İçeriğe atla

Kaplan: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
SAİT71 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
37.586 değişiklik
k düzen
SAİT71 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
37.586 değişiklik
48. satır: 48. satır:
2017 yılında, [[Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği|IUCN Kedi Uzman Grubu]]'nun Kedi Sınıflandırma Görev Gücü felid taksonomisini revize etti ve kıta Asya'sındaki kaplan popülasyonlarını ''P. t. tigris'' ve Sunda Adaları'ndaki popülasyonu da ''P. t. sondaica'' olarak tanıdı.<ref name=catsg>{{cite journal |author1=Kitchener, A. C. |author2=Breitenmoser-Würsten, C. |author3=Eizirik, E. |author4=Gentry, A. |author5=Werdelin, L. |author6=Wilting, A. |author7=Yamaguchi, N. |author8=Abramov, A. V. |author9=Christiansen, P. |author10=Driscoll, C. |author11=Duckworth, J. W. |author12=Johnson, W. |author13=Luo, S.-J. |author14=Meijaard, E. |author15=O’Donoghue, P. |author16=Sanderson, J. |author17=Seymour, K. |author18=Bruford, M. |author19=Groves, C. |author20=Hoffmann, M. |author21=Nowell, K. |author22=Timmons, Z. |author23=Tobe, S. |year=2017 |title=A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group |journal=Cat News |issue=Special Issue 11 |pages=66−68 |url=https://repository.si.edu/bitstream/handle/10088/32616/A_revised_Felidae_Taxonomy_CatNews.pdf?sequence=1&isAllowed=y#page=66}}</ref> Aşağıdaki tablolar, ''[[Mammal Species of the World]]''{{'}}de sağlanan ''Panthera tigris'' türlerinin [[Taksonomi|sınıflandırılmasına]] dayanmaktadır.<ref name="MSW3"/> Ayrıca 2017 yılında Kedi Sınıflandırma Görev Gücü tarafından kullanılan sınıflandırmayı da yansıtmaktadır:
2017 yılında, [[Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği|IUCN Kedi Uzman Grubu]]'nun Kedi Sınıflandırma Görev Gücü felid taksonomisini revize etti ve kıta Asya'sındaki kaplan popülasyonlarını ''P. t. tigris'' ve Sunda Adaları'ndaki popülasyonu da ''P. t. sondaica'' olarak tanıdı.<ref name=catsg>{{cite journal |author1=Kitchener, A. C. |author2=Breitenmoser-Würsten, C. |author3=Eizirik, E. |author4=Gentry, A. |author5=Werdelin, L. |author6=Wilting, A. |author7=Yamaguchi, N. |author8=Abramov, A. V. |author9=Christiansen, P. |author10=Driscoll, C. |author11=Duckworth, J. W. |author12=Johnson, W. |author13=Luo, S.-J. |author14=Meijaard, E. |author15=O’Donoghue, P. |author16=Sanderson, J. |author17=Seymour, K. |author18=Bruford, M. |author19=Groves, C. |author20=Hoffmann, M. |author21=Nowell, K. |author22=Timmons, Z. |author23=Tobe, S. |year=2017 |title=A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group |journal=Cat News |issue=Special Issue 11 |pages=66−68 |url=https://repository.si.edu/bitstream/handle/10088/32616/A_revised_Felidae_Taxonomy_CatNews.pdf?sequence=1&isAllowed=y#page=66}}</ref> Aşağıdaki tablolar, ''[[Mammal Species of the World]]''{{'}}de sağlanan ''Panthera tigris'' türlerinin [[Taksonomi|sınıflandırılmasına]] dayanmaktadır.<ref name="MSW3"/> Ayrıca 2017 yılında Kedi Sınıflandırma Görev Gücü tarafından kullanılan sınıflandırmayı da yansıtmaktadır:


[[Dosya:Tiger 032.jpg|thumb|sağ|Çinhindi kaplanları]]
* '''[[Bengal kaplanı]]''' ''(Panthera tigris tigris)'' [[Hindistan]], [[Bangladeş]], [[Nepal]], [[Butan]] ve [[Myanmar]]'ın bazı bölgelerinde bulunur. [[Otlak]]lar, [[süb-tropik]] ve [[tropik]] [[yağmur ormanları]], fundalıklar yaprak döken ormanlar ve mangrovlar gibi çok faklılıklar gösteren ortamlarda yaşar. Hindistan hükümeti bu hayvanların sadece Hindistan'da yaşayanlarının sayılarının 3,100 4,500, ve 3,000 arasında bir yerde olduğu tahmin etmektedir. Ama birçok korumacıya göre bu sayı fazlasıyla iyimser bir rakamdır. Bu sayılar izlerin kalıplarına dayandırıldığı için çoğunlukla hatalı sonuçlar verebilmektedir, dolayısı ile Hindistandaki kaplan sayısı 2000'den az olabilir<ref>[http://www.indianjungles.com/090805d.htm Task force says tigers under siege]</ref> En ''yaygın'' kaplan türü olmasına rağmen bu hayvan hem kaçak avlanma hem de doğal ortam kaybı nedeniyle büyük baskı altındadır. Hindistan 1972 yılında Kaplan Projesi adı altında devasa bir korunma progamı geliştirdi. Bu program sayesinde kaplan sayısı 1970'lerdeki 1200'lerden 1990'lardaki 3000'lere kadar arttı. Bu program gelmiş geçmiş en başarılı korunma programlarından biridir. Bu sayıların uydurma olduğuna dair söylentiler ortaya çıktı. En az bir Kaplan Rezervinin (Sariska) tüm kaplan nüfusunu kaçak avcılığa kaybettiği ortaya çıktı.[http://www.deccanherald.com/deccanherald/apr112005/national130442005410.asp]. Erkekler genelde 205–225&nbsp;kg. arasında, dişiler ise 120–180&nbsp;kg. arasındadırlar. Vurulan en büyük Bengal kaplanı 3,3 m. uzunluğunda ve 390&nbsp;kg. ağırlığındaydı, bu dev 1967 yılında öldürüldü.
* '''[[Çinhindi kaplanı]]'''(''Panthera tigris corbetti'') aynı zamanda ''Corbetti kaplanı'' olarak da bilinir. [[Kamboçya]], [[Çin]], [[Laos]], [[Myanmar]], [[Tayland]] ve [[Vietnam]]'da bulunur. Nüfus tahminleri 1200 ile 1800 olmakla beraber muhtemelen aşağı rakama daha yakındır. Şu andaki en büyük nüfus kaçak avcılığın çok katı bir şekilde yasak olduğu [[Malezya]]'dadır. Buna rağmen tüm nüfuslar ortam parçalanması ve [[aynı soyla çiftleşme]] ([[:en:inbreeding]]) gibi nedenler yüzünden aşırı risk altındadırlar. Vietnam'da öldürülen kaplanların neredeyse %75'i geneleneksel çin tıbbına malzeme olmaktadırlar. Kaplanlar fakir yerliler tarafından yoksulluklarını rahatlatabilecek bir yol olarak görülmektedirler. Çinhindi kaplanları Bengal kaplanlarına göre daha küçük ve koyu renklidirler. Erkekler ortalama 150–190&nbsp;kg iken dişiler daha küçük olup 110–140&nbsp;kg. civarındadırlar.


