Nûreddin Mahmud Zengî: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.765.452 değişiklik
k Seçkin içerik şablonları kaldırılarak ilgili tanımlar Vikiveri'ye aktarıldı
Rumeli Fatihi (mesaj | katkılar)
689 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır: 1. satır:
{{Hükümdar bilgi kutusu
{{Kraliyet bilgi kutusu
| adı = Nureddin Mahmud Zengi
| isim = Nureddin Mahmud Zengi
| başlık = Halep ve Şam Sultanı
| resim = Nur ad-Din Zangi2.jpg
| resim_boyutu = 200px
| resim = [[Dosya:Nur ad-Din Zangi.jpg|200px]]
| altyazı =
| başlık =
| veraset = [[Zengiler#Haleb Atabeyleri|Zengiler Haleb Atabeyi]]
| hüküm süresi = Halep: 1146-1174
| hüküm_süresi = 1128-1146
Şam: 1156-1174
| tahta geçmesi = 1174, Halep
| taç_giymesi =
| önce_gelen = [[İmadeddin Zengi]]
| diğer ünvanları =
⚫
| vekili =
| tam adı = el-Melik el-Adil Nureddin Ebu el-Kasım Mahmud İbni İmadeddin Zengi
| önce gelen = [[İmadeddin Zengi]]
| sonra_gelen = [[Melik Salih İsmail Zengi]]
| sonra gelen = [[Melik Salih İsmail Zengi]]
| veraset1 = [[Zengiler#Dımaşk Atabeyleri|Zengiler Dımaşk Atabeyi]]
| hüküm_süresi1 = 1154-1174
⚫
| varisi =
| kraliçe =
| taç_giymesi1 =
| gözdesi =
| önce_gelen1 =
| eş 1 =
| vekili1 =
| sonra_gelen1 = [[Melik Salih İsmail Zengi]]
⚫
| eş 2 =
| eş 3 =
| veliaht =
| hanedan = [[Zengiler]]
| eşi =
| resmi marşı =
| çocukları =
| babası = [[İmadeddin Zengi]]
| tam ismi = el-Melikü'l-Adil Nureddin Ebu'l-Kasım Mahmud bin İmadeddin Zengi
| annesi =
| hanedan = [[Zengiler|Zengi Hanedanı]]
| doğum tarihi = Şubat 1118
| babası = [[İmadeddin Zengi]]
| doğum yeri =
| annesi =
| doğum_tarihi = 1085
| ölüm tarihi = 15 Mayıs 1174 (56 yaşında)
| ölüm yeri = Şam
| doğum_yeri = [[Musul]]
| ölüm_tarihi = {{ölüm tarihi ve yaşı|1174|5|15|1118|2|1}}
⚫
| defin tarihi =
| ölüm_yeri = [[Dımaşk]]
| mezar yeri = Nureddin Medresesi, Şam
| defin_tarihi = [[Nureddin Medresesi]], Şam
⚫
| dini = [[İslam]]
| defin_yeri =
⚫
|}}
⚫
| meslek =

⚫
| imza =
⚫
| dini = [[Sünni İslam]]
⚫
}}
[[Dosya:Zengid Dynasty 1127 - 1250 (AD).PNG|350px|right|thumb|Zengiler Devleti, Nureddin Mahmud Zengi zamanında en geniş sınırlarına ulaşmış, onun ölümüyle dağılmıştır.]]
[[Dosya:Zengid Dynasty 1127 - 1250 (AD).PNG|350px|right|thumb|Zengiler Devleti, Nureddin Mahmud Zengi zamanında en geniş sınırlarına ulaşmış, onun ölümüyle dağılmıştır.]]
⚫
'''Nureddin Mahmud Zengi''' ya da '''Nureddin Mahmud''' ([[Arapça]]: نور الدين ) ([[Şubat]] [[1118]], [[Musul]] - [[15 Mayıs]] [[1174]], [[Dımaşk]]), [[Büyük Selçuklular]]'ın [[Haleb]] [[Atabeg|Atabeyi]].


⚫
[[Zengiler|Zengi hanedanın]]ın bir üyesi olan Nureddin 1118 yılında dünyaya geldi. [[1146]] yılında babası [[İmadeddin Zengi]]'nin ölümü üzerine devlet eski [[Türk]] geleneklerine göre varisler arasında bölündü, bu paylaşım sonunda Musul [[Seyfeddin Gazi]]'ye bırakılırken, Nureddin Mahmud'a da [[Haleb]] ve çevresi bırakıldı. [[1150]] yılında Türkiye Selçuklu Sultanı [[I. Rükneddin Mesud]]'un kızıyla evlendi. Oğuzların Avşar boyundandır.
⚫
'''Nureddin Mahmud Zengi''' ya da '''Nureddin Mahmud''' ([[Arapça]]: نور الدين ) ([[Şubat]] [[1118]], [[Musul]] - [[15 Mayıs]] [[1174]], [[Şam]]), [[Büyük Selçuklular]]'ın [[Halep]] [[Atabeg|Atabeyi]].

