Gelengi: Revizyonlar arasındaki fark

Gelengi
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia;
Şube:	Chordata;
Alt şube:	Vertebrata;
İnfa şube:	Gnathostomata;
Sınıf:	Mammalia;
Takım:	Rodentia;
Familya:	Sciuridae;
Cins:	Spermophilus; Cuvier, 1825

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 08.32, 21 Ağustos 2012 tarihindeki hâli

Gelengi^[1] ya da Geleni (Spermophilus), sincapgiller (Sciuridae) familyasının Marmotini oymağından Kuzey yarıkürede yayılım gösteren 38 türü olan kemirgen cinsidir. 14-40 sm (ve kuyruk 4—25 sm) boyundadırlar. Koloni hâlinde yaşarlar. İki ayağı üzerine dikilip etrafı kolaçan etmeleriyle bilinirler. Postları kürk parka olarak değerlendirildiği gibi eti de Arktika halklarınca (Eskimolar, Çukçiler..) yenir. En gözde yiyecekleri ekin taneleridir ve o yüzden Latince cins adı Spermophilus "tohum sever" anlamına gelir.

Adlandırma

Gelengi (< geleŋi) ya da geleni kelimesinin aslı keleni olup Orta Türkçe dönemindeki kelegü sözüne dayanır^[2]. Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te «kelegü» (كَﻻَكوُ) biçiminde geçer ve "geleni, tarla sıçanı soyundan bir hayvancık" olarak tanımlanır^[3].

Türleri

Alt cins: Colobotis
- Kızıl sarı gelengi (Spermophilus major), Sibirya, Moğolistan
- Kızıl yanaklı gelengi (Spermophilus erythrogenys), südliches Sibirya, Moğolistan, Doğu Türkistan
- Sarı gelengi (Spermophilus fulvus), Orta Asya
Alt cins: Urocitellus
- Uzun kuyruklu gelengi (Spermophilus undulatus), güney Sibirya, Moğolistan, Doğu Türkistan
- Arktika gelengisi (Spermophilus parryii), kuzeydoğu Sibirya, Alaska, kuzeybatı Kanada
- Britanya Kolumbiyası gelengisi (Spermophilus columbianus), Britanya Kolumbiyası, Washington, Oregon, Montana, Idaho
Alt cins: Spermophilus
- Townsend gelengisi (Spermophilus townsendii), Washington
- Merriam gelengisi (Spermophilus canus), Oregon, Idaho, Nevada
- Piute gelengisi (Spermophilus mollis), Washington, Nevada
- Washington gelengisi (Spermophilus washingtoni), Washington
- Uinta gelengisi (Spermophilus armatus), Wyoming, Montana
- Belding gelengisi (Spermophilus beldingi), Oregon, Idaho, Nevada
- Richardson gelengisi (Spermophilus richardsonii), Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Montana, Kuzey ve Güney Dakota
- Wyoming gelengisi (Spermophilus elegans), Wyoming, Idaho
- Idaho gelengisi (Spermophilus brunneus), Idaho
- Dahur gelengisi (Spermophilus dauricus), Moğolistan, Sibirya, Çin
- Alaşan gelengisi (Spermophilus alashanicus), Moğolistan, İç Moğolistan
- Tanrı Dağları gelengisi(Spermophilus relictus), Tanrı Dağları
- Avrupa gelengisi (Spermophilus citellus), Avrupa
- Anadolu gelengisi (Spermophilus xanthoprymnus), Kafkasya, Türkiye, Suriye
- Kürk gelengisi (Spermophilus suslicus), Polonya, Ukrayna, Romanya, Rusya
- Kafkas gelengisi (Spermophilus musicus), Gürcistan
- Küçük gelengi (Spermophilus pygmaeus), Ukrayna, Rusya, Kazakistan
Alt cins: Ictidomys
- On üç çizgili gelengi (Spermophilus tridecemlineatus), ABD, Kanada
- Meksika gelengisi (Spermophilus mexicanus), Meksika, Teksas
- Lekeli gelengi (Spermophilus spilosoma), Meksika, Teksas, New Mexico, Arizona, kolorado, Kansas
- Perote gelengisi (Spermophilus perotensis), Veracruz, Puebla
Alt cins: Poliocitellus
- Franklin gelengisi (Spermophilus franklinii), ABD
Alt cins: Otospermophilus
- Kaya gelengisi (Spermophilus variegatus), ABD, Meksika
- Kaliforniya gelengisi (Spermophilus beecheyi), Oregon, Kaliforniya, Baja California
- Baja-California gelengisi (Spermophilus atricapillus), Baja California
- Halka kuyruklu gelengi (Spermophilus annulatus), Meksika
- Tropik gelengi (Spermophilus adocetus), Meksika
Alt cins: Xerospermophilus
- Mohave gelengisi (Spermophilus mohavensis), Kaliforniya
- Yuvarlak kuyrulu gelengi (Spermophilus tereticaudus), Kaliforniya, Arizona, Baja California, Sonora
Alt cins: Callospermophilus
- Altın gelengi (Spermophilus lateralis), Britanya Kolumbiyası, ABD
- Cascade Dağları altın gelengisi (Spermophilus saturatus), Britanya Kolumbiyası, Washington
- Sierra Madre gelengisi (Spermophilus madrensis), Chihuahua