{| class="wikitable"
⚫
[[Dosya:Panthera tigris sumatran subspecies.jpg|thumb|sağ|Sumatra Kaplanı]]
|+ style="text-align: centre;" | ''Panthera tigris tigris'' {{small|(Linnaeus, 1758)}}<ref name="Linn1758"/>
! Nüfuslar !! Açıklama!! Resim


|- style="vertical-align: top;"
* '''[[Sumatra kaplanı]]''' (''Panthera tigris sumatrae'') ''Sumatra Kaplanı'' sadece [[Endonezya]]'nın [[Sumatra]] adasında bulunur. Büyük çoğunluğu adadaki beş ulusal parkta olmak üzere sayıları 400 ile 500 arasındadır. Yakın geçmişte yapılan genetik farklı eşşiz genetik işaretler (genetic marker) ortaya çıkarmıştır.<ref>Cracraft J., Felsenstein J., Vaughn J., Helm-Bychowski K. (1998) Sorting out tigers (Panthera tigris) Mitochondrial sequences, nuclear inserts, systematics, and conservation genetics. Animal Conservation 1: 139–150.</ref> Bu, eğer soyu tükenmez ise başka bir türe evrimleşmesinin işareti olarak görülmektedir. Bu gelişme Sumatra kaplanın diğer alttürlere nazaran korunmasında öncelik olması gerektiği kanısını ortaya çıkarmıştır. [[Doğal ortam kaybı]] en büyük tehditdir. Ağaç kesme görünüşte ulusal park olan alanlarda dahi halen devam etmektedir. 1998 ile 2000 arasında 66 kaplanın (nüfusun yaklaşık %20'si) vurularak öldürüldüğü kaydedildi. Sumatra kaplanı yaşayan kaplan türlerinin en küçüğüdür. Erkekler ortalama 100-130, dişiler ise 70–90&nbsp;kg. ağırlığındadır. Küçük boyutları Sumatra'nın yoğun ve katı ormanlarına uyum sağlamasından ve daha küçük avlarla çevrili olmasından kaynaklanır.
|[[Bengal kaplanı]]
||Linnaeus'un kaplan hakkındaki [[Tür tanımı|bilimsel tanımı]], [[Conrad Gessner]] ve [[Ulisse Aldrovandi]] gibi daha önceki doğa bilimcilerinin açıklamalarına dayanıyordu.<ref name="Linn1758"/> [[Londra Doğa Tarihi Müzesi]] koleksiyonundaki Bengal kaplanı derileri, açık sarıdan siyah çizgili kırmızımsı sarıya kadar değişir.<ref name=pocock1939/>
||[[Dosya:Tiger in Ranthambhore.jpg|frameless]]


|- style="vertical-align: top;"
[[Dosya:Berlin Tierpark Friedrichsfelde 12-2015 img25 Siberian tiger.jpg|thumb|sağ|Sibirya kaplanı]]
|[[Hazar kaplanı]] <br /><br />{{small|önceden ''P. t. virgata'' ([[Johann Karl Wilhelm Illiger|Illiger]], 1815)}}<ref name=Illiger>{{cite journal |last1=Illiger |first1=C. |year=1815 |title=Überblick der Säugethiere nach ihrer Verteilung über die Welttheile |journal=Abhandlungen der Königlichen Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin |volume=1804−1811 |issue= |pages=39−159 |url=http://bibliothek.bbaw.de/bbaw/bibliothek-digital/digitalequellen/schriften/anzeige/index_html?band=07-abh/18041811&seite:int=195}}</ref>
||Illiger'in tanımı belirli bir örneğe dayanmıyordu, ancak sadece Hazar bölgesindeki kaplanların başka yerlerden farklı olduğunu varsayıyordu.<ref name=Illiger/> Daha sonra dar ve sıkı şekildeki çizgilere sahip olduğu açıklandı.<ref name=Geptner1972/> Kafatasının büyüklüğü Bengal kaplanınınkinden önemli ölçüde farklı değildi.<ref name=Kitchener1999/> Genetik analize göre, Sibirya kaplanı ile yakından ilişkiliydi.<ref name=Driscoll2009>{{Cite journal |last1=Driscoll |first1=C. A. |last2=Yamaguchi |first2=N. |last3=Bar-Gal |first3=G. K. |last4=Roca |first4=A. L. |last5=Luo |first5=S. |last6=MacDonald |first6=D. W. |last7=O'Brien |first7=S. J. |title=Mitochondrial Phylogeography Illuminates the Origin of the Extinct Caspian Tiger and Its Relationship to the Amur Tiger |doi=10.1371/journal.pone.0004125 |journal=PLoS ONE |volume=4 |issue=1 |pages=e4125 |year=2009 |pmid=19142238 |pmc=2624500|bibcode=2009PLoSO...4.4125D }}</ref> 1970'lerin başına kadar vahşi doğada kaydedilmişti ve 20. yüzyılın sonlarından beri soyu tükenmiş olarak kabul edilmektedir.<ref name=iucn_CT>{{cite iucn |author1=Jackson, P. |author2=Nowell, K. |date=2011 |title=''Panthera tigris'' ssp. ''virgata'' |publisher=IUCN |volume=2011 |page=e.T41505A10480967 |doi=10.2305/IUCN.UK.2011-2.RLTS.T41505A10480967.en |url=https://www.iucnredlist.org/species/41505/10480967}}</ref>
⚫
||[[Dosya:Panthera tigris virgata.jpg|frameless]]


|- style="vertical-align: top;"
* '''[[Sibirya kaplanı]]''' (''Panthera tigris altaica'') aynı zamanda ''Amur kaplanı'', ''Mançurya kaplanı'' ve ''Kuzey Çin kaplanı'' olarak da bilinir. Neredeyse tamamen, şu anda korunmakta olduğu Sibirya ile sınırlanmıştır. Son iki nüfus sayımı ([[1996]]-[[2005]]) onları bölünmemiş en büyük vahşi kaplan nüfusu yapan, tek ve devamlı mezillerinde 450-500 olarak bulunmuştur. En büyük kaplan alttürü sayılmaktadırlar. Kayıtlardaki vahşi en büyük Sibirya kaplanı 384&nbsp;kg. ağırlığındaydı. Esaret altında bir tanesi ise 423&nbsp;kg olabilir. Bazı Bengal kaplanları bu ağırlıklara erişebilseler de Sibirya kaplanlarına nazaran daha küçük yapılıdırlar. Ağırlıklar kaplanın yeni beslenmiş ya da boş mide ile olmasına göre önemli ölçüde değişebilir. Erkek bir Sibirya kaplanın ortalama ağırlığı 300&nbsp;kg.dir ve 280–364&nbsp;kg. arasında değişirler. Sibirya kaplanları aynı zamanda daha kalın, hafif altın sarısına çalan postları ve daha az olan çizgileri ile dikkat çekerler. Sibirya kaplanları yaşamakta olan en büyük kedigildir. Altı aylık bir Sibirya kaplanı yavrusu tam erişkin bir [[panter]] kadardır.
|[[Sibirya kaplanı]] <br /><br />{{small|önceden ''P. t. altaica'' ([[Coenraad Jacob Temminck|Temminck]], 1844)}}<ref name=Temminck>{{cite book |author=Temminck, C. J. |year=1844 |chapter=Aperçu général et spécifique sur les Mammifères qui habitent le Japon et les Iles qui en dépendent |title=Fauna Japonica sive Descriptio animalium, quae in itinere per Japoniam, jussu et auspiciis superiorum, qui summum in India Batava imperium tenent, suscepto, annis 1825 - 1830 collegit, notis, observationibus et adumbrationibus illustravit Ph. Fr. de Siebold |location=Leiden |publisher=Lugduni Batavorum |editor1=Siebold, P. F. v. |editor2=Temminck, C. J. |editor3=Schlegel, H. |chapterurl=https://archive.org/details/faunajaponicasi00sieb/page/43}}</ref>
||Temminck'in tanımı, Kore ve Japonya arasında ticareti yapılan, uzun tüylü ve yoğun katları olan belirtilmemiş sayıda kaplan derisine dayanıyordu. [[Altay Dağları]]'ndan geldiğini varsayıyordu.<ref name=Temminck/> Sibirya kaplanı daha sonra koyu kahverengi çizgileri olan soluk kürke sahip olarak tanımlandı.<ref name=Geptner1972/>
||[[Dosya:Siberian Tiger sf.jpg|frameless]]


