs and Symptoms|access-date=31 December 2020|archive-date=11 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201111225954/https://www.cdc.gov/measles/symptoms/signs-symptoms.html|date=5 November 2020|language=en-us|website=Centers for Disease Control and Prevention|url-status=live}}</ref>
[[Akıl hastalığı|Akıl hastalıklarında]],<ref name="positive"><span class="citation web" contenteditable="false">[http://www.minddisorders.com/Ob-Ps/Positive-symptoms.html "Encyclopedia of Mental Disorders: positive symptom"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120102111246/http://www.minddisorders.com/Ob-Ps/Positive-symptoms.html |tarih=2 Ocak 2012 }}. </span></ref><ref name="negative">http://www.minddisorders.com/Kau-Nu/Negative-symptoms.html {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100820044840/http://www.minddisorders.com/Kau-Nu/Negative-symptoms.html |tarih=20 Ağustos 2010 }} Encyclopedia of Mental Disorders: negative symptom</ref> özellikle [[şizofreni]]de, semptomlar pozitif ve negatif olarak ayrılabilirler.<ref><span class="citation web" contenteditable="false">[http://www.surgeongeneral.gov/library/mentalhealth/chapter2/sec2.html "Mental Health: a Report from the Surgeon General"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120111043025/http://www.surgeongeneral.gov/library/mentalhealth/chapter2/sec2.html |tarih=11 Ocak 2012 }}. </span></ref>
* Pozitif belirtilerde: Bozukluk belirtiler mevcuttur, Çoğu bireyde görülmezler. Normal fonksiyonların fazlalığını veya bozukluğunu yansıtır (kişinin normal işlevlerine eşlik eden davranışlar ve deneyimler).<ref name="Understanding Psychosis Fact Sheet">[http://www.mifa.org.au/sites/www.mifa.org.au/files/documents/164819%20Understanding%20Psychosis.pdf Understanding Psychosis] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121225041115/http://www.mifa.org.au/sites/www.mifa.org.au/files/documents/164819%20Understanding%20Psychosis.pdf |tarih=25 Aralık 2012 }}, Mental Health Illness of Australia.</ref> [[Halüsinasyon]]lar, [[delüzyon]]lar ve garip davranışlar buna örnektir.<ref name="positive"/>
* Negatif belirtilerde: Sağlıklı bireylerde bulunan mevcut fonksiyonlar etkilenen kişilerde azalmış hatta kaybolmuştur. Böylece, kişinin normal fonksiyonları kaybolur.<ref name="Understanding Psychosis Fact Sheet"/> Sosyal çekinme, [[duyarsızlık]], [[Anhedoni|anhedoni ve]] dikkat kontrolü kusurları bu duruma örnektir.<ref name="negative"/>


=== Kardinal belirti ve semptomlar ===
== Olası nedenler ==
Kardinal belirtiler ve semptomlar [[patognomonik]] olma noktasına kadar spesifiktir. Kardinal bir belirti veya kardinal bir semptom, bir hastalığın ana belirtisi veya semptomu anlamına da gelebilir.<ref name="Basu">{{cite journal|title=Malaria: An Update.|date=July 2017|issue=7|pages=521–528|journal=Indian Journal of Pediatrics|volume=84|pmid=28357581|doi=10.1007/s12098-017-2332-2|first2=PK|last2=Sahi|first1=S|last1=Basu|s2cid=11461451}}</ref> Anormal [[Refleks|refleksler]] [[sinir sistemi]] ile ilgili sorunlara işaret edebilir. Belirti ve semptomlar, [[hamilelik belirti ve semptomları]] veya [[Dehidratasyon|dehidrasyon]] semptomları gibi hastalık bağlamı dışındaki fizyolojik durumlara da uygulanır. Bazen bir hastalık, [[asemptomatik]] olarak bilindiğinde herhangi bir belirti veya semptom göstermeden mevcut olabilir.<ref name="MW">{{cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/asymptomatic|title=Definition of Asymptomatic|access-date=2 March 2021|archive-date=28 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128141843/https://www.merriam-webster.com/dictionary/asymptomatic|date=26 June 2023|language=en|website=Merriam-Webster|url-status=live}}</ref> Hastalık, taramalar da dahil olmak üzere testler yoluyla keşfedilebilir. Bir [[enfeksiyon]] asemptomatik olabilir ancak yine de [[Bulaş|bulaşıcı]] olabilir.<ref name="MW" />
Bazı belirtiler hastalık sürecinde geniş bir aralıkta ortaya çıkabilir, oysa diğer belirtiler hastalığın belli zamanlarında görülür.


=== Sendrom ===
Bazı belirtiler hastayı ya da hekimi yanıltabilir. Örneğin, safra kesesi iltihabı genellikle sağ omuz ağrısına neden olur, bu belirtinin kas zorlaması sonucu ortaya çıktığı düşündürebilir, karın ağrısı da bu tür belirtilerdendir.
{{Ana|Sendrom}}
Belirti ve semptomlar genellikle spesifik değildir, ancak bazı kombinasyonlar belirli tanıları düşündürerek neyin yanlış olabileceğini daraltmaya yardımcı olabilir. Bir bozuklukla ilişkilendirilebilecek belirli bir dizi karakteristik belirti ve semptom, [[sendrom]] olarak bilinir. Altta yatan nedenin bilindiği durumlarda sendrom, [[Down sendromu]] ve [[Noonan sendromu]] gibi adlandırılır. [[Akut koroner sendrom]] gibi diğer sendromların bir dizi olası nedeni olabilir.{{Kaynak belirt}}


== Terimler ==
== Belirti ile bulgu farkı ==
Bir hastalık semptomlarla kendini gösterdiğinde '''semptomatik''' olarak bilinir. [[Subklinik enfeksiyon|Subklinik enfeksiyonlar]] da dahil olmak üzere hiçbir belirti göstermeyen birçok durum vardır ve bunlar [[asemptomatik]] olarak adlandırılır. Belirti ve semptomlar hafif ya da şiddetli, kısa ya da uzun süreli olabilir, azalabilir ([[remisyon]]) ya da [[Hastalık#Aşamalar|alevlenme]] olarak bilinen tekrarlayabilir ([[relaps]] ya da [[nüksetme]]). Bir alevlenme daha şiddetli belirtiler gösterebilir.<ref name="Shiel 2019">{{cite web|url=https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=156154|title=Definition of Flare|access-date=2019-12-21|archive-date=23 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200123145648/https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=156154|date=2019-06-20|website=MedicineNet|first=William C. Jr.|last=Shiel|url-status=live}}</ref>
Belirti hasta tarafından bildirilen daha basit bir deneyim olarak tanımlanabilir . Bulgu ise diğer insanlar tarafından da fark edilir.<span class="cx-segment" data-segmentid="87"></span>


[[Temel şikayet|Başlıca şikayet]] terimi, aynı zamanda "mevcut sorun", bir bireyin tıbbi yardım ararken ilk endişesini tanımlamak için kullanılır ve bu açıkça not edildiğinde [[mevcut hastalığın öyküsü]] alınabilir. Nihai olarak bir [[Tanı|tanıya]] yol açan semptom, kardinal semptom olarak adlandırılır.{{Kaynak belirt}} Bazı semptomlar [[yansıyan ağrı]] nedeniyle yanıltıcı olabilir; örneğin sağ omuzdaki bir ağrı, kas gerginliğinden değil [[Safra kesesi iltihabı|safra kesesi iltihabından]] kaynaklanıyor olabilir.<ref name="Harrison's">Greenberger N.J., Paumgartner G (2012). Chapter 311. Diseases of the Gallbladder and Bile Ducts. In Longo D.L., Fauci A.S., Kasper D.L., Hauser S.L., Jameson J, Loscalzo J (Eds), Harrison's Principles of Internal Medicine, 18e</ref>
Bir gözlem, gözlemciye(lere) bağlı olarak bulgu veya belirti ya da her ikisi olabilir. Örneğin: deri kaşıntısı uzman bir hekim tarafından gözlemlenebilir, aynı zamanda hasta tarafından da gözlemlenir. Her iki taraf da fark ederse bu bir belirti ve bulgu olur.


=== Prodrom ===
Ağrı gibi bazı gözlemler sadece belirti olabilirler çünkü diğer insanlar tarafından doğrudan gözlemlenemezler. Tıbbi laboratuvarda ölçülen [[Hemogram|kan hücresi sayımı]] ise sadece bir bulgudur.
Pek çok hastalığın, daha spesifik semptomlar ortaya çıkmadan önce birkaç belirti ve semptomun bir hastalığın varlığına işaret edebileceği erken bir [[Prodrom|prodromal]] aşaması vardır. Örneğin [[Kızamık|kızamığın]] öksürük, ateş ve ağızda [[Koplik lekeleri|Koplik lekelerini]] içeren bir prodromal sunumu vardır.<ref name="MSD">{{cite web|url=https://www.msdmanuals.com/en-gb/professional/pediatrics/miscellaneous-viral-infections-in-infants-and-children/measles?query=prodrome#v1022950|title=Measles – Pediatrics|access-date=2 March 2021|archive-date=12 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210512020436/https://www.msdmanuals.com/en-gb/professional/pediatrics/miscellaneous-viral-infections-in-infants-and-children/measles?query=prodrome#v1022950|website=MSD Manual Professional Edition|url-status=live}}</ref> [[Migren]] ataklarının yarısından fazlası prodromal bir evreye sahiptir.<ref name="Five2004">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Atuv8-rVXRoC&pg=PA26|title=The 5-minute neurology consult|archive-date=2017-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20170313021724/https://books.google.com/books?id=Atuv8-rVXRoC&pg=PA26|page=26|location=Philadelphia|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|year=2004|isbn=9780683307238|first2=Herbert B.|first3=Alexander|last2=Newton|last3=Rae-Grant|first1=D. Joanne|last1=Lynn|name-list-style=vanc|url-status=live}}</ref> [[Şizofreni]] de [[demans]] gibi<ref name="Sherman">{{cite journal|url=|title=Prevalence, neurobiology, and treatments for apathy in prodromal dementia|date=February 2018|issue=2|pages=177–184|journal=Int Psychogeriatr|volume=30|pmid=28416030|doi=10.1017/S1041610217000527|vauthors=Sherman C, Liu CS, Herrmann N, Lanctôt KL|s2cid=46788701}}</ref> kayda değer bir prodromal evreye sahiptir.<ref name="DSM5">{{cite book|title=Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5.|date=2013|pages=99–105|location=Arlington, VA|publisher=American Psychiatric Association|edition=5th|isbn=978-0-89042-555-8}}</ref>


