Uzunova, Ardahan
| Uzunova | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Uzunova Uzunova'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1869 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 31 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Uzunova, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Uzunova'nın eski adı Maniohi'dir. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde Manyoh (مانیوخ) olarak geçer.[3] Osmanlıcaya Gürcüce Maniohi'den (მანიოხი) girmiş olabilir. 93 Harbi'nde Ardahan bölgesini ele geçiren Ruslar da köyü Manioh (Маниох) biçiminde kaydetmiştir.[4]
Maniohi'de varlığı bilinen kiliseler ve köyün 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde yer alması, buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Osmanlılar köyü 1550 yılında, Gürcü atabeg devleti Samtshe-Saatabago'dan (1268-1625) ele geçirdi. Söz konusu mufassal deftere göre Maniohi, Ardahan-i Büzürg (Büyük Ardahan) livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Köyde ispenç vergisi veren 15 hane yaşıyordu. Her hanede ortalama 5 kişinin yaşadığı kabul edilirse, köyün nüfusunun 75 kişiden oluştuğu ortaya çıkar. Hane reisleri İason, Papuna, Karayigit, Sultanyar, Eliazor, Gogiça, İoseb, Lomina, Maharebel gibi adlar taşıyordu. Bu adlara ve bu kişilerin baba adlarından hareketle Maniohi'nin Gürcü ve Ermeni nüfusu barındırdığı söylenebilir. Bu deftere göre Maniohi'de buğday, arpa, yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, kotun ve domuz besleniyordu.[3]
Maniohi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Rusya'nın eline geçti. Rus idaresinde köy, Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazanın sınırları içindeki Tikani nahiyesinin (маркяз: merkez) köylerinden biriydi. 1886 yılındaki nüfus tespitine göre Maniohi'de 53 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamının "Türk" olarak kaydedilmiş olması ve köyün nüfusunun 1595 tarihine göre bie azalmış olması, Osmanlı döneminde demografik yapının değiştiğini göstermektedir.[4] Bununla birlikte Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli köyde Müslüman Gürcülerin yaşadığını belirtmiştir.[5]
Maniohi, Birinci Dünya Savaşı sonuna doğru bölgede Rus idaresinin sona ermesinin ardından Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü ordusunun çekilmesiyle köy yeniden Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Maniohi Türkiye'ye bırakıldı.[6]
Maniohi, 1928 tarihli Ormanlıca köy listesinde "Manyok" adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasına bağlı bir köy olarak geçer.[7] 1992 yılında Ardahan il olunca, adı Uzunova olarak değişmiş olan Manyok, bu ilin merkez ilçesine bağlı bir köy haline gelmiştir. Zaman içinde Türkçe yazılışı Manyok'a (مانیوق) dönüşmüş olan köyün adı, "yabancı kökten geldiği" gerekçesiyle 1959 yılında Uzunova biçiminde değiştirilmiştir.[7][8]
Uzunova'da en az bir kilisenin varlığı bilinmektedir. Ancak, bir köy kilisesi olan Maniohi Kilisesi'nden geriye bir iz kalmamıştır. Birinci Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli ise, köyde dört kilisenin var olduğunu ve geriye bu kiliselerin yıkıntılarının kaldığını yazmıştır.[5][9]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 26 km uzaklıktadır.[10]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 31[2] |
| 2021 | 30[2] |
| 2020 | 37[2] |
| 2019 | 40[2] |
| 2018 | 43[2] |
| 2017 | 29[2] |
| 2016 | 28[2] |
| 2015 | 34[2] |
| 2014 | 35[2] |
| 2013 | 36[2] |
| 2012 | 39[2] |
| 2011 | 37[2] |
| 2010 | 36[2] |
| 2009 | 35[2] |
| 2008 | 41[2] |
| 2007 | 40[2] |
| 2000 | 63[10] |
| 1990 | 85[10] |
| 1985 | 88[10] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Uzunova, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Merkez Uzunova Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 510". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2021.
- ^ a b ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2021.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Konstantine Martvileli 1917isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 529.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 303, ISBN 9789941478178.
- ^ a b c d "Uzunova Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.