Türkçedeki yabancı kökenli sözcüklerin Türkçe karşılıkları

Türkçedeki alıntı sözcüklerin değiştirilmesi, Atatürk'ün Türkleştirme politikasının bir parçasıdır. Osmanlı Türkçesi, Arapça ve Farsça'dan birçok alıntı sözcüğe sahipti, aynı zamanda Fransızca, Yunanca ve İtalyanca gibi Avrupa dillerinden bulunan diğer alıntı sözcükler de resmî olarak Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından önerilen Türkçe karşılıkları ile değiştirildi. Türkçedeki yabancı kökenli sözcüklerin (alıntı) Türkçeleştirilmesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra Atatürk Devrimlerinin daha geniş çerçevesindeki kültürel reformların bir parçasıdır.

Atatürk tarafından 1932 yılında, Türk dilini araştırmak için kurulan Türk Dil Kurumu, yabancı (ağırlıklı olarak Arapça) alıntı sözcükleri de Türkçe karşılıklarıyla değiştirmeye çalıştı. Kurum, ilk aşamada 2000’e yakın Arapça sözcüğü ve bunun yanında diğer yabancı kökenli sözcükleri, dilden çıkarmayı başardı. Bu süreçte dile giren sözcüklerin çoğu, var olan Türkçe fiil (eylem) köklerinden yeni türetilmişken, TDK ayrıca dilde yüzyıllardır kullanılmayan eski Türkçe sözcüklerin kullanılmasını önermiştir. (Örneğin; cevap -yanıt- veya gözgü -ayna- gibi). Bu sözcüklerin çoğu günümüzde yaygın olarak kullanılırken, selefleri (öncelleri) artık günlük dilde kullanılmamaktadır. Bazı sözcükler dil reformundan önce de kullanılıyordu, ancak Farsça olanlardan çok daha az kullanıldı. Moğolca da önemli bir rol oynamıştır, çünkü Moğolca ulus ve çağ gibi Eski Türkçe alıntıları korumuştur.

Sözcük tercihinde nesiller arası farklılıklar vardır. 1940'lardan önce doğanlar, eski Arapça kökenli sözcükleri (hatta eskimiş olanları bile) kullanma eğilimindeyken, genç kuşaklar genellikle daha yeni ifadeleri kullanıyor. Bazı yeni sözcükler, kısmen eski karşılıklarının içsel anlamlarını iletemedikleri için geniş çapta benimsenmemiştir. Bazı yeni sözcükler ise biraz farklı anlamlar almıştır ve eski karşılıklarıyla birbirinin yerine kullanılamaz.

Alıntı sözcüklerin birçoğu (özellikle Arapça, Farsça ve Fransızca olanlar) günümüzde giderek azalmakla birlikte yaygın olarak kullanılmaktadır.

Sözcük seçiminin çağrışımları ve etkileri

Tarihsel olarak; Arapça, caminin diliydi, Farsça ise eğitim ve şiir diliydi. Her ikisinin de kasıtlı kullanımı ("batılı" bir sözcüğün kullanımından kaçınarak) genellikle sırasıyla dini bir alt metin veya romantizm anlamına gelir. Benzer şekilde, algılanan "modern" bir karakter kazandırmak için Avrupalı sözcüklerin kullanımı tercih edilebilir. "Saf Türkçe" sözcüklerin kullanımı, milliyetçiliğin bir ifadesi veya dilsel bir "basitleştirme" olarak kullanılabilir.

Türkçedeki sözcük varlığının (dağarcık) kökenleri

Türkçe kelime dağarcığına en önemli yabancı katkı yapan diller arasında Arapça, Farsça, Fransızca, İtalyanca, İngilizce ve Yunanca bulunmaktadır.

Başka dilden geçen sözcüklerin, yenisiyle değiştirilme dizelgeleri

Arapça kökenli alıntı sözcükler ile güncel Türkçe karşılıkları

Bu dizelgede, Osmanlı Türkçesi sözcükler, sözcüğün Türkçedeki çağdaş yazımı (TDK tarafından önerildiği ve günlük dilde kullanıldığı gibi) ve çağdaş Türkçe karşılığı verilmiştir.

