Utpaladeva
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Kasım 2023) |
Utpaladeva (yaklaşık M.S. 900-950) Keşmirli Hintli bir filozof ve ilahiyatçıydı. Trika Şayva geleneğine mensuptu ve Pratyabicna monist idealizm okulunun en önemli düşünürüydü[1] Onun Īśvarapratyabhijñā-Kārikā (Tanrı'nın Tanınmasına İlişkin Mısralar) adlı eseri Pratyabicna okulunun en önemli ve temel metnidir.[1] Utpaladeva, çalışmaları daha sonra Utpaladeva'nın kendi eserlerini bile gölgede bırakacak olan büyük tefsirci Abinavagupta üzerinde büyük bir etkiye sahip olmuştur.[1] Ancak Hindolog Raffaele Torella'ya göre "Abinavagupta'nın fikirlerinin çoğu, sadece, Utpaladeva'nın daha önce açıklamış olduğu fikirlerin gelişmiş halidir."[2]
Felsefesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Torella, Utpaladeva'nın felsefesini " epistemoloji, metafizik, dini deneyim, dil felsefesi ve estetik üzerine spekülasyonun benzersiz bir birleşimi" olarak nitelendirmektedir.[3]
Teolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Utpaladeva'ya göre yüce gerçeklik Şiva, "mutlak bir ben", atman, tekil bir özne veya bilinçtir.[4] Torella'nın da belirttiği gibi, Utpaladeva, Budistlerin aksine, "gerçekliğin süreksizliğini birleştiren ve onu canlandıran, aynı zamanda günlük yaşamın her biçimi ve etkinliğinin yanı sıra her sınırlı konunun da temelini oluşturan tek, dinamik bir öznenin varlığını kanıtlamak için sürekli çalışır".[4]
Utpaladeva Tanrı hakkındaki görüşünü Īśvarapratyabhijñā-Kārikā'da şöyle belirtmiştir:
Yalnızca bir tane Büyük Kutsallık vardır ve o, tüm yaratıkların en içsel Öz'üdür. Kendini evrendeki her şey olarak somutlaştırır ve üç türlü kesintisiz farkındalıkla doludur: "Ben", "bu" ve "Ben buyum."[5]
Torella'ya göre Utpaladeva'nın Keşmir Şivacılığı'na bir diğer önemli ve orijinal katkısı, her şeyin temeli olarak Şiva'nın nihai bilincinin ışıltılı tezahürlerini gören "abasa" (ışık, parlaklık, tezahür) doktrinidir. Her "tezahür" evrenseldir ve belli bir Sanskritçe kelimeyle bağlantılıdır. Torella ayrıca abasa teriminin yeni bir konsept olmadığını ve "Vedantik felsefe ile çeşitli Budist ekollerinde yaygın bir biçimde kullanıldığını" da belirtir.[6]
Utpaladeva ayrıca Tanrı'nın (İşvara) varlığına dair, kısmen Nyaya kaynaklarına da dayanan bir argüman sunmuştur. Isabelle Ratie'ye göre bu argüman, "evrenin, onun etkin nedeni olarak kabul edilen akıllı bir fail tarafından yaratılmış olması gereken belirli bir düzenlemeden oluşan bir sonuç olduğunu" belirtmektedir. Daha da önemlisi, Utpaladeva'ya göre evrenin karmaşıklığı ve buna rağmen uyum içinde olması göz önüne alındığında, bu yaratıcının her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten bir tanrı olması gerekir.[7]
Tanıma[değiştir | kaynağı değiştir]
Torella'ya göre, Utpaladeva'nın kurtuluş teolojisinin temel unsuru "tanınma" (pratyabicna) fikri ve bunun nasıl başarılacağıdır. Bu, kişinin kendisinin aslında yüce Şiva ile bir olduğunu tanıma eyleminden başka bir şey değildir.
