Yahya bin Hakem
| Yahya bin Hakem | |
|---|---|
| Emevî Medine valisi | |
| Görev süresi 694-695 | |
| Hükümdar | Abdülmelik |
| Yerine geldiği | Haccâc bin Yûsuf es-Sekafî |
| Yerine gelen | Aban bin Osman |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 700 |
| Evlilik(ler) |
|
| Çocuk(lar) |
|
Yaḥyā bin Ḥakem bin Ebi al-ʿĀṣ (Arapça: يحيى بن الحكم بن أبي العاص) (700'den önce öldü), yeğeni Abdülmelik'in (h. 685-705) halifeliğinde görev almış Emevî devlet adamı. Cemel Muharebesi'nde Ali'ye (h. 656-661) karşı savaştı ve daha sonra Şam'a giderek Emevi halifeleri I. Muâviye (h. 661-680) ve I. Yezîd ( h. 680-683 ) dönemlerinde saray görevlisi olarak yer aldı. Abdülmelik tarafından Filistin valisi olarak atandı ve 692'de Şam'ı Kudüs'e bağlayan bir yolun bir bölümünü inşa ettiği için bir yazıtta yer alır. 694/95'te bir yıl Medine valisi olarak görev yaptı ve ardından Suriye'nin kuzey sınırı boyunca Bizans İmparatorluğu'na karşı bir dizi sefer düzenledi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yahya, Hakem bin Ebu'l As'ın oğlu ve Halife I. Mervân'ın (h. 684-685) küçük üvey erkek kardeşiydi.[1][2] Annesi, Gatafan'ın Banu Murra kabilesinden geliyordu.[1] 656 yılındaki Cemel Muharebesi'nde Mervan ve kardeşleri Abdülrahman ve Kureyş'in diğer kıdemli liderleriyle birlikte Halife Ali'ye (h. 656-661) karşı savaştı.[1][2] Ali galip geldi ve yaralı Yahya, Basra'daki büyük Banu Temim aşireti mensubunun yanında emniyette buldu.[1] Bu kabile üyesi, uzak kuzeni Suriye valisi Muâviye bin Ebu Süfyan'ın Şam'daki karargahına kadar ona eşlik etti.[1] Muâviye'nin (h. 661-680) halifeliği ve oğlu ve halefi I. Yezîd'in (h. 680-683) döneminde şehirde kaldı.[1] Yahya, Ali'nin oğlu ve İslam peygamberi Muhammed'in torunu Hüseyin'in 680'de Kerbelâ Olayı'nda Yezîd'in ordusu tarafından öldürülmesini alenen kınadı.[1]
685 ile 694 yılları arasında bir noktada Yahya'nın yeğeni halife Abdülmelik bin Mervân (h. 685-705), onu Filistin valisi olarak atadı.[1][3] Yahya'nın adı, Samakh yakınlarında bulunan ve Abdülmelik adına Golan Tepeleri'ndeki Fiq geçidinden geçen bir yolun yapımına nezaret ettiğine inanılan bir kilometre taşındaki bir yazıtta geçmektedir.[4][5] Yazıt, Mayıs/Haziran 692'ye tarihlenmektedir.[6]
694/95'te Yahya, Medine valiliğine tayin edildi.[7] Ertesi yıl Şam'a geri çağrıldı;[1] bu sırada Malatya ve el-Massisa genel çevresinde Bizanslılara karşı bir yaz seferi düzenledi. 697/98'de, Marj al-Shahm'daki Bizans kalesine karşı bir sefer düzenledi.[8] Bu, 698/699'da gerçekleşmiş olabilir.[1] Yahya 700'den önce öldü.[1] Kûfî Arap alfabesiyle "Rabbim Yahya bin Hakem'e merhamet etsin ve onu affetsin" yazan mezar taşı, Golan Tepeleri'ndeki Katzrin'de bulundu.[9]
Ailesi ve soyu
[değiştir | kaynağı değiştir]Yahya'nın Medine valiliği sırasındaki eşlerinden biri, Muhammed'in önde gelen arkadaşlarından Abdurrahman bin Avf'ın kızı Ümmü'l-Kasım el-Sughra idi.[10] Yahya'nın oğlu Yûsuf, Abdülmelik'in saltanatının sonlarına doğru Musul valisi olarak görev yaptı ve torunu Yahya bin Hür, sırasıyla 727-732 ve 732'de aynı eyalette görev yaptı.[11] Yahya'nın kızlarından biri olan Amina, Abdülmelik'in halife olacak oğlu Hişâm ile evlendi.[12] Daha sonra[13] başka bir kızı, annesi Zeyneb bint Abdurrahman gibi güzelliği ve şaraba olan düşkünlüğüyle tanınan Ümmü Hakim,[14] Hişam ile evlendi ve Süleyman,[15] Mesleme,[16] Yezîd Afkam,[17] ve Muaviye[10] dahil son beş oğlunu doğurdu.[18] Muaviye bin Hişâm'ın oğlu Abdurrahman, 756'da günümüz İspanya'sında Kurtuba Emirliği'ni kurdu.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g h i j k Sharon 1966, p. 371.