|- style="vertical-align: top;"
⚫
[[Dosya:Panthera tigris amoyensis.jpg|thumb|rigth|Güney Çin Kaplanı]]
|[[Güney Çin kaplanı]] <br /><br />{{small|önceden ''P. t. amoyensis'' ([[Max Hilzheimer|Hilzheimer]], 1905)}}<ref name=Hilzheimer>{{cite journal |author=Hilzheimer, M. |year=1905 |title=Über einige Tigerschädel aus der Straßburger zoologischen Sammlung |journal=Zoologischer Anzeiger |volume=28 |pages=594–599 |url=https://archive.org/details/zoologischeranze28deut/page/596}}</ref>
||Hilzheimer'in tanımı, güney Çin'deki Hankou'da satın alınan beş kaplan kafatasına dayanıyordu. Bu kafatasları, diş ve çene kemiklerinin büyüklüğünde Hindistan'daki kaplanların kafatasından birkaç cm daha farklıydı.<ref name=Hilzheimer/> Kürk ticaretinde güney Çin'deki kaplanların derilerinin, [[eşkenar dörtgen]] benzeri çizgili canlı turuncu renkte olduğu söyleniyordu. Kafataslarının şeklindeki farklılıklar nedeniyle, uzun zamandır en eski çeşitliliği oluşturduğu düşünülüyordu.<ref name=Mazak1981 /> Benzersiz bir [[Mitokondriyal DNA|mtDNA]] [[haplotip]]ine sahip olduğu kaydedildi.<ref name=catsg/>
||[[Dosya:2012 Suedchinesischer Tiger.JPG|frameless]]


|- style="vertical-align: top;"
* '''[[Güney Çin kaplanı]]''' (''Panthera tigris amoyensis'') veya ''Çin kaplanı'', ''Amoy'' veya ''Xiamen'' kaplanı olarak da bilinir. En kritik tehlike altındaki alttürdür ve soyunun tükenmesi neredeyse kesindir. Bu alttür en küçük alttürlerden biridir. Güney Çin kaplanının boyu hem erkek hem dişi için 2.2-2.6 m. arasında değişir. Erkekler 127–177&nbsp;kg. arasında dişilerse 100–118&nbsp;kg. ağırlığındadırlar. Büyük olasılıkla en son vahşi Doğu Çin kaplanı 1994'te vurulmuş ve son 20 senedir doğal ortamlarında canlı kaplan görülmemiştir. 1977 yılında Çin hükümeti vahşi kaplanların vurulmasını yasaklayan bir yasa çıkarmış fakat bu alttürü kurtarmakta çok geç kalmıştır. Şu ada hepsi Çin'de olmak üzere, esaret altında yaşadığı bilinen 59 Güney Çin kaplanı vardır. Fakat bütün bu hayvanlar sadece altı hayvandan üremişlerdir. Dolayısı ile alttürün devam etmesini sağlayacak [[genetik farklılık]] artık bulunmamaktadır. Şu anda, bu kaplanları [[2008]] yılında vahşi doğaya salma amaçlı yetiştirme çabaları vardır.
|[[Çinhindi kaplanı]] <br /><br />{{small|önceden ''P. t. corbetti'' [[Vratislav Mazák|Mazák]], 1968}}<ref name=Mazak1968>{{cite journal |last1=Mazák |first1=V. |year=1968 |title=Nouvelle sous-espèce de tigre provenant de l'Asie du sud-est |journal=Mammalia |volume=32 |issue=1 |pages=104−112 |doi=10.1515/mamm.1968.32.1.104}}</ref>
||Mazák'ın tanımı, Hindistan'dan gelen kaplanlardan daha küçük kafatasına sahip olan müze koleksiyonlarındaki 25 örneğe dayanıyordu.<ref name=Mazak1968/>
||[[Dosya:Panthera tigris corbetti (Tierpark Berlin) 832-714-(118).jpg|frameless]]


|- style="vertical-align: top;"
[[Dosya:Tiger-2.jpg|thumb|sağ|Yüzmekten hoşlanan nadir kedigillerden Malay Kaplanı. (Dortmund Hayvanat Bahçesi)]]
|[[Malezya kaplanı]] <br /><br />{{small|önceden ''P. t. jacksoni'' Luo et al., 2004}}<ref name=Luo04/>
||Çinhindi kaplanından farklı [[Mitokondriyal DNA|mtDNA]] ve [[DNA dizisi|mikro uydu dizileri]] temelinde farklı bir alt tür olarak önerildi.<ref name=Luo04>{{cite journal |author=Luo, S.-J. |author2=Kim, J.-H. |author3=Johnson, W. E. |author4=van der Walt, J. |author5=Martenson, J. |author6=Yuhki, N. |author7=Miquelle, D. G. |author8=Uphyrkina, O. |author9=Goodrich, J. M. |author10=Quigley, H. B. |author11=Tilson, R. |author12=Brady, G. |author13=Martelli, P. |author14=Subramaniam, V. |author15=McDougal, C. |author16=Hean, S. |author17=Huang, S.-Q. |author18=Pan, W. |author19=Karanth, U. K. |author20=Sunquist, M. |author21=Smith, J. L. D. |author22=O'Brien, S. J. |year=2004 |title=Phylogeography and genetic ancestry of tigers (''Panthera tigris'') |journal=[[PLOS Biology]] |volume=2 |issue=12 |pages=e442 |pmid=15583716 |pmc=534810 |doi=10.1371/journal.pbio.0020442}}</ref> [[Kürk]] renginde veya kafatası boyutunda, Çinhindi kaplanlarından önemli ölçüde farklı değildi.<ref name=mazak06/> Kuzey Malezya ve Güney Tayland'daki kaplan nüfusu arasında belirgin bir coğrafi engel yoktur.<ref name=IUCN/>
||[[Dosya:Tiger in the water.jpg|frameless]]
|}


{| class="wikitable"
* '''[[Malay kaplanı]]''' (''Panthera tigris jacksoni'') Malezya yarımadasının güney kısmında bulunur.
|+ style="text-align: centre;" | ''Panthera tigris sondaica'' {{small|([[Coenraad Jacob Temminck|Temminck]], 1844)}}<ref name=catsg/>
! Nüfuslar !! Açıklama !! Resim

|- style="vertical-align: top;"
|[[Cava kaplanı]]
||Temminck tanımını, kısa ve pürüzsüz tüylere sahip olan belirtilmemiş sayıda kaplan derisine dayandırdı.<ref name=Temminck/> Cava kaplanları, Asya anakarasının kaplanlarına kıyasla küçüktü.<ref name=mazak06>{{cite journal |author=Mazák, J. H. |author2=Groves, C. P. |year=2006 |title=A taxonomic revision of the tigers (''Panthera tigris'') |journal=Mammalian Biology |volume=71 |issue=5 |pages=268–287 |doi=10.1016/j.mambio.2006.02.007 |url=http://arts.anu.edu.au/grovco/tiger%20SEAsia%20Mazak.pdf |url-status=dead |archivedate=6 September 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070906122850/http://arts.anu.edu.au/grovco/tiger%20SEAsia%20Mazak.pdf}}</ref>
||[[Dosya:Panthera tigris sondaica 01.jpg|frameless]]

|- style="vertical-align: top;"
|[[Bali kaplanı]] <br /><br />{{small|önceden ''P. t. balica'' ([[Ernst Schwarz (zoologist)|Schwarz]], 1912)}}<ref name=Schwarz>{{cite journal |last=Schwarz |first=E. |year=1912 |title=Notes on Malay tigers, with description of a new form from Bali |journal=Annals and Magazine of Natural History |pages=324–326 |volume=Series 8 Volume 10 |issue=57 |url=https://archive.org/stream/annalsmagazineof8101912lond#page/324/mode/2up|doi=10.1080/00222931208693243 }}</ref>
||Schwarz'ın tanımı, yetişkin bir dişi Bali kaplanın derisi ve kafatasına dayanıyordu. Kürk renginin daha parlak ve kafatasının Cava kaplanından daha küçük olduğunu savundu.<ref name=Schwarz/><ref name="der-tiger" /> Bali kaplan kafataslarının tipik bir özelliği, Cava kaplanlarının kafataslarının şekli ile benzer olan dar [[Oksipital kemiğin skuamöz kısmı|oksipital düzlemdir]].<ref>{{cite journal |last1=Mazak |first1=V. |last2=Groves |first2=C. P. |last3=Van Bree |first3=P. |year=1978 |title=Skin and Skull of the Bali Tiger, and a list of preserved specimens of ''Panthera tigris balica'' (Schwarz, 1912) |journal= Zeitschrift für Säugetierkunde – International Journal of Mammalian Biology |volume=43 |issue=2 |pages=108–113}}</ref>
||[[Dosya:Bali tiger zanveld.jpg|frameless]]

