Kapsaisin: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
LostMyMind (mesaj | katkılar) Gerekçe: Yapıcı olmayan değişiklik Etiket: Elle geri alma |
Bilgi eklendi |
||
| 29. satır: | 29. satır: | ||
[[İnsan]] [[dil (organ)|dilinde]] bulunan kapsaisin [[reseptör]]leri (TRPV-1 reseptörleri), bu maddeden etkilenerek acı veya sıcak hissine neden olur. [[Kuş]]lar ve [[yılan]]lar gibi bazı hayvanlarda bu algılayıcılar olmadığından acıyı hissetmezler. |
[[İnsan]] [[dil (organ)|dilinde]] bulunan kapsaisin [[reseptör]]leri (TRPV-1 reseptörleri), bu maddeden etkilenerek acı veya sıcak hissine neden olur. [[Kuş]]lar ve [[yılan]]lar gibi bazı hayvanlarda bu algılayıcılar olmadığından acıyı hissetmezler. |
||
===Araştırma ve farmasötik kullanım=== |
|||
Kapsaisin, ağrıyı hafifletmek için topikal merhemler ve deriye uygulanan yamalarda (yakı) genelde %0,025 ile %0,1 arasındaki konsantrasyonlarda [[ağrı kesici]] olarak kullanılır.<ref name="fattori">{{cite journal|pmid=27367653|pmc=6273101|year=2016|last1=Fattori|first1=V|title=Capsaicin: Current Understanding of Its Mechanisms and Therapy of Pain and Other Pre-Clinical and Clinical Uses|journal=Molecules|volume=21|issue=7|pages=844|last2=Hohmann|first2=M. S.|last3=Rossaneis|first3=A. C.|last4=Pinho Ribeiro|first4=F. A.|last5=Verri|first5=W. A.|doi=10.3390/molecules21070844|doi-access=free}}</ref> [[Artrit]], sırt ağrısı, incinmeler ve burkulmalara bağlı [[kas]] ve [[eklem]] [[Ağrı (tıp)|ağrıları]]<nowiki/>nın geçici olarak giderilmesi için genellikle diğer deri kızartıcı ilaçlarla (rubefacients) bileşiklerde krem şeklinde uygulanabilir.<ref name=fattori/> |
|||
[[Zona]]'nın neden olduğu [[Herpes simpleks|post-herpetik]] [[nevralji|sinir ağrısı]] gibi çevresel [[Nöropati|nöropati]] belirtilerini azaltmak için de kullanılır.<ref name=fattori/> Bu iyileştirici göstergenin (post-herpetik sinir ağrısına bağlı ağrı) idaresi için 2009 yılında hem ABD [[FDA|Gıda ve İlaç İdaresi]] (FDA)<ref>{{cite press release|url=https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm191003.htm|title=FDA Approves New Drug Treatment for Long-Term Pain Relief after Shingles Attacks|publisher=U.S. Food and Drug Administration|date=17 November 2009|access-date=5 January 2016|archive-date=23 November 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151123231205/http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm191003.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web | title=Drug Approval Package: Qutenza (capsaicin) NDA #022395 | website=U.S. [[Food and Drug Administration]] (FDA) | date=29 June 2010 | url=https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/nda/2009/022395_qutenza_toc.cfm | access-date=19 August 2020}} |
|||
*{{cite web |date=November 13, 2009 |title=Application Number: 22-395: Summary Review |website=FDA Center for Drug Evaluation and Research |url=https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/nda/2009/022395s000Sumr.pdf}}</ref> hem de Avrupa Birliği tarafından bir kapsaisin transdermal yama ('''Qutenza''') [[Tedavi|tedavi edici]] olarak onaylandı.<ref>{{cite web | title=Qutenza EPAR | website=[[European Medicines Agency]] (EMA) | url=https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/qutenza | access-date=19 August 2020}}</ref> Qutenza'nın [[HIV]] nevraljide analjezik olarak kullanılması için FDA'ya müteakip bir başvuru ise reddedildi.