Osmanlı Türkçesi sözleri ve onların imce çevirileri	Osmanlı Türkçesi sözlerin çağdaş yazımları	Çağdaş Türkçe karşılığı
اندال	abdal	gezgin
عبث	abes	anlamsız, saçma, boş
آب حيات	abıhayat	bengisu, dirim suyu, yaşam suyu
عبوس	abus	1) somurtkan 2) asık (yüz)
عجائب	acayip	1) şaşırtıcı, yadırgatıcı, şaşılan 2) olağandışı
عجله	acele	1) tez, ivedi 2) tezelden, ivedilikle
عجمى	acemi	toy, ustalaşmamış, beceriksiz
عجزه	aceze	düşkünler
عاجل	acil	1) ivedi 2) çabucak
عاجز	aciz	1) güçsüzlük 2) beceriksizlik 3) düşkünlük
عاجز	âciz	1) güçsüz 2) beceriksiz 3) düşkün
عجول	acul	tez canlı, ivecen
عجوزه	acuze	kocakarı
آداب معاشرت	adabımuaşeret	görgü
عضله	adale	kas
عدالت	adalet	türe
آداب	adap	1) töre 2) yol yordam
عداوت	adavet	yağılık
عدد	adet	sayı
عادت	âdet	1) görenek, töre 2) alışkanlık, alışkı 3) aybaşı
عادتا	âdeta	neredeyse, bayağı, sanki
عادي	adi	1) düşük nitelikli 2) aşağılık, bayağı 3)olağan, sıradan
عادل	adil	doğru, haktanır *
عفو	af	1) görevden alma 2) bağışlama
آفاقی	afaki	1) gelişigüzel, amaçsız 2) nesnel
آفت	afet	1) kıran, yıkım 2) çok güzel (kadın)
عفو ايتمك	affetmek	1) bağışlamak 2) görevden alma
عافيت	afiyet	sağlık, esenlik
اغيار	ağyar	yabancılar, eller, el, başkaları
اهالى	ahali	1) toplum, topluluk 2) yerliler
أحباب	ahbap	arkadaş, tanış, biliş, gönüldeş, dost
عهد ايتمك	ahdetmek	ant içmek
احفاد	ahfad	torunlar, soy
آهی	ahi	eli açık
آخر	ahir	son
عهد	ahit	1) antlaşma, sözleşme 2) ant 3) çağ
آخذه	ahize	almaç
أحكام	ahkâm	yargılar
اخلاق	ahlak	1) erdem 2) töre, aktöre 3) alışkanlık
احمق	ahmak	beyinsiz, bön
احرار	ahrar	özgürleştirilmiş
احرض	ahraz	dilsiz-sağır (kimse)
اخشاب	ahşap	ağaç, tahta
احوال	ahval	durum, durumlar
عائدات	aidat	1) ödenti 2)kesenek **
عائديت	aidiyet	1) ilişkindir, değginlik 2) ilgi
عائله	aile	ocak **
عائد	ait	ilgili, ilişkin, ilişik
عقبنده	akabinde	hemen sonra, ardından, ardı sıra
عقد ايتمك	akdetmek	sözleşme, antlaşma(yapmak)
عاقبت	akıbet	son, sonuç, sonunda, önünde sonunda
عقل	akıl	1) us 2) bellek 3) öğüt
عقيده	akide	inanç, öğreti
عابده	abide	anıt, yapıt
عاقل	akil	1) bilgin, bilge, bilgiç 2) sağduyulu
عقيم	akim	kısır, verimsiz, sonuçsuz
عكس	akis	1) yankı, tepki 2) yansı
عقد	akit	sözleşme, bağıt
عقل سليم	aklıselim	sağduyu
اقران	akran	yaşıt
اقسام	aksam	bölümler
عكسی	aksi	ters, geçimsiz
عكس العمل	aksülamel	tepki
اعلی	âlâ	1) iyi, çok iyi 2) üstün
علائم سما	alaimisema	gökkuşağı, ebemkuşağı
علاقه	alaka	ilgi, ilişki
علامت	alamet	belirti, gösterge, im, iz
علامت فارقه	alametifarika	simge, belirteç, gösterge, ayırtaç
على العجله	alelacele	ivedilikle, çabucak, çarçabuk
على العادة	alelade	sıradan, olağan
على الاصول	alelusul	1) üstünkörü, gelişigüzel 2) yöntemine göre
عالم	âlem	1) evren, yaratkı 2) eğlenti 3) el gün
آلت	alet	araç, aygıt
علم شمول	âlemşümul	evrensel, yaratkılık
علنا	alenen	açıkça, açıktan açığa
علنی	aleni	açık, ortada
عليه	aleyh	karşı, karşıt
عالي	âli	yüce, yüksek, ulu
عالم	alim	bilgin, bilgiç
اعمی	âmâ	görmez, görme engelli
كلمه	ama	ancak, yalnız
عمله	amele	işçi
عملي	amelî	1) uygulamalı 2) kılgılık
عمليات	ameliyat	işlemce
عمليه	ameliye	işlem
عميق	amik	derin
عامل	amil	1) etken, işleyici 2) işçi, yapan (kişi), etken
آمر	amir	buyurucu, baş, buyurgan
عاميانه	amiyane	sıradan, bayağıca
عمه	amme	kamu
عمود فقاري	amudufıkari	omurga, belkemiği
عنعنه	anane	gelenek