|- style="vertical-align: top;"
|[[Sumatra kaplanı]] <br /><br />{{small|önceden ''P. t. sumatrae'' [[Reginald Innes Pocock|Pocock]], 1929}}<ref name=Pocock1929>{{cite journal |author=Pocock, R. I. |year=1929 |title=Tigers |journal=[[Journal of the Bombay Natural History Society]] |volume=33 |issue= |pages=505–541 |url=https://archive.org/details/journalofbomb33341929bomb/page/n185}}</ref>
||Pocock, [[Sumatra]]'daki bir kaplanın, çok sayıda ve yoğun şekilde ayarlanmış geniş çizgilere sahip koyu tenini [[Tür (biyoloji)|tür]] örneği olarak tanımladı. Kafatası Bali kaplanının kafatasından biraz daha büyüktü.<ref name=Pocock1929/> Tüm yaşayan kaplanların en küçüğüdür.<ref name=Mazak1981 /> Anakara kaplanlarına kıyasla [[Ada cüceleşmesi|küçük boyutunun]] nedenleri belirsizdir, ancak muhtemelen sınırlı sayıdaki küçük avlar için oluşan bir rekabetin sonucudur.<ref name=Kitchener1999/> Nüfusun Asya anakara kökenli olduğu ve Sumatra'daki deniz seviyesinde ki bir artıştan sonra yaklaşık 6.000 ila 12.000 yıl önce izole edildiği düşünülmektedir.<ref name=mazak06/><ref>{{cite journal |last1=Cracraft |first1=J. |last2=Feinstein |first2=J. |last3=Vaughn |first3=J. |last4=Helm-Bychowski |first4=K. |title=Sorting out tigers (''Panthera tigris''): mitochondrial sequences, nuclear inserts, systematics, and conservation genetics |journal=Animal Conservation |volume=1 |issue=2 |url=http://research.amnh.org/vz/ornithology/pdfs/1998c.%20tiger%20conservation.pdf |pages=139–150 |year=1998 |doi=10.1111/j.1469-1795.1998.tb00021.x}}</ref>
⚫
||[[Dosya:Panthera tigris sumatran subspecies.jpg|frameless]]
|}

2018 yılında yayınlanan bir çalışma, analiz için tam genom dizileme yaklaşımını kullanan 32 kaplan örneğine dayanıyordu. Sonuçlar, yaşayan alt türlere karşılık gelen altı [[monofili|monofiletik]] atletik kaplan [[klad]]ını desteklemekte ve en son [[ortak ata]]ların yaklaşık 110.000 yıl önce yaşadığını göstermektedir.<ref>{{cite journal |last1=Liu |first1=Y.-C. |first2=X. |last2=Sun |first3=C. |last3=Driscoll |first4=D. G. |last4=Miquelle |first5=X. |last5=Xu |first6=P. |last6=Martelli |first7=O. |last7=Uphyrkina |first8=J. L. D. |last8=Smith |first9=S. J. |last9=O’Brien |first10=S.-J. |last10=Luo |title=Genome-wide evolutionary analysis of natural history and adaptation in the world's tigers |journal=Current Biology |volume=28 |issue=23 |year=2018 |pages=3840–3849 |doi=10.1016/j.cub.2018.09.019 |pmid=30482605}}</ref>


=== Soyu tükenmiş alttürler ===
=== Soyu tükenmiş alttürler ===

Sayfanın 10.06, 20 Ocak 2020 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Kaplan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kaplan
bir Bengal kaplanı (Panthera tigris tigris)
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Alt şube: Vertebrata
İnfa şube: Gnathostomata
Sınıf: Mammalia
Takım: Carnivora (Etçiller)
Alt takım: Feliformia (Kedimsiler)
Familya: Felidae (Kedigiller)
Alt familya: Pantherinae (Büyük kediler)
Cins: Panthera
Tür: P. tigris
İkili adlandırma
Panthera tigris
Linnaeus, 1758

Dağılımı

Kaplan (Panthera tigris), kedigiller (Felidae) familyasından etçil bir memeli hayvan türü ve büyük kediler ailesinin dört üyesinden biridir. Panthera cinsinin en büyük kedisidir. Turuncu-kahverengi renge sahip kürkünün üzerindeki, koyu dikey çizgileri ile kolayca tanınabilir. Genellikle geyik ve yaban domuzu gibi toynaklıları avlayan bir süper avcıdır. Bölgeseldir ve genellikle yalnız ama sosyal bir avcıdır, yavruların yetiştirilmesi ve avlanmayı öğrenebilmesi için geniş bitişik yaşam alanlarına ihtiyaç duyarlar. Kaplan yavruları, bağımsız bir birey olmadan ve kendi yaşam alanlarını kurmak için ayrılmadan önce, anneleriyle yaklaşık iki yıl kalırlar.

Kaplan bir zamanlar, batıdaki Doğu Anadolu Bölgesi'nden Amur Nehri havzasına ve güneyde Himalayaların eteklerinden Sunda Adaları'ndaki Bali'ye kadar geniş bir yelpazede mevcuttu. 20. yüzyılın başlarından bu yana, kaplan popülasyonları tarihi aralıklarının en az %93'ünü kaybetmiş ve Batı ve Orta Asya'da, Cava ve Bali adalarından ve Güneydoğu ile Güney Asya ve Çin'in geniş bölgelerinde yok olmuştur. Bugünün kaplan menzili, Sibirya ılıman ormanlarından Hint yarımadası ve Sumatra'daki subtropikal ve tropikal ormanlara kadar uzanır. Kaplan, 1986'dan beri IUCN Kırmızı Listesi'nde Nesli Tehlikedeki Türler olarak listelenmektedir. 2015 itibariyle, küresel vahşi kaplan nüfusunun, 20. yüzyılın başında 100.000'den aşağı, 3.062 ve 3.948 olgun birey arasında sayılacağı tahmin edilmiş ve kalan nüfusun çoğunun birbirinden izole edilmiş küçük ceplerde meydana geldiği tahmin edilmiştir. Nüfusun azalmasının başlıca nedenleri arasında, yaşam alanlarının yok olması, yaşam alanlarının parçalanması ve kaçak avlanma yer alır. Bu, dünyadaki daha yoğun nüfuslu yerlerin bazılarında yaşadığı gerçeğiyle birleştiğinde, insanlarla önemli çatışmalara neden olmaktadır.

Kaplan, dünyadaki karizmatik megafaunanın en tanınmış ve popülerlerinden biridir. Antik mitoloji ve folklorda belirgin bir şekilde yer alan kaplan, modern filmlerde ve edebiyatta tasvir edilmeye devam etmektedir. Bazı spor takımları için maskot olarak kullanılırken, birçok bayrak ve armada da yer almaktadır. Kaplan Hindistan, Bangladeş, Malezya ve Güney Kore'nin ulusal hayvanıdır.

Etimoloji

Orta İngilizce tigre ve Eski İngilizce tigras (çoğul),[1] Eski Fransızca tigre, Latince tigris'den türemiştir.