=== Spesifik olmayan semptomlar ===
== Ayrıca bakınız ==
Bazı semptomlar spesifiktir, yani tek bir spesifik tıbbi durumla ilişkilidir.{{Kaynak belirt}}
* [[:Kategori:Semptomlar|Category:Semptomlar]]
* [[Patogenez]]
* [[Semptomatik tedavi]]


Bazen ''belirsiz semptomlar'' olarak da adlandırılan ''spesifik olmayan semptomlar'',<ref>{{DorlandsDict|2=equivocal symptom}}</ref> belirli bir duruma özgü değildir. Bunlar arasında açıklanamayan [[Zayıflama|kilo kaybı]], baş ağrısı, ağrı, yorgunluk, [[iştahsızlık]], gece terlemesi ve [[Hâlsizlik|halsizlik]] sayılabilir.<ref name="concept">{{cite web|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/medgen/3593|title=Constitutional symptom (Concept Id: C0009812) – MedGen – NCBI|access-date=25 March 2021|archive-date=6 October 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221006055927/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/medgen/3593|language=en|website=www.ncbi.nlm.nih.gov|url-status=live}}</ref> Altı aylık bir süre boyunca ateş, gece terlemesi ve kilo kaybı gibi üç spesifik olmayan semptomdan oluşan bir grup, [[lenfoma]] ile ilişkili [[B semptomları]] olarak adlandırılır ve kötü prognoza işaret eder.<ref name="ILS">{{cite web|url=https://www.lls.org/lymphoma/non-hodgkin-lymphoma/signs-and-symptoms|title=Lymphoma/non-hodgkin-lymphoma/signs-and-symptoms|access-date=5 April 2023|archive-date=5 April 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230405215321/https://www.lls.org/lymphoma/non-hodgkin-lymphoma/signs-and-symptoms|website=www.lls.org|url-status=live}}</ref>
== Kaynakça ==
{{kaynakça|30em}}


Semptomların diğer alt tipleri şunlardır:
[[Kategori:Tıp terimleri]]

* ''konstitüsyonel'' veya ''genel semptomlar''; [[Ateş (tıp)|ateş]] gibi genel sağlığı veya tüm vücudu etkileyen semptomlar;<ref>{{DorlandsDict|2=general symptom}}</ref><ref>{{DorlandsDict|2=constitutional symptom}}</ref>
* Birincil semptomla aynı anda ortaya çıkan semptomlar olan ''eşlik eden semptomlar'';<ref>{{DorlandsDict|2=concomitant symptom}}</ref>
* ''prodromal semptomlar'', bunlar daha büyük bir dizi sorunun ilk belirtileridir;<ref>{{DorlandsDict|2=prodromal symptom}}</ref>
* tetikleyiciden bir süre sonra ortaya çıkan ''gecikmiş semptomlar'';<ref>{{DorlandsDict|2=delayed symptom}}</ref>
* ''objektif semptomlar'', varlığı bir sağlık hizmeti sağlayıcısı tarafından gözlemlenebilen ve teyit edilebilen semptomlardır<ref>{{DorlandsDict|2=objective symptom}}</ref>

=== Hayati belirtiler ===
[[Yaşamsal bulgular|Hayati belirtiler]], vücudun genel işleyişi ve sağlık durumunun anında ölçülmesini sağlayan dört belirtidir. Bunlar [[Termoregülasyon|ateş]], [[Sinüs ritmi|kalp atış hızı]], [[solunum hızı]] ve [[Kan basıncı|kan basıncıdır]]. Bu ölçümlerin aralıkları yaşa, kiloya, cinsiyete ve genel sağlık durumuna göre değişir.<ref name="ProHealth">{{Cite web|url=https://www.prohealthsys.com/central/assessment/physical-assessment/vital-signs/vital_signs_table/|title=Vital Signs Table – Prohealthsys|access-date=27 December 2021|archive-date=27 December 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211227194342/https://www.prohealthsys.com/central/assessment/physical-assessment/vital-signs/vital_signs_table/|date=3 July 2013|url-status=live}}</ref>

Klinik ortamlarda kullanılmak üzere, sadece bir [[akıllı telefon]] kullanarak üç yaşamsal belirtiyi (ateşi değil) ölçen dijital bir uygulama geliştirilmiş ve [[NHS England]] tarafından onaylanmıştır. Uygulama ''Lifelight First'' olarak tescil edilmiştir ve ''Lifelight Home'', insanların akıllı telefon veya tabletlerindeki kamerayı kullanarak evde izleme amaçlı kullanımı için geliştirilme aşamasındadır (2020). Bu uygulama ayrıca [[Oksijen doygunluğu (tıp)|oksijen satürasyonunu]] ve [[Atriyal fibrilasyon|atriyal fibrilasyonu]] da ölçecektir. Bu durumda başka cihazlara gerek kalmayacaktır.<ref name="AI">{{cite web|url=https://lifelight.ai/solution/|title=Solution|access-date=2 February 2021|archive-date=19 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119170207/https://lifelight.ai/solution/|website=Lifelight|url-status=live}}</ref>

=== Sendromlar ===
{{Daha fazla|Sendromlar listesi|Tıbbi triad, tetrad ve pentadlar listesi}}
Birçok durum, bilinen bir grup belirti veya belirti ve semptomla gösterilir. Bunlar triad olarak bilinen üçlü bir grup; dörtlü bir grup ("tetrad"); veya beşli bir grup ("pentad") olabilir.{{Kaynak belirt}}

[[Meltzer üçlüsü|Meltzer üçlüsüne]] örnek olarak [[purpura]] döküntüsü, [[artralji]] ağrılı eklemler ve [[miyalji]] ağrılı ve zayıf kaslar verilebilir. Meltzer üçlüsü [[kriyoglobulinemi]] durumunu gösterir. [[Huntington hastalığı]], motor, bilişsel ve psikiyatrik belirti ve semptomlardan oluşan bir üçlü ile karakterize [[Nörodejenerasyon|nörodejeneratif]] bir hastalıktır.<ref name="Jensen">{{cite journal|title=[Psychiatric symptoms in patients with Huntington's disease]|date=March 2018|issue=13|language=da|journal=Ugeskr Laeger|volume=180|pmid=29587954|vauthors=Jensen RN, Bolwig T, Sørensen SA}}</ref> Belirli bir hastalığın karakteristiği olabilen bu grupların büyük bir kısmı [[sendrom]] olarak bilinir. Örneğin [[Noonan sendromu]], benzersiz yüz ve kas-iskelet sistemi özelliklerinden oluşan bir tanı setine sahiptir.<ref name="Genetics">{{cite web|url=https://medlineplus.gov/genetics/condition/noonan-syndrome/|title=Noonan syndrome: MedlinePlus Genetics|access-date=2 February 2021|archive-date=27 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210127044811/https://medlineplus.gov/genetics/condition/noonan-syndrome/|language=en|website=medlineplus.gov|url-status=live}}</ref> [[Nefrotik sendrom]] gibi bazı sendromların, hepsi böbrekleri etkileyen hastalıklarla ilgili olan bir dizi altta yatan nedeni olabilir.<ref name="NIDDK">{{cite web|url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/nephrotic-syndrome-adults|title=Nephrotic Syndrome in Adults {{!}} NIDDK|access-date=3 March 2021|archive-date=9 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200109055457/https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease/nephrotic-syndrome-adults|website=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases|url-status=live}}</ref>

Bazen bir çocuk veya genç yetişkin, [[Genetik test|genetik testlerden]] sonra bile tanımlanamayan [[Genetik bozukluk|genetik bir bozukluğu]] düşündüren semptomlara sahip olabilir. Bu gibi durumlarda [[İdiopatik|SWAN]] (isimsiz sendrom) terimi kullanılabilir. Genellikle ileride daha spesifik semptomlar ortaya çıktığında tanı konulabilir ancak birçok vaka tanı konulmadan kalabilir. Tanı konulamaması, semptomların benzersiz bir kombinasyonundan veya koşulların örtüşmesinden ya da semptomların bilinen bir bozukluk için atipik olmasından veya bozukluğun son derece nadir olmasından kaynaklanabilir.<ref name="swan">{{cite web|url=https://www.undiagnosed.org.uk/support-information/what-does-swan-or-being-undiagnosed-mean/|title=What does SWAN or being undiagnosed mean? {{!}} SWAN UK|access-date=3 March 2021|archive-date=12 June 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210612112557/https://www.undiagnosed.org.uk/support-information/what-does-swan-or-being-undiagnosed-mean/|date=22 March 2017|website=www.undiagnosed.org.uk|url-status=live}}</ref>

Belirli bir sendroma sahip bir kişinin, bir sendromu oluşturan/tanımlayan belirti ve/veya semptomların her birini göstermemesinin mümkün olduğunu unutmamak önemlidir.