عنعنوی	ananevi	geleneksel
آنی	ani	1) birden, ansızın 2) beklenmedik
آنی	ani	apansız
عرض	araz	1) belirti 2) bulgu
اراضی	arazi	1) toprak 2) yer
عربده	arbede	çatışma
آرضیه	ardiye	yığımlık
عارضه	arıza	aksaklık, bozukluk
عریضه	arıza	bozukluk, aksama
عرفة	arife	öngün
عرش	arş	gök, gökyüzü
عرض	arz (I)	sunma, anlatma, bildirme
عرض	arz (II)	en, genişlik
أرض	arz (III)	yer, yeryüzü
‎‎‎ارزو	arzu	istek, isteme, dilek, eğilim, yönelme
آسا	asa	değnek
عصبی	asabi	sinirli, öfkeli
عصبيت	asabiyet	sinirlilik
اصالت	asalet	soyluluk
اعصاب	asap	sinir, sinirler
آثار عتيقه	asarıatika	eski çıkarmalar
اصغری	asgari	en az, en aşağı, en düşük, en alt
أصل	asıl	1) kök, kaynak 2) gerçeklik 3) gerçek
اصللي	asıllı	kökenli, uyruklu
اصلسز	asılsız	1) dayanaksız, kaynaksız 2) uydurma, yalan
عصر	asır	yüzyıl
عاصی	asi	başkaldıran, dikbaşlı
اصيل	asil	soylu
عسكر	asker	sü, süer **
اصلی	asli	birincil, köklü, baş
عصری	asri	çağdaş, çağcıl
عاشق	âşık	1) tutkun, vurgun 2) ozan 3) sevgen **
عشيرت	aşiret	oymak
عشق	aşk	sevi *
عطالت	atalet	1) tembellik, gevşeklik, uyuşukluk 2) dinginlik, durağanlık, süredurum
عته	ateh	bunama, bunaklık
عطفا	atfen	dayanarak, göre
عطف	atıf	1) yöneltme, çevirme2) gönderme
عاطل	atıl	1) işe yaramaz, işgörmez 2) süreduran
آتی	ati	gelecek
عوانه	avane	yardakçılar, kafadarlar
عودت	avdet	dönüş
عيان	ayan	belli, açık
عيان بيان	ayan beyan	apaçık, açık seçik, besbelli
عينا	aynen	olduğu gibi
عين	aynı	benzeri, özdeş
عينى ,عينيت	ayni(yet)	nesnesel, özdeşlik
عياش	ayyaş	içkici
عيوقه چيقمق	ayyuka çıkmak	1) göklere çıkmak, ortaya çıkmak, yükselmek 3) yayılmak
اعضا	aza	üye
عظمت	azamet	1) ululuk 2) çalım, kurum
اعظمی	azami	en çok, en üst, en büyük, en yüksek
عذاب	azap	ezinç
عزل	azil	görevden alma
عزیمت	azimet	gidiş
بادره	badire	dar geçit, dar boğaz, sıkıntı
بحر	bahir	deniz
بحث	bahis	1) konu 2) söz
بقایا	bakâyâ	kalıntı
باقی	baki	1) artan, kalan 2) kalımlı, ölümsüz
باكر	bakir	el değmemiş, işlenmemiş, bozulmamış, dokunulmamış
باكره	bakire	kız, kız oğlan kız, erden
بقيه	bakiye	kalan, artan
بقليه	bakliye	baklagil
بالغ	baliğ	1) erişkin, erin, yetişkin 2) varan, bulan
بانیٖ	bani	kurucu, kuran
باب	bap	1) kapı 2) bölüm 3) konu
بارز	bariz	açık, belirgin
بصيرت	basiret	sağgörü
بسيط	basit	1) yalın, yalınç ** 2) kolay 3) sıradan
باطل	batıl	boş, dayanaksız
باطنی	batıni	içrek
بایع	bayi	1) satıcı 2) satış yeri
بعضا	bazen	kimi kez, arada, arada bir, ara sıra
بعض	bazı	1) kimi 2) birtakım
بدل	bedel	1) karşılık, eşdeğer 2) tutar
بدن	beden	gövde
بدخواه	bedhah	kötü yürekli, kötücül
بدر	bedir	dolunay
بئيس	beis	sakınca
بقا	beka	kalım
بکارت	bekâret	erdenlik
بلاغت	belagat	1) iyi konuşan (kimse) 2) sözbilim
بلاهت	belahet	alıklık
بلده	belde	kent
بلدیه	belediye	yerel yönetim
برات	berat	aklanma
بيان	beyan	söyleme, bildirme
بيانات	beyanat	demeç
بيان نامه	beyanname ***	bildirge, bildiri
بياض	beyaz	ak
بين الملل	beynelmilel	uluslararası
بيضی	beyzi	söbe, yumurtamsı
بدایت	bidayet	başlama, başlangıç
بحق	bihakkın	adamakıllı, iyice
بلا استثنا	bilaistisna	ayrıksız
بالعكس	bilakis	tersine
بلا واسطه	bilavasıta	dolaysız, doğrudan, doğruca, dümdüz
بالجمله	bilcümle	bütün
بالفرض	bilfarz	diyelim ki, sözgelişi
بالفعل	bilfiil	edimli olarak, doğrudan
بالخاصه	bilhassa	özellikle
بالالتزام	bililtizam	bile bile, isteyerek
بالاستفاده	bilistifade	yararlanarak