Genel isim Panthera, Eski Fransızca kelime 'pantère', Latince panthera ve Eski Yunanca kelime πάνθηρ 'panter' ile izlenebilir.[2] Sanskritçe पाण्डर pând-ara kelimesi. 'soluk sarı, beyazımsı, beyaz' anlamına gelir.[3]

Taksonomi ve genetik

1758'de Carl Linnaeus, Systema Naturae adlı eserinde kaplanı tanımladı ve ona Felis tigris bilimsel adını verdi.[4] 1929'da İngiliz taksonomisti Reginald Innes Pocock, Panthera tigris bilimsel adını kullanarak Panthera cinsi altındaki türleri tabi kıldı.[5][6]

Alt türler

Kaplan popülasyonlarının, Driscoll ve diğerlerine dayalı filogenetik ilişkisi (2009).[7]

Linnaeus'un türlerle ilgili ilk açıklamalarını takiben, çeşitli kaplan örnekleri alt tür olarak tanımlanmış ve önerildi.[8] Birkaç kaplan alt türünün geçerliliği 1999'da sorgulandı. 19. ve 20. yüzyıllarda açıklanan çoğu varsayılan alt tür, kürk uzunluğu, renklendirme, çizgi desenleri ve vücut büyüklüğü, dolayısıyla popülasyonlar arasında geniş ölçüde değişen özellikler temelinde ayırt edildi. Morfolojik olarak, farklı bölgelerden gelen kaplanlar çok az farklılık gösterir ve bu bölgelerdeki popülasyonlar arasındaki gen akışının Pleistosen döneminde mümkün olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle, sadece iki kaplan alt türünün geçerli olarak kabul edilmesi önerilmiştir, bunlar anakara Asya'da P. t. tigris ve Büyük Sunda Adaları'nda P. t. sondaica idi.[9]

Güneydoğu Asya'dan gelen 111 kaplan kafatasının kranyolojik analizinin sonuçları Sumatra kaplan kafataslarının Çinhindi ve Cava kaplan kafataslarından farklı olduğunu, Bali kaplan kafatasları ise boyut olarak Cava kaplan kafataslarına benzediğini göstermektedir. Yazarlar Sumatra ve Cava kaplanını farklı türler olarak, P. sumatrae ve P. sondaica'yı Bali kaplanı ile alt türler olarak P. sondaica balica olarak sınıflandırmayı önerdiler.[10]

2015 yılında tüm varsayılan kaplan alt türlerinin morfolojik, ekolojik ve moleküler özellikleri kombine bir yaklaşımla analiz edilmiştir. Sonuçlar kıtasal ve Sunda kaplanları arasındaki iki evrimsel grubun ayrımını destekler. Yazarlar, Bengal, Malezya, Çinhindi, Güney Çin, Sibirya ve Hazar kaplan popülasyonlarını içeren P. t. tigris ve Cava, Bali ve Sumatra kaplan popülasyonlarını içeren P. t. sondaica olmak üzere sadece iki alt türün tanınmasını önerdi. Yazarlar ayrıca bu yeniden sınıflandırmanın kaplan koruma yönetimini etkileyeceğini belirtmiştir. Aday alt türü P. t. tigris iki klad oluşturmaktadır:[11]

  • Sibirya ve Hazar kaplanı popülasyonlarından oluşan bir kuzey kladı
  • Tüm diğer anakara nüfuslarından oluşan bir güney kladı.

Bir koruma uzmanı bu öneriyi, esir üreme programlarını ve hayvanat bahçesi doğumlu kaplanların gelecekte yeniden vahşi doğaya salınmasını kolaylaştıracağı için memnuniyetle karşıladı. Bir genetikçi bu çalışmaya şüpheyle yaklaşıyordu ve şu anda tanınan dokuz alt türün genetik olarak ayırt edilebileceğini iddia etti.[12]

2017 yılında, IUCN Kedi Uzman Grubu'nun Kedi Sınıflandırma Görev Gücü felid taksonomisini revize etti ve kıta Asya'sındaki kaplan popülasyonlarını P. t. tigris ve Sunda Adaları'ndaki popülasyonu da P. t. sondaica olarak tanıdı.[13] Aşağıdaki tablolar, Mammal Species of the World'de sağlanan Panthera tigris türlerinin sınıflandırılmasına dayanmaktadır.[8] Ayrıca 2017 yılında Kedi Sınıflandırma Görev Gücü tarafından kullanılan sınıflandırmayı da yansıtmaktadır:


Panthera tigris tigris (Linnaeus, 1758)[4]
Nüfuslar Açıklama Resim
Bengal kaplanı Linnaeus'un kaplan hakkındaki bilimsel tanımı, Conrad Gessner ve Ulisse Aldrovandi gibi daha önceki doğa bilimcilerinin açıklamalarına dayanıyordu.[4] Londra Doğa Tarihi Müzesi koleksiyonundaki Bengal kaplanı derileri, açık sarıdan siyah çizgili kırmızımsı sarıya kadar değişir.[6]
Hazar kaplanı

önceden P. t. virgata (Illiger, 1815)[14] 		Illiger'in tanımı belirli bir örneğe dayanmıyordu, ancak sadece Hazar bölgesindeki kaplanların başka yerlerden farklı olduğunu varsayıyordu.[14] Daha sonra dar ve sıkı şekildeki çizgilere sahip olduğu açıklandı.[15] Kafatasının büyüklüğü Bengal kaplanınınkinden önemli ölçüde farklı değildi.[9] Genetik analize göre, Sibirya kaplanı ile yakından ilişkiliydi.[7] 1970'lerin başına kadar vahşi doğada kaydedilmişti ve 20. yüzyılın sonlarından beri soyu tükenmiş olarak kabul edilmektedir.[16]
Sibirya kaplanı

önceden P. t. altaica (Temminck, 1844)[17] 		Temminck'in tanımı, Kore ve Japonya arasında ticareti yapılan, uzun tüylü ve yoğun katları olan belirtilmemiş sayıda kaplan derisine dayanıyordu. Altay Dağları'ndan geldiğini varsayıyordu.[17] Sibirya kaplanı daha sonra koyu kahverengi çizgileri olan soluk kürke sahip olarak tanımlandı.[15]
Güney Çin kaplanı

önceden P. t. amoyensis (Hilzheimer, 1905)[18] 		Hilzheimer'in tanımı, güney Çin'deki Hankou'da satın alınan beş kaplan kafatasına dayanıyordu. Bu kafatasları, diş ve çene kemiklerinin büyüklüğünde Hindistan'daki kaplanların kafatasından birkaç cm daha farklıydı.[18] Kürk ticaretinde güney Çin'deki kaplanların derilerinin, eşkenar dörtgen benzeri çizgili canlı turuncu renkte olduğu söyleniyordu. Kafataslarının şeklindeki farklılıklar nedeniyle, uzun zamandır en eski çeşitliliği oluşturduğu düşünülüyordu.[19] Benzersiz bir mtDNA haplotipine sahip olduğu kaydedildi.[13]
Çinhindi kaplanı

önceden P. t. corbetti Mazák, 1968[20] 		Mazák'ın tanımı, Hindistan'dan gelen kaplanlardan daha küçük kafatasına sahip olan müze koleksiyonlarındaki 25 örneğe dayanıyordu.[20]
Malezya kaplanı

önceden P. t. jacksoni Luo et al., 2004[21] 		Çinhindi kaplanından farklı mtDNA ve mikro uydu dizileri temelinde farklı bir alt tür olarak önerildi.[21] Kürk renginde veya kafatası boyutunda, Çinhindi kaplanlarından önemli ölçüde farklı değildi.[22] Kuzey Malezya ve Güney Tayland'daki kaplan nüfusu arasında belirgin bir coğrafi engel yoktur.[23]
Panthera tigris sondaica (Temminck, 1844)[13]
Nüfuslar Açıklama Resim
Cava kaplanı Temminck tanımını, kısa ve pürüzsüz tüylere sahip olan belirtilmemiş sayıda kaplan derisine dayandırdı.[17] Cava kaplanları, Asya anakarasının kaplanlarına kıyasla küçüktü.[22]
Bali kaplanı

önceden P. t. balica (Schwarz, 1912)[24] 		Schwarz'ın tanımı, yetişkin bir dişi Bali kaplanın derisi ve kafatasına dayanıyordu. Kürk renginin daha parlak ve kafatasının Cava kaplanından daha küçük olduğunu savundu.[24][25] Bali kaplan kafataslarının tipik bir özelliği, Cava kaplanlarının kafataslarının şekli ile benzer olan dar oksipital düzlemdir.[26]
Sumatra kaplanı

önceden P. t. sumatrae Pocock, 1929[27] 		Pocock, Sumatra'daki bir kaplanın, çok sayıda ve yoğun şekilde ayarlanmış geniş çizgilere sahip koyu tenini tür örneği olarak tanımladı. Kafatası Bali kaplanının kafatasından biraz daha büyüktü.[27] Tüm yaşayan kaplanların en küçüğüdür.[19] Anakara kaplanlarına kıyasla küçük boyutunun nedenleri belirsizdir, ancak muhtemelen sınırlı sayıdaki küçük avlar için oluşan bir rekabetin sonucudur.[9] Nüfusun Asya anakara kökenli olduğu ve Sumatra'daki deniz seviyesinde ki bir artıştan sonra yaklaşık 6.000 ila 12.000 yıl önce izole edildiği düşünülmektedir.[22][28]