=== Olumlu ve olumsuz ===
Duyusal semptomlar, semptomun karıncalanma veya [[kaşıntı]] gibi anormal şekilde mevcut olmasına veya [[Anozmi|koku kaybı]] gibi anormal şekilde yok olmasına bağlı olarak '''pozitif semptomlar''' veya '''negatif semptomlar''' olarak da tanımlanabilir. Negatif semptomlar için aşağıdaki terimler kullanılır - [[hipoestezi]], basınç, dokunma, sıcaklık, soğuk gibi orta dereceli uyaranlara karşı kısmi bir hassasiyet kaybıdır. [[Anestezi]], iğne batması gibi daha güçlü uyaranlara karşı duyarlılığın tamamen kaybolmasıdır. [[Hipoaljezi]] (analjezi) ağrılı uyaranlara karşı duyu kaybıdır.<ref>''Harrison's Principles of Internal Medicine'', 19th edition, [https://accessmedicine.mhmedical.com/content.aspx?bookid=1130&sectionid=79724797 Chapter 31: Numbness, Tingling, and Sensory Loss] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210111170630/https://accessmedicine.mhmedical.com/content.aspx?bookid=1130&sectionid=79724797|date=11 Ocak 2021}}</ref>

[[Şizofreni]] gibi bazı [[Ruhsal bozukluk|ruhsal bozukluklar]] için de semptomlar negatif ve pozitif olarak gruplandırılır.<ref name="SGG">{{cite web|url=http://www.surgeongeneral.gov/library/mentalhealth/chapter2/sec2.html|title=Mental Health: a Report from the Surgeon General|access-date=2011-12-17|archive-date=2012-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111043025/http://www.surgeongeneral.gov/library/mentalhealth/chapter2/sec2.html|publisher=Surgeongeneral.gov|year=1999|url-status=live}}</ref>

Pozitif semptomlar, bozuklukta mevcut olan ve normalde çoğu birey tarafından deneyimlenmeyen ve normal işlevlerin aşırılığını veya çarpıklığını yansıtan semptomlardır.<ref name="Understanding Psychosis Fact Sheet">[http://www.mifa.org.au/sites/www.mifa.org.au/files/documents/164819%20Understanding%20Psychosis.pdf Understanding Psychosis] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121225041115/http://www.mifa.org.au/sites/www.mifa.org.au/files/documents/164819%20Understanding%20Psychosis.pdf|date=2012-12-25}}, Mental Health Illness of Australia.</ref> Örnekler [[Halüsinasyon|halüsinasyonlar]], [[Delüzyon|sanrılar]] ve tuhaf davranışlardır.{{Kaynak belirt}}

Negatif belirtiler, normalde bulunan ancak azalmış veya yok olan işlevlerdir; örneğin, şizofreninin negatif belirtileri arasında [[İlgisizlik|apati]] ve [[anhedoni]] yer alır.<ref name="Understanding Psychosis Fact Sheet" />

=== Dinamik ve statik ===
Dinamik semptomlar koşullara bağlı olarak değişebilirken, statik semptomlar koşullardan bağımsız olarak sabit veya değişmezdir. Örneğin, [[egzersiz intoleransı]] semptomları egzersizle ortaya çıktığı için dinamiktir, ancak dinlenme sırasında hafifler. Sabit [[kas güçsüzlüğü]], egzersiz veya dinlenmeden bağımsız olarak kas zayıf olacağından statik bir semptomdur.

[[Metabolik miyopati|Metabolik miyopatisi]] olan hastaların çoğunda statik değil dinamik bulgular vardır ve tipik olarak egzersiz intoleransı, [[kas ağrısı]] ve sabit güçsüzlük yerine egzersizle birlikte [[Kramp|kramplar]] görülür.<ref>{{Cite journal|url=https://www.pedneur.com/article/S0887-8994(99)00133-2/fulltext|title=Metabolic myopathies: a clinical approach; part I|access-date=3 April 2023|archive-date=3 April 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230403183821/https://www.pedneur.com/article/S0887-8994(99)00133-2/fulltext|date=2000-02-01|issue=2|language=English|pages=87–97|journal=Pediatric Neurology|volume=22|issn=0887-8994|pmid=10738913|doi=10.1016/S0887-8994(99)00133-2|first2=Neil R.|last2=Friedman|first1=Basil T.|last1=Darras|url-status=live}}</ref> [[Glikojen depo hastalığı tip V|McArdle hastalığının (GSD-V)]] metabolik miyopatisi ve [[Fosfoglukomutaz#Hastalık ilgisi|fosfoglukomutaz eksikliği (CDG1T/GSD-XIV)]] olan bazı bireyler başlangıçta hafif-orta şiddette aerobik egzersiz sırasında egzersiz intoleransı yaşar, ancak semptomlar "[[ikinci rüzgar]]" olarak bilinen 6-10 dakika sonra hafifler.

=== Nöropsikiyatrik ===
Nöropsikiyatrik semptomlar, [[demans]] ve [[Parkinson hastalığı]] da dahil olmak üzere birçok [[Dejeneratif hastalık|dejeneratif bozuklukta]] mevcuttur. Belirtiler genellikle [[ilgisizlik]], [[anksiyete]] ve [[Depresif duygudurumu|depresyonu]] içerir.<ref name="Mueller">{{cite journal|url=https://kclpure.kcl.ac.uk/portal/en/publications/assessment-and-management-of-neuropsychiatric-symptoms-in-parkinsons-disease(c3ea68a7-ca1d-4274-9f49-40e68422fb97).html|title=Assessment and Management of Neuropsychiatric Symptoms in Parkinson's Disease.|access-date=26 March 2021|archive-date=3 December 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201203205443/https://kclpure.kcl.ac.uk/portal/en/publications/assessment-and-management-of-neuropsychiatric-symptoms-in-parkinsons-disease(c3ea68a7-ca1d-4274-9f49-40e68422fb97).html|date=July 2018|issue=7|pages=621–635|journal=CNS Drugs|volume=32|pmid=30027401|doi=10.1007/s40263-018-0540-6|first2=AP|first3=YM|first4=L|first5=D|first6=KR|first7=D|last2=Rajkumar|last3=Wan|last4=Velayudhan|last5=Ffytche|last6=Chaudhuri|last7=Aarsland|first1=C|last1=Mueller|s2cid=51701905|url-status=live}}</ref> Nörolojik ve psikiyatrik semptomlar [[Wilson hastalığı]] gibi bazı genetik bozukluklarda da mevcuttur.<ref name="NIDDK1">{{cite web|url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/liver-disease/wilson-disease/symptoms-causes|title=Symptoms & Causes {{!}} NIDDK|access-date=10 March 2021|archive-date=9 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191009015938/https://www.niddk.nih.gov/health-information/liver-disease/wilson-disease/symptoms-causes|website=National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases|url-status=live}}</ref> [[Yönetici işlev bozukluğu]] belirtileri genellikle şizofreni ve [[Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu|DEHB]] dahil olmak üzere birçok bozuklukta bulunur.<ref name="Lesh">{{cite journal|title=Cognitive control deficits in schizophrenia: mechanisms and meaning|date=January 2011|issue=1|pages=316–338|journal=Neuropsychopharmacology|volume=36|pmc=3052853|pmid=20844478|doi=10.1038/npp.2010.156|vauthors=Lesh TA, Niendam TA, Minzenberg MJ, Carter CS}}</ref><ref name="Brown">{{cite journal|title=ADD/ADHD and Impaired Executive Function in Clinical Practice|date=October 2008|issue=5|pages=407–411|journal=Current Psychiatry Reports|volume=10|pmid=18803914|doi=10.1007/s11920-008-0065-7|vauthors=Brown TE|s2cid=146463279}}</ref>

=== Radyolojik ===
[[Radyolojik belirti|Radyolojik belirtiler]], [[Tıbbi görüntüleme|görüntüleme taramasında]] görülen anormal tıbbi bulgulardır. Bunlara [[Miki Fare belirtisi]] ve [[Golden'in S işareti]] dahildir. Bir şikayetin nedenini bulmak için görüntüleme kullanıldığında, [[Tesadüfi görüntüleme bulgusu|tesadüfi bulgu]] olarak bilinen ilgisiz başka bir bulgu bulunabilir.<ref name="BMJ18">{{cite journal|title=Prevalence and outcomes of incidental imaging findings: umbrella review.|date=18 June 2018|pages=k2387|journal=BMJ|volume=361|pmc=6283350|pmid=29914908|doi=10.1136/bmj.k2387|first2=T|first3=S|first4=JPA|last2=Muntinga|last3=Grigg|last4=Ioannidis|first1=JW|last1=O'Sullivan}}</ref>

=== Kardinal ===
Kardinal belirti ve semptomlar, tanı koydurucu ve [[patognomonik]] - kesin tanı koydurucu - olabilen belirti ve semptomlardır. Örneğin [[inflamasyon]], kronik [[bronşit]] alevlenmeleri ve [[Parkinson hastalığı]] gibi tanınmış bir grup kardinal belirti ve semptomlara sahiptir.<ref name="Freire">{{cite journal|title=Natural resolution of inflammation.|date=October 2013|issue=1|pages=149–64|journal=Periodontology 2000|volume=63|pmc=4022040|pmid=23931059|doi=10.1111/prd.12034|first2=TE|last2=Van Dyke|first1=MO|last1=Freire}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.bsac.org.uk/pyxis/RTI/Chronic%20bronchitis/Chronic%20bronchitis.htm|title=Archived copy|access-date=31 December 2020|archive-date=6 April 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060406154131/http://www.bsac.org.uk/pyxis/RTI/Chronic%20bronchitis/Chronic%20bronchitis.htm|url-status=dead}}</ref>

Patognomonik bir kardinal belirtinin aksine, bir belirti veya semptomun yokluğu genellikle bir durumu ekarte edebilir. Bu, Latince ''[[sine qua non]]'' terimiyle bilinir. Örneğin, [[Genetik bozukluk|kalıtsal bir hastalığa]] özgü bilinen genetik mutasyonların yokluğu o hastalığı ekarte eder.<ref name="Lynch">{{cite journal|url=|title=Hereditary colorectal cancer syndromes: molecular genetics, genetic counseling, diagnosis and management|date=2008|issue=1|pages=27–39|journal=Fam Cancer|volume=7|pmid=17999161|doi=10.1007/s10689-007-9165-5|vauthors=Lynch HT, Lynch JF, Lynch PM, Attard T|s2cid=20103607}}</ref> Bir başka örnek de [[Vajina|vajinal]] [[pH]] değerinin 4,5'in altında olması durumunda [[bakteriyel vajinoz]] tanısının dışlanmasıdır.<ref name="Manka">{{cite journal|url=|title=[The value of determining vaginal secretion reaction (pH) as a screening test of bacterial vaginosis]|date=2002|issue=1–2|language=Polish|pages=51–5|journal=Wiad Lek|volume=55|pmid=12043316|doi=|vauthors=Mańka W, Adrianowicz L, Wesołek Z, Adrianowicz K}}</ref>