بالمقابله	bilmukabele	1) karşılıklı olarak 2) ben de, siz de
بالعموم	bilumum	bütün
بناء	bina	yapı
بناء	binaen	1) -den dolayı, -den ötürü 2) dayanarak
بناء عليه	binaenaleyh	dolayısıyla, bundan dolayı
بالطبع	bittabi	doğal olarak
بذاته	bizatihi	kendisi, kendiliğinden
بالذات	bizzat	kendisi, aracısız
بخار	buhar	buğu
بحران	buhran	bunalım, bunluk**, sıkıntı
بخور	buhur	tütsü
برج	burç	dönence
بطلان	butlan	geçersizlik, çürüklük
بعد	bud	1) boyut 2) uzunluk
بلوغ	büluğ	ergenlik
بنيه	bünye	yapı
جامعه	camîa	topluluk
جاهل	cahil	bilgisiz, eğitimsiz
جاسوس	casus	çaşıt
جاذب	cazip	çekici (ilgi), alımlı, uygun (değer), elverişli
جبرا	cebren	zorla
جلسه‎	celse	oturum
‎جمعيت	cemiyet	topluluk, dernek
ساقط جنين	ceninisakıt	düşük
جنوب	cenup	güney
جراحت	cerahat	irin
جواب	cevap	yanıt
جهان	cihan	evren, yeryüzü
جهاز	cihaz	aygıt
جهت	cihet	yön, yan
جلد	cilt	deri
جسم	cisim	varlık
جوار	civar	dolayları
جمله	cümle	tümce
جثه	cüsse	gövde
خارج	dahil	dış, dışarı
داخلیه	dahiliye	dışişleri
دائر	dair	ilişkin
دائره	daire	yuvarlak, dönge
دارالفنون	darülfünun	bilgievi
ضرب	darp	vurma, çarpma, vuruş
‎دف	def	tepme, kovma
‎دفين	defin	gömme, toprağa vermek
دفعه, کره	defa, kere	kez
دلالت	delalet	1) işaret, iz, imge 2) aracılık, kılavuz
دفينه	define	gömü
دليل	delil	kanıt
درجه	derece	1) basamak, aşama 2) birim sıcakölçer
درس	ders	öğrence
دوا	deva	çözüm
دور	devir	çağ
دوران	devran	yeryüzü, evren
دوره	devre	1) dönem 2) dönüş, döngü
دماغ	dimağ	beyin, bilinç
درايت	dirayet	dayanıklılık, güçlü
دیار	diyar	bölge, yurt, ülke
‎دنیا	dünya	yeryüzü, evren
دول	düvel	ülke(ler)
ابعاد	ebat	boyut
ابدی	ebedî	sonsuz, sürekli, kalıcı
ابوین	ebeveyn	anne baba
ابله	ebleh	bön, aptal, beyinsiz, ‘’akılsız
اجداد	ecdat	ata, cet
اجل	ecel	ölüm
اجنبى	ecnebi	yabancı, el
ادا	eda	1) davranış, tavır 2) işve, naz
ادبیات	edebiyat	yazın
ادوات	edevat	araç gereç
اديب	edip	yazar, yazıncı
افراط	efrat	birey(ler), kişi(ler)
اهميت	ehemmiyet	önem
البسه	elbise	giysi
امر	emir	buyruk, komut
امنيت	emniyet	güvenlik
البسه	endişe	kaygı, sıkıntı
اثر	eser	yapıt
اسير	esir	tutsak
اثواب	esvap	giysi, giyecek
فقير	eşya	1) nesne 2) varlık
اطفال	etfal	çocuk
اطراف	etraf	ortalık
اوراق	evrak	belge
اول	evvel	önce
ایام	eyyam	1) çıkarcı 2) devir
اذا	eza	acı, sıkıntı, üzüntü
از جمله	ezcümle	1) belli başlı, başlıca, topluca 2) sonuç olarak 3) örneğin, örnek olarak
فعال	faal	etkin
فرق	fark	1) ayrık, ayrım, ayrışma, ayrılık 2) değişik
فاحش	fahiş	aşırı, aşkın
فخری	fahri	onursal
فاءق	faik	üstün, gelişmiş, yetenekli
فقير	fail	yapan, eden, işleyen, sorumlu (kimse)
فائض	faiz	getiri, ürem **
فقط	fakat	ancak, yalnız
فقير	fakir	yoksul
فانى	fani	ölümlü, gelip geçici, kalımsız
فرضی	farazi	varsayım(sal)
فكر	farz	gerek, gereklilik, zorunluluk
فقير	fasık	1) sapkın, sapkın 2) fasık
‎فایده	fasıl	aralık, bölüm, pay, dönem
فسیح	fasih	açık, düzgün, anlaşılabilir
‎فایده	fayda	yarar, kazanç, ası
فضيلت	fazilet	erdem, üstünlük, ‘’seçkinlik
فضله	fazla *	çok, aşkın, ‘’artık
فجیع	feci	korkunç, acıklı, üzücü
فن fenn *, علم ˤilm *	fen, ilim	bilim
فلاح	felah	1) kurtuluş 2) başarı 3) iyilik, mutluluk
فلاكت	felaket	yıkım, ‘’kötülük
فنا	fena	1) kötü, olumsuz, niteliksiz, başarısız 2) üzücü
فراغت	feragat	vazgeçme, el çekme
فراست	feraset	anlayış, kavrama, sezgi, seziş
فرت	fert	birey
فزع	feza	uzay
فيضان	feyezan	taşkın
فرقت	fırkat	ayrılık