2018 yılında yayınlanan bir çalışma, analiz için tam genom dizileme yaklaşımını kullanan 32 kaplan örneğine dayanıyordu. Sonuçlar, yaşayan alt türlere karşılık gelen altı monofiletik atletik kaplan kladını desteklemekte ve en son ortak ataların yaklaşık 110.000 yıl önce yaşadığını göstermektedir.[29]

Soyu tükenmiş alttürler

Kaplanlar fosil kayıtlarında pek yaygın değillerdir. Farklı kaplan fosillerine çoğunlukla Asya'da Pleistosin tabakalarında rastlanmıştır. Buna rağmen Alaska'da 100000 yıllık kaplan fosilleri bulunmuştur. Buz çağındaki kara köprüleri yüzünden bunların Sibirya kaplanının Amerikalı nüfusu olmaları muhtemeldir. Ayrıca bazı araştırmacılar, 10000 yıl öncesine kadar kuzey Amerika'ya hükmeden soyu tükenmiş büyük kedilerden Amerika aslanı kemikleri ile kaplan kemikleri arasında benzerlikler bulmuşlardır. Bazıları bu araştırmalar sonucunda Amerika kaplanın aslında bir yeni dünya kaplanı olduğu sonucuna vardılar.

Japonya'da da kaplan fosilleri ortaya çıktı. Bu japonya kaplanları şu an adalarda yaşamakta olan kaplanlar gibi daha ufak tefektiler. Bunun, vücudun yaşanan çevrenin boyutlarına uyum sağlaması ya da kaplan gibi büyük avcılarda avın küçüklüğü ile ilgili bir olay olduğu sanılmaktadır.

  • Bali kaplanı'(Panthera tigris balica)Bali kaplanları daima Bali adasına özgü oldular. Bu kaplanlar soyları tükenene kadar avlandılar. Yetişkin bir dişi olan son Bali kaplanının Batı Bali'deki Sumbar Kima'da 27 Eylül 1937'de vurularak öldürüldüğü sanılmaktadır. Hiçbir zaman için esaret altında bir Bali kaplanı olmadı. Bali kültürü ve Hindu dini için hala önemli bir rol oynar.
  • Cava kaplanı (Panthera tigris sondaica) Endonezya'nın Cava adası ile sınırlıydı. Bu hayvanlarının soyunun tükenmesi avlanma ve doğal ortamlarının yok edilmesi nedeni ile 1980 yılında oldu. Buna rağmen bu alttürün doğada sadece 25 tane kaldığı 1950'lerden itibaren soyunun tükendiği çok muhtemeldir. En son birey 1979 yılında görüldü. En sık çizgilere sahip kaplan türüydü
  • Hazar kaplanı (Panthera tigris virgata) veya İran kaplanı ya da Pers kaplanının güvenilebilir en son görüntülenmesi 1968 yılında olmak üzere 1960'ların sonunda soyunun tükenildiğine inanılmaktadır. Buna rağmen böyle bir kaplanın en son olarak 1970 yılının şubatında Şehit Şen adında bir adam tarafından vurularak öldürüldüğü sanılmaktadır.[30] Tarihsel alanı olarak İran, Irak, Pakistan, eski SSCB ve Türkiye'de yaşamıştır. Bu kaplanın sarı renkli ve siyah çizgili olduğu söylenmektedir. Hazar kaplanı Bengal kaplanı ile birlikte Romalılar'ın arenalarda gladyatörlerle dövüştürmekte kullandıkları iki kaplan türünden biridir.
  • Trinil kaplanı (Panthera tigris trinilensis) 1.2 milyon yıllık en eski kaplan fosilidir. Endonezya'nın Java adasını Trinil bölgesinde bulunmuştur.[31]

Renk varyasyonları

Tamamen beyaz renkten altın sarısı duman mavisi renkleri olabilmektedir.Duman sarısı renkte olanları Çin'in Fijiyan eyaletinde bir Amerikalı misyoner tarafından rapor edilmiştir.

Fiziksel özellikler

Kaplan türleri içinde Sibirya Kaplanları dünya üzerindeki en büyük ve en ağır kedilerdir. Kaplan ve aslanın çiftleşmesinden meydana gelen liger veya tigon'lar sibirya kaplanlarından daha büyük olabilirler.[32] Genelde farklı alttürlere ait kaplanların farklı boyutlarda olmasına rağmen erişkin bir erkek kaplan ortalama 200 ile 350 kg dişilerse 120–180 kg ağırlığındadır. Erkek ortalama 2,6 m 3,3 m arası dişiler ise 2,3-2,75 m boyundadırlar. Yaşayan alt türler arasında Sumatra kaplanı en küçük Sibirya kaplanı (ya da Amur) en büyüğüdür.Maalesef Sibirya Kaplanlarının soyu tükenmek üzeredir.

Birçok kaplanın çizgilerinin renkleri kahverengiden saf siyaha kadar değişir, buna rağmen beyaz kaplanlar daha az belirgin olan çizgilere sahiptir. Beyaz kaplanlar ayrı bir alttür değil lüsistik (:en:Leucistic) hint kaplanlarıdır. Çizgilerin şekli ve yoğunluğu alttürden alttüre farklılık gösterir ama çoğu kaplan 100'den fazla çizgiye sahiptir. Şimdi soyu tükenmiş olan java kaplanının bundan çok daha fazla çizgisi vardı. Bu çizgilerin düzeni ve kaşları aynı parmak izi gibi eşsizdir[33]. İki kaplan aynı çizgilere sahip değildir. Böylece aynı parmak izi gibi bireylerin tanımlamasında kullanılabilir gibi gözükse de vahşi bir kaplanın çizgilerinin düzenini kaydetmekteki zorluklar yüzünden uygulanabilir bir yöntem değildir. Çizgilerin amacının kamuflaj olduğu sanılmaktadır.

Çok az hayvan insanların gördüğü anlamda renkli görme duyusuna sahip olduğu için, postun rengi pek önemli değildir.[34] Kaplanların çizgilerinin düzeni aynen derilerinde de bulunur, eğer bir kaplanı tıraş edecek olsaydınız, derisinde de aynı çizgi düzeni ile karşılaşırdınız.

Diğer tüm kediler gibi sivri tırnaklara sahiptirler ve tırnaklarını içeri çekebilirler. Tırnakları sayesinde nadirde olsa ağaçlara tırmanırlar. Özellikle mavi ve koyu maviye yakın ve diğer renklerde kaplanlar olduğuna dair birçok belirsiz referans bulunmuştur. (bkz Malta kaplanı veya Mavi Kaplan (Panthera tigris melitensis) (en:maltese tiger) ve kara kaplan (en:Black tiger (animal)))

Avlanma yöntemleri

Kaplanın son derece güçlü çenesi ve sivri dişleri onu süper bir avcı yapar.

Kaplanlar genellikle gece avlanırlar. Gece görüşleri insanınkinden 6 kat daha iyidir[35]. Çok sesiz ve fark ettirmeden avlarını takip ederler. Kaplanlar diğer kediler gibi avlarını pusuya yatarak yakalarlar. Bir noktadan vücudunun ağırlğını ve güçlerini kullanarak avlarının üstüne çullanıp, etkisiz hale getirirler. Av yüzükoyun yerde yatarken kaplan avının boynunun arkasını ısırır. Bu omuriliği kopartarak, nefes borusunu delerek veya toplardamar ya da atardamarları parçalayarak avın ölmesini sağlar. Büyük avlar için boğazdan ısırmayı tercih eder. Kaplan bu süre içinde ayakları ile avına sarılarak hareket etmesini önler ve avı ölünceye kadar boynuna kenetlenir.

Çok iyi yüzücü olan kaplanların avlarını yüzerken öldürdükleri bilinmektedir. Hatta bazı kaplanlar, üzerindeki balıkçılar veya yakalanmış balıklar için nehirdeki balıkçı teknelerini pusuya düşürmüşlerdir. Ranthambore Ulusal Parkındaki kaplanlar özellikle de Chengis adında bir tanesinin bataklık timsahları ile güreşerek timsahların ağzından avlarını aldığı biliniyor[36].