<ref>{{cite web|url=http://www.medscape.com/viewarticle/759986|title=FDA Turns Down Capsaicin Patch for Painful Neuropathy in HIV|publisher=Medscape Medical News, WebMD|author=Hitt E|date=9 March 2012|access-date=5 January 2016}}</ref> 2017'de sınırlı kaliteli klinik çalışmaların incelemesinde, yüksek dozlu topikal kapsaisin (%8) ile kontrol (%0,4 kapsaisin) karşılaştırıldığında post-herpetik sinir ağrısı, [[HIV]]-nöropati ve [[diyabetik nöropati]]'den orta ila büyük ölçüde ağrıyı giderdiği bulundu.<ref>{{cite journal|pmid=28085183|pmc=6464756|year=2017|last1=Derry|first1=S.|title=Topical capsaicin (high concentration) for chronic neuropathic pain in adults|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|volume=1|pages=CD007393|last2=Rice|first2=A. S.|last3=Cole|first3=P.|last4=Tan|first4=T.|last5=Moore|first5=R. A.|issue=7|doi=10.1002/14651858.CD007393.pub4|url=https://spiral.imperial.ac.uk:8443/bitstream/10044/1/49554/2/Derry_et_al-2017-.sup-2.pdf|hdl=10044/1/49554|access-date=27 September 2018|archive-date=15 February 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210215024258/https://spiral.imperial.ac.uk:8443/bitstream/10044/1/49554/2/Derry_et_al-2017-.sup-2.pdf|url-status=dead}}</ref> |
|||
Kapsaisin kremleri kaşıntıyı azaltmak için [[Sedef hastalığı|sedef hastalığını]] tedavi etmek için kullanılmış olsa da,<ref name=fattori/><ref>{{Cite journal|vauthors=Glinski W, Glinska-Ferenz M, Pierozynska-Dubowska M |title= Neurogenic inflammation induced by capsaicin in patients with psoriasis. |year=1991 |volume = 71 | issue = 1 | pages = 51–4|pmid = 1711752|journal = Acta Dermato-Venereologica }}</ref><ref>{{Cite journal|doi = 10.1016/0190-9622(93)70208-B | pmid = 7688774 | vauthors = Ellis CN, Berberian B, Sulica VI, Dodd WA, Jarratt MT, Katz HI, Prawer S, Krueger G, Rex IH Jr, Wolf JE | volume=29 | issue = 3 | title=A double-blind evaluation of topical capsaicin in pruritic psoriasis | year=1993 | journal=J. Am. Acad. Dermatol. | pages=438–42}}</ref> [[Kaşıntı|kaşıntı]] tedavisi için topikal kapsaisin içeren altı klinik çalışmanın incelemesi etki kanıtının yetersiz olduğu sonucuna vardı.<ref>{{cite journal|journal=Int J Dermatol|year=2010|volume=49|issue=8|pages=858–65|doi=10.1111/j.1365-4632.2010.04537.x|pmid=21128913|title=Systematic review of topical capsaicin in the treatment of pruritus|vauthors=Gooding SM, Canter PH, Coelho HF, Boddy K, Ernst E|s2cid=24484878}}</ref> Kapsaisin, [[Düşük yoğunluklu lipoprotein|LDL kolesterol]] seviyelerini orta düzeyde azaltır.<ref name="pmid33840333">{{cite journal |vauthors=Kelava L, Nemeth D, Hegyi P, Keringer P, Kovacs DK, Balasko M, Solymar M, Pakai E, Rumbus Z, Garami A |title=Dietary supplementation of transient receptor potential vanilloid-1 channel agonists reduces serum total cholesterol level: a meta-analysis of controlled human trials |journal=[[Critical Reviews in Food Science and Nutrition]] |volume= 62|issue= 25|pages=7025–7035 |date=April 2021 |pmid=33840333 |doi=10.1080/10408398.2021.1910138 |url= |issn=|doi-access=free }}</ref> |
|||
Obezite, [[diyabet]], [[kanser]] ve [[kardiyovasküler hastalıklar]] dahil olmak üzere çeşitli insan bozukluklarında yutulan kapsaisinin rolünü belirlemek için yeterli klinik kanıt yoktur.<ref name=fattori/> |
|||
== Farmakolojik özellikleri == |
== Farmakolojik özellikleri == |
||
Haricen kullanılan bir [[analjezik]]tir olan |