فرصت	fırsat	1) koşul, olanak 2) uygunluk
فطرت	fıtrat	yaradılış, doğa (kimse)
فكر	fikir	düşünce
فی الحقيقه	filhakika	doğrusu, gerçekten
فعل	fiil	eylem
فرار	firar	kaçış, kurtulma
فتنه	fitne	geçimsizlik, kargaşa, arabozan (kimse)
فيات	fiyat	değer (ürün), eder, karşılık
فحش	fuhuş	azgınlık, taşkınlık
فضولى	fuzuli	gereksiz, yersiz, boşu boşuna
فجور	fücur	azgınlık, taşkınlık
غدار	gaddar	acımasız, taş yürekli
غافل	gafil	önlemsiz, boş bulunma, aymazlık, uygunsuz
غائله	gaile	sıkıntı, üzüntü
غليان	galeyan	taşkınlık, kaynama, coşma, ayaklanma
غالبا	galiba	sanmak, görünüşe bakılırsa
غالب	galip	kazanmak, yenmek, üstünlük
غليظ	galiz	1) kaba (aşağılama), çirkin, uygunsuz, yakışıksız 2) yoğun
غم	gam	kaygı, üzüntü, acı, sıkıntı, karamsarlık
غنى	gani	bol, çok
غرابت	garabet	yadırganıcı
غرب	garip	1) sıradışı, şaşırtıcı, alışılmamış 2) yoksul, yoksun, kimsesiz, düşkün
غرق	gark	1) batma, batırılma, boğulma 2) bol, çok
غرب	garp	batı
غير	gayri	olmayan, başka, dışı
غدا	gıda	besin
حاجت	hacet	gerek, gerekçe
حاجت	hacim	1) yoğunluk 2) büyüklük 3) oylum
حادثه	hadise	olay
حافظه	hafıza	bellek
خفيف	hafif	yeğni **
حفريات	hafriyat	kazı
حق	hak	pay
‎‫حقارة‬	hakaret	aşağılama
حقيقت	hakikat	gerçek, doğruluk
حاكم	hâkim	yargıç
حال hâl *, وضعيت vazˤiyet *	hâl, vaziyet	durum
‎‎خلف	halef	ardıl, sonraki
خليطه	halita	alaşım
‎حلق	halk	ulus, topluluk
حماست	hamaset	yiğitlilik, yüreklilik
حمارات	hamarat	becerikli
حامله	hami	1) koruyan, kollayan, gözeten, destek çıkan 2) kayıran, kayırıcı (kimse)
حامله	hamil	taşıyıcı, taşıyan, elinde bulunduran
حامله	hamile	gebe
حميت	hamiyet	1) yurtsever, ulus sever 2) gayretli
حمله	hamle	1) atılım 2) saldırı
حانطال	hantal	ağır, yavaş
حبس	hapis	1) tutsak, tutuk, kapatma 2) alıkoyma
خراب	harap	yıkık
خرابه	harabe	yıkıntı
حرارت	hararet	ısı ¹, sıcaklık ²
جرجامق	harcama	gider
خرجراه	harcırah	yolluk
خارقه	harika	olağanüstü
خرج	harç	1) ödeme, gider 2) vergi
حركت	hareket	devinim **
حرف	harf	ses, imce **
خارج	hariç	dış, dışarı
خارجيه	hariciye	dışişleri
خاص	has	1) özgü 2) katışıksız
خسار	hasar	bozma, yıkma, kırma, dökme
حسب حال	hasbihal	söyleşi
حسرت	hasret	özlem
حساس	hassas	duyarlı
حشره	haşere	böcek
خطا *	hata	1) yanlış, yanılgı, yanlışlık, yanılsama 2) suç
خاطره	hatıra	anı
حيات , عمر ömr *	hayat, ömür	yaşam, dirim, dirlik
‎خایر	hayır	yardım, iyilik
حيثيت	haysiyet	saygınlık
حضم	hazım(etmek)	sindirim
هديه	hediye	armağan
حدت	hiddet	kızgınlık, öfke
حكایه	hikâye	öykü
خلاف	hilaf	karşıt
هلال	hilal	ay
حس	his	duygu
خواجه	hoca	öğretmen, öğretici, öğreten
حقوق	hukuk	tüzük, tüze **
خصوص	husus	konu
خصوصى	hususi	1) özel 2) ayrıcalık
حضور	huzur	dirlik, erinç **
حجره	hücre	göze **
هجوم	hücum	saldırı
‎حكومة	hükûmet	yönetim, erk
‎خلاصة	hülasa	özet
‎حر	hür	özgür, bağımsız
‎حریت	hürriyet	bağımsızlık, özgürlük
حرمت	hürmet	saygı
خسران	hüsran	düş kırıklığı
هویت	hüviyet	kimlik
احزان	hüzün	sıkıntı, üzünç **
اصرار	ısrar	üsteleme
‎‎اداری	idare, idari	yönetsel, yönetimsel, yönetme, yürütme
افاده	ifade	açıklama, anlatı, anlatım
‎افلاح	iflah	düzelme, kurtulma, iyileşme
‎افلاس	iflas	batık, batkınlık
افراغ	ifrağ, istifra	1) çevirme 2) boşaltma, kusma, öğürme, dökme, bulantı (mide)
‎‎ادمان	idman	çalışım, alıştırma
ابتدائی	iptidai	ilkel
‎اجرا	icra, icraat	uygulama, yürütme, yapma, eylem, çalışma, uygulama
اجتماع	içtima	toplantı
اجتماع	içtima	kavuşum