=== Refleksler ===
[[Refleks]], bir uyarıcıya karşı vücutta oluşan otomatik bir tepkidir.<ref name="M-W">{{cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/reflex|title=Definition of REFLEX|access-date=4 February 2021|archive-date=8 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208214027/https://www.merriam-webster.com/dictionary/reflex|date=30 June 2023|language=en|website=Merriam-Webster|url-status=live}}</ref> Yokluğu, azalması (hipoaktif) veya abartılı (hiperaktif) yanıtı, [[Merkezî sinir sistemi|merkezi sinir sistemi]] veya [[Çevresel sinir sistemi|periferik sinir sisteminde]] hasar belirtisi olabilir. Örneğin [[Diz kapağı refleksi|patellar refleks]] (diz sallama), azalması veya yokluğu [[Westphal belirtisi]] olarak bilinir ve [[Alt motor nöron lezyonu|alt motor nöronlarda hasara]] işaret edebilir. Yanıt abartılı olduğunda [[Üst motor nöron lezyonu|üst motor nöronlarda hasar]] olduğu belirtilebilir.{{Kaynak belirt}}

=== Fasiyes ===
Bir dizi tıbbi durum, [[Fasiyes (tıp)|fasiyes]] olarak bilinen ayırt edici bir yüz ifadesi veya görünümü ile ilişkilidir.<ref name="M-W2">{{cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/facies|title=Definition of FACIES|access-date=4 February 2021|archive-date=10 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210210132817/https://www.merriam-webster.com/dictionary/facies|language=en|website=Merriam-Webster|url-status=live}}</ref> Buna örnek olarak, [[Elf|elflerinki]] gibi yüz özelliklerine sahip olan [[elfin fasiyesi]] verilebilir ve bu, [[Williams sendromu]] veya [[Donohue sendromu]] ile ilişkilendirilebilir. En iyi bilinen fasiyes muhtemelen ölüme yaklaşan bir kişide görülen [[Hipokrat yüzü|Hipokrat yüzüdür]].<ref name="Chadwick 1978">{{cite book|url=https://archive.org/details/hippocraticwriti0000hipp/page/170|title=Hippocratic writings|pages=[https://archive.org/details/hippocraticwriti0000hipp/page/170 170–71]|location=Harmondsworth, UK|publisher=Penguin|year=1978|isbn=0-14-044451-3|translator-first2=W.N.|translator-last2=Mann|translator-last1=Chadwick|translator-first1=J.}}</ref>

=== Anamnestik belirtiler ===
[[Anamnez|Anamnestik]] belirtiler (''anamnēstikós'', ἀναμνηστικός, "akla getirebilen") geçmişteki bir durumu gösteren belirtilerdir, örneğin bir koldaki felç geçmişteki bir [[İnme|inmeyi]] gösterebilir.<ref name="King 1982">{{Cite book|title=Medical Thinking: A Historical Preface|location=Princeton, NJ|publisher=Princeton University Press|year=1982|author=King, Lester S.|isbn=0-691-08297-9}}</ref>{{rp|81}}

=== Asemptomatik ===
[[Kanser|Kanserler]] ve [[Enfeksiyon|enfeksiyonlar]] dahil olmak üzere bazı hastalıklar mevcut olabilir ancak hiçbir belirti veya semptom göstermeyebilir ve bunlar [[asemptomatik]] olarak bilinir.<ref name="MW" /> Bir [[safra taşı]] asemptomatik olabilir ve sadece [[Tesadüfi tıbbi bulgular|tesadüfi bir bulgu]] olarak keşfedilebilir. [[COVID-19]] gibi kolayca yayılabilen viral enfeksiyonlar asemptomatik olabilir ancak yine de bulaşıcı olabilir.<ref name="Lancet">{{cite journal|title=Infectivity of asymptomatic versus symptomatic COVID-19|date=9 January 2021|display-authors=et al|issue=10269|language=English|pages=93–94|journal=The Lancet|volume=397|pmc=7836843|pmid=33347812|doi=10.1016/S0140-6736(20)32651-9|first2=Cheryl S.|last2=Heng|last3=Pin|first1=Andrew A.|last1=Sayampanathan}}</ref>

== Tarihçe ==

=== Semptomatoloji ===
Semptom ([[Yunanca]] σύμπτωμα, "kaza, talihsizlik, başına gelen",<ref>{{cite web|url=https://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2398870|title=Sumptoma, Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', at Pursues|access-date=2011-12-17|archive-date=1 February 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090201104133/http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2398870|publisher=Perseus.tufts.edu|url-status=live}}</ref> συμπίπτω, "başıma gelen", συν- "birlikte, ile" ve πίπτω, "düşüyorum") normal işlev veya duygudan ayrılmadır. Semptomatoloji (semiyoloji olarak da adlandırılır), bir hastalığın belirti ve semptomlarıyla ilgilenen bir [[tıp]] dalıdır.<ref name="BMA">{{cite book|title=Illustrated Medical Dictionary|date=2002|page=406|publisher=A Dorling Kindersley Book|author=The British Medical Association (BMA)|isbn=978-0-75-133383-1}}</ref><ref name="MW1">{{cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/symptomatology|title=Definition of SYMPTOMATOLOGY|access-date=9 January 2021|archive-date=11 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210111071932/https://www.merriam-webster.com/dictionary/symptomatology|language=en|website=Merriam-Webster|url-status=live}}</ref><ref name="MW3">{{cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/semiology|title=Definition of SEMIOLOGY|access-date=9 January 2021|archive-date=11 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210111074412/https://www.merriam-webster.com/dictionary/semiology|language=en|website=Merriam-Webster|url-status=live}}</ref> Bu çalışma aynı zamanda bir [[Hastalık|hastalığın]] [[Endikasyon|endikasyonlarını]] da içerir.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=SihnDAAAQBAJ&pg=PA484|title=The Dictionary of Health Education|archive-date=2018-05-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20180509174430/https://books.google.com/books?id=SihnDAAAQBAJ&pg=PA484|pages=484|publisher=Oxford University Press|year=2010|author=David A. Bedworth, Albert E. Bedworth|isbn=978-0-19-534259-8|url-status=live}}</ref> İlk olarak 1670 yılında [[Henry Stubbe]] tarafından [[Göstergebilim|semiyotik]] olarak tanımlanmıştır ve günümüzde [[Semiyoz|işaret iletişimi]] çalışmaları için kullanılan bir terimdir.{{Kaynak belirt}}

On dokuzuncu yüzyıldan önce hekim ve hasta arasında gözlem güçleri açısından çok az fark vardı. Tıbbi uygulamaların çoğu hekim ve hasta arasında işbirliğine dayalı bir etkileşim şeklinde yürütülmekteydi; bu durum yavaş yavaş yerini "tıbbi araştırmacılar topluluğu içinden dayatılan yekpare bir görüş birliğine" bıraktı.<ref name="Jewson 1974">Jewson, N.D., "[http://soc.sagepub.com/cgi/content/abstract/8/3/369 Medical Knowledge and the Patronage System in 18th Century England] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090307093521/http://soc.sagepub.com/cgi/content/abstract/8/3/369|date=7 Mart 2009}}", ''Sociology'', Vol. 8, No. 3 (1974), pp. 369–85.</ref><ref name="Jewson 1976">Jewson, N.D., "[http://soc.sagepub.com/cgi/content/abstract/10/2/225 The Disappearance of the Sick Man from Medical Cosmology, 1770–1870] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090316085219/http://soc.sagepub.com/cgi/content/abstract/10/2/225|date=16 Mart 2009}}", ''Sociology'', Vol. 10, No. 2, (1976), pp. 225–44.</ref> Her iki taraf da hemen hemen aynı şeyleri fark etse de hekim bu şeyleri daha bilinçli bir şekilde yorumluyordu: "Doktorlar bulguların ne anlama geldiğini biliyordu, meslekten olmayanlar ise bilmiyordu".<ref name="King 1982" />{{rp|82}}

=== Tıbbi testlerin geliştirilmesi ===
{{Daha fazla|Tıbbi test}}
[[Dosya:Laennec_-_Théobald_Chartran.jpg|küçükresim| [[René Laennec]]'in 1816'da [[Verem|tüberkülozlu]] bir adam üzerinde erken bir [[oskültasyon]] yöntemi kullanırken gösterilen resmi]]
Çoğunlukla 19. yüzyılda ortaya çıkan bir dizi gelişme, tanı arayışında olan doktorun daha objektif değerlendirme yapabilmesine ve hastanın katkısına daha az ihtiyaç duyulmasına olanak sağlamıştır.<ref name="Jewson 1974" /><ref name="Jewson 1976" /><ref name="pmid3413276">{{cite journal|title=The mind-body problem in medicine (the crisis of medical anthropology and its historical preconditions)|pages=55–74|journal=Hist Philos Life Sci|year=1988|volume=10 Suppl|author=Tsouyopoulos N|pmid=3413276}}</ref> 20. yüzyılda çok çeşitli [[Tıbbi görüntüleme|görüntüleme tekniklerinin]] ve [[Genetik test|genetik testler]], [[klinik kimya]] testleri, [[moleküler tanı]] ve [[patogenomik]] gibi diğer test yöntemlerinin kullanılmaya başlanması, tanı kapasitesi üzerinde büyük bir etki yaratmıştır.<ref name="Demuth">{{cite journal|url=|title=Pathogenomics: an updated European Research Agenda|date=May 2008|display-authors=6|issue=3|pages=386–93|journal=Infection, Genetics and Evolution|publication-date=May 2008|volume=8|pmid=18321793|doi=10.1016/j.meegid.2008.01.005|vauthors=Demuth A, Aharonowitz Y, Bachmann TT, Blum-Oehler G, Buchrieser C, Covacci A, Dobrindt U, Emödy L, van der Ende A, Ewbank J, Fernández LA, Frosch M, García-Del Portillo F, Gilmore MS, Glaser P, Goebel W, Hasnain SE, Heesemann J, Islam K, Korhonen T, Maiden M, Meyer TF, Montecucco C, Oswald E, Parkhill J, Pucciarelli MG, Ron E, Svanborg C, Uhlin BE, Wai SN, Wehland J, Hacker J|hdl=10033/30395}}</ref>