Haricen kullanılan bir [[analjezik]]tir olan kapsaisin, ''[[Capsicum|Capsicum sp.]]''nin olgun kuru meyvelerinde bulunur ve etkindir. Ayrıca acı kırmızı bibere keskin yakıcı tadı veren asıl maddedir. ''[[Capsicum annuum]]'' ile ''[[Capsicum frutescens]]'' tropikal bölgelerde yetişir ve Dünya'da yaygın olarak kültürü yapılır.<ref>{{dergi kaynağı|soyadı=Şener|ad=Ezgi|soyadı2=Şahin|ad2=Selma|tarih=Temmuz 2010|başlık=Kapsaisin: Farmakokinetik, Toksikolojik ve Farmakolojik Özellikleri|dergi=[[Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi]] Dergisi|cilt=29|sayı=2|sayfalar=149-163|url=http://www.eczfakder.hacettepe.edu.tr/Arsiv/EskiDergiler/02_2009/06.pdf|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160910125348/http://www.eczfakder.hacettepe.edu.tr/Arsiv/EskiDergiler/02_2009/06.pdf|arşivtarihi=10 Eylül 2016|erişimtarihi=9 Şubat 2014|ölüurl=evet}}</ref> |
||
== Türkiye'deki mevcudiyeti == |
== Türkiye'deki mevcudiyeti == |
||
| 39. satır: | 49. satır: | ||
=== Gıda === |
=== Gıda === |
||
Kapsaisinin [[Mukoza|mukozalar]] ile temas ettiğinde neden olduğu acılık hissi nedeniyle, genellikle toz biber ve [[paprika]] gibi [[Baharat|baharatlar]]<nowiki/>la gıdaya lezzet veya doğal bir "acılık" hissi vermek için kullanılır.<ref name="nyt">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/09/21/science/21peppers.html|title=A Perk of Our Evolution: Pleasure in Pain of Chilies|newspaper=New York Times|date=20 September 2010|author=Gorman J|access-date=16 March 2015}}</ref> Kapsaisin, yüksek konsantrasyonlarda cilt veya göz gibi hassas bölgelerde yanma etkisine neden olur.<ref name="bio">{{cite journal|journal=J Control Release|year=2014|volume=196|pages=96–105|doi=10.1016/j.jconrel.2014.09.027|pmid=25307998|title=Bioavailability of capsaicin and its implications for drug delivery |vauthors=Rollyson WD |display-authors=etal|pmc=4267963}}</ref> Gıdaki acılık derecesi genellikle [[Scoville Acılık Ölçeği|Scoville acılık ölçeği]] ile ölçülür.<ref name="nyt"/> |
|||
Gıda alanında kapsaisin maddesi genellikle doğal bir tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır. Genellikle bu tür kullanımdaki amaç gıdaya doğal bir "acı" hissi vermektir. Çoğu zaman bir gıdanın "acı" olma seviyesi [[Scoville Acılık Ölçeği|Scoville acılık ölçeği]] ile değerlendirilmektedir. Gıda sanaayinde sıklıkla kullanılan kapsaisin maddesi özellikle acı lezzetleri seven insanların tercihi olan gıdalarda, ekstra acılık vermek amacıyla da kullanılmaktadır. |
|||
[[Biber]] gibi kapsaisin baharatlı ürünler, [[Tabasco (sos)|Tabasco sosu]] ve Meksika [[salsa (sos)|salsa]]<nowiki/>sı gibi [[acı sos|acı soslar]] eskiden beri |
|||
tüketilmektedir.<ref name="nyt" /> İnsanların kapsaisin alımından dolayı zevkli ve hatta [[öfori|coşkulu]] etkiler yaşamasına çok rastlanır.<ref name="nyt" /> Kendilerini "chiliheads" olarak tanımlayanlar arasındaki insanlar bunu, kapsaisini topikal [[ağrı kesici]] etkisi yapan yerel reseptör aşırı yüklemesinden farklı bir mekanizma olan [[Endorfin|endorfinler]]<nowiki/>in ağrıyla uyarılan salınımına bağlar.<ref name="bio" /> |
|||
Gıda sanayinde sıklıkla kullanılan kapsaisin maddesi özellikle acı lezzetleri seven insanların tercihi olan gıdalarda, ekstra acılık vermek amacıyla da kullanılmaktadır. |
|||
=== Medikal === |
=== Medikal === |
||
Sayfanın 07.27, 15 Şubat 2023 tarihindeki hâli
| Kapsaisin | |
|---|---|
| |
| IUPAC adı | (E)-N- (4-hydroxy- 3-methoxybenzyl) - 8-methylnon-6-enamide |
| Molekül formülü | C18H27NO3 |
| SMILES | CC(C)/C=C/CCCCC(NCC1=CC (OC)=C(O)C=C1)=O |
| CAS kayıt numarası | [404-86-4] |
| Molekül ağırlığı | 305.41 g/mol |
| Erime noktası | 62 - 65 °C |
Kapsaisin (8-methyl-N-vanillyl-6-nonenamide)((CH3)2CHCH=CH(CH2)4CONHCH2C6H3-4-(OH)-3-(OCH3)), acı biberin acı olmasını sağlayan maddedir.
İnsan dilinde bulunan kapsaisin reseptörleri (TRPV-1 reseptörleri), bu maddeden etkilenerek acı veya sıcak hissine neden olur. Kuşlar ve yılanlar gibi bazı hayvanlarda bu algılayıcılar olmadığından acıyı hissetmezler.