⚫
[[Zengiler|Zengi hanedanın]]ın bir üyesi olan Nureddin 1118 yılında dünyaya geldi. [[1146]] yılında babası [[İmadeddin Zengi]]'nin ölümü üzerine devlet eski [[Türk]] geleneklerine göre varisler arasında bölündü, bu paylaşım sonunda Musul [[Seyfeddin Gazi]]'ye bırakılırken, Nureddin Mahmud'un payına da [[Halep]] ve yöresi düştü. [[1150]] yılında [[Anadolu Selçuklu]] sultanı [[I. Rükneddin Mesud]]'un kızıyla evlendi.Oğuzların Avşar boyundandır.

⚫
== Şahsiyeti ==

⚫
Nureddin Mahmud Zengi, adil bir hükümdar idi. Bu sebeple O'na kendi halkı tarafından ''el-Emir'ul-Adil'' (Adil Hükümdar) lakabı uygun görülmüştür. Çocukluğunda iyi bir eğitim alan Nureddin devlet yönetiminde diplomatik bir üslup kullanmıştır. Uygulamış olduğu usta siyaset sayesinde müslümanların birliğini sağlamış ve sonradan komutanlarından [[Selahaddin Eyyubi]] tarafından gerçekleştirilecek olan [[Kudüs]]'ün Fethi'nin zeminini hazırlamıştır.

⚫
Nureddin ileri görüşlü bir liderdi, adımlarını daima geleceği düşünerek atardı. O'nun üç hayali vardı. İlki müslümanları birleştirerek İslam birliğini kurmaktı -ki bunu hayattayken gerçekleştirmiştir-. İkinci hayali yani Kudüs'ün yeniden fethini kendisinden hemen sonra Selahaddin Eyyubi gerçekleştirmiştir. Son hayali ise [[Konstantiniyye]]'nin fethi idi, bu fetih de [[Fatih Sultan Mehmed]]'e nasip olmuştur.

⚫
Nureddin öğrenime çok önem vermiştir. [[Şam]], [[Halep]], [[Hama]], [[Humus]] ve [[Baalbek]] şehirlerinde öğrenim kurumları kurmuştur. İlk Darul Hadis'i O kurdurmuş, kurdurduğu rasathanede güneş saati yaptırmıştır. Komutanlarına özel önem vermiş ve başta Selahaddin olmak üzere onları gerek kumandanlık ve gerekse siyaset konusunda yetiştirmiştir. Öldüğünde kendisi tarafından yaptırılan Şam'daki Nuriye Medresesi'ne defnedilmiştir. [[Şam]]’da yaptırdığı büyük hastane, devrin en meşhur mütehassıs doktorlarının hizmet verdiği bir sağlık müessesesiydi. [[Hadis üniversite]]si mahiyetindeki ilk [[dar-ül-hadis]]i o kurdu ve pek çok kitap vakfetti. [[Rasathane]] kurdurarak, [[Güneş saati]] yaptırdı. Dindar olup, ilim adamlarının hamisiydi. karargahında dahi [[Kur’an-ı Kerim]] okutup, hürmetle dinlerdi. ülkesini adaletle idare ettiği için“Melik-ül-adil” lakabıyla tanındı. Haftada iki gün halkın huzuruna çıkarak şikayetleri dinlerdi. haksızlıkların önüne geçmek ve devletin menfaatlerini korumak için, hassas bir haber alma teşkilatı kurdu. haberleşmede güvercinlerden de faydalandı. Kendisinin ve aile çevresinin ihtiyaçlarını, ihsanlarını, şahsi malından karşılardı. ganimetten, alimlerin helal dediklerinden başkasını almaz, altın, gümüş kullanmaz ve ipek giymezdi.<ref>Türk Sultanları, Tercüman Yayınları</ref>


== Haçlılarla mücadelesi ==
== Haçlılarla mücadelesi ==

[[Dosya:Orta Dogu 1135.png|left|190px|thumb|I. ve II. Haçlı seferleri arası Anadolu, Suriye ve Filistin.]]
[[Dosya:Orta Dogu 1135.png|left|190px|thumb|I. ve II. Haçlı seferleri arası Anadolu, Suriye ve Filistin.]]