* 1761 yılında solunum rahatsızlıklarının teşhisi için [[Perküsyon (tıp)|perküsyon]] tekniği [[Leopold Auenbrugger]] tarafından keşfedildi.<ref name="Bedford">{{cite journal|url=|title=Auenbrugger's contribution to cardiology. History of percussion of the heart|date=November 1971|issue=6|pages=817–21|journal=Br Heart J|volume=33|pmc=458433|pmid=4256273|doi=10.1136/hrt.33.6.817|vauthors=Bedford DE}}</ref> Anormal sesleri not etmek için vücut boşluklarına vurma yöntemi kardiyolojide zaten uzun süredir uygulanmaktaydı.<ref name="Bedford" /> Göğüs kafesinin perküsyonu 1808'den sonra Auenbrugger'in çalışmasının [[Jean-Nicolas Corvisart]] tarafından Latinceden Fransızcaya çevrilmesiyle daha yaygın olarak bilinir hale geldi.<ref name="Bynum">{{Cite book|title=Science and the Practice of Medicine in the Nineteenth Century|pages=35–36|location=New York|publisher=Cambridge University Press|year=1994|first=W.F.|last=Bynum|isbn=978-0-521-27205-6}}</ref>
* 1819'da [[René Laennec]] tarafından [[Stetoskop|stetoskopun]] piyasaya sürülmesiyle, yüzyıllardır kullanılan anlık [[oskültasyon]] tekniği (kulağı doğrudan göğsün üzerine yerleştirerek kalbi dinlemek), kalp ve solunum yollarının seslerini dinlemek için stetoskopun kullanıldığı orta oskültasyon tekniğiyle değiştirilmeye başlandı. Laennec'in yayını 1824 yılında [[John Forbes (doktor)|John Forbes]] tarafından İngilizceye çevrilmiştir.
* 1846 yılında cerrah [[John Hutchinson (cerrah)|John Hutchinson]] (1811-1861) tarafından zorla nefes verme ve zorla nefes alma ölçümleri yoluyla akciğerlerin mekanik özelliklerini değerlendiren bir cihaz olan [[Spirometre|spirometrenin]] tanıtımı. (Kaydedilen [[akciğer hacimleri]] ve hava akış hızları, kısıtlayıcı hastalıklar (akciğer hacimlerinin azaldığı durumlar: örneğin [[kistik fibrozis]]) ile obstrüktif hastalıkları (akciğer hacminin normal olduğu ancak hava akış hızının engellendiği durumlar; örneğin [[amfizem]]) birbirinden ayırmak için kullanılır).
* 1851 yılında [[Hermann von Helmholtz]] (1821-1894) tarafından icat edilen [[oftalmoskop]], doktorların insan gözünün içini incelemesine olanak sağlamıştır.<ref name=":0">Allbutt, T.C., "Medical Thermometry", British and Foreign Medico-Chirurgical Review, [https://archive.org/stream/britishforeignme45londuoft#page/428/mode/2up Vol. 45, No. 90, (April 1870), pp. 429–41]; [https://archive.org/stream/britishforeignme46londuoft#page/144/mode/2up Vol. 46, No. 91, (July 1870), pp. 144–56.]</ref>
* [[Clifford Allbutt|Sir Thomas Clifford Allbutt]]'un (1836-1925) 1867'de geliştirdiği altı inçlik (on iki inç yerine) cep [[Tıbbi termometre|klinik termometresinin]] (1870 civarı) yaygın klinik kullanımı.<ref name=":0" />
* 1882 yılında [[Robert Koch]] tarafından ilk olarak [[Verem|tüberküloz]] için bakteri kültürlerinin kullanılmaya başlanması, bakteriyel enfeksiyonları doğrulayan ilk laboratuvar testidir.
* 1895 yılında [[Wilhelm Röntgen|Wilhelm Conrad Röntgen]] (1845-1923) tarafından keşfedilmesinden hemen sonra [[X ışını|X-ışınlarının]] klinik kullanımı başlamıştır.
* 1896 yılında [[Scipione Riva-Rocci]] (1863-1937) tarafından [[Kan basıncı|kan basıncını]] ölçmek için tasarlanan [[Tansiyon aleti|sfigmomanometrenin]] piyasaya sürülmesi.

== Tanı ==
Belirtilerin tanınması ve semptomların not edilmesi [[tanı]] konulmasını sağlayabilir. Aksi takdirde [[Fizik muayene|fiziksel muayene]] yapılabilir ve [[Anamnez|tıbbi öykü]] alınabilir. [[Kan tahlili|Kan testleri]], [[Tıbbi görüntüleme|taramalar]] ve [[Biyopsi|biyopsiler]] gibi daha ileri tanısal [[Tıbbi test|tıbbi testler]] gerekebilir. Örneğin bir [[X ışını|röntgen]], şüpheli bir [[kemik kırığı]] için kısa sürede tanı koydurucu olacaktır. Muayene sırasında veya tıbbi bir test sonucunda tespit edilen önemli bir bulgu, [[Tıbbi bulgular|tıbbi bulgu]] olarak adlandırılabilir.<ref name="Free">{{cite web|url=https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/finding|title=finding|access-date=1 March 2021|archive-date=15 May 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210515152407/https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/finding|website=The Free Dictionary|url-status=live}}</ref>

== Örnekler ==
<div class="div-col" style="column-width: 35em;">
* [[Assit]]
* [[Çomak parmak]] (deforme olmuş tırnaklar)
* [[Öksürük]]
* [[Ölüm çıngırağı]] (hayatın son anları)
* [[Hemoptizi]] (kanlı balgam)
* [[Sarılık]]
* [[Organomegali]], [[karaciğer]] gibi büyümüş bir organ ([[hepatomegali]])
* [[Palmar eritem]] (ellerde kızarıklık)
* Aşırı [[hipersalivasyon]] (tükürük)
* [[İstem dışı kilo kaybı]]
</div>

== Kaynakça ==
{{Kaynakça|colwidth=30em}}{{Otorite kontrolü}}
[[Kategori:Semptomlar]]
[[Kategori:Semptomlar]]
[[Kategori:Belirtiler]]

Sayfanın 11.38, 8 Ocak 2024 tarihindeki hâli

A diagram of a human torso labelled with the most common symptoms of an acute HIV infection
Akut HIV enfeksiyonu belirtileri (karaciğer ve dalak büyümesi dahil) ve semptomları (baş ağrısı ve kusma dahil)

Belirti ve semptomlar, bir hastalık, yaralanma veya durumun gözlenen veya tespit edilebilen belirtileri ve yaşanan semptomlarıdır.

Belirtiler nesnel ve dışarıdan gözlemlenebilir; semptomlar ise kişinin rapor ettiği öznel deneyimlerdir.[1] Örneğin bir belirti normalden yüksek veya düşük ateş, yüksek veya düşük kan basıncı veya tıbbi taramada görülen bir anormallik olabilir. Semptom ise ateş, baş ağrısı ya da vücuttaki diğer ağrılar gibi bireyin deneyimlediği olağan dışı durumlardır.[2][3]

Belirti ve semptomlar

Belirtiler

Tıbbi belirti, fiziksel muayene sırasında tespit edilebilen bir hastalık, yaralanma veya tıbbi durumun objektif olarak gözlemlenebilir bir göstergesidir.[4] Bu işaretler kızarıklık veya bere gibi gözle görülebilir veya stetoskop kullanarak ya da tansiyon ölçerek tespit edilebilir. Tıbbi belirtiler, semptomlarla birlikte tanı konulmasına yardımcı olur. Bazı belirti örnekleri el veya ayak tırnaklarında çomaklaşma, anormal yürüyüş ve göz irisinin etrafında koyulaşmış bir halka olan limbal halkadır.

Endikasyonlar

Ana madde: Endikasyon

Bir belirti, belirli bir tedaviyi kullanmak için özel bir neden olan "endikasyon"dan - bir durumun bir çareye "işaret etmesi" (dolayısıyla "göstermesi"), tersi değil (yani, bir duruma "işaret eden" bir çare değildir)[5] - farklıdır.