Kaynakça

^ AnaBritannica (1988, cilt: 9, sayfa:350, madde: Gelengi)
^ Prof. Dr. Hasan Eren (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü GELENİ < KELENİ (sayfa: 152)
^ Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, çeviren Besim Atalay, TDK yayınları: 521, Ankara 1941, cilt: 1, sayfa: 448

[1] AnaBritannica (1988, cilt: 9, sayfa:350, madde: Gelengi)

[2] Prof. Dr. Hasan Eren (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü GELENİ < KELENİ (sayfa: 152)

[3] Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, çeviren Besim Atalay, TDK yayınları: 521, Ankara 1941, cilt: 1, sayfa: 448

[1]

[2]

[3]

@@ 22. satır: / 22. satır: @@
 == Türleri ==
 * Alt cins: ''Colobotis''
-**''[[Spermophilus major]]'', Sibirya, Moğolistan
+** [[Kızıl sarı gelengi]] (''Spermophilus major''), Sibirya, Moğolistan
-**''[[Spermophilus erythrogenys]]'', südliches Sibirya, Moğolistan, Doğu Türkistan
+** [[Kızıl yanaklı gelengi]] (''Spermophilus erythrogenys''), südliches Sibirya, Moğolistan, Doğu Türkistan
-**''[[Spermophilus fulvus]]'', Orta Asya
+** [[Sarı gelengi]] (''Spermophilus fulvus''), Orta Asya
 * Alt cins: ''Urocitellus''
-**''[[Spermophilus undulatus]]'', güney Sibirya, Moğolistan, Doğu Türkistan
+** [[Uzun kuyruklu gelengi]] (''Spermophilus undulatus''), güney Sibirya, Moğolistan, Doğu Türkistan
-**''[[Spermophilus parryii]]'', kuzeydoğu Sibirya, Alaska, kuzeybatı Kanada
+** [[Arktika gelengisi]] (''Spermophilus parryii''), kuzeydoğu Sibirya, Alaska, kuzeybatı Kanada
-**''[[Spermophilus columbianus]]'', Britanya Kolumbiyası, Washington, Oregon, Montana, Idaho
+** [[Britanya Kolumbiyası gelengisi]] (''Spermophilus columbianus''), Britanya Kolumbiyası, Washington, Oregon, Montana, Idaho
 * Alt cins: ''Spermophilus''
-**''[[Spermophilus townsendii]]'', Washington
+** [[Townsend gelengisi]] (''Spermophilus townsendii''), Washington
-**''[[Spermophilus canus]]'', Oregon, Idaho, Nevada
+** [[Merriam gelengisi]] (''Spermophilus canus''), Oregon, Idaho, Nevada
-**''[[Spermophilus mollis]]'', Washington, Nevada
+** [[Piute gelengisi]] (''Spermophilus mollis''), Washington, Nevada
-**''[[Spermophilus washingtoni]]'', Washington
+** [[Washington gelengisi]] (''Spermophilus washingtoni''), Washington
-**''[[Spermophilus armatus]]'', Wyoming, Montana
+** [[Uinta gelengisi]] (''Spermophilus armatus''), Wyoming, Montana
-**''[[Spermophilus beldingi]]'', Oregon, Idaho, Nevada
+** [[Belding gelengisi]] (''Spermophilus beldingi''), Oregon, Idaho, Nevada
-**''[[Spermophilus richardsonii]]'', Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Montana, Kuzey ve Güney Dakota
+** [[Richardson gelengisi]] (''Spermophilus richardsonii''), Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Montana, Kuzey ve Güney Dakota
-**''[[Spermophilus elegans]]'', Wyoming, Idaho
+** [[Wyoming gelengisi]] (''Spermophilus elegans''), Wyoming, Idaho
-**''[[Spermophilus brunneus]]'', Idaho
+** [[Idaho gelengisi]] (''Spermophilus brunneus''), Idaho
-**''[[Spermophilus dauricus]]'', Moğolistan, Sibirya, Çin
+** [[Dahur gelengisi]] (''Spermophilus dauricus''), Moğolistan, Sibirya, Çin