اجتماعی	içtimai	toplumsal
ادعا	iddia	sav
ادعا	idrak	1)anlama, kavrama, akıl erdirme 2) kavuşturma, imgeleme
اخلال‎‫‬	ihlâl	bozma
افتخار	iftihar	övünme
احتراص	ihtiras	tutku
احتياج	ihtiyaç	gereksinme ya da gereksinim
اختيار	ihtiyar	yaşlı
احتياط	ihtiyat	1) yedek 2) sakınma
‎اقتدار	iktidar	erk, yönetim
اقتباس	iktibas	alıntı
علاوه	ilave	ek
الهام	ilham	esin
‎التجا	iltica	sığınma
‎التفات	iltifat	övgü, beğenme
التحاق	iltihak	katılma, karışma, katılım
‎‎التهابی	iltihap	yangı, irin
اعمار	imar	bayındırlık
امكان	imkân	olanak
املا	imla	yazım
امتحان	imtihan	sınav, yazılı
‎امتنا	imtina	kaçınma, sakınma
امتياز	imtiyaz	ayrıcalık
انحصار	inhisar	tekel
انسان	insan *	kul *
‎انشا	inşa	yapı, yapım, kurma, yaratma, yapılandırma
انطباع	intiba	izlenim
ارتباط	irtibat	1) iletişim, bağlantı, ulaşım 2) ilişik
انتحال	intihal	aşırma
ارتفاع	irtifa	yükseklik
ارثی	ırsi	kalıtlık, kalıtımlık
اسم	isim	ad
‎اسكان	iskan	yerleştirme, yurtlandırma, konaklatma
‎انصات	isnat	dayatma, dayandırma
‎اسراف	israf	savurganlık, tutumsuzluk'
‎استفاده	istifade	yararlanma
استراحت	istirahat	dinlenme
استثناء	istisna	aykırı
استشاره	istişare	danışma, görüş sorma
عصيان	isyan	başkaldırı, asilik
اشتغال	iştigal	uğraş, uğraşı, ilgilenme
اشتراك	iştirak	ortaklık
اتحاف	ithaf	adama, sunma
اعتبار	itibar	saygınlık
‎اتلاف	itlaf	öldürme, yoketme, katletme, kaldırma
‎اتفاق	ittifak	birlik, bağdaşım, bağdaşma, anlaşma, uzlaşma, birleşme
‎‎اتحاد	ittihat	birlik, birleşme
ایضاح	izah	açıklama
‎اضافت	izafet	görelik
اظهار	izhar	belirtme, gösterme, ortaya çıkma, açığa vurma
ازدواج	izdivaç	evlilik
قابليت	kabiliyet	yetenek, yeti
‎قبول	kabul	alma, onaylama, onama, isteme
قدر	kader	yazgı **
‎قدمة	kademe	basamak, aşama
qaffa *	kafa	baş
كافی	kâfi	yeter(li)
قهر	kahır	üzüntü, sıkıntı, derin acı
قاعده	kaide	1) kural 2) ayaklık, duraç, tabanlık
قائم	kaim	1) geçerli, geçer, kullanılan 2) var olan, ayakta duran
كائنات	kâinat	evren
قلبور	kalbur	elek
قلب	kalp	yürek
قمر	kamer	ay
كامل	kâmil	1) bütün, eksiksiz, yetkin, tam 2) ağırbaşlı, erişkin, olgun, bilgili (kimse)
کاموس	kamus	sözlük
قناعت	kanaat	yeterlilik, yeterli bulma, inanma kanıklık
قانون	kanun	yasa, kural
قانون اساسى	kanunuesasi	anayasa
قافيه	kafiye	uyak
كانون اول	kanunuevvel	aralık
كانون ثانی	kanunusani	ocak
قسوت	kasvet	1) sıkıntı 2) karanlık
کشف	kaşif	bulgucu
كاتب	katip	yazman
‎قویم	kavim	budun, topluluk
‎قوس	kavis	eğiklik
كلمه	kelime	sözcük
کنف	kenef	ayakyolu
كساد	kesat	1) durgun, azlık 2) yokluk, kıtlık
كشيف	kesif	1) yoğun, sık 2) kalın
کشف	keşif	bulgu, buluş
کتوم	ketum	ağzı sıkı
كذا	keza	böyle, böylece, şöyle, öylece
قرائت	kıraat	okuma
قصاص	kısas	ödeşme
قرمزی	kırmızı	kızıl, al
قسم	kısım	1) bölüm, aşama, evre 2) pay
قطعه	kıta	1) anakara 2) dörtlük 3) bölük, birlik (ordu)
قوام	kıvam	1) yoğunluk 2) koyuluk (sıvı)
قيافت	kıyafet	giysi, kılık
قيام	kıyam	1) ayağa kalkma 2) girişim 3) kalkışma
كتاب	kitap	betik **
كفر	küfür	sövme, sövgü
قصور	kusur	bozukluk, elverişsiz, noksan
قوت	kuvvet	güç, erk
كره	küre	yuvar
لطيفه	latife	şaka
لسان	lisan	dil
لغات	lügat	sözlük
لزوملو *	lüzumlu	gerekli
‎ماجرا	macera	serüven
معاش	maaş	aylık
معبد	mabet	tapınak
مادی	maddî	özdeklik **
مفصل	mafsal	eklem
مغدور	mağdur	kıygın **
مغلوبيت	mağlubiyet	yenilgi
محفوظ	mahfuz	saklı
مخلوق	mahluk	yaratık
محصول	mahsul	ürün
مخصوص	mahsus	özgü