Araştırma ve farmasötik kullanım
Kapsaisin, ağrıyı hafifletmek için topikal merhemler ve deriye uygulanan yamalarda (yakı) genelde %0,025 ile %0,1 arasındaki konsantrasyonlarda ağrı kesici olarak kullanılır.[1] Artrit, sırt ağrısı, incinmeler ve burkulmalara bağlı kas ve eklem ağrılarının geçici olarak giderilmesi için genellikle diğer deri kızartıcı ilaçlarla (rubefacients) bileşiklerde krem şeklinde uygulanabilir.[1]
Zona'nın neden olduğu post-herpetik sinir ağrısı gibi çevresel nöropati belirtilerini azaltmak için de kullanılır.[1] Bu iyileştirici göstergenin (post-herpetik sinir ağrısına bağlı ağrı) idaresi için 2009 yılında hem ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA)[2][3] hem de Avrupa Birliği tarafından bir kapsaisin transdermal yama (Qutenza) tedavi edici olarak onaylandı.[4] Qutenza'nın HIV nevraljide analjezik olarak kullanılması için FDA'ya müteakip bir başvuru ise reddedildi.[5] 2017'de sınırlı kaliteli klinik çalışmaların incelemesinde, yüksek dozlu topikal kapsaisin (%8) ile kontrol (%0,4 kapsaisin) karşılaştırıldığında post-herpetik sinir ağrısı, HIV-nöropati ve diyabetik nöropati'den orta ila büyük ölçüde ağrıyı giderdiği bulundu.[6]
Kapsaisin kremleri kaşıntıyı azaltmak için sedef hastalığını tedavi etmek için kullanılmış olsa da,[1][7][8] kaşıntı tedavisi için topikal kapsaisin içeren altı klinik çalışmanın incelemesi etki kanıtının yetersiz olduğu sonucuna vardı.[9] Kapsaisin, LDL kolesterol seviyelerini orta düzeyde azaltır.[10]
Obezite, diyabet, kanser ve kardiyovasküler hastalıklar dahil olmak üzere çeşitli insan bozukluklarında yutulan kapsaisinin rolünü belirlemek için yeterli klinik kanıt yoktur.[1]
Farmakolojik özellikleri
Haricen kullanılan bir analjeziktir olan kapsaisin, Capsicum sp.nin olgun kuru meyvelerinde bulunur ve etkindir. Ayrıca acı kırmızı bibere keskin yakıcı tadı veren asıl maddedir. Capsicum annuum ile Capsicum frutescens tropikal bölgelerde yetişir ve Dünya'da yaygın olarak kültürü yapılır.[11]
Türkiye'deki mevcudiyeti
Türkiye'de Kahramanmaraş, Kayseri, Bursa'da yaygın bulunur. Cilde topikal olarak uygulanır, etkisi uygulandıktan sonra 4-6 saat içerinde meydana gelir. Küçük çocuklara uygulanmamalı, tahriş olmuş ciltlerde kullanılmamalıdır.
Kullanım Alanları
Gıda
Kapsaisinin mukozalar ile temas ettiğinde neden olduğu acılık hissi nedeniyle, genellikle toz biber ve paprika gibi baharatlarla gıdaya lezzet veya doğal bir "acılık" hissi vermek için kullanılır.[12] Kapsaisin, yüksek konsantrasyonlarda cilt veya göz gibi hassas bölgelerde yanma etkisine neden olur.[13] Gıdaki acılık derecesi genellikle Scoville acılık ölçeği ile ölçülür.[12]
Biber gibi kapsaisin baharatlı ürünler, Tabasco sosu ve Meksika salsası gibi acı soslar eskiden beri
tüketilmektedir.[12] İnsanların kapsaisin alımından dolayı zevkli ve hatta coşkulu etkiler yaşamasına çok rastlanır.[12] Kendilerini "chiliheads" olarak tanımlayanlar arasındaki insanlar bunu, kapsaisini topikal ağrı kesici etkisi yapan yerel reseptör aşırı yüklemesinden farklı bir mekanizma olan endorfinlerin ağrıyla uyarılan salınımına bağlar.[13]
Gıda sanayinde sıklıkla kullanılan kapsaisin maddesi özellikle acı lezzetleri seven insanların tercihi olan gıdalarda, ekstra acılık vermek amacıyla da kullanılmaktadır.
Medikal
Kapsaisin maddesi sağlık alanında hem lokal bir analjezik olarak kullanılmakta hem de Türkiye'de Yakı adı verilen ve tüm dünyada sıklıkla kullanılan eski bir tedavi yöntemi olan ve ağrıları gidermeye yarayan, sıcak pflasterler alanında etken madde olarak kullanılmaktadır. Sadece bu alanlarda kullanımı ile sınırlı kalmayan medikal kapsaisin kullanımı özellikle römatizmal hastalıklar alanında da sıklıkla etken madde olarak kullanılmaktadır.