İmadeddin Zengi [[1144]]'de [[Urfa]]'yı fethetti ve [[I. Haçlı seferi]] sonunda kurulan [[Urfa Kontluğu]]'na son verdi. Bu zafer Haçlılara karşı kazanılmış ilk önemli başarıdır. Urfa'nın kaybedilmesi üzerine Avrupa [[II. Haçlı seferi|ikinci bir Haçlı seferine]] hazırlanmıştır. Ortaçağ İslam dünyasının en parlak simalarından olan Nureddin Mahmud Zengi, babasından devraldığı [[Haçlılar]] ile mücadelesinde ağabeyi ve Musul Atabeyi Seyfettin Gazi'yle ve [[1148]]'de ağabeyinin ölümünden sonra yerine geçen küçük kardeşi [[Kudbeddin Mevdud]]'le birlikte hareket ederek, Haçlılara karşı [[İslam]] cephesini birleştirmiş, II. Haçlı seferinin etkisizleştirilmesine çalışmıştır. Zengilerin bu fedakarlıkları sonucu Haçlılar daha fazla ilerleme imkânı bulamayarak sahil şeridine sıkışıp kalmışlardır.
İmadeddin Zengi [[1144]]'de [[Urfa]]'yı fethetti ve [[I. Haçlı seferi]] sonunda kurulan [[Urfa Kontluğu]]'na son verdi. Bu zafer Haçlılara karşı kazanılmış ilk önemli başarıdır. Urfa'nın kaybedilmesi üzerine Avrupa [[II. Haçlı seferi|ikinci bir Haçlı seferine]] hazırlanmıştır. Ortaçağ İslam dünyasının en parlak simalarından olan Nureddin Mahmud Zengi, babasından devraldığı [[Haçlılar]] ile mücadelesinde ağabeyi ve Musul Atabeyi Seyfettin Gazi'yle ve [[1148]]'de ağabeyinin ölümünden sonra yerine geçen küçük kardeşi [[Kudbeddin Mevdud]]'le birlikte hareket ederek, Haçlılara karşı [[İslam]] cephesini birleştirmiş, II. Haçlı seferinin etkisizleştirilmesine çalışmıştır. Zengilerin bu fedakarlıkları sonucu Haçlılar daha fazla ilerleme imkânı bulamayarak sahil şeridine sıkışıp kalmışlardır.


Nureddin, kısa süreliğine Haçlıların eline geçen Urfa’yı ani bir baskınla [[1146]]’da tekrar fethetti, böylece Urfa Kontluğu'nu tekrar diriltme çabası başarısız oldu. Ertesi yıl da Artak ve civarını ele geçirdi. Seyfeddin Gazi ile birlikte [[Şam]]'ı kuşatan Haçlılar ile savaştı ve II. Haçlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasını sağladı. Harim kalesini ele geçirdi, Haçlıları Yağra’da bozguna uğrattı. [[1149]]’da [[Antakya Prensliği|Antakya Prensi]] Raymond’u öldürdü. Daha sonra Famiya kalesini zaptetti. [[Böriler]]in elinden Şam'ı aldı. Yukarı Mezopotamya, Güneydoğu Anadolu ve Suriye’yi tek hakimiyet altında toplayarak sultanlığını ilan eden ([[1153]]) Nureddin Mahmud’un prestiji [[Selçuklu hanedanı]]’nı gölgede bırakacak kadar arttı.
Nureddin, kısa süreliğine Haçlıların eline geçen Urfa'yı ani bir baskınla [[1146]]'da tekrar fethetti, böylece Urfa Kontluğu'nu tekrar diriltme çabası başarısız oldu. Ertesi yıl da Artak ve civarını ele geçirdi. Seyfeddin Gazi ile birlikte [[Şam]]'ı kuşatan Haçlılar ile savaştı ve II. Haçlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasını sağladı. Harim kalesini ele geçirdi, Haçlıları Yağra'da bozguna uğrattı. [[1149]]’da [[Antakya Prensliği|Antakya Prensi]] Raymond'u öldürdü.<ref>Christopher Tyerman, ''God's War: A New History of the Crusades'', 195. {{en}}</ref> Daha sonra Famiya kalesini zaptetti. [[Böriler]]in elinden Şam'ı aldı. [[1153]]'te Yukarı Mezopotamya, Güneydoğu Anadolu ve Suriye’yi tek hakimiyet altında toplayarak sultanlığını ilan eden Nureddin Mahmud'un prestiji [[Selçuklu hanedanı]]'nı gölgede bırakacak kadar arttı.


[[1152]] yılında Urfa kontu [[II. Joscelin]]’i esir adı ve Halep’te hapsetti. 1154 yılında Şam’a taarruz ederek Muciriddin’in elinden Şam’ı aldı. 1156 yılında Şam kralı [[III.Boudin]] ile bir barış yaptı. Fakat Boudin’in Türk ve Arap çadırlarına saldırması sonucu bu barış bozuldu. Şam yakınlarında cereyan eden muharebeleri Nureddin kazandı ve Hristiyan esirleri [[Banyas]]’ta öldürülenlere karşılık kılıçtan geçirildi.<ref>İslam Ansiklopedisi Nureddin Zengi maddesi, MEB Yayınları, c.9, s.360</ref>
[[1152]] yılında Urfa kontu [[II. Joscelin]]’i esir adı ve Halep'te hapsetti. 1154 yılında Şam’a taarruz ederek Mucireddin'in elinden Şam’ı aldı. 1156 yılında Şam kralı [[III. Baudouin]] ile bir barış yaptı. Fakat Baudouin'in Türk ve Arap çadırlarına saldırması sonucu bu barış bozuldu. Şam yakınlarında cereyan eden muharebeleri Nureddin kazandı ve Hristiyan esirleri [[Banyas]]'ta öldürülenlere karşılık kılıçtan geçirildi.<ref>Karl Vilhelm Zetterstéen, ''Nureddin Zengi'', '''MEB İslam Ansiklopedisi''', İstanbul 1964, c. IX, s. 360.</ref>


