Tsitureti
Tsitureti, tarihsel Klarceti bölgesindeki yerleşimlerden biriydi. Artvin ilinde, bugünkü Borçka kasabasının yakınlarında yer alan bu yerleşim, Rus idaresi sırasında köy halkının tamamının Osmanlı ülkesine göç etmesiyle ortadan kalkmıştır.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Gürcüce bir yer adı olan Tsitureti (წითურეთი), “kızılca” anlamına gelen “tsituri” (წითური) kelimesinden türemiştir.[2] Öte yandan köyün adının aile adı olan Tsituridz'den (წითურიძე) geliyor olma ihtimali de bulunmaktadır. Köyün adı Türkçeye “Kızılcaköy” olarak çevrilebilir. Tsitureti Türkçeye Zituret olarak girmiştir.
Tsitureti, Orta Çağ'da Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti’de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir. Tistureti, 19. yüzyılın ilk yarısında Batum sancağının Borçka nahiyesine bağlıydı. Osmanlı idaresinin askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında Tsitureti’de 60 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 120 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[3]
Tsitureti, 19. yüzyılın ikinci yarısında Lazistan sancağının Gönye (Gonio) nahiyesinin sınırları içinde yer almasına karşın, 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde geçmemektedir.[4]
Tsitureti 1886 Rus nüfus tespitinde de bir köy olarak kaydedilmemiştir.[5] Bununla birlikte Klarceti bölgesini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze Tsitureti’yi Livana’nın Gürcü köyleri arasında saymıştır. Çiçinadze’nin 1893 yılında verdiği bilgiye göre Borçka köyünün yakınında bulunan Tsitureti köyünün halkı Rus idaresi sırasında Osmanlı ülkesine göç etmiş, köyde kimse kalmamıştı. Göçten önce köyün nüfusu yaklaşık 60 haneden oluşuyordu.[6][7]
Nitekim Gemlik ilçesi hakkında bir çalışmada Tsitureti köyü sakinlerinin 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından göç etmiş ve 1882 yılında Gemlik ilçesine bağlı Hamidiye köyüne yerleştirildiği belirtilmiştir.[8] Tsitureti köyünün ön tarafında, Çoruh Nehri kıyısındaki küçük bir kayalığın üzerine büyükçe bir kule bulunuyordu. Bu kule halk tarafından Kraliçe Tamar Kulesi olarak adlandırılıyordu. Çiçinadze ayrıca Murgul vadisinin Borçka’nın üst tarafında, Tsitureti köyünün yakınında, Murgul Çayı’nın Çoruh Nehri’ne karıştığı yerde başladığını belirtmiştir.[9] Bu tarif, Tsitureti köyünün Borçka kasabası ile Civan köyünün arasında bir yerde bulunduğunu göstermektedir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 148" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ekim 2022.
- ^ "წითური" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 8 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 40". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 381. ISBN 9789157871117.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), Tiflis, 1912, s. 135". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 148" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ekim 2022.
- ^ "Raif Kaplanoğlu - Yusuf Oğuzoğlu, Asri Gemlik, 2011, s. 301". 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 148, 200" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ekim 2022.