Tatabılar
Tatabılar (yahut Si (奚)), Moğol dilli[1] bir ulus.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Çin kaynaklarında adı Ku-mo-hsi[2] (庫 莫 奚 /库 莫 奚) ve Ku-mo-hi şeklinde transkrip edilen hiler, Kök Türkçe yazılı metinlerde Tatabı şeklinde geçmektedir. Ku-mo-hi adı “Ku-mo” ile “Hi” kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Bu tayfalar Çin kaynaklarında ilk olarak Ku-mo-hi və Sui hanedanlığı (589-618) döneminden başlayarak kısaca “Hi” şeklinde adlandırılır. Çinliler onlara Hi, Kök Türkler ise Tatabı derdiler. Avrasya'da bütün halklar, sık sık ad değiştirip bazen hükümdarın, bazen yaşadıkları yerin, bazen takma adlarla anılmışlardır.[3] Hilerin adının değişmesi, Çin tarihçilerinin taşıdığı kısaltma yüzündendir. Tarihte Hilerin öz adlarındaki Ku-mo kısmını işletmemelerini gerektiren bir siyasi hadise yoktur. Çin tarihçileri de Ku-mo tabirinin neden kaldırdıkları hakkında ipucu vermemişlerdir.
Büyük alip Vasiliy Bartold bu mevzu hakkında; “Orkun yazılarından anlaşılır ki, Çinliler bazen tayfaların özlerine verdikleri addan büsbütün başka bir ad da verirlermiş. Mesela Çin kaynaklarında Kitan tayfası ile birlikte daima bir “Hi” tayfası zikr olunur. Orkun kitabeleri'nde ise kitanlarla birlikte olan bu kavmin yerinde “Tatabı” adı geçmektedir. Bu iki ad arasında hiçbir benzerlik olmadığı halde Çin kaynaklarındaki “Hi” adı ile Orkun kitabelerindeki “Tatabı” adının aynı kavmin iki adı olduğunda, Avrupa alimleri aynı fikirdedirler.“[4]
Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]
- İakinf Biçurin, Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена: в 3 ч. — СПб, 1851.
- Delgerjargal, P.,“Shi-wei Aimguudiin Ugsaa-Tüühiin Zarım Asuudal”. MUİS. NUF-iin EShB, № 8 (174) Ulaanbaatar, 2001.