محزون	mahzun	üzgün, üzüntülü
‎مقام	makam	orun
‎مقبول	makbul	benimsenmiş, ilgi gören
معقول	makul	uygun, elverişli
مقصد	maksat, gaye, hedef	amaç, erek
مع مافيه	mamafih	durum böyleyken, bununla birlikte (bağlaç)
معنی	mâna	anlam
معنوی	manevî	tinsel **
مانع	mani	engel
‎معرفت	marifet	beceri, yetkinlik
معروف	maruf	1) tanındık, bilinen, ünlü 2) beğenilen, uygun görülen
مصرف	masraf	gider, harcama
مطبه	matbaa	basımevi
مطبوع	matbu	basılı, basma (yazım)
mavi *	mavi	gökçe **
ماضى	mazi	1) geçmiş 2) eski
مجاز	mecaz	iğretileme, eğretileme
مجبور	mecbur	zorunlu
مجموعه	mecmua	dergi, yayın
مجهول	meçhul	bilinmeyen
مدنی	medeni	uygar
مدنيت	medeniyet	uygarlık
مفهوم	mefhum	kavram
‎مكتب	mektep	okul
مکروه	mekruh	1) iğrenç 2) yasak, yasaklı
ملكه	meleke	alışkanlık
melez *	melez	kırma
مملکت	memleket	ülke, yurt
مراسم	merasim	tören
مرحله	merhale	aşama, evre, bölüm
مرثيه	mersiye	ağıt
مرتبه	mertebe	aşama, evre, konum, bölüm
مسافه	mesafe	uzaklık
مثلا	mesela	örneğin
مسئله	mesele	sorun
مسعود	mesut	mutlu
مسئوليت	mesuliyet	sorumluluk
مشغول	meşgul	1) uğraşma, uğraş 2) oyalama
مشهور	meşhur	ünlü
مشروبات	meşrubat	içecek
متانت	metanet	dayanma, dayanıklılık, sağlamlık
موقع mevkiˤ مكان mekân *	mevki, mekân	yer, konum
موجودیت	mevcudiyet	varolma, varlık, varoluş
موجود	mevcut	elde olan, var olan, bulunan
ميدان meydân *, ساحه sâha	meydan, saha	alan
ميل *	meyil	eğim, eğilim
مزار	mezar	gömüt **
‎مقياس	mikyas	ölçek, boyut
‎ملی	milli	ulusal
‎‎ملیت	milliyet	uyruk
منطقه	mıntıka	bölge
مصراع	mısra	dize
ميراث	miras	kalıt **
مسافر *	misafir	konuk
مثال *	misal	örnek
مسکين *	miskin	uyuşuk, mıymıntı
معامله *	muamele	davranış
معما	muamma	bilmece
معاصر	muasır	çağdaş, güncel
معاون *	muavin	yardımcı
معجزه *	mucize	tansık **
مغدی	mugaddi	besleyici
مغالطه	mugalata	yanıltmaca
مغنی muganni, muganniye	muganni, muganniye	şarkıcı
مغایرت	mugayeret	aykırılık
مغایر	mugayir	aykırı
مغبر	muğber	küskün, gücenmiş, dargın
مغلق *	muğlak	1) belirsiz, anlaşılmaz, karışık (iş, söz, konu) 2) çapraşık
مخابره	muhabere	iletişim, iletişme
muhaceret	muhaceret	göç
muhacim	muhacim	saldıran, saldırıcı
muhacir	muhacir	göçmen
muhaddep	muhaddep	dış bükey
muhafaza *	muhafaza	koruma
muhafazakâr *	muhafazakâr	tutucu
muhafız	muhafız	koruyucu
muhakeme *	muhakeme	yargılama, uslamlama
muddat *	müddet	süre
محقق *	muhakkak	kesin(likle)
muhakkik	muhakkik	soruşturmacı
muhal	muhal	olanaksız
muhallaffat *	muhalefet	karşıtlık
muhammen	muhammen	oranlanan, ön görülen
muhammes	muhammes	beşgen
muhammin	muhammin	ön gören
محاربه muhârebe, حرب harb	muharebe, harp	savaş
muharip	muharip	savaşçı
muharrer	muharrer	yazılı, yazılmış
muharrik	muharrik	kışkırtıcı, ayartıcı
muharriş	muharriş	tırmalayan, irkilten
muhassamat	muhasamat	çarpışma
muhasara	muhasara	kuşatma
muhasebe *	muhasebe	sayıcılık
muhasebeci *	muhasebeci	sayıcı
muhassır	muhasır	kuşatan
muhassala	muhassala	bileşke
muhassas	muhassas	ayrılmış
muhat	muhat	kuşatılmış
muhavvil	muhavvil	dönüştüren
muhavvile	muhavvile	dönüştürücü
مختلف	muhtelif	türlü, çok sayıda, birçok
muhtemel	muhtemel	olası
محتويات	muhteviyat	içindekiler
مقدس	mukaddes	kutsal, kutlu
مقاوله	mukavele	sözleşme
منتظم *	muntazam	düzgün, düzenli
مربع	murabba	dördül
murafaa	murafaa	duruşma
معتدل	mutedil	ılım(lı)
مطلق	mutlak	salt, saltık
مطلقا	mutlaka	kesinlikle
