Taras Şevçenko
| Taras Şevçenko | |
|---|---|
 Ivan Kramskoi, Taras Shevchenko'nun Portresi (1871), Tretyakov Galerisi, Moskova | |
| Kendi dilinde adı | Тарас Григорович Шевченко |
| Doğum | Taras Hrıhorovıç Şevçenko 9 Mart 1814 Moryntsi, Kiev Guberniyası, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 10 Mart 1861 (47 yaşında) Sankt-Peterburg, Rus İmparatorluğu |
| Defin yeri | Taras Tepesi, Kaniv, Ukrayna |
| Takma adlar | Kobzar Darmohrai, Perebendya |
| Meslek | Şair · ressam |
| Vatandaşlık |  Rusya |
| Eğitim | İmparatorluk Güzel Sanatlar Akademisi |
| Etkin yılları | 1840-1861 |
| İmza |  |
Taras Hrıhorovıç Şevçenko (Ukraynaca: Тарас Григорович Шевченко) (9 Mart 1814 - 10 Mart 1861), Ukraynalı hümanist şair ve ressam.[1][2] Geride bıraktığı eserleri ile modern Ukrayna dili ve edebiyatının temeli olarak gösterilir. Şevçenko Rusça eserler de vermiş ve başyapıt olarak nitelendirilebilen resimler yapmıştır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocukluğu ve sanatla buluşması
[değiştir | kaynağı değiştir]Şevçenko Kiev’in Morintsi köyünde bir köle ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. 11 yaşında yetim kaldı. Köydeki diğer okuma bilenlerden okumayı öğrendi ve zaman buldukça resim yapmaya başladı. Şevçenko P. Engelhardt'ın kölesi olarak kendisine Vilnius'da (1828-1831) sonra da Petersburg'da hizmet etti.
Engelhardt onun sanatsal yeteneklerini fark etti ve onu Petersburg'da ressam V. Şiriaev’in yanına 4 yıl boyunca çırak olarak gönderdi. Orada kendisini Yevhen Grebinka ve Vasil Grihoroviç ve Rus ressam Aleksey Venetsianov gibi birçok kişi ile tanıştıran Ukraynalı sanatçı İvan Soşenko ile tanıştı. Bu insanlar vasıtasıyla, ayrıca kendisine Rus şairi Vasili Jukovski'nin portresini hediye eden ünlü ressam ve profesör Karl Briullov ile de tanıştı. Karl Briullow 5 Mayıs 1838’de Şeviçenko’nun özgürlüğünü satın aldı ve onu özgürlüğüne kavuşturdu.
İlk başarıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Aynı yıllarda Şevçenko Karl Biriullov’un sanat Akademisi’ne kabul edilir. Bir sene sonra Sanatçıları Destekleme Derneği’de öğrenci olur. İmparatorluk Sanat akademisinde yılda bir yapılan sınavda peyzaj dalında gümüş madalya kazanır. 1840 yılında yaptığı "Köpeğe ekmek veren dilenci çocuk." adlı yağlı boya tablosu ile yine gümüş madalya kazanır.
Henüz bir köle iken yazmaya başladığı şiirler ilk olarak 1840 yılında Kobza adı altında yayınlandı. Şeviçenko’dan sonraki nesilden en çok bilinen Ukraynalı şair İvan Franko Kobzar onun anlaşılır taze, temiz, su gibi akıcı anlatımını ortaya çıkarmıştır. Onun sanatsal anlatımındaki berraklık, derinlik ve zariflik daha önce Ukrayna yazarlarında görülmemiştir.” der.
1841 yılında destansı şiiri Haydamakiy yayınlanır. Aynı yılın Eylül ayında Şevçenko Çingene Falcı adlı eseri ile 3. kez gümüş madalya ile ödüllendirilir. Oyunlar da yazan Şevçenko 1842’de Nikita Hayday adlı oyununu 1843’te de Nazar Stodolya adlı dramasını bitirir.
Sankt-Peterburg’da yaşarken Ukrayna’ya 1843, 1845 ve 1846 da olmak üzere 3 kere gelir. Orada kendi vatandaşlarının yaşadığı zor şartlar üzerinde derin bir iz bırakır.
Şevçenko orada yeni özgürlüğüne kavuşan kardeşlerini ve akrabalarını ziyaret eder. Hrebinka, Panteleymon Kuliş ve Mikailo Maksumaviç gibi Ukraynalı yazar ve entelektüellerle buluşur ve orada görkemli Repnin ailesi ile özellikle de Varvara Repnina ile arkadaş olur.
1844 yılı Çarın baskısı ve Ukrayna’nın yıkımı yüzünden acı içinde geçer. Şevçenko Anavatanının bu tarihsel ve kültürel yıkımını resimler ve bunları Ukrayna resimleri adını verdiği bir albüm içinde toplamaya karar verir.
Sürgün
[değiştir | kaynağı değiştir]1845 yılının 22 Mart’ında Sanat Akademisi Konseyi, Şevçenko’ya sanatçı unvanı vermeye karar verir. Tekrar Ukrayna’ya gider ve tarihçi Nikola Kostomarov ve diğer Saint Kiril ve Methodius Kardeşler üyeleri ile buluşur. Bu topluluk Rusya Çarlığı'nda politik reformları savunmak oluşturulan gizli bir topluluktur.