Nureddin Mahmud daha sonra [[Kudüs Krallığı|Kudüs Kralı]] III. Baudouin’i yenilgiye uğrattı ([[1157]]). [[1158]]’de Haçlılara yenildiyse de onları Harim’de ağır bir bozguna uğrattı ([[1164]]). Mahmud Zengi, Mısır'daki [[Fatımiler|Fatımi Halifesi]] 'nin kaypak tutumunun farkına varmış ve [[Esedüddin Şirkuh]] ve Şirkuh'un yeğeni [[Selahaddin Eyyubi]]’yi [[Mısır]]’a göndermiş ve Fatımilerin Haçlılarla işbirliğine girmelerinin önüne geçmiş ve dolayısıyla Mısır'ın Kudüs Krallığı'nın kontrolüne girmesinin önünü kapamış, bilahare İslam dünyasında ikiliğe sebep olan Fatımi Halifeliği’nin [[1171]]'de yıkılmasını sağlayarak Selçukluların hayalinin yani İslam birliğinin gerçekleşmesine önayak olmuştur. Selahaddin Eyyubi, Nureddin Zengi'nin ölümüne kadar Mısır'da naiplik yapmış ve O'nun emirleri dışına çıkmamıştır.
Nureddin Mahmud daha sonra [[1157]]'de [[Kudüs Krallığı|Kudüs Kralı]] III. Baudouin'i yenilgiye uğrattı. [[1158]]'de Haçlılara yenildiyse de onları [[1164]]'te Harim’de ağır bir bozguna uğrattı. Mahmud Zengi, Mısır'daki [[Fatımiler|Fatımi Halifesi]] 'nin kaypak tutumunun farkına varmış ve [[Esedüddin Şirkuh]] ve Şirkuh'un yeğeni [[Selahaddin Eyyubi]]’yi [[Mısır]]’a göndermiş ve Fatımilerin Haçlılarla işbirliğine girmelerinin önüne geçmiş ve dolayısıyla Mısır'ın Kudüs Krallığı'nın kontrolüne girmesinin önünü kapamış, bilahare İslam dünyasında ikiliğe sebep olan Fatımi Halifeliği'nin [[1171]]'de yıkılmasını sağlayarak Selçukluların hayalinin yani İslam birliğinin gerçekleşmesine önayak olmuştur. Selahaddin Eyyubi, Nureddin Zengi'nin ölümüne kadar Mısır'da naiplik yapmış ve O'nun emirleri dışına çıkmamıştır.


== Vefatı ==
== Vefatı ==
[[Dosya:ضريح نور الدين الشهيد.JPG|right|thumb|200px|Şam'daki mezarı]]
[[Dosya:ضريح نور الدين الشهيد.JPG|right|thumb|200px|Şam'daki mezarı]]
Nureddin Mahmud [[1173]]’te [[Maraş]] ve [[Göksun]]’u [[Anadolu Selçukluları]]'ndan aldı, ancak [[II. Kılıç Arslan]] ile anlaşarak şehirleri geri teslim etti. Nureddin [[1174]]’te [[Şam]]’da boğaz iltihabından vefat etti.
Nureddin Mahmud [[1173]]’te [[Maraş]] ve [[Göksun]]’u [[Anadolu Selçukluları]]'ndan aldı, ancak [[II. Kılıç Arslan]] ile anlaşarak şehirleri geri teslim etti. Nureddin [[1174]]’te [[Şam]]'da boğaz iltihabından vefat etti.<ref>''Nur al-Din Mahmud b. Zanki'', N. Elisseeff, '''The Encyclopaedia of Islam''', Vol. VIII, ed. C.E.Bosworth, E. van Donzel, W.P.Heinrichs and G. Lecomte, (Brill, 1995), 132. {{en}}</ref>


Yerine oğlu [[Melik Salih İsmail Zengi]] geçti. Bu dönemde [[Selahaddin Eyyubi]] ülke topraklarını yavaş yavaş ele geçirmeye başladı. Selahaddin ile mücadele eden [[Zengiler]] başarılı olamadı. İsmail, hastalanınca ülkesinin Musul hakimi İzzeddin Mesut’a verilmesini vasiyet etti. [[1181]]’de ölünce Halep kolu sona erdi. Zengilerin Oğuzların [[Avşar boyu]]ndan geldiği biliniyor. Zengi devleti dağılınca buradan göç eden bir kısım Avşar boyları [[Karamanoğulları Beyliği]]ni kurmuşlardır.
Yerine oğlu [[Melik Salih İsmail Zengi]] geçti. Bu dönemde [[Selahaddin Eyyubi]] ülke topraklarını yavaş yavaş ele geçirmeye başladı. Selahaddin ile mücadele eden [[Zengiler]] başarılı olamadı. İsmail, hastalanınca ülkesinin Musul hakimi İzzeddin Mesud'a verilmesini vasiyet etti. [[1181]]’de ölünce Halep kolu sona erdi. Zengilerin Oğuzların [[Avşar boyu]]ndan geldiği biliniyor. Zengi devleti dağılınca buradan göç eden bir kısım Avşar boyları [[Karamanoğulları Beyliği]]ni kurmuşlardır.