Kaplanların büyük çoğunluğu mecbur kalmadıkça insan avlamazlar. Muhtemelen 1000 kaplandan sadece 3-4 tanesini hayatları boyunca av olarak insan öldürmektedir. Tipik insan yiyici, hasta ya da yaşlı olup alışıldık avını avlamayan, dolayısıyla daha ağır hareket eden ve daha küçük hedeflerle yetinmek zorunda kalan hayvanlardır. Tüm diğer iri avcılar gibi kaplanlar da insanları ideal bir av olarak görmezler. Bengal'deki mangrov bataklıkları diğer yerlere göre daha yüksek bir insan yiyici ortalamasına sahiptir ve buradaki bazı sağlıklı kaplanların da insanları avladıkları bilinmektedir.

Vahşi doğada kaplanlar 5 m. kadar yükseğe ve 9–10 m. kadar uzağa zıplayabilirler. Bu onları Pumadan sonra en yükseğe zıplayabilen memelilerden biri yapar. 50 kg ağırlığındaki bir çiftlik hayvanıyla 2 m. yüksekliğinde bir çitin üzerinden atladıkları belirtilmiştir. Ava sıkıca tutunmaları sağlayan devasa ve son derece kuvvetli ön uzuvları çıkıkları engeller. Özellikle Gaur ve su buffalosu gibi bir tonun üzerindeki avlar, altıda biri ağırlığında kaplanlar tarafından öldürülür. Yetişkin bir insanı veya kurdu tek bir pati darbesi ile öldürebilir veya 150 kg.'lik bir sambar geyiğini ağır yarayabilir.

Beslenme

Kaplanlar mümkün olduğunca sambar, gaur ve manda gibi iri avları tercih ederler. Çünkü büyük bir av daha fazla et demektir, daha uzun süre idare eder ve başka bir av ihtiyacını ortadan kaldırır. Kaplan öldürdüğü avını gizli bir yere götürerek bununla günlerce idare eder[37]. Kaplanlar menzillerindeki en üst yırtıcıdırlar ve besin için, güçsüzlüğünü sayılarla kapatan dhole (vahşi hint köpeği) dışında başka bir hayvanla mücadele etmezler. Mecbur kalmadıkça gergedan gibi büyük hayvanlara saldırmazlar.

Biyoloji ve ekoloji

Kaplanların dağılımı: Açık kırmızı: 1900 - Koyu kırmızı: 1990

Yetişkin kaplan yalnız hayvanlardır çok şiddetli derecede bölgesellerdir. Dişi bir kaplanın 20 km² civarında bir bölgesi varken erkek kaplanları bölgesi 60–100 km² arasıdadır. Erkeklerin bölgesi bir sürü dişininkini kaplayabilir ama kendi bölgelerinde yabancı bir erkeğe müsamaha göstermezler. Agresif doğaları gereği bölgesel uyuşmazlıklar çok şiddetlidir ve genelde erkeklerden birinin ölümü ile sonuçlanır. Erkek kaplan bölgesini idrar ve anal salgı bezlerindeki salgılarla ağaçları ve dışkısı ile patikaları işaretleyerek belirler. Aynı zamanda ağaçlarda bıraktıkları tırnak izleri de bölgelerini işaretlemede kullanılır. Erkekler dişilerin kızgınlık dönemini anlamak için idrarlarını koklarken "flehmen" (en:Flehmen response) denilen bir davranışla yüzlerini ekşitirler.

Dişi sadece birkaç gün boyunca kızgın haldedir ve bu süre içinde birçok kez çiftleşme gerçekleşir. Çift diğer kedilerde olduğu gibi sık sık ve gürültü bir şekilde çiftleşir. 103 gün olan gebelik süresi sonunda ağırlığı bir kg. civarında olan 3 veya 4 yavru doğar. Etrafta gezinen diğer erkekler dişiyi tekrar çiftleşebilir hale getirmek için yavruları öldürebilirler. Yavrular 8 hafta sonunda anneyi yuvanın dışına takip edebilecek hale gelirler, 18 ay sonunda ise bağımsız hale gelirler. Fakat 2-2,5 seneye kadar annelerinden ayrılmazlar. Yavrular cinsel erişkinliğe 3-4 yaşında erişirler. Dişiler annelerinin yakınında bir bölge edinirlerken erkekler, bölgesel bir erkekle dövüşüp onu yenerek ele geçirebilecekleri bir bölge aramaya koyulurlar. Hayatı boyunca dişi bir kaplan eşit sayıda erkek ve dişi yavru dünyaya getirir. Kaplanlar esaret altında iyi ürerler. ABD'deki esaret altındaki nüfus dünyadaki vahşi kaplan nüfusu ile rekabet edebilir.

Vahşi doğada kaplanlar yaban domuzu, gaur ve manda gibi vahşi sığırlar, yavru gergedanlar, yavru filler ve hatta bazen leopar ve ayılarla beslenir. Sibirya kaplanı ve boz ayı ciddi iki rakiptir ve birbirlerin mümkün olduğunca uzak dururlar. İstatiksel olarak Sibirya kaplanı daha küçük ayıları öldürdüğünden daha başarılıdır. Ama kaplanlar daha büyükçe ayıları öldürebilirler ve öldürürler [1]. Erkeklere nazaran önemli ölçüde küçük olan dişi kaplanlar bile yetiştin gaurları kendi başlarına öldürme kabiliyetine sahiptirler. Gaur, yaban domuzu ve sambar kaplanın Hindistandaki gözde besinleridir. Gergedan ve fil yavruları da sürülerinden ayrı kaldıkları zaman kaplanlara yem olabilirler. Bir kaplanın yetişkin bir dişi gergedanı öldürdüğü gözlemlenmiştir.[2]

Vahşi kaplanlar birçok yöntem kullanılarak incelenmişlerdir. Eskiden kaplan nüfusu izlerinin kalıpları çıkarılarak tahmin edilmeye çalışılıyordu. Şimdi ise tuzak kameralar kullanılmakta. Dışkılarından alınan DNA'nın incelenmesi gibi yeni yöntemlerde değerlendirilmekte. Telsiz tasmalarda vahşi kaplanları takip etmekte oldukça popüler bir yöntem olarak kullanıldı.

Literatür ve modern kültürde kaplan

Kaplan! Kaplan! gecenin ormanında
Işıl ışıl yanan parlak yalaza,
Hangi ölümsüz el ya da göz, hangi,
Kurabildi o korkunç simetrini?..

William Blake, "Kaplan" (en:The Tyger), İngiliz dilinde en çok derlenmiş şiir. (Şiirin tamamı Türkçe ve İngilizce)

İngilizce kaplan kelimesi olan "tiger" onu da Persçe'den [3] ödünç alan Yunanca "Tigris"'den gelmektedir. (Diğer bazı kaynaklar Dicle nehrinin latince adının Tigris olduğu ve bu çevrede sık görülmesi yüzünden kaplana bu ismin verildiğini iddia eder [4])Amerikan İngilizcesi'nde dişi kaplan manasına gelen "Tigress" ilk olarak 1611'de kaydedilmiştir. Sarımsı-kahverengi kuartz "Kaplanın Gözleri" (veya kaplan gözü) 1891'de kaydedilmiştir.

Hem Orman Kitabında Rudyard Kipling hem de Tecrübe Şarkılarında (:en:Songs of Experience) Wiliam Blake kaplanı haşin ve korkusuz olarak tasvir ederler.

Kaplan cesareti, yırtıcılığı ve gücü simgeler.

Çin takviminde kaplan yılı vardır.