Semptomlar

Semptom, ağrı veya baş dönmesi gibi hissedilen veya deneyimlenen bir şeydir. Belirtiler ve semptomlar birbirini dışlamaz, örneğin öznel bir ateş hissi, yüksek bir okuma kaydeden bir termometre kullanılarak belirti olarak not edilebilir.[6] CDC, yüksek ateş, konjonktivit ve öksürüğün ardından birkaç gün sonra kızamık döküntüsünün görülmesi gibi çeşitli hastalıkları belirti ve semptomlarına göre listelemektedir.[7]

Kardinal belirti ve semptomlar

Kardinal belirtiler ve semptomlar patognomonik olma noktasına kadar spesifiktir. Kardinal bir belirti veya kardinal bir semptom, bir hastalığın ana belirtisi veya semptomu anlamına da gelebilir.[8] Anormal refleksler sinir sistemi ile ilgili sorunlara işaret edebilir. Belirti ve semptomlar, hamilelik belirti ve semptomları veya dehidrasyon semptomları gibi hastalık bağlamı dışındaki fizyolojik durumlara da uygulanır. Bazen bir hastalık, asemptomatik olarak bilindiğinde herhangi bir belirti veya semptom göstermeden mevcut olabilir.[9] Hastalık, taramalar da dahil olmak üzere testler yoluyla keşfedilebilir. Bir enfeksiyon asemptomatik olabilir ancak yine de bulaşıcı olabilir.[9]

Sendrom

Ana madde: Sendrom

Belirti ve semptomlar genellikle spesifik değildir, ancak bazı kombinasyonlar belirli tanıları düşündürerek neyin yanlış olabileceğini daraltmaya yardımcı olabilir. Bir bozuklukla ilişkilendirilebilecek belirli bir dizi karakteristik belirti ve semptom, sendrom olarak bilinir. Altta yatan nedenin bilindiği durumlarda sendrom, Down sendromu ve Noonan sendromu gibi adlandırılır. Akut koroner sendrom gibi diğer sendromların bir dizi olası nedeni olabilir.[kaynak belirtilmeli]

Terimler

Bir hastalık semptomlarla kendini gösterdiğinde semptomatik olarak bilinir. Subklinik enfeksiyonlar da dahil olmak üzere hiçbir belirti göstermeyen birçok durum vardır ve bunlar asemptomatik olarak adlandırılır. Belirti ve semptomlar hafif ya da şiddetli, kısa ya da uzun süreli olabilir, azalabilir (remisyon) ya da alevlenme olarak bilinen tekrarlayabilir (relaps ya da nüksetme). Bir alevlenme daha şiddetli belirtiler gösterebilir.[10]

Başlıca şikayet terimi, aynı zamanda "mevcut sorun", bir bireyin tıbbi yardım ararken ilk endişesini tanımlamak için kullanılır ve bu açıkça not edildiğinde mevcut hastalığın öyküsü alınabilir. Nihai olarak bir tanıya yol açan semptom, kardinal semptom olarak adlandırılır.[kaynak belirtilmeli] Bazı semptomlar yansıyan ağrı nedeniyle yanıltıcı olabilir; örneğin sağ omuzdaki bir ağrı, kas gerginliğinden değil safra kesesi iltihabından kaynaklanıyor olabilir.[11]

Prodrom

Pek çok hastalığın, daha spesifik semptomlar ortaya çıkmadan önce birkaç belirti ve semptomun bir hastalığın varlığına işaret edebileceği erken bir prodromal aşaması vardır. Örneğin kızamığın öksürük, ateş ve ağızda Koplik lekelerini içeren bir prodromal sunumu vardır.[12] Migren ataklarının yarısından fazlası prodromal bir evreye sahiptir.[13] Şizofreni de demans gibi[14] kayda değer bir prodromal evreye sahiptir.[15]

Spesifik olmayan semptomlar

Bazı semptomlar spesifiktir, yani tek bir spesifik tıbbi durumla ilişkilidir.[kaynak belirtilmeli]

Bazen belirsiz semptomlar olarak da adlandırılan spesifik olmayan semptomlar,[16] belirli bir duruma özgü değildir. Bunlar arasında açıklanamayan kilo kaybı, baş ağrısı, ağrı, yorgunluk, iştahsızlık, gece terlemesi ve halsizlik sayılabilir.[17] Altı aylık bir süre boyunca ateş, gece terlemesi ve kilo kaybı gibi üç spesifik olmayan semptomdan oluşan bir grup, lenfoma ile ilişkili B semptomları olarak adlandırılır ve kötü prognoza işaret eder.[18]

Semptomların diğer alt tipleri şunlardır:

  • konstitüsyonel veya genel semptomlar; ateş gibi genel sağlığı veya tüm vücudu etkileyen semptomlar;[19][20]
  • Birincil semptomla aynı anda ortaya çıkan semptomlar olan eşlik eden semptomlar;[21]
  • prodromal semptomlar, bunlar daha büyük bir dizi sorunun ilk belirtileridir;[22]
  • tetikleyiciden bir süre sonra ortaya çıkan gecikmiş semptomlar;[23]
  • objektif semptomlar, varlığı bir sağlık hizmeti sağlayıcısı tarafından gözlemlenebilen ve teyit edilebilen semptomlardır[24]

Hayati belirtiler

Hayati belirtiler, vücudun genel işleyişi ve sağlık durumunun anında ölçülmesini sağlayan dört belirtidir. Bunlar ateş, kalp atış hızı, solunum hızı ve kan basıncıdır. Bu ölçümlerin aralıkları yaşa, kiloya, cinsiyete ve genel sağlık durumuna göre değişir.[25]

Klinik ortamlarda kullanılmak üzere, sadece bir akıllı telefon kullanarak üç yaşamsal belirtiyi (ateşi değil) ölçen dijital bir uygulama geliştirilmiş ve NHS England tarafından onaylanmıştır. Uygulama Lifelight First olarak tescil edilmiştir ve Lifelight Home, insanların akıllı telefon veya tabletlerindeki kamerayı kullanarak evde izleme amaçlı kullanımı için geliştirilme aşamasındadır (2020). Bu uygulama ayrıca oksijen satürasyonunu ve atriyal fibrilasyonu da ölçecektir. Bu durumda başka cihazlara gerek kalmayacaktır.[26]

Sendromlar

Daha fazla bilgi: Sendromlar listesi ve Tıbbi triad, tetrad ve pentadlar listesi

Birçok durum, bilinen bir grup belirti veya belirti ve semptomla gösterilir. Bunlar triad olarak bilinen üçlü bir grup; dörtlü bir grup ("tetrad"); veya beşli bir grup ("pentad") olabilir.[kaynak belirtilmeli]

Meltzer üçlüsüne örnek olarak purpura döküntüsü, artralji ağrılı eklemler ve miyalji ağrılı ve zayıf kaslar verilebilir. Meltzer üçlüsü kriyoglobulinemi durumunu gösterir. Huntington hastalığı, motor, bilişsel ve psikiyatrik belirti ve semptomlardan oluşan bir üçlü ile karakterize nörodejeneratif bir hastalıktır.[27] Belirli bir hastalığın karakteristiği olabilen bu grupların büyük bir kısmı sendrom olarak bilinir. Örneğin Noonan sendromu, benzersiz yüz ve kas-iskelet sistemi özelliklerinden oluşan bir tanı setine sahiptir.[28] Nefrotik sendrom gibi bazı sendromların, hepsi böbrekleri etkileyen hastalıklarla ilgili olan bir dizi altta yatan nedeni olabilir.[29]

Bazen bir çocuk veya genç yetişkin, genetik testlerden sonra bile tanımlanamayan genetik bir bozukluğu düşündüren semptomlara sahip olabilir. Bu gibi durumlarda SWAN (isimsiz sendrom) terimi kullanılabilir. Genellikle ileride daha spesifik semptomlar ortaya çıktığında tanı konulabilir ancak birçok vaka tanı konulmadan kalabilir. Tanı konulamaması, semptomların benzersiz bir kombinasyonundan veya koşulların örtüşmesinden ya da semptomların bilinen bir bozukluk için atipik olmasından veya bozukluğun son derece nadir olmasından kaynaklanabilir.[30]

Belirli bir sendroma sahip bir kişinin, bir sendromu oluşturan/tanımlayan belirti ve/veya semptomların her birini göstermemesinin mümkün olduğunu unutmamak önemlidir.

Olumlu ve olumsuz

Duyusal semptomlar, semptomun karıncalanma veya kaşıntı gibi anormal şekilde mevcut olmasına veya koku kaybı gibi anormal şekilde yok olmasına bağlı olarak pozitif semptomlar veya negatif semptomlar olarak da tanımlanabilir. Negatif semptomlar için aşağıdaki terimler kullanılır - hipoestezi, basınç, dokunma, sıcaklık, soğuk gibi orta dereceli uyaranlara karşı kısmi bir hassasiyet kaybıdır. Anestezi, iğne batması gibi daha güçlü uyaranlara karşı duyarlılığın tamamen kaybolmasıdır. Hipoaljezi (analjezi) ağrılı uyaranlara karşı duyu kaybıdır.[31]

Şizofreni gibi bazı ruhsal bozukluklar için de semptomlar negatif ve pozitif olarak gruplandırılır.[32]

Pozitif semptomlar, bozuklukta mevcut olan ve normalde çoğu birey tarafından deneyimlenmeyen ve normal işlevlerin aşırılığını veya çarpıklığını yansıtan semptomlardır.[33] Örnekler halüsinasyonlar, sanrılar ve tuhaf davranışlardır.[kaynak belirtilmeli]

Negatif belirtiler, normalde bulunan ancak azalmış veya yok olan işlevlerdir; örneğin, şizofreninin negatif belirtileri arasında apati ve anhedoni yer alır.[33]

Dinamik ve statik

Dinamik semptomlar koşullara bağlı olarak değişebilirken, statik semptomlar koşullardan bağımsız olarak sabit veya değişmezdir. Örneğin, egzersiz intoleransı semptomları egzersizle ortaya çıktığı için dinamiktir, ancak dinlenme sırasında hafifler. Sabit kas güçsüzlüğü, egzersiz veya dinlenmeden bağımsız olarak kas zayıf olacağından statik bir semptomdur.

Metabolik miyopatisi olan hastaların çoğunda statik değil dinamik bulgular vardır ve tipik olarak egzersiz intoleransı, kas ağrısı ve sabit güçsüzlük yerine egzersizle birlikte kramplar görülür.[34] McArdle hastalığının (GSD-V) metabolik miyopatisi ve fosfoglukomutaz eksikliği (CDG1T/GSD-XIV) olan bazı bireyler başlangıçta hafif-orta şiddette aerobik egzersiz sırasında egzersiz intoleransı yaşar, ancak semptomlar "ikinci rüzgar" olarak bilinen 6-10 dakika sonra hafifler.