⚫
== Şahsiyeti ==
⚫
==Nureddin Hakkındaki Sözler==
⚫
Nureddin Mahmud Zengi, adil bir hükümdar idi. Bu sebeple O'na kendi halkı tarafından ''el-Emir'ul-Adil'' (Adil Hükümdar) lakabı uygun görülmüştür. Çocukluğunda iyi bir eğitim alan Nureddin devlet yönetiminde diplomatik bir üslup kullanmıştır. Uygulamış olduğu usta siyaset sayesinde müslümanların birliğini sağlamış ve sonradan komutanlarından [[Selahaddin Eyyubi]] tarafından gerçekleştirilecek olan [[Kudüs]]'ün Fethi'nin zeminini hazırlamıştır.


⚫
Nureddin ileri görüşlü bir liderdi, adımlarını daima geleceği düşünerek atardı. Onun üç hayali vardı. İlki Müslümanları birleştirerek İslam birliğini kurmaktı -ki bunu hayattayken gerçekleştirmiştir-. İkinci hayali yani Kudüs'ün yeniden fethini kendisinden hemen sonra Selahaddin Eyyubi gerçekleştirmiştir. Son hayali ise [[Konstantiniyye]]'nin fethi idi, bu fetih de Osmanlı Sultanı [[II. Mehmed]]'e nasip oldu.
⚫
{{Alıntı|Nureddin Mahmud Zengi... Kafirlerin elinde olan elliden fazla şehri geri aldı. Onun hayatı pek çok sultanın ve idarecinin hayatından daha temiz ve iyiydi. O'nun döneminde yollar güvenli ve emniyetli idi. Onun övülecek tarafları pek çoktur.O, kendini Bağdat’taki Halifeliğe bağlı ve onun emrinde görürdü... Karakteri yumuşak huylu, şatafatsız ve alçak gönüllü idi. alimleri ve dindaşlarını severdi.|[[İbn Cevzî]]}}


⚫
Nureddin öğrenime çok önem verdi. [[Şam]], [[Halep]], [[Hama]], [[Humus]] ve [[Baalbek]] şehirlerinde öğrenim kurumları kurdu. İlk Darul Hadis'i O kurdurdu, kurdurduğu rasathanede güneş saati yaptırdı. Komutanlarına özel önem vermiş ve başta Selahaddin olmak üzere onları gerek kumandanlık ve gerekse siyaset konusunda yetiştirdi. Öldüğünde kendisi tarafından yaptırılan Şam'daki Nuriye Medresesi'ne defnedildi. [[Şam]]'da yaptırdığı büyük hastane, devrin en meşhur mütehassıs doktorlarının hizmet verdiği bir sağlık müessesesiydi. [[Hadis üniversite]]si mahiyetindeki ilk [[dar-ül-hadis]]i o kurdu ve pek çok kitap vakfetti. [[Rasathane]] kurdurarak, [[Güneş saati]] yaptırdı. Dindar olup, ilim adamlarının hamisiydi. karargahında dahi [[Kur’an-ı Kerim]] okutup, hürmetle dinlerdi. ülkesini adaletle idare ettiği için“Melik-ül-adil” lakabıyla tanındı. Haftada iki gün halkın huzuruna çıkarak şikayetleri dinlerdi. haksızlıkların önüne geçmek ve devletin menfaatlerini korumak için, hassas bir haber alma teşkilatı kurdu. haberleşmede güvercinlerden de faydalandı. Kendisinin ve aile çevresinin ihtiyaçlarını, ihsanlarını, şahsi malından karşılardı. ganimetten, alimlerin helal dediklerinden başkasını almaz, altın, gümüş kullanmaz ve ipek giymezdi.

⚫
=== Nureddin Mahmud Hakkındaki Sözler ===
⚫
<center>{{Alıntı|Nureddin Mahmud Zengi... Kafirlerin elinde olan elliden fazla şehri geri aldı. Onun hayatı pek çok sultanın ve idarecinin hayatından daha temiz ve iyiydi. O'nun döneminde yollar güvenli ve emniyetli idi. Onun övülecek tarafları pek çoktur. O, kendini Bağdat’taki Halifeliğe bağlı ve onun emrinde görürdü... Karakteri yumuşak huylu, şatafatsız ve alçak gönüllü idi. alimleri ve dindaşlarını severdi.|[[İbn Cevzî]]}}
{{Alıntı|Ben önceki Sultanların hayatını inceledim. [[Raşidun Halifeliği|Raşid halifeler]] ve [[Ömer bin Abdülaziz]] hariç, Nureddin’den daha temiz hayat yaşayan, ondan daha ahlaklı hayat süren adaletli bir Sultana rastlamadım.|[[İbnü’l-Esir Cezer]]}}
{{Alıntı|Ben önceki Sultanların hayatını inceledim. [[Raşidun Halifeliği|Raşid halifeler]] ve [[Ömer bin Abdülaziz]] hariç, Nureddin’den daha temiz hayat yaşayan, ondan daha ahlaklı hayat süren adaletli bir Sultana rastlamadım.|[[İbnü’l-Esir Cezer]]}}

