Toruń zencefilli keki

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Toruń Zencefilli Kek
Ülke(ler)Polonya
BölgesiToruń
TürüTatlı

Toruń zencefilli kek (Lehçe: pierniki toruńskie, Almanca: Thorner Lebkuchen) Toruń şehrinde Orta Çağ'dan beri üretilen geleneksel bir Polonya zencefilli keki.[1]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel ahşap zencefilli kek kalıbı
Ahşap zencefilli kek kalıbı örneği

Eski Polonya sözleri Toruń'u bir çeşit zencefilli kurabiye yapımı ile 13. yüzyılda başlayan zanaatın genişlemesini birbirine bağlıyor.[2][3]

Toruń'da zencefilli kurabiye yapımının gelişiminin arkasındaki önemli bir faktör, mükemmel bir şehir olmasıydı. Yüksek kaliteli topraklarda bulunan bölge, un için ince buğday sağlamıştır. Yakındaki köylerden de bal sağlamıştır.[2] Gerekli baharatlar, başta Hindistan olmak üzere uzak ülkelerden, kuzey Alman ticaret şirketleri tarafından taşınarak Kutsal Roma İmparatorluğu'na, Karadeniz ve Lwów üzerinden bir yolla getirildi. Bazıları deniz yoluyla Danzig limanına geldi.

Toruń zencefilli kek müzesi

Toruń zencefilli kek ilk kez 1380'de söz ediliyor ve o sözlerde Niclos Czana adlı yerel bir fırıncıdan bahsediliyor.[4] Ürün Polonya'da ve yurtdışında hızla ün kazandı. Özel pankekleriyle ünlü Toruń ve Nürnberg şehirleri, tariflerinin sırlarını birbirinden korumak için istekliydiler.[5] Sonunda 1556'da, her şehrin diğerinin özel yemeklerini pişirebileceği bir anlaşma oluşturdular.[6]

Lezzetin üretimini yapan sadece zanaatkârlar değildi. 16. yüzyılda, Toruń'un kenar mahallelerindeki Sistersiyen Düzeni esas olarak bu faaliyet nedeniyle gelişti ve hatta ürünlerini diğer ülkelere sattı. 17. yüzyılda, Grauer ailesinin tanınmış atölyesi ortaya çıktı. Şehir yetkilileri kazançlı ticareti destekliyorlardı ve ticaretin artırılabilmesi için baharat ithalatında ve fırıncı loncaları tarafından yapılan ihracatta çeşitli vergi indirimleri düzenlediler.

18. ve 19. yüzyıllarda, şehir pişirme ve diğer işçilikte bir düşüş gördü. 1825'te sadece üç fırıncı kaldı. Kapitalizmin gelişiyle birlikte, büyük şirketler yerel zanaatkarlardan ve zencefilli keklerin seri üretiminden devralındı.

En büyük fabrika, Johann Weese'nin[7] zencefilli kurabiye pişirmeye başladığı 1763'ten kalma geleneğe dayanan Gustav Weese'ye aitti. Gustav Traugott Weese, 1824'te babası Andreas'ın ardından küçük bir atölye miras aldı ve büyük bir şirket haline getirdi. 1875'te the Toruń Gazetesi (Gazeta Toruńska) Yılbaşı arifesinde talep nedeniyle Afrika'da satıldığını yazdı. Diğer uzak ihracat yerleri arasında Türkiye, Japonya, Çin ve Honolulu sayılabilir. 1913'te Gustav Traugott Weese'nin torunu olan Gustav Weese, I. Dünya Savaşı sona erdikten sonra 500'den fazla işçi istihdam eden bir fabrika inşa etti. Gustav Weese, Ocak 1939'da Polonyalı şirket "Społem"'e sattı ve Almanya'daki diğer zencefilli kek fabrikası için ayrıldı. Toruń'daki şirket hala var ve bugün Polonya'nın ve dünyanın en eski şekerleme şirketi olarak bilinir.[8]

Weese'nin şirketinin yanı sıra, 1857'de kurulan ve 1907'de 200 işçi çalıştıran Hermann Thomas'ın şirketi de vardı. Zencefilli kek üretimi yapan bir başka önemli şirket, 1907 yılında Jan Ruchniewicz tarafından kuruldu.[9] İşletme oldukça başarılı bir şekilde gelişti ve 50 çalışanı vardı. Bu işletme özellikle Toruń'un armasıyla süslenmiş zencefilli kek ile biliniyordu.[9]

Polonya kültüründe Toruń zencefilli kek[değiştir | kaynağı değiştir]