Ulusal hayvan olarak kaplan

Kaplan aşağıdaki ülkelerin ulusal hayvanıdır;

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "tiger". The Free Dictionary. Farlex. Erişim tarihi: 6 Nisan 2014. 
  2. ^ Harper, D. (2001–2011). "Panther". Online Etymology Dictionary. Douglas Harper. Erişim tarihi: 24 Ekim 2011. 
  3. ^ Macdonell, A. A. (1929). "पाण्डर pând-ara". A practical Sanskrit dictionary with transliteration, accentuation, and etymological analysis throughout. London: Oxford University Press. s. 95. 
  4. ^ a b c Linnaeus, C. (1758). "Felis tigris". Caroli Linnæi Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (Latince). Tomus I (decima, reformata bas.). Holmiae: Laurentius Salvius. s. 41. 
  5. ^ Pocock, R. I. (1929). "Tigers". Journal of the Bombay Natural History Society. 33 (3): 505–541. 
  6. ^ a b Pocock, R. I. (1939). "Panthera tigris". The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Mammalia: Volume 1. London: T. Taylor and Francis, Ltd. ss. 197–210. 
  7. ^ a b Driscoll, C. A.; Yamaguchi, N.; Bar-Gal, G. K.; Roca, A. L.; Luo, S.; MacDonald, D. W.; O'Brien, S. J. (2009). "Mitochondrial Phylogeography Illuminates the Origin of the Extinct Caspian Tiger and Its Relationship to the Amur Tiger". PLoS ONE. 4 (1): e4125. Bibcode:2009PLoSO...4.4125D. doi:10.1371/journal.pone.0004125. PMC 2624500 $2. PMID 19142238. 
  8. ^ a b Wozencraft, W.C. (2005). "Species Panthera tigris". Wilson, D.E.; Reeder, D.M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. s. 546. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494. 
  9. ^ a b c Kitchener, A. (1999). "Tiger distribution, phenotypic variation and conservation issues". Seidensticker, J.; Christie, S.; Jackson, P. (Ed.). Riding the Tiger: Tiger Conservation in Human-Dominated Landscapes. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 19–39. ISBN 978-0521648356. 
  10. ^ Mazák, J. H.; Groves, C. P. (2006). "A taxonomic revision of the tigers (Panthera tigris) of Southeast Asia". Mammalian Biology, Zeitschrift für Säugetierkunde. 71 (5): 268–287. doi:10.1016/j.mambio.2006.02.007. 
  11. ^ Wilting, A.; Courtiol, A.; Christiansen, P.; Niedballa, J.; Scharf, A. K.; Orlando, L.; Balkenhol, N.; Hofer, H.; Kramer-Schadt, S.; Fickel, J.; Kitchener, A. C. (2015). "Planning tiger recovery: Understanding intraspecific variation for effective conservation". Science Advances. 11 (5: e1400175): e1400175. Bibcode:2015SciA....1E0175W. doi:10.1126/sciadv.1400175. PMC 4640610 $2. PMID 26601191. 
  12. ^ Kupferschmidt, K. (2015). "Controversial study claims there are only two types of tiger". Science. doi:10.1126/science.aac6905. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015. 
  13. ^ a b c Kitchener, A. C.; Breitenmoser-Würsten, C.; Eizirik, E.; Gentry, A.; Werdelin, L.; Wilting, A.; Yamaguchi, N.; Abramov, A. V.; Christiansen, P.; Driscoll, C.; Duckworth, J. W.; Johnson, W.; Luo, S.-J.; Meijaard, E.; O’Donoghue, P.; Sanderson, J.; Seymour, K.; Bruford, M.; Groves, C.; Hoffmann, M.; Nowell, K.; Timmons, Z.; Tobe, S. (2017). "A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group" (PDF). Cat News (Special Issue 11): 66−68. 
  14. ^ a b Illiger, C. (1815). "Überblick der Säugethiere nach ihrer Verteilung über die Welttheile". Abhandlungen der Königlichen Preußischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. 1804−1811: 39−159. 
  15. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Geptner1972 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  16. ^ Jackson, P.; Nowell, K. (2011). "Panthera tigris ssp. virgata". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. IUCN. 2011: e.T41505A10480967. doi:10.2305/IUCN.UK.2011-2.RLTS.T41505A10480967.en Özgürce erişilebilir. 
  17. ^ a b c Temminck, C. J. (1844). "Aperçu général et spécifique sur les Mammifères qui habitent le Japon et les Iles qui en dépendent". Siebold, P. F. v.; Temminck, C. J.; Schlegel, H. (Ed.). Fauna Japonica sive Descriptio animalium, quae in itinere per Japoniam, jussu et auspiciis superiorum, qui summum in India Batava imperium tenent, suscepto, annis 1825 - 1830 collegit, notis, observationibus et adumbrationibus illustravit Ph. Fr. de Siebold. Leiden: Lugduni Batavorum. 
  18. ^ a b Hilzheimer, M. (1905). "Über einige Tigerschädel aus der Straßburger zoologischen Sammlung". Zoologischer Anzeiger. 28: 594–599. 
  19. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Mazak1981 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  20. ^ a b Mazák, V. (1968). "Nouvelle sous-espèce de tigre provenant de l'Asie du sud-est". Mammalia. 32 (1): 104−112. doi:10.1515/mamm.1968.32.1.104. 
  21. ^ a b Luo, S.-J.; Kim, J.-H.; Johnson, W. E.; van der Walt, J.; Martenson, J.; Yuhki, N.; Miquelle, D. G.; Uphyrkina, O.; Goodrich, J. M.; Quigley, H. B.; Tilson, R.; Brady, G.; Martelli, P.; Subramaniam, V.; McDougal, C.; Hean, S.; Huang, S.-Q.; Pan, W.; Karanth, U. K.; Sunquist, M.; Smith, J. L. D.; O'Brien, S. J. (2004). "Phylogeography and genetic ancestry of tigers (Panthera tigris)". PLOS Biology. 2 (12): e442. doi:10.1371/journal.pbio.0020442. PMC 534810 $2. PMID 15583716. 
  22. ^ a b c Mazák, J. H.; Groves, C. P. (2006). "A taxonomic revision of the tigers (Panthera tigris)" (PDF). Mammalian Biology. 71 (5): 268–287. doi:10.1016/j.mambio.2006.02.007. 6 September 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  23. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; IUCN isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  24. ^ a b Schwarz, E. (1912). "Notes on Malay tigers, with description of a new form from Bali". Annals and Magazine of Natural History. Series 8 Volume 10 (57): 324–326. doi:10.1080/00222931208693243. 
  25. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; der-tiger isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  26. ^ Mazak, V.; Groves, C. P.; Van Bree, P. (1978). "Skin and Skull of the Bali Tiger, and a list of preserved specimens of Panthera tigris balica (Schwarz, 1912)". Zeitschrift für Säugetierkunde – International Journal of Mammalian Biology. 43 (2): 108–113. 
  27. ^ a b Pocock, R. I. (1929). "Tigers". Journal of the Bombay Natural History Society. 33: 505–541. 
  28. ^ Cracraft, J.; Feinstein, J.; Vaughn, J.; Helm-Bychowski, K. (1998). "Sorting out tigers (Panthera tigris): mitochondrial sequences, nuclear inserts, systematics, and conservation genetics" (PDF). Animal Conservation. 1 (2): 139–150. doi:10.1111/j.1469-1795.1998.tb00021.x. 
  29. ^ Liu, Y.-C.; Sun, X.; Driscoll, C.; Miquelle, D. G.; Xu, X.; Martelli, P.; Uphyrkina, O.; Smith, J. L. D.; O’Brien, S. J.; Luo, S.-J. (2018). "Genome-wide evolutionary analysis of natural history and adaptation in the world's tigers". Current Biology. 28 (23): 3840–3849. doi:10.1016/j.cub.2018.09.019. PMID 30482605. 
  30. ^ The last Anatolian panther veya Türkçe: Son Anadolu Panteri
  31. ^ Van den Hoek Ostende. 1999. Javan Tiger - Ruthlessly hunted down. 300 Pearls - Museum highlights of natural diversity.
  32. ^ Büyümeyi engelleyen genlerdeki bir bozukluk yüzünden aşırı büyüyebilirler.
  33. ^ Bilim ve Teknik Dergisi, Şubat 1985, s. 33
  34. ^ Senses part from Busch Gardens Animal Information Database - Tiger infobook erişim: 22-06-2006
  35. ^ "Tiger Facts". Erişim tarihi: 29 Ağustos 2006. 
  36. ^ Tiger as predator
  37. ^ http://www.edu.pe.ca/southernkings/tiger.htm

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaplan&oldid=21346600" sayfasından alınmıştır