-**''[[Spermophilus alashanicus]]'', Moğolistan, İç Moğolistan
+** [[Alaşan gelengisi]] (''Spermophilus alashanicus''), Moğolistan, İç Moğolistan
-**''[[Spermophilus relictus]]'', Tanrı Dağları
+** [[Tanrı Dağları gelengisi]](''Spermophilus relictus''), Tanrı Dağları
-**''[[Spermophilus citellus]]'', Avrupa
+** [[Avrupa gelengisi]] (''Spermophilus citellus''), Avrupa
-**''[[Spermophilus xanthoprymnus]]'', Kafkasya, Türkiye, Suriye
+** [[Anadolu gelengisi]] (''Spermophilus xanthoprymnus''), Kafkasya, Türkiye, Suriye
-**''[[Spermophilus suslicus]]'', Polonya, Ukrayna, Romanya, Rusya
+** [[Kürk gelengisi]] (''Spermophilus suslicus''), Polonya, Ukrayna, Romanya, Rusya
-**''[[Spermophilus musicus]]'', Gürcistan
+** [[Kafkas gelengisi]] (''Spermophilus musicus''), Gürcistan
-**''[[Spermophilus pygmaeus]]'', Ukrayna, Rusya, Kazakistan
+** [[Küçük gelengi]] (''Spermophilus pygmaeus''), Ukrayna, Rusya, Kazakistan
 * Alt cins: ''Ictidomys''
-**''[[Spermophilus tridecemlineatus]]'', ABD, Kanada
+** [[On üç çizgili gelengi]] (''Spermophilus tridecemlineatus''), ABD, Kanada
-**''[[Spermophilus mexicanus]]'', Meksika, Teksas
+** [[Meksika gelengisi]] (''Spermophilus mexicanus''), Meksika, Teksas
-**''[[Spermophilus spilosoma]]'', Meksika, Teksas, New Mexico, Arizona, kolorado, Kansas
+** [[Lekeli gelengi]] (''Spermophilus spilosoma''), Meksika, Teksas, New Mexico, Arizona, kolorado, Kansas
-**''[[Spermophilus perotensis]]'', Veracruz, Puebla
+** [[Perote gelengisi]] (''Spermophilus perotensis''), Veracruz, Puebla
 * Alt cins: ''Poliocitellus''
-**''[[Spermophilus franklinii]]'', ABD
+** [[Franklin gelengisi]] (''Spermophilus franklinii''), ABD
 * Alt cins: ''Otospermophilus''
-**''[[Spermophilus variegatus]]'', ABD, Meksika
+** [[Kaya gelengisi]] (''Spermophilus variegatus''), ABD, Meksika
-**''[[Spermophilus beecheyi]]'', Oregon, Kaliforniya, Baja California
+** [[Kaliforniya gelengisi]] (''Spermophilus beecheyi''), Oregon, Kaliforniya, Baja California
-**''[[Spermophilus atricapillus]]'', Baja California
+** [[Baja-California gelengisi]] (''Spermophilus atricapillus''), Baja California
-**''[[Spermophilus annulatus]]'', Meksika
+** [[Halka kuyruklu gelengi]] (''Spermophilus annulatus''), Meksika
-**''[[Spermophilus adocetus]]'', Meksika
+** [[Tropik gelengi]] (''Spermophilus adocetus''), Meksika
 * Alt cins: ''Xerospermophilus''
-**''[[Spermophilus mohavensis]]'', Kaliforniya
+** [[Mohave gelengisi]] (''Spermophilus mohavensis''), Kaliforniya
-**''[[Spermophilus tereticaudus]]'', Kaliforniya, Arizona, Baja California, Sonora
+** [[Yuvarlak kuyrulu gelengi]] (''Spermophilus tereticaudus''), Kaliforniya, Arizona, Baja California, Sonora
 * Alt cins: ''Callospermophilus''
-**''[[Spermophilus lateralis]]'', Britanya Kolumbiyası, ABD
+** [[Altın gelengi]] (''Spermophilus lateralis''), Britanya Kolumbiyası, ABD
-**''[[Spermophilus saturatus]]'', Britanya Kolumbiyası, Washington
+** [[Cascade Dağları altın gelengisi]] (''Spermophilus saturatus''), Britanya Kolumbiyası, Washington
-**''[[Spermophilus madrensis]]'', Chihuahua
+** [[Sierra Madre gelengisi]] (''Spermophilus madrensis''), Chihuahua
 == Kaynakça ==