Nöropsikiyatrik

Nöropsikiyatrik semptomlar, demans ve Parkinson hastalığı da dahil olmak üzere birçok dejeneratif bozuklukta mevcuttur. Belirtiler genellikle ilgisizlik, anksiyete ve depresyonu içerir.[35] Nörolojik ve psikiyatrik semptomlar Wilson hastalığı gibi bazı genetik bozukluklarda da mevcuttur.[36] Yönetici işlev bozukluğu belirtileri genellikle şizofreni ve DEHB dahil olmak üzere birçok bozuklukta bulunur.[37][38]

Radyolojik

Radyolojik belirtiler, görüntüleme taramasında görülen anormal tıbbi bulgulardır. Bunlara Miki Fare belirtisi ve Golden'in S işareti dahildir. Bir şikayetin nedenini bulmak için görüntüleme kullanıldığında, tesadüfi bulgu olarak bilinen ilgisiz başka bir bulgu bulunabilir.[39]

Kardinal

Kardinal belirti ve semptomlar, tanı koydurucu ve patognomonik - kesin tanı koydurucu - olabilen belirti ve semptomlardır. Örneğin inflamasyon, kronik bronşit alevlenmeleri ve Parkinson hastalığı gibi tanınmış bir grup kardinal belirti ve semptomlara sahiptir.[40][41]

Patognomonik bir kardinal belirtinin aksine, bir belirti veya semptomun yokluğu genellikle bir durumu ekarte edebilir. Bu, Latince sine qua non terimiyle bilinir. Örneğin, kalıtsal bir hastalığa özgü bilinen genetik mutasyonların yokluğu o hastalığı ekarte eder.[42] Bir başka örnek de vajinal pH değerinin 4,5'in altında olması durumunda bakteriyel vajinoz tanısının dışlanmasıdır.[43]

Refleksler

Refleks, bir uyarıcıya karşı vücutta oluşan otomatik bir tepkidir.[44] Yokluğu, azalması (hipoaktif) veya abartılı (hiperaktif) yanıtı, merkezi sinir sistemi veya periferik sinir sisteminde hasar belirtisi olabilir. Örneğin patellar refleks (diz sallama), azalması veya yokluğu Westphal belirtisi olarak bilinir ve alt motor nöronlarda hasara işaret edebilir. Yanıt abartılı olduğunda üst motor nöronlarda hasar olduğu belirtilebilir.[kaynak belirtilmeli]

Fasiyes

Bir dizi tıbbi durum, fasiyes olarak bilinen ayırt edici bir yüz ifadesi veya görünümü ile ilişkilidir.[45] Buna örnek olarak, elflerinki gibi yüz özelliklerine sahip olan elfin fasiyesi verilebilir ve bu, Williams sendromu veya Donohue sendromu ile ilişkilendirilebilir. En iyi bilinen fasiyes muhtemelen ölüme yaklaşan bir kişide görülen Hipokrat yüzüdür.[46]

Anamnestik belirtiler

Anamnestik belirtiler (anamnēstikós, ἀναμνηστικός, "akla getirebilen") geçmişteki bir durumu gösteren belirtilerdir, örneğin bir koldaki felç geçmişteki bir inmeyi gösterebilir.[47]:81

Asemptomatik

Kanserler ve enfeksiyonlar dahil olmak üzere bazı hastalıklar mevcut olabilir ancak hiçbir belirti veya semptom göstermeyebilir ve bunlar asemptomatik olarak bilinir.[9] Bir safra taşı asemptomatik olabilir ve sadece tesadüfi bir bulgu olarak keşfedilebilir. COVID-19 gibi kolayca yayılabilen viral enfeksiyonlar asemptomatik olabilir ancak yine de bulaşıcı olabilir.[48]

Tarihçe

Semptomatoloji

Semptom (Yunanca σύμπτωμα, "kaza, talihsizlik, başına gelen",[49] συμπίπτω, "başıma gelen", συν- "birlikte, ile" ve πίπτω, "düşüyorum") normal işlev veya duygudan ayrılmadır. Semptomatoloji (semiyoloji olarak da adlandırılır), bir hastalığın belirti ve semptomlarıyla ilgilenen bir tıp dalıdır.[50][51][52] Bu çalışma aynı zamanda bir hastalığın endikasyonlarını da içerir.[53] İlk olarak 1670 yılında Henry Stubbe tarafından semiyotik olarak tanımlanmıştır ve günümüzde işaret iletişimi çalışmaları için kullanılan bir terimdir.[kaynak belirtilmeli]

On dokuzuncu yüzyıldan önce hekim ve hasta arasında gözlem güçleri açısından çok az fark vardı. Tıbbi uygulamaların çoğu hekim ve hasta arasında işbirliğine dayalı bir etkileşim şeklinde yürütülmekteydi; bu durum yavaş yavaş yerini "tıbbi araştırmacılar topluluğu içinden dayatılan yekpare bir görüş birliğine" bıraktı.[54][55] Her iki taraf da hemen hemen aynı şeyleri fark etse de hekim bu şeyleri daha bilinçli bir şekilde yorumluyordu: "Doktorlar bulguların ne anlama geldiğini biliyordu, meslekten olmayanlar ise bilmiyordu".[47]:82

Tıbbi testlerin geliştirilmesi

Daha fazla bilgi: Tıbbi test
René Laennec'in 1816'da tüberkülozlu bir adam üzerinde erken bir oskültasyon yöntemi kullanırken gösterilen resmi

Çoğunlukla 19. yüzyılda ortaya çıkan bir dizi gelişme, tanı arayışında olan doktorun daha objektif değerlendirme yapabilmesine ve hastanın katkısına daha az ihtiyaç duyulmasına olanak sağlamıştır.[54][55][56] 20. yüzyılda çok çeşitli görüntüleme tekniklerinin ve genetik testler, klinik kimya testleri, moleküler tanı ve patogenomik gibi diğer test yöntemlerinin kullanılmaya başlanması, tanı kapasitesi üzerinde büyük bir etki yaratmıştır.[57]

  • 1761 yılında solunum rahatsızlıklarının teşhisi için perküsyon tekniği Leopold Auenbrugger tarafından keşfedildi.[58] Anormal sesleri not etmek için vücut boşluklarına vurma yöntemi kardiyolojide zaten uzun süredir uygulanmaktaydı.[58] Göğüs kafesinin perküsyonu 1808'den sonra Auenbrugger'in çalışmasının Jean-Nicolas Corvisart tarafından Latinceden Fransızcaya çevrilmesiyle daha yaygın olarak bilinir hale geldi.[59]
  • 1819'da René Laennec tarafından stetoskopun piyasaya sürülmesiyle, yüzyıllardır kullanılan anlık oskültasyon tekniği (kulağı doğrudan göğsün üzerine yerleştirerek kalbi dinlemek), kalp ve solunum yollarının seslerini dinlemek için stetoskopun kullanıldığı orta oskültasyon tekniğiyle değiştirilmeye başlandı. Laennec'in yayını 1824 yılında John Forbes tarafından İngilizceye çevrilmiştir.
  • 1846 yılında cerrah John Hutchinson (1811-1861) tarafından zorla nefes verme ve zorla nefes alma ölçümleri yoluyla akciğerlerin mekanik özelliklerini değerlendiren bir cihaz olan spirometrenin tanıtımı. (Kaydedilen akciğer hacimleri ve hava akış hızları, kısıtlayıcı hastalıklar (akciğer hacimlerinin azaldığı durumlar: örneğin kistik fibrozis) ile obstrüktif hastalıkları (akciğer hacminin normal olduğu ancak hava akış hızının engellendiği durumlar; örneğin amfizem) birbirinden ayırmak için kullanılır).
  • 1851 yılında Hermann von Helmholtz (1821-1894) tarafından icat edilen oftalmoskop, doktorların insan gözünün içini incelemesine olanak sağlamıştır.[60]
  • Sir Thomas Clifford Allbutt'un (1836-1925) 1867'de geliştirdiği altı inçlik (on iki inç yerine) cep klinik termometresinin (1870 civarı) yaygın klinik kullanımı.[60]
  • 1882 yılında Robert Koch tarafından ilk olarak tüberküloz için bakteri kültürlerinin kullanılmaya başlanması, bakteriyel enfeksiyonları doğrulayan ilk laboratuvar testidir.
  • 1895 yılında Wilhelm Conrad Röntgen (1845-1923) tarafından keşfedilmesinden hemen sonra X-ışınlarının klinik kullanımı başlamıştır.
  • 1896 yılında Scipione Riva-Rocci (1863-1937) tarafından kan basıncını ölçmek için tasarlanan sfigmomanometrenin piyasaya sürülmesi.

Tanı

Belirtilerin tanınması ve semptomların not edilmesi tanı konulmasını sağlayabilir. Aksi takdirde fiziksel muayene yapılabilir ve tıbbi öykü alınabilir. Kan testleri, taramalar ve biyopsiler gibi daha ileri tanısal tıbbi testler gerekebilir. Örneğin bir röntgen, şüpheli bir kemik kırığı için kısa sürede tanı koydurucu olacaktır. Muayene sırasında veya tıbbi bir test sonucunda tespit edilen önemli bir bulgu, tıbbi bulgu olarak adlandırılabilir.[61]