{{Alıntı|Nureddin pahalı giysileri sırtından atıp kaba kumaşlara büründü.|[[Halepli vakanüvis Kemaleddin]]}}
{{Alıntı|Nureddin pahalı giysileri sırtından atıp kaba kumaşlara büründü.|[[Halepli vakanüvis Kemaleddin]]}}
⚫
{{Alıntı|Her ne olursa olsun sonuç ortadadır: [[Arap]] dünyasını [[Frenkler]]i ezebilecek bir güç haline Nureddin getirecek ve zafer meyverlerini sağ kolu olan [[Selahaddin]] toplayacaktır.|[[Amin Maalouf]]}}</center>


== Kaynakça ==
⚫
{{Alıntı|Her ne olursa olsun sonuç ortadadır: [[Arap]] dünyasını [[Frenkler]]i ezebilecek bir güç haline Nureddin getirecek ve zafer meyverlerini sağ kolu olan [[Selahaddin]] toplayacaktır.|[[Amin Maalouf]]}}

== Kaynaklar ==
{{kaynakça}}
{{kaynakça}}
* Adnan Menderes Kaya, "Avşar Türkmenleri".
* Dr. Mehmet Sılay, "Ortadoğu Barışının Mimarı Selahaddin Eyyubi", İstanbul-2009.
* Tercüman Yayınları,Türk Sultanları
* [http://www.facebook.com/nureddinmahmudzengi Nureddin Mahmud Zengi Facebook Sayfası]
* [[Emin Maluf]], [[Arapların Gözünden Haçlı Seferleri]]


{{başlangıç kutusu}}
{{başlangıç kutusu}}
{{s-reg}}
{{sıra kutusu| önce = [[I. İmadeddin Zengi]] | başlık= [[Zengiler|Selçuklu<br />Halep Atabeyi]] | yıllar= [[1146]] - [[1174]] | sonra= [[Melik Salih İsmail Zengi]]}}
{{sıra kutusu| önce = [[İmameddin Zengi]] | başlık= [[Zengiler#Haleb Atabeyleri|Zengiler Haleb Atabeyi]] | yıllar= 1146-1174 | sonra= [[Melik Salih İsmail Zengi]]}}
{{sıra kutusu| önce = | başlık= [[Zengiler#Dımaşk Atabeyleri|Zengiler Dımaşk Atabeyi]] | yıllar= 1154-1174 | sonra= [[Melik Salih İsmail Zengi]]}}
{{bitiş kutusu}}
{{bitiş kutusu}}

<!--
[[Category:Crusade people (Muslims)]]
[[Category:Muslim generals]]
[[Category:Turkic rulers]]
[[Category:Deaths from quinsy]]
[[Category:People from Aleppo]]
[[Category:Zengid dynasty]]
-->


[[Kategori:1118 doğumlular]]
[[Kategori:1118 doğumlular]]

Sayfanın 12.04, 19 Nisan 2015 tarihindeki hâli

Nureddin Mahmud Zengi
Zengiler Haleb Atabeyi
Hüküm süresi1128-1146
Önce gelenİmadeddin Zengi
Sonra gelenMelik Salih İsmail Zengi
Zengiler Dımaşk Atabeyi
Hüküm süresi1154-1174
Sonra gelenMelik Salih İsmail Zengi
Doğum1085
Musul
Ölüm15 Mayıs 1174 (56 yaşında)
Dımaşk
DefinNureddin Medresesi, Şam
Tam adı
el-Melikü'l-Adil Nureddin Ebu'l-Kasım Mahmud bin İmadeddin Zengi
HanedanZengi Hanedanı
Babasıİmadeddin Zengi
DiniSünni İslam
Zengiler Devleti, Nureddin Mahmud Zengi zamanında en geniş sınırlarına ulaşmış, onun ölümüyle dağılmıştır.

Nureddin Mahmud Zengi ya da Nureddin Mahmud (Arapça: نور الدين ) (Şubat 1118, Musul - 15 Mayıs 1174, Dımaşk), Büyük Selçuklular'ın Haleb Atabeyi.

Zengi hanedanının bir üyesi olan Nureddin 1118 yılında dünyaya geldi. 1146 yılında babası İmadeddin Zengi'nin ölümü üzerine devlet eski Türk geleneklerine göre varisler arasında bölündü, bu paylaşım sonunda Musul Seyfeddin Gazi'ye bırakılırken, Nureddin Mahmud'a da Haleb ve çevresi bırakıldı. 1150 yılında Türkiye Selçuklu Sultanı I. Rükneddin Mesud'un kızıyla evlendi. Oğuzların Avşar boyundandır.