Silah sanayi
Piyasada satışı yapılan ve siviller tarafından da herhangi bir belge olmaksızın satın alınabilen biber gazı ürünlerinde çoğu zaman kullanılan etken madde Kapsaisin türevleridir.
Spor
Binicilik alanlarında atlar üzerinde kullanıldığı gibi, ayrıca insanların tüketimine sunulmuş bazı gıda takviyelerinde de doğal bir yağ yakıcı özelliği olmasından ötürü bu Kapsaisin maddesi zaman zaman kullanılmaktadır.
Kaynakça
- ^ a b c d e Fattori, V; Hohmann, M. S.; Rossaneis, A. C.; Pinho Ribeiro, F. A.; Verri, W. A. (2016). "Capsaicin: Current Understanding of Its Mechanisms and Therapy of Pain and Other Pre-Clinical and Clinical Uses". Molecules. 21 (7): 844. doi:10.3390/molecules21070844. PMC 6273101 $2. PMID 27367653. Geçersiz
|doi-access=free(yardım) - ^ "FDA Approves New Drug Treatment for Long-Term Pain Relief after Shingles Attacks" (Basın açıklaması). U.S. Food and Drug Administration. 17 November 2009. 23 November 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 January 2016.
- ^ "Drug Approval Package: Qutenza (capsaicin) NDA #022395". U.S. Food and Drug Administration (FDA). 29 June 2010. Erişim tarihi: 19 August 2020.
- "Application Number: 22-395: Summary Review" (PDF). FDA Center for Drug Evaluation and Research. November 13, 2009.
- ^ "Qutenza EPAR". European Medicines Agency (EMA). Erişim tarihi: 19 August 2020.
- ^ Hitt E (9 March 2012). "FDA Turns Down Capsaicin Patch for Painful Neuropathy in HIV". Medscape Medical News, WebMD. Erişim tarihi: 5 January 2016.
- ^ Derry, S.; Rice, A. S.; Cole, P.; Tan, T.; Moore, R. A. (2017). "Topical capsaicin (high concentration) for chronic neuropathic pain in adults" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (7): CD007393. doi:10.1002/14651858.CD007393.pub4. hdl:10044/1/49554. PMC 6464756 $2. PMID 28085183. 15 February 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 September 2018.
- ^ Glinski W, Glinska-Ferenz M, Pierozynska-Dubowska M (1991). "Neurogenic inflammation induced by capsaicin in patients with psoriasis". Acta Dermato-Venereologica. 71 (1): 51–4. PMID 1711752.
- ^ Ellis CN, Berberian B, Sulica VI, Dodd WA, Jarratt MT, Katz HI, Prawer S, Krueger G, Rex IH Jr, Wolf JE (1993). "A double-blind evaluation of topical capsaicin in pruritic psoriasis". J. Am. Acad. Dermatol. 29 (3): 438–42. doi:10.1016/0190-9622(93)70208-B. PMID 7688774.
- ^ Gooding SM, Canter PH, Coelho HF, Boddy K, Ernst E (2010). "Systematic review of topical capsaicin in the treatment of pruritus". Int J Dermatol. 49 (8): 858–65. doi:10.1111/j.1365-4632.2010.04537.x. PMID 21128913.
- ^ Kelava L, Nemeth D, Hegyi P, Keringer P, Kovacs DK, Balasko M, Solymar M, Pakai E, Rumbus Z, Garami A (April 2021). "Dietary supplementation of transient receptor potential vanilloid-1 channel agonists reduces serum total cholesterol level: a meta-analysis of controlled human trials". Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 62 (25): 7025–7035. doi:10.1080/10408398.2021.1910138. PMID 33840333. Geçersiz
|doi-access=free(yardım) - ^ Şener, Ezgi; Şahin, Selma (Temmuz 2010). "Kapsaisin: Farmakokinetik, Toksikolojik ve Farmakolojik Özellikleri" (PDF). Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. 29 (2). ss. 149-163. 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2014.
- ^ a b c d Gorman J (20 September 2010). "A Perk of Our Evolution: Pleasure in Pain of Chilies". New York Times. Erişim tarihi: 16 March 2015.
- ^ a b Rollyson WD, ve diğerleri. (2014). "Bioavailability of capsaicin and its implications for drug delivery". J Control Release. 196: 96–105. doi:10.1016/j.jconrel.2014.09.027. PMC 4267963 $2. PMID 25307998.
