Açık kaynak

Açık kaynak yazılım (İngilizce: open-source software) veya açık kaynaklı yazılım veya kaynağı açık yazılım, kaynak kodu isteyen herkese açık olan yazılımlardır.

Faydası

Bu tür yazılımların ayırt edici özelliği kullanıcıya yazılımı değiştirme özgürlüğü sağlamasıdır. Açık kaynak kodlu yazılımlar, uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güvenlidir. Açık kaynak kod dünyası, yeni bir yazılım üretme biçimi, yeni iş modelleri sunmaktadır. Dünyanın her tarafından bilişim uzmanlarınca imece yöntemi ile endüstri standartlarında geliştirilen açık kaynak kod yazılımları, insanlığın ortak malıdır.

Yazılımcılar yazılımları geliştirirken kullandıkları yazılımlama dilleriyle kaynak dosyaları oluştururlar. Daha sonra derlemeli dillerde (C, C++, Java, Pascal) bu dosyayı derleyerek çalıştırılabilir hale çevirirler. Açık kaynaklı yazılım savunucuları her üretilen ve dağıtılan programla birlikte kaynak kodunun da dağıtılmasını savunurlar. Bu sayede geliştirme esnasında ve ilerde yeni sürümlerin ortaya çıkması esnasında daha çok sayıda gözün süzgecinden geçmiş daha kaliteli bir yazılım çıktığını düşünürler. Açık kaynaklı yazılımlar 2005 senesi itibariyle bir patlama yapmışlar ve on binlere varan yazılım ve varyanta ulaşmışlardır. En iyi bilinenler Linux, Open Office, GNU, Debian'dır.

Toplumda Yeri

Açık kaynaklı yazılımlar, en küçüğünden cep telefonu, saat gibi gömülü sistemlerden, en büyüğünden süper bilgisayarlara, ev kullanıcılarından KOBİ'lere, kamu kurumlarından her türden okullara, tüm kurum ve bireylerin rahatça kullanabileceği, gereksinimlere göre basitleştirilebilen, sağlamlaştırılabilen, güçlendirilebilen yazılımlardır. Açık kaynak kod yazılımlar, her alanda çözümler sunarak, yazılım tekellerine karşı tüketiciye seçenekler sunmaktadır. Almanya, İspanya, Meksika, Brezilya, Çin, Kore, Hindistan gibi birçok ülke, kamu kurumlarında açık kaynak kodlu yazılımlarının kullanımını benimsemiş ve bilgi toplumu stratejilerin bir parçası yapmışlardır. Avrupa Birliği, UNESCO, Dünya Bankası gibi kuruluşlar güvenlik ve tasarruf gibi gerekçelerle açık kaynak yazılımlarını önermektedir. Dünya üzerindeki hemen her ülke kendi gereksinimlerine göre açık kaynak kodlu bir Linux dağıtımı geliştirmiştir. Türkiye'de TÜBİTAK'ın girişimi ile bu yönde ULUDAĞ: Ulusal Dağıtım Projesi başlatılmış ve bir Linux dağıtımı olan Pardus Ulusal İşletim Sistemi hazırlanmıştır. Türkiye'de açık kaynak kod topluluğu 10 yılı aşkın bir süredir bulunmakta, Turkuaz, Gelecek Linux, İstanbulx, Boreas, Turkix gibi dağıtımlar ve başka açık kaynak kodlu yazılımlar ve uygulamalar geliştirilmekte, açık kaynak şirketleri kurulmaktadır.

Açık kaynak kodlu yazılım toplulukları, şu görüşlerle açık kaynak ortamlarını desteklemektedir: "Açık kaynak kodlu yazılımlar tasarruf ve güvenliğin ötesinde de bir ülke ekonomisi için önemlidir. Açık kaynak ortamları, teknoloji üretebilecek gençleri yetiştirmenin etkin yollarından biridir. İthal hazır çözümler yerine, ülke insanına güvenmek, ona yatırım demektir. Açık kaynak, kendi okullarında gereksinimlerine göre uyarlanmış, güvenli, sağlam ve ucuz çözümler demektir. Açık kaynak yazılımlar, mütevazı donanımları etkin kullanabilmek demektir. Tüm üretim ve hizmet sektörlerinde bilişim maaliyeti gittikçe artmaktadır. Açık kaynak yazılımlar, en başta ruhsatlar nedeniyle bu maliyetleri düşürerek, yerli sanayici ve bilişimciye destek demektir, ülkenin rekabet yeteneği artırmak demektir. Açık kaynak yazılımları, kapalı kaynak kod yazılımlarla yetenek ve verimde yarışacak konumdadır. Açık kaynak yazılımların tam rekabet ortamında kapalı kaynak yazılımlarla yarışması gerekir. Temel bilişim eğitimin marka bağımlılığı yaratmayacak, kullanıcıyı tüm alternatif düzlem (platform) ve ürünlerde çalışabilme yeteneğini kazandıracak, ürünlere değil kavramlara ağırlık vermesi gerekir."