Toruń zencefilli kek (Lehçe bilindiği üzere Pierniki Toruńskie), Polonya'nın ulusal mutfağının simgesidir. Geleneksel olarak Toruń şehri tarafından Polonyalı liderlere, sanatçılara ve kendilerini Polonya toplumunda ayırt eden diğer kişilere ve Polonyalı krallara hediye olarak sunuldu.[10] Pişirme kalıpları kral III. Zygmunt Waza, kral IV. Władysław Waza, Kraliçe Cecilia Renata, Polonya kartalı kraliyet mührü ve çeşitli eyaletlerin armalarıyla hayatta kalıyor.[11] Şehirden hediye zencefilli kurabiye alan diğer önemli kişiler: Marie Casimire Louise (Fransız prensesi ve III. Jan Sobieski'nin dul eşi), Napolyon Bonapart (ziyareti sırasında tüm şehir aydınlandı ve şehrin her tarafında çanlar çaldı), Zygmunt Krasiński (Polonya'nın Üç Ozanı'ndan biri), ressam Jan Matejko, kadın oyuncu Helena Modjeska, Mareşal Józef Piłsudski, piyanist Arthur Rubinstein, şair Czesław Miłosz, Lech Wałęsa ve Papa II. Ioannes Paulus.

En azından Orta Çağ'dan beri, pierniki Polonyalı atasözleri ve efsanelerde Toruń ile bağlantılıdır. Bir efsane, zencefilli keklerin Arılar Kraliçesi'nden çırak Bogumił'ye bir hediye olduğunu iddia ediyor. 17. yüzyıldan kalma bir taşlamada Şair Fryderyk Hoffman Polonya'daki en iyi dört şeyden bahsediyor: "Gdańsk'ın votkası, Toruń zencefilli kek, Kraków'un kadınları, ve Varşova ayakkabıları".

18. yüzyıl şairi ve fabl yazarı Ignacy Krasicki, büyük ölçüde desteklediği zencefilli kekleri ünlü şiirlerinde yazdı.

15 yaşındaki yaşına göre erken yetişmiş besteci Frédéric Chopin, Drwęca nehri yakınlarındaki küçük bir köy olan Szafarnia'yı ziyaret ettiğinde, vaftiz babası penolog Fryderyk Florian Skarbek'in olduğu Toruń'da durdu. Chopin, şehrin ünlü zencefilli kekini örnekledi ve arkadaşlarına ve meslektaşlarına yazdığı mektupta o kekin üstüne çok düştü. Hatta bazılarını Varşova'ya gönderdi. Bunun onuruna, Polonya'nın en büyük Toruń zencefilli kek üreticisi olan Kopernik Şekerleme Şirketi, Chopin'in ambalajdaki benzerliğini taşıyan Scherzo adı verilen özel bir kalıp şeklinde zencefilli kek yaptı.

Toruń şehri Święto Piernika (Zencefilli Kek Festivali) adı verilen zencefilli kek adına yıllık kutlama düzenler.

Mevcut üreticiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Polonya'da bir Toruń zencefilli kek dükkanının iç kısmı

Toruń zencefilli kekin iki ana üreticisi vardır: "Kopernik Şekerleme Şirketi" ve "Toruń Fırıncılık". Birincisi, marka adına yasal haklarını korur ve 1763 yılında Johann Weese tarafından kurulan bir şirketin halefidir.[12] İkinci şirket zencefilli kek üretiminde uzmanlaşmış Toruń fırıncıları tarafından kuruldu; amacı zanaat bilgisini yaymak ve restoranlar, partiler ve seçkin toplantılar için zencefilli kek üretmektir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "History of Gingerbread - Confectionary Chalet". confectionarychalet.com. 15 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  2. ^ a b "Kopernik.com.pl". 9 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  3. ^ www.3xw.pl, 3xW -. "Toruńskie Pierniki®". www.kopernik.com.pl. 13 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  4. ^ "Pierniki toruńskie i nie tylko". www.icimss.edu.pl. 5 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020. 
  5. ^ "Z piernika król". 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  6. ^ "Wyborcza.pl". wyborcza.pl. 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  7. ^ "Toruńskie pierniki - www.torun.pl". www.torun.pl. 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  8. ^ "Kopernik Toruńskie Pierniki Uszatki 170 g - Tesco Ezakupy". ezakupy.tesco.pl. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  9. ^ a b "Toruńscy piernikarze – Jan Ruchniewicz – oToruniu.net". otoruniu.net. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  10. ^ "Pierniki toruńskie - dlaczego nie zawsze traktowano je jako przysmak?". 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  11. ^ Development, JW Web. "Toruń, Atrakcje Torunia, Przewodnik po Toruniu, Zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, Przewodnicy miejscy Toruń przewodnik miejski Informacja turystyczna, Zabytki i kujawsko-pomorskiego, Muzea, Historia, Pierniki toruńskie, Twierdza Toruń". www.turystyka.torun.pl. 15 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020. 
  12. ^ "Jan Weese - Magic Travels Around the World". magictravelsaroundtheworld.wordpress.com. 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Toruń_zencefilli_keki&oldid=31045427" sayfasından alınmıştır