Örnekler

Kaynakça

  1. ^ Sadock, Benjamin J.; Sadock, Virginia A. (2008). Kaplan & Sadock's Concise Textbook of Clinical Psychiatry (İngilizce). Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-8746-8. 6 January 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 January 2023. 
  2. ^ "Beyond Intuition: Quantifying and Understanding the Signs and Symptoms of Fever". clinicaltrials.gov. 5 October 2017. 13 February 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 January 2021. 
  3. ^ "Symptoms and self-help guides by body part". NHS inform (İngilizce). 13 February 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 January 2021. 
  4. ^ "Definition of Sign". Merriam-Webster (İngilizce). 20 June 2023. 20 May 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 January 2021. 
  5. ^ And, from this, a "contraindication" is an additional factor that is 'pointing away from' a remedy that was (otherwise) "indicated" by a particular condition, and not the reverse.
  6. ^ Marie T. O'Toole, ed., Mosby's Medical Dictionary, 9th ed. (St. Louis, MO: Elsevier/Mosby, 2013), Kindle loc. 154641. 978-0323085410
  7. ^ "Measles Signs and Symptoms". Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 5 November 2020. 11 November 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 December 2020. 
  8. ^ Basu, S; Sahi, PK (July 2017). "Malaria: An Update". Indian Journal of Pediatrics. 84 (7): 521–528. doi:10.1007/s12098-017-2332-2. PMID 28357581. 
  9. ^ a b c "Definition of Asymptomatic". Merriam-Webster (İngilizce). 26 June 2023. 28 January 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 March 2021. 
  10. ^ Shiel, William C. Jr. (2019-06-20). "Definition of Flare". MedicineNet. 23 January 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2019-12-21. 
  11. ^ Greenberger N.J., Paumgartner G (2012). Chapter 311. Diseases of the Gallbladder and Bile Ducts. In Longo D.L., Fauci A.S., Kasper D.L., Hauser S.L., Jameson J, Loscalzo J (Eds), Harrison's Principles of Internal Medicine, 18e
  12. ^ "Measles – Pediatrics". MSD Manual Professional Edition. 12 May 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 March 2021. 
  13. ^ Lynn, D. Joanne; Newton, Herbert B.; Rae-Grant, Alexander (2004). The 5-minute neurology consult. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. s. 26. ISBN 9780683307238. 2017-03-13 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ Sherman C, Liu CS, Herrmann N, Lanctôt KL (February 2018). "Prevalence, neurobiology, and treatments for apathy in prodromal dementia". Int Psychogeriatr. 30 (2): 177–184. doi:10.1017/S1041610217000527. PMID 28416030. 
  15. ^ Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5 (5th bas.). Arlington, VA: American Psychiatric Association. 2013. ss. 99–105. ISBN 978-0-89042-555-8. 
  16. ^ Dorland's Medical Dictionary'de "equivocal symptom"
  17. ^ "Constitutional symptom (Concept Id: C0009812) – MedGen – NCBI". www.ncbi.nlm.nih.gov (İngilizce). 6 October 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 March 2021. 
  18. ^ "Lymphoma/non-hodgkin-lymphoma/signs-and-symptoms". www.lls.org. 5 April 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 April 2023. 
  19. ^ Dorland's Medical Dictionary'de "general symptom"
  20. ^ Dorland's Medical Dictionary'de "constitutional symptom"
  21. ^ Dorland's Medical Dictionary'de "concomitant symptom"
  22. ^ Dorland's Medical Dictionary'de "prodromal symptom"
  23. ^ Dorland's Medical Dictionary'de "delayed symptom"
  24. ^ Dorland's Medical Dictionary'de "objective symptom"
  25. ^ "Vital Signs Table – Prohealthsys". 3 July 2013. 27 December 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 December 2021. 
  26. ^ "Solution". Lifelight. 19 January 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 February 2021. 
  27. ^ Jensen RN, Bolwig T, Sørensen SA (March 2018). "[Psychiatric symptoms in patients with Huntington's disease]". Ugeskr Laeger (Danca). 180 (13). PMID 29587954. 
  28. ^ "Noonan syndrome: MedlinePlus Genetics". medlineplus.gov (İngilizce). 27 January 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 February 2021. 
  29. ^ "Nephrotic Syndrome in Adults | NIDDK". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. 9 January 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 March 2021. 
  30. ^ "What does SWAN or being undiagnosed mean? | SWAN UK". www.undiagnosed.org.uk. 22 March 2017. 12 June 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 March 2021. 
  31. ^ Harrison's Principles of Internal Medicine, 19th edition, Chapter 31: Numbness, Tingling, and Sensory Loss 11 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  32. ^ "Mental Health: a Report from the Surgeon General". Surgeongeneral.gov. 1999. 2012-01-11 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2011-12-17. 
  33. ^ a b Understanding Psychosis 2012-12-25 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mental Health Illness of Australia.
  34. ^ Darras, Basil T.; Friedman, Neil R. (2000-02-01). "Metabolic myopathies: a clinical approach; part I". Pediatric Neurology (English). 22 (2): 87–97. doi:10.1016/S0887-8994(99)00133-2. ISSN 0887-8994. PMID 10738913. 3 April 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 April 2023. 
  35. ^ Mueller, C; Rajkumar, AP; Wan, YM; Velayudhan, L; Ffytche, D; Chaudhuri, KR; Aarsland, D (July 2018). "Assessment and Management of Neuropsychiatric Symptoms in Parkinson's Disease". CNS Drugs. 32 (7): 621–635. doi:10.1007/s40263-018-0540-6. PMID 30027401. 3 December 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 March 2021. 
  36. ^ "Symptoms & Causes | NIDDK". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. 9 October 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 March 2021. 
  37. ^ Lesh TA, Niendam TA, Minzenberg MJ, Carter CS (January 2011). "Cognitive control deficits in schizophrenia: mechanisms and meaning". Neuropsychopharmacology. 36 (1): 316–338. doi:10.1038/npp.2010.156. PMC 3052853 $2. PMID 20844478. 
  38. ^ Brown TE (October 2008). "ADD/ADHD and Impaired Executive Function in Clinical Practice". Current Psychiatry Reports. 10 (5): 407–411. doi:10.1007/s11920-008-0065-7. PMID 18803914. 
  39. ^ O'Sullivan, JW; Muntinga, T; Grigg, S; Ioannidis, JPA (18 June 2018). "Prevalence and outcomes of incidental imaging findings: umbrella review". BMJ. 361: k2387. doi:10.1136/bmj.k2387. PMC 6283350 $2. PMID 29914908. 
  40. ^ Freire, MO; Van Dyke, TE (October 2013). "Natural resolution of inflammation". Periodontology 2000. 63 (1): 149–64. doi:10.1111/prd.12034. PMC 4022040 $2. PMID 23931059. 
  41. ^ "Archived copy". 6 April 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 December 2020. 
  42. ^ Lynch HT, Lynch JF, Lynch PM, Attard T (2008). "Hereditary colorectal cancer syndromes: molecular genetics, genetic counseling, diagnosis and management". Fam Cancer. 7 (1): 27–39. doi:10.1007/s10689-007-9165-5. PMID 17999161. 
  43. ^ Mańka W, Adrianowicz L, Wesołek Z, Adrianowicz K (2002). "[The value of determining vaginal secretion reaction (pH) as a screening test of bacterial vaginosis]". Wiad Lek (Polish). 55 (1–2): 51–5. PMID 12043316. 
  44. ^ "Definition of REFLEX". Merriam-Webster (İngilizce). 30 June 2023. 8 February 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 February 2021. 
  45. ^ "Definition of FACIES". Merriam-Webster (İngilizce). 10 February 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 February 2021. 
  46. ^ Hippocratic writings. Chadwick, J.; Mann, W.N. tarafından çevrildi. Harmondsworth, UK: Penguin. 1978. ss. 170–71. ISBN 0-14-044451-3. 
  47. ^ a b King, Lester S. (1982). Medical Thinking: A Historical Preface. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 0-691-08297-9. 
  48. ^ Sayampanathan, Andrew A.; Heng, Cheryl S.; Pin; ve diğerleri. (9 January 2021). "Infectivity of asymptomatic versus symptomatic COVID-19". The Lancet (English). 397 (10269): 93–94. doi:10.1016/S0140-6736(20)32651-9. PMC 7836843 $2. PMID 33347812. 
  49. ^ "Sumptoma, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, at Pursues". Perseus.tufts.edu. 1 February 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2011-12-17. 
  50. ^ The British Medical Association (BMA) (2002). Illustrated Medical Dictionary. A Dorling Kindersley Book. s. 406. ISBN 978-0-75-133383-1. 
  51. ^ "Definition of SYMPTOMATOLOGY". Merriam-Webster (İngilizce). 11 January 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 January 2021. 
  52. ^ "Definition of SEMIOLOGY". Merriam-Webster (İngilizce). 11 January 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 January 2021. 
  53. ^ David A. Bedworth, Albert E. Bedworth (2010). The Dictionary of Health Education. Oxford University Press. s. 484. ISBN 978-0-19-534259-8. 2018-05-09 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  54. ^ a b Jewson, N.D., "Medical Knowledge and the Patronage System in 18th Century England 7 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Sociology, Vol. 8, No. 3 (1974), pp. 369–85.
  55. ^ a b Jewson, N.D., "The Disappearance of the Sick Man from Medical Cosmology, 1770–1870 16 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Sociology, Vol. 10, No. 2, (1976), pp. 225–44.
  56. ^ Tsouyopoulos N (1988). "The mind-body problem in medicine (the crisis of medical anthropology and its historical preconditions)". Hist Philos Life Sci. 10 Suppl: 55–74. PMID 3413276. 
  57. ^ Demuth A, Aharonowitz Y, Bachmann TT, Blum-Oehler G, Buchrieser C, Covacci A, ve diğerleri. (May 2008). "Pathogenomics: an updated European Research Agenda". Infection, Genetics and Evolution. 8 (3): 386–93. doi:10.1016/j.meegid.2008.01.005. hdl:10033/30395. PMID 18321793. 
  58. ^ a b Bedford DE (November 1971). "Auenbrugger's contribution to cardiology. History of percussion of the heart". Br Heart J. 33 (6): 817–21. doi:10.1136/hrt.33.6.817. PMC 458433 $2. PMID 4256273. 
  59. ^ Bynum, W.F. (1994). Science and the Practice of Medicine in the Nineteenth Century. New York: Cambridge University Press. ss. 35–36. ISBN 978-0-521-27205-6. 
  60. ^ a b Allbutt, T.C., "Medical Thermometry", British and Foreign Medico-Chirurgical Review, Vol. 45, No. 90, (April 1870), pp. 429–41; Vol. 46, No. 91, (July 1870), pp. 144–56.
  61. ^ "finding". The Free Dictionary. 15 May 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 March 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Belirti_ve_semptomlar&oldid=31129094" sayfasından alınmıştır