Açık kaynak yazılımları savunucularınca, bu tür yazılımların ülkelerin bilgi toplumu stratejisinde önemli rol oynaması gerektiği, ilgili tüm tarafların katkıları ile katılımcı bir süreçle bu stratejilerin belirlenmesi gerektiği, özellikle yönetici düzeyinde çalışanların açık kaynak yazılımları seçeneğini maliyet ve verimlilik açısından değerlendirmeleri gerektiği belirtilmektedir.

Açık Kaynak Ekonomisi

Dünyada bir çok firma daha önceleri gizli tuttukları yazılım kaynaklarını kısmen açmışlardır.

1. Bir kısmı gizli bir kısmı açik: IBM'in bir ürününden ortaya çıkan Eclipse entegre program geliştirme ortamı buna çok güzel bir örnektir. Arada bir IBM Eclipse'in son halini alır kendi gizli fazlasını ekler ve ayrı bir ürün ismiyle satar.
2. hepsi açık, kisisel kulanım serbest, ticari kullanım ücretli: Buna örnek olarak GPL/LGPL çift lisanslı yazılımlar gösterilebilir
3. hepsi gizli, ama açık kaynaklı bir temel uzerinde çalışır: Bu sonuncuya açık kaynak demek zor ama yazılım üreticisinin açık kaynak hareketine uyum sağlamak zorunda kaldığını gostermesi bakımından ilginç. Buna örnek olarak Linux üzerinde kullanılacak yazılım ya da Eclipse için plugin satan firmalar gösterilebilir.

Açık kaynak hareketinin ortaya çıkardıgı bazı gerçekleri kendi yararlarına kullanma çabaları arasinda şu en önemli üç konu bunların başını çeker:

• tüketicinin kendisi hakkında olumlu intiba edinmesi, bedava olan ürünün, yazılımcının teknik beceri seviyesi hakkında ve bedava olmayan diğer ürünleri hakkında reklam işlevi görmesi,
• bedava olan sürümü kullananların ihtiyaçları arttığında kullanıcı arayüzü alışkanlığı sebebiyle seçimlerini ayni ürünün ücretli ve daha işlevli sürümü yönünde kullanma ihtimalinin artması,
• açık kaynağin çok daha yüksek sayıda kullanıcı tarafından denenmesi, hatalarının masrafsızca düzeltilmesi, hatta bazı eksiklerinin gönüllü yazılımcılarca yazılıp eklenmesi.

Bu firmalar bu işteki çıkar/özveri dengelerini, bir çok parametreyi gözleyerek ayarlar, çıkar seviyesini en yüksek tutmaya çalışırlar. Bu parametreler tüm giderler, satışlardan gelirler, rekabet durumu, pazar genişlemesi gibi ölçümlerdir. Bu konu alışılagelmisin dışında bir ekonomik analiz disiplinidir, kuramları henüz gelişme halindedir.

Ayrıca Bakınız

• Kitle kaynak - İngilizcesi Crowd sourcing, ingilizcesi Open Source olan açık kaynak ve ingilizcesi Free software olan Özgür yazılımdan farkı, bilgiye ulaşım sürecine kitlelerin katılmasını konu almasıdır. Sonunda elde edilen çözüm Özgür yazılım olmayabilir, hatta açık kaynak bile olmayabilir.
• Türkiye'de özgür yazılımın geçmişi
• 1Ç İşletme - açık kodlu veritabanı geliştirme görsel ortamı

Kaynaklar

• Açık Kaynak Türkiye Türk Açık Kaynak Topluluğu

Dış Bağlantılar

• Açık Kaynak Hayat Açık Kaynak Kodlu Yazılımlar ve Linux Dağıtımları
• Açık Kaynak Türkiye (AKT) Açık Kaynak Gönüllülerinin Oluşturduğu Topluluk
• Özgürlükİçin Pardus Topluluk Sitesi
• OpenTRTürkçe Açık Kaynak ve Linux Portalı, Açık Kaynak Program İndirme Sitesi
• AçıkTürk AçıkTürk Kaynağı Açık Yazılım Dizini
• Enixma Enixma Açık Kaynak Kod/GNU Linux Dergisi
• Açık Kaynak Türkiye Türk Açık Kaynak Topluluğu
• GNU Copyleft GNU kopyalama lisansı
• LKDTürkiye Linux Kullanıcıları Derneği
• Belgeler.Org Linux Belgelendirme Çalışma Grubu
• OpenOffice.Org Türkiye OpenOffice.org Türkiye sitesi
• EOSJ EOSJ
• Açık Kaynak Yazılım Açık Kaynak Yazılım hakkında makale
• Açık kaynaklı yazılımların listesi
• Açık Kaynak Platformu Açık Kaynak Destekleme Platformu
• SourceForge.net Açık Kaynaklı yazılımlara destek veren bir site
• En iyi açık kaynak projeler (İngilizce)
• Adobe Istanbul Açık Kaynak Kategorisi
• 1Ç İşletme Açık Kaynak Kodlu veritabanı geliştirme Yazılımı