Bu faaliyetlerinden dolayı Şevçenko diğer dernek üyeleri ile beraber 5 Nisan 1847’de tutuklanır. Aslında o Bu derneğin kayıtlı üyesi değildir ancak aramalarda Düş adlı şiiri bulunur. Bu şiir İmparatorluğu eleştirmektedir ve bu yüzden sakıncalı bulunur.
Şevçenko Sankt-Peterburg’a hapishaneye gönderilir. Oradan da Rusya'nın uzak bir köşesi olan Orenburg’a tek başına sürgüne gönderilir.
Sürgünde sürekli baskı altındadır, yazması ve resim yazması yasaktır. 1857’de çıkan af ile sürgünden dönse de St. Petersburg’a girmesine izin yoktur. Nijni Novgorod’a gönderilir. Mayıs 1859’da Ukrayna’ya gitmek için izin alır. Pekariv Köyü’ne yakın bir yerden arsa alıp oraya yerleşmeye niyetlenir. Haziran ayında bazı sözleri yüzünden tekrar tutuklanır ancak tekrar salınır ama St. Petersburg’a geri gönderilir.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Şevçenko son yıllarını şiir yazarak, resim yaparak, gravür sanatı ile uğraşarak ve eski çalışmalarını düzenleyerek geçirmiştir. Sürgündeki zor yıllarından sonra hastalanarak St. Petersburg’da 10 Mart 1861’de ölür. İlk olarak bedeni St. Petersburg’da Smolensk Mezarlığı'nda defnedilir. Ama Şevçenko’nun Vasiyetim (Zapovit) şiirindeki isteği üzere cesedi arkadaşları tarafından trenle Moskova’ya oradan da at vagonunda anavatanına getirilir ve 8 Mayıs'ta Dinyeper kıyısındaki Kaniv yakınlarında Çerneçka Horo'da (Keşişler Tepesi) tekrar defnedilir. Mezarının üzerine atılan topraklar bir tepeceği andırır. Mezarı şu an Kaniv Müzesi'nin sınırları içindedir.
Aşkta ve hayatta sürekli yaşadığı talihsiz ve acılı hayatında belki en çok istediği şey olan köleliğin kaldırılması, onun ölümünden sadece 7 gün sonra gerçekleşti. Ancak uğruna savaştığı o günleri göremedi. Kendisi ve Eserleri Ukraynalılar tarafından çok sevilmiş ve Ukrayna edebiyatında tarifsiz bir etki yaratmıştır.
Etkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Taras Şeviçenko Ukrayna’nın dünya edebiyatında da yer alabilen en önemli şairidir. Eserleri Modern Ukrayna Edebiyatı’na temel olmuştur. Onun şiirleri Ukrayna’nın ulusal bilincinin gelişmesinde büyük katkı yapmıştır. Ve onun etkisi birçok yerde, edebiyatta, entelektüel yaşamda, geleneksel yaşam hala hissedilmektedir.
Romantizm akımından etkilenen Şeviçenko yaşamını çevreleyen sorunlar ve bunlara ilişkin fikirlerle, geçmişi anlayıp geleceği görebilen güçlü bir vizyonla kendi tarzını oluşturmuştu.
Anıt ve heykeller
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şevçenko’nun heykellerine Ukrayna’nın her bölgesinde rastlamak mümkündür. Özellikle Kaniy’de ve Kiev’de daha yoğun biçimde hissedilir. Ayrıca Kiev Ulusal Üniversitesinin adı 1939 yılında Şevçenko Üniversitesi olarak değiştirilmiştir. Eski Sovyet Cumhuriyetleri'nde de çok sayıda heykelini bulmak mümkündür. Ayrıca Amerika ve Kanada’da heykelleri vardır. Ayrıca Paris’te Saint-Germain-des-Prés bölgesinde adı bir meydana verilmiştir.
Kanada’da Manitoba bölgesinde orijinal ismi Şevşenko olan şehrin isimi daha sonra Vita olarak değiştirilmiştir. Ancak hala kendi adına açılan K-12 kodlu okul durmaktadır. Şevçenkonun büstü giriş kapısının hemen önündedir.
Ukrayna’nın Harkiv şehrinde de Şevçenko Parkı ve içinde de şairin heykeli vardır. Kazakistan’ın Aktav şehrine de 1964'te şairin adı verilmişti. Ancak 1992’de Kazakistan’ın bağımsızlığından sonra şehrin ismi değiştirilmiştir.
Azerbaycan'ın Bakü şehrinde yer alan Şevçenko Parkı'nda şairin heykeli vardır. Zakatala şehrinde ise şairin anıtı bulunmaktadır.
Özbekistan'ın başkenti Taşkent'teki bir caddeye adı verilmiştir.
Türkiye'nin Antalya kentinde yer alan Ukrayna Kültür Parkı girişinde Şevçenko'nun bir rölyef anıtı bulunmaktadır.
Ve son olarak Dniproda Şevçenko Parkı ve Parkın Dnipro nehri üzerindeki adasında Şevçenko'nun çok büyük bir heykeli bulunmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Katçanovski, İvan (2013). Historical dictionary of Ukraine (2. bas.). Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810878457.
- ^ n.a., n.a. (2006). Benezit Dictionary of Artists. Paris, Fransa: Editions Gründ. ISBN 978-2700030709.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Taras Şevçenko Müzesi, Kanada 16 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ukrayna ansiklopedisinde detaylı biyografisi 13 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sky.kr.ua'da Taras Şevçenko