- ^ a b Madelung 1997, s. 190, not 225.
- ^ Crone 1980, p. 125.
- ^ Gil 1997, p. 109.
- ^ Sharon 1966, pp. 370–371.
- ^ Sharon 1966, p. 368.
- ^ Rowson 1989, p. 12.
- ^ Rowson 1989, pp. 176, 181.
- ^ Sharon 2004, pp. 230–232.
- ^ a b Ahmed 2010, p. 78.
- ^ Robinson, pp. 152–153.
- ^ Robinson, p. 153.
- ^ Museum Notes 1974, p. 178, note 53.
- ^ Hillenbrand 1989, p. 90, notes 455 and 456.
- ^ Intagliata 2018, p. 141.
- ^ Hillenbrand 1989, p. 90.
- ^ Judd 2008, p. 453.
- ^ Blankinship 1989, p. 65.
- Genel
- Ahmed, Asad Q. (2010). The Religious Elite of the Early Islamic Ḥijāz: Five Prosopographical Case Studies. Oxford: University of Oxford Linacre College Unit for Prosopographical Research. ISBN 978-1-900934-13-8.
- Crone, Patricia (1980). Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-52940-9.
- Gil, Moshe (1997) [1983]. A History of Palestine, 634–1099 (İngilizce). Ethel Broido tarafından çevrildi. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-59984-9.
- Blankinship, Khalid Yahya, (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 25: The End of Expansion: The Caliphate of Hishām, A.D. 724–738/A.H. 105–120. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-569-9.
- Hillenbrand, Carole, (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 26: The Waning of the Umayyad Caliphate: Prelude to Revolution, A.D. 738–744/A.H. 121–126. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-810-2.
- Intagliata, Emanuele E. (2018) [1950]. Palmyra after Zenobia AD 273-750: An Archaeological and Historical Reappraisal. Oxford: Oxbow Books. ISBN 978-1-78570-942-5.
- Judd, Steven (July–September 2008). "Reinterpreting al-Walīd b. Yazīd". Journal of the American Oriental Society. 128 (3). ss. 439-458. JSTOR 25608405.
- Robinson, Chase F. (2004). Empire and Elites after the Muslim Conquest: The Transformation of Northern Mesopotamia. Cambridge University Press. ISBN 0-511-03072-X.
- Rowson, Everett K., (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 22: The Marwānid Restoration: The Caliphate of ʿAbd al-Malik, A.D. 693–701/A.H. 74–81. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-975-8.
- Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-56181-7. 11 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023.
- "Museum Notes". Museum Notes. Cilt 19. New York: American Numismatic Society. 1974. s. 178, note 53. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023.
- Sharon, Moshe (June 1966). "An Arabic Inscription from the Time of the Caliph 'Abd al-Malik". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 29 (2). ss. 367-372. doi:10.1017/S0041977X00058900.
- Sharon, Moshe (2004). Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae (CIAP): D-F. Volume Three. Leiden and Boston: Brill. ISBN 90-04-13197-3.