Budizmin Utpaladeva üzerindeki etkisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Utpaladeva'nın felsefesi geniş ölçüde hem Budist Vicnanavada pramana okulunun, özellikle de Darmakirti'nin çalışmalarına dayanır ve hem de aynı zamanda onları eleştirir.[8] Torella, "onlara yönelik yaptığı eleştirilerin Utpaladeva'ya Pratyabicna felsefesini oluşturma ve geliştirmede önemli bir katjısı olduğunu yazar.[9] Utpaladeva, Nyaya'ya yönelik Budist eleştirilerini kabul etse ve onların felsefi araçlarının çoğunu kullansa da, Budist sisteminin ""özgür ve "kişisel" bir bilincin her şeyi kapsayan dinamizmi" olan yüce efendi Şiva anlayışından yoksun olduğunu düşünür.[10]
Torella, Utpaladeva'nın Dignaga-Darmakirti Budist ekolüne yönelik yaptığı uzun incelemesi ve eleştirisinin, "onların öğretilerinin ve terminolojilerinin az çok bilinçli bir şekilde özümsenmesi ve bu sayede Pratyabicná'nın yapısında önemli bir iz bırakması gibi tuhaf bir sonuca yol açtığını" yazmaktadır.[11] Bu aynı zamanda Utpaladeva'nın saygın bir rakip ekolün bazı yöntemlerini benimseyerek kendi ekolünün prestijini artırmasının bir yolu olarak da görülebilir.[11] Utpaladeva tarafından ödünç alınan ve geliştirilen Budist fikirlerinden bazıları anupalabdi ve apoha teorileridir.[12]
Utpaladeva, aynı zamanda bilgi ve gerçekliğin dil tarafından tamamen sarıldığını düşünen dilbilgisi uzmanı Bartrhari'nin dil metafiziğinden de yararlanmıştır. Dolayısıyla Utpaladeva'ya göre nihai gerçeklik, doğası gereği dilsel olan özgür bir bilinçtir.[10] Torella'nın yazdığına göre, Utpaladeva "her bilişsel aktivitenin merkezinde dilin kaçınılmaz varlığını" görür.[13]
Utpaladeva'nın Īśvarapratyabhijñā-Kārikā'sının en ünlü dizelerinin birinde şöyle yazar:[14]
Işığın doğasının özü yansıtıcı farkındalıktır; aksi takdirde ışık, nesneler tarafından 'renklendirilmiş' olsa da, kristal ve benzerleri gibi duyarsız bir gerçekliğe benzer olacaktır. -IV11
Bilincin esas doğası yansıtıcı farkındalığa sahiptir; o, özgürce ortaya çıkan yüce Söz'dür. Bu, mutlak anlamda hürriyettir, yüce Benliğin egemenliğidir. -IV13
Diğer katkıları[değiştir | kaynağı değiştir]
Utpaladeva ayrıca genel olarak kutsal metinler ve din konusunda evrenselci bir görüşe sahipti. Torella'ya göre, Utpaladeva için Agama (kutsal metinler) sonuçta Şiva'nın sesiydi ve bunlarVişnuizm'den Budizme kadar mevcut tüm Agamaları kapsamaktaydı.[15]
Utpaladeva estetik konusu üzerine de kalem oynatmıştır. Torella'ya göre, "felsefi-dini yorumlara estetiğin girişini kesinlikle Utpaladeva'ya borçluyuz. Onun çamatkara (harikulade haz) kavramı, tezahür eden dünyanın gerçekliğini ve güzelliğini olduğu gibi tecrübe eden, daha yüksek bir deneyim düzeyine işaret eder, ancak aynı zamanda onu, merkezi Yüce Bilinç olan bir bütünlüğe de yansıtır."[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Torella, Raffaele (2021), Utpaladeva: Philosopher of Recognition, pp. 1-3. DK Printworld (P) Ltd,
- ^ Torella, Raffaele (2021), Utpaladeva: Philosopher of Recognition, p. 4. DK Printworld (P) Ltd,
- ^ a b Torella, Raffaele (2021), Utpaladeva: Philosopher of Recognition, p. 10. DK Printworld (P) Ltd,
- ^ a b Torella, Raffaelle (1994). The Ishvarapratyabhijnakarika of Utpaladeva with the Author's Vrtti: Critical edition and annotated translation. p. xxix. Istituto Italiano Per Il Medio Ed Estremo Oriente [Serie Orientale Roma LXXI].
- ^ Wallis, Christopher (2013). Tantra Illuminated, pp. 283-292.
- ^ Torella, Raffaelle (1994). The Ishvarapratyabhijnakarika of Utpaladeva with the Author's Vrtti: Critical edition and annotated translation. p. xxvii. Istituto Italiano Per Il Medio Ed Estremo Oriente [Serie Orientale Roma LXXI].
- ^ Isabelle Ratié, “Utpaladeva's Proof of God: on the Purpose of the Īśvarasiddhi”, in B. Bäumer & R. Torella (eds.), Utpaladeva, Philosopher of Recognition.
- ^ Torella, Raffaele. "The Pratyabhijñā and the logical-epistemological school of Buddhism" in Goudriaan ed. (1992) Ritual and Speculation in Early Tantrism: Studies in Honor of Andre Padoux pp. 327-346. SUNY Press.
- ^ Torella, Raffaele (2021), Utpaladeva: Philosopher of Recognition, p. 5. DK Printworld (P) Ltd,
- ^ a b Torella, Raffaele (2021), Utpaladeva: Philosopher of Recognition, p. 6. DK Printworld (P) Ltd.
- ^ a b Torella, Raffaelle (1994). The Ishvarapratyabhijnakarika of Utpaladeva with the Author's Vrtti: Critical edition and annotated translation. p. xxii. Istituto Italiano Per Il Medio Ed Estremo Oriente [Serie Orientale Roma LXXI].
- ^ “Studies in Utpaladeva’s Īśvarapratyabhijñā-vivṛti. Part I. Apoha and anupalabdhi in a Śaiva garb”. In: K. Preisendanz (ed.), Expanding and Merging Horizons. Contributions to South Asian and Cross-Cultural Studies in Commemoration of Wilhelm Halbfass, Vienna 2007, pp. 473-490.
- ^ Torella, Raffaelle (1994). The Ishvarapratyabhijnakarika of Utpaladeva with the Author's Vrtti: Critical edition and annotated translation. p. xxvi. Istituto Italiano Per Il Medio Ed Estremo Oriente [Serie Orientale Roma LXXI].
- ^ Torella, Raffaele (2021), Utpaladeva: Philosopher of Recognition, p. 7. DK Printworld (P) Ltd
- ^ Torella, Raffaele (2021), Utpaladeva: Philosopher of Recognition, p. 9. DK Printworld (P) Ltd