Haçlılarla mücadelesi

I. ve II. Haçlı seferleri arası Anadolu, Suriye ve Filistin.

İmadeddin Zengi 1144'de Urfa'yı fethetti ve I. Haçlı seferi sonunda kurulan Urfa Kontluğu'na son verdi. Bu zafer Haçlılara karşı kazanılmış ilk önemli başarıdır. Urfa'nın kaybedilmesi üzerine Avrupa ikinci bir Haçlı seferine hazırlanmıştır. Ortaçağ İslam dünyasının en parlak simalarından olan Nureddin Mahmud Zengi, babasından devraldığı Haçlılar ile mücadelesinde ağabeyi ve Musul Atabeyi Seyfettin Gazi'yle ve 1148'de ağabeyinin ölümünden sonra yerine geçen küçük kardeşi Kudbeddin Mevdud'le birlikte hareket ederek, Haçlılara karşı İslam cephesini birleştirmiş, II. Haçlı seferinin etkisizleştirilmesine çalışmıştır. Zengilerin bu fedakarlıkları sonucu Haçlılar daha fazla ilerleme imkânı bulamayarak sahil şeridine sıkışıp kalmışlardır.

Nureddin, kısa süreliğine Haçlıların eline geçen Urfa'yı ani bir baskınla 1146'da tekrar fethetti, böylece Urfa Kontluğu'nu tekrar diriltme çabası başarısız oldu. Ertesi yıl da Artak ve civarını ele geçirdi. Seyfeddin Gazi ile birlikte Şam'ı kuşatan Haçlılar ile savaştı ve II. Haçlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasını sağladı. Harim kalesini ele geçirdi, Haçlıları Yağra'da bozguna uğrattı. 1149’da Antakya Prensi Raymond'u öldürdü.[1] Daha sonra Famiya kalesini zaptetti. Börilerin elinden Şam'ı aldı. 1153'te Yukarı Mezopotamya, Güneydoğu Anadolu ve Suriye’yi tek hakimiyet altında toplayarak sultanlığını ilan eden Nureddin Mahmud'un prestiji Selçuklu hanedanı'nı gölgede bırakacak kadar arttı.

1152 yılında Urfa kontu II. Joscelin’i esir adı ve Halep'te hapsetti. 1154 yılında Şam’a taarruz ederek Mucireddin'in elinden Şam’ı aldı. 1156 yılında Şam kralı III. Baudouin ile bir barış yaptı. Fakat Baudouin'in Türk ve Arap çadırlarına saldırması sonucu bu barış bozuldu. Şam yakınlarında cereyan eden muharebeleri Nureddin kazandı ve Hristiyan esirleri Banyas'ta öldürülenlere karşılık kılıçtan geçirildi.[2]

Nureddin Mahmud daha sonra 1157'de Kudüs Kralı III. Baudouin'i yenilgiye uğrattı. 1158'de Haçlılara yenildiyse de onları 1164'te Harim’de ağır bir bozguna uğrattı. Mahmud Zengi, Mısır'daki Fatımi Halifesi 'nin kaypak tutumunun farkına varmış ve Esedüddin Şirkuh ve Şirkuh'un yeğeni Selahaddin Eyyubi’yi Mısır’a göndermiş ve Fatımilerin Haçlılarla işbirliğine girmelerinin önüne geçmiş ve dolayısıyla Mısır'ın Kudüs Krallığı'nın kontrolüne girmesinin önünü kapamış, bilahare İslam dünyasında ikiliğe sebep olan Fatımi Halifeliği'nin 1171'de yıkılmasını sağlayarak Selçukluların hayalinin yani İslam birliğinin gerçekleşmesine önayak olmuştur. Selahaddin Eyyubi, Nureddin Zengi'nin ölümüne kadar Mısır'da naiplik yapmış ve O'nun emirleri dışına çıkmamıştır.

Vefatı

Şam'daki mezarı

Nureddin Mahmud 1173’te Maraş ve Göksun’u Anadolu Selçukluları'ndan aldı, ancak II. Kılıç Arslan ile anlaşarak şehirleri geri teslim etti. Nureddin 1174’te Şam'da boğaz iltihabından vefat etti.[3]

Yerine oğlu Melik Salih İsmail Zengi geçti. Bu dönemde Selahaddin Eyyubi ülke topraklarını yavaş yavaş ele geçirmeye başladı. Selahaddin ile mücadele eden Zengiler başarılı olamadı. İsmail, hastalanınca ülkesinin Musul hakimi İzzeddin Mesud'a verilmesini vasiyet etti. 1181’de ölünce Halep kolu sona erdi. Zengilerin Oğuzların Avşar boyundan geldiği biliniyor. Zengi devleti dağılınca buradan göç eden bir kısım Avşar boyları Karamanoğulları Beyliğini kurmuşlardır.

