Oksijen doygunluğu (tıp)

Kan dolaşımı: Kırmızı = oksijenli atardamarlar, mavi = oksijensiz toplardamarlar.

Oksijen doygunluğu, kandaki oksijen derişimini belirten bir terimdir. İnsan vücudu, kandaki oksijen düzeyinin çok duyarlı olarak özellikli bir değerde bulunmasına ihtiyaç duyar ve vücut bunun için gerekli düzenlemeleri yapar. İnsan kanındaki oksijen düzeyinin yüzde 97 ile 100 arasında olması olağan kabul edilir. Yüzde 90'ın altındaki oksijen düzeyi düşük olarak kabul edilir ve bu, hipoksemiye neden olabilir. Yüzde 80'in altındaki oksijen düzeyleri, bu düzeylerde beyin ve kalp gibi organların çalışması bozulabileceğinden, gecikmeksizin müdahale gerektirir. Düşük oksijen düzeyinin sürekli olması, solunum krizi ya da kalp krizi ile sonuçlanabilir.

Kandaki oksijen düzeyini artırmaya yardımcı olmak için oksijen iyileştirmesi kullanılabilir. Oksijenlenme oksijen moleküllerinin vücut dokularına girmesi ile olur. Örneğin, kan akciğerlerde, oksijen moleküllerinin havadan kana geçmesi ile oksijenlenir.

Fizyoloji

Vücut, çoğunlukla solunum ile ilişkili aerobik metabolizma kimyasal süreçleriyle sabit bir oksijen doygunluğu düzeyini korur. Solunum sistemi, alyuvarlar, özellikle hemoglobin kullanarak, akciğerlerde oksijen toplar ve vücudun geri kalanına dağıtır. Vücudun kan oksijen gereksinimi, egzersiz sırasında daha çok oksijene ihtiyaç duyulduğunda ya da yüksek yerlerde yaşarken dalgalanma gösterebilir. Olağan düzeyde oksijen taşırken kan hücresinin "doymuş" olduğu söylenir. Hem çok yüksek hem de çok düşük düzeylerinin vücut üzerinde olumsuz etkileri olabilir.

Ölçüm

%90'ın altındaki bir SaO₂ (arteriyel kan gazı testi ile belirlenen atardamarsal oksijen doyumu) değeri hipoksemi olduğunu gösterir (kansızlıktan da kaynaklanabilir). Düşük SaO₂ nedeniyle hipoksemi siyanoz ile belirir. Oksijen doyumu farklı dokularda ölçülebilir:

Venöz oksijen doyumu (SvO₂), kalbin sağ kulakçığına dönen oksijenli hemoglobinin yüzdesidir. Oksijen iletiminin dokuların isteklerini karşılayıp karşılamadığını görmek için ölçülebilir. SvO₂ tipik olarak %60 ile %80 arasında değişir. Daha düşük bir değer, vücudun oksijen eksikliği olduğunu ve iskemik hastalıkların ortaya çıktığını gösterir. Bu ölçüm genellikle bir kalp akciğer makinesi (ekstrakorporeal dolaşım) ile iyileştirmede kullanılır ve perfüzyonistlere hastanın sağlıklı kalması için nice akışa ihtiyaç duyduğu konusunda bir fikir verebilir. Doku oksijen doygunluğu (StO₂), yakın kızılötesi spektroskopisi ile ölçülebilir. Ölçümler hala geniş çapta tartışılsa da, çeşitli koşullarda doku oksijenasyonu hakkında fikir verir. Çevresel oksijen doygunluğu (SpO₂), genellikle nabız oksimetre aygıtı ile ölçülen oksijen doygunluğu düzeyinin tahminidir. Aşağıdaki formüle göre nabız oksimetresi ile hesaplanabilir.

${\ce {SpO_2}}={\frac {{\ce {HbO2}}}{{\ce {{HbO2}+Hb}}}}$

Burada HbO₂ oksijenli hemoglobindir (oksihemoglobin), Hb ise oksijeni giderilmiş hemoglobindir.