Şahsiyeti

Nureddin Mahmud Zengi, adil bir hükümdar idi. Bu sebeple O'na kendi halkı tarafından el-Emir'ul-Adil (Adil Hükümdar) lakabı uygun görülmüştür. Çocukluğunda iyi bir eğitim alan Nureddin devlet yönetiminde diplomatik bir üslup kullanmıştır. Uygulamış olduğu usta siyaset sayesinde müslümanların birliğini sağlamış ve sonradan komutanlarından Selahaddin Eyyubi tarafından gerçekleştirilecek olan Kudüs'ün Fethi'nin zeminini hazırlamıştır.

Nureddin ileri görüşlü bir liderdi, adımlarını daima geleceği düşünerek atardı. Onun üç hayali vardı. İlki Müslümanları birleştirerek İslam birliğini kurmaktı -ki bunu hayattayken gerçekleştirmiştir-. İkinci hayali yani Kudüs'ün yeniden fethini kendisinden hemen sonra Selahaddin Eyyubi gerçekleştirmiştir. Son hayali ise Konstantiniyye'nin fethi idi, bu fetih de Osmanlı Sultanı II. Mehmed'e nasip oldu.

Nureddin öğrenime çok önem verdi. Şam, Halep, Hama, Humus ve Baalbek şehirlerinde öğrenim kurumları kurdu. İlk Darul Hadis'i O kurdurdu, kurdurduğu rasathanede güneş saati yaptırdı. Komutanlarına özel önem vermiş ve başta Selahaddin olmak üzere onları gerek kumandanlık ve gerekse siyaset konusunda yetiştirdi. Öldüğünde kendisi tarafından yaptırılan Şam'daki Nuriye Medresesi'ne defnedildi. Şam'da yaptırdığı büyük hastane, devrin en meşhur mütehassıs doktorlarının hizmet verdiği bir sağlık müessesesiydi. Hadis üniversitesi mahiyetindeki ilk dar-ül-hadisi o kurdu ve pek çok kitap vakfetti. Rasathane kurdurarak, Güneş saati yaptırdı. Dindar olup, ilim adamlarının hamisiydi. karargahında dahi Kur’an-ı Kerim okutup, hürmetle dinlerdi. ülkesini adaletle idare ettiği için“Melik-ül-adil” lakabıyla tanındı. Haftada iki gün halkın huzuruna çıkarak şikayetleri dinlerdi. haksızlıkların önüne geçmek ve devletin menfaatlerini korumak için, hassas bir haber alma teşkilatı kurdu. haberleşmede güvercinlerden de faydalandı. Kendisinin ve aile çevresinin ihtiyaçlarını, ihsanlarını, şahsi malından karşılardı. ganimetten, alimlerin helal dediklerinden başkasını almaz, altın, gümüş kullanmaz ve ipek giymezdi.

Nureddin Mahmud Hakkındaki Sözler

“ Nureddin Mahmud Zengi... Kafirlerin elinde olan elliden fazla şehri geri aldı. Onun hayatı pek çok sultanın ve idarecinin hayatından daha temiz ve iyiydi. O'nun döneminde yollar güvenli ve emniyetli idi. Onun övülecek tarafları pek çoktur. O, kendini Bağdat’taki Halifeliğe bağlı ve onun emrinde görürdü... Karakteri yumuşak huylu, şatafatsız ve alçak gönüllü idi. alimleri ve dindaşlarını severdi. „

—İbn Cevzî

“ Ben önceki Sultanların hayatını inceledim. Raşid halifeler ve Ömer bin Abdülaziz hariç, Nureddin’den daha temiz hayat yaşayan, ondan daha ahlaklı hayat süren adaletli bir Sultana rastlamadım. „

—İbnü’l-Esir Cezer

“ Nureddin pahalı giysileri sırtından atıp kaba kumaşlara büründü. „

—Halepli vakanüvis Kemaleddin

“ Her ne olursa olsun sonuç ortadadır: Arap dünyasını Frenkleri ezebilecek bir güç haline Nureddin getirecek ve zafer meyverlerini sağ kolu olan Selahaddin toplayacaktır. „

—Amin Maalouf

Kaynakça

  1. ^ Christopher Tyerman, God's War: A New History of the Crusades, 195. (İngilizce)
  2. ^ Karl Vilhelm Zetterstéen, Nureddin Zengi, MEB İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1964, c. IX, s. 360.
  3. ^ Nur al-Din Mahmud b. Zanki, N. Elisseeff, The Encyclopaedia of Islam, Vol. VIII, ed. C.E.Bosworth, E. van Donzel, W.P.Heinrichs and G. Lecomte, (Brill, 1995), 132. (İngilizce)
Resmî unvanlar
Önce gelen:
İmameddin Zengi 		Zengiler Haleb Atabeyi
1146-1174 		Sonra gelen:
Melik Salih İsmail Zengi
Önce gelen:
Önce gelen yoktur. 		Zengiler Dımaşk Atabeyi
1154-1174 		Sonra gelen:
Melik Salih İsmail Zengi
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nûreddin_Mahmud_Zengî&oldid=15391532" sayfasından alınmıştır