موفقيت	muvaffakiyet	başarı
مبالغه	mübalağa	abartma
مجادله *	mücadele	çaba, uğraş
mücerrit	mücerrit	soyut
مدافعه	müdafaa	koruma, savunma
مداخله *	müdahale	karışma
‎مدرس	müderris	eğitimci, eğitmen, öğretmen
مدت *	müddet	süre
mudrir	müdrir	sidik söktürücü
muebbet *	müebbet	yaşam boyu, sonsuz, kalıcı
mueccel	müeccel	ertelenmiş
mueddep	müeddep	uslu
muelleffat	müellefat	(yazılı) çıkarma
muellif, muharrir	müellif, muharrir	yazar
muemmen	müemmen	sağlanmış
muennes	müennes	dişil
مؤسسه	müessese	kurum
muessif	müessif	üzücü
muessir	müessir	dokunaklı
muessis	müessis	kurucu
mueyyide	müeyyide	yaptırım
mufekkrireh	müfekkire	düşünce gücü
muferrih	müferrih	iç açıcı
mufrett	müfret	tekil
muflis	müflis	batkın
مهم *	mühim	önemli
مكافات	mükâfat	1) ödül 2) karşılık
مؤمن	mümin	inanan, inançlı
مناقشه *	münakaşa	tartışma, söz dalaşı
مناسبت *	münasebet	ilişki
مراجعت	müracaat	başvuru
mürekkeb	mürekkep	birleşmiş, birleşik
murrettip	mürettip	dizgici
مسابقه	müsabaka	karşılaşma
مسامحه	müsamaha	hoşgörü, dözüm
musavi	müsavi	eşit, eş, eşleşen, denk
‎مشرف	müsrif	savurgan, tutumsuz
‎مثبت	müspet	olumlu, kanıtlanmış, doğrulanmış
مستحكم	müstahkem	sağlamlaştırılmış, desteklenmiş
‎مستقبل	müstakbel	ilerideki, gelecekteki
مستهجن *	müstehcen	uygunsuz
مستشار	müsteşar *	danışman
مسوده *	müsvedde	1) taslak 2) örnek
muşabbih, mumassil	müşabih, mümasil	benzer
muşşabbahat	müşabehet	benzerlik
müşahhas	müşahhas	somut
مشكل	müşkül	güç, güçlük, çetin
muşkul-pesend	müşkülpesent	güç beğenen, titiz
muşrik	müşrik	çoktanrıcı
müştak	müştak	türev
muştehi	müştehi	istekli
muşteki	müşteki	yakınan, sızlanan
muştemilat	müştemilat	eklenti
muşterek *	müşterek	ortak
muştereken	müştereken	ortaklaşa
muşteri *	müşteri	1) alıcı, alımcı 2) tüketici
mut'a	müt'a	geçici kazanç
مطالعه	mütalâa	1) okuma 2) düşünce 3) irdeleme
متارکه	mütareke	ateşkes, (silah) bırakışma
muteaddit	müteaddit	çok, birçok
muteaffin	müteaffin	kokuşuk, pis kokulu, kokuşmuş
muteahhid *	müteahhit	üstenci, yüklenici
muteahhidlik	müteahhitlik	üstencilik, yüklenicilik
muteakiben	müteakiben	arkadan
muteakib	müteakip	sonra, ardından
mutealiye	mütealiye	deneyüstücülük
muteallik	müteallik	ilişkin, ilgili
muteammim	müteammim	yaygınlaşmış, genelleşmiş
mutearife	mütearife	belit **
mutebaki	mütebaki	kalan
mutebasbıs	mütebasbıs	yaltakçı
mutebeddil	mütebeddil	değişen, kararsız
mutebessim	mütebessim	gülümseyen, güleç
معتبر	muteber	saygın, geçerli olan, sözü geçer, güvenilir, inanılır
mutecanis	mütecanis	bağdaşık
mutecasir	mütecasir	yeltenen
mutecaviz	mütecaviz	saldırgan
mutedeyyin	mütedeyyin	dindar
muteessir	müteessir	üzüntülü
mutefekkir	mütefekkir	düşünür
متفرق	müteferrik	dağınık
mutehammil	mütehammil	dayanıklı
muteharrik	müteharrik	devingen, oynar
متخصص	mütehassıs	uzman
مترجم	mütercim	tercüman
muteşşebbis	müteşebbis	girişimci
mütevâzî *	mütevazı	alçakgönüllü
muteveffa	müteveffa	ölü, ölmüş
muttefik *	müttefik	bağlaşık, yandaş
مذاكره	müzakere	görüşme, danışma
muzayyadeh	müzayede	açık arttırma
مزمن	müzmin	süreğen
nadir *, ender *	nadir, ender	seyrek
نغمه	nağme	ezgi
nafile *	nafile	boşuna
نقلا	nakil	taşıma
نقلیه	nakliye	taşımacılık
‎‫ناموس‬	namus	ar
نصيحت *	nasihat	öğüt
‎نظریات	nazariyat	kuram, düşünce
ناظر	nazır	bakan
نفس *	nefes	soluk
nesiç	nesiç	doku
nesl *	nesil	kuşak
نتيجه *	netice	sonuç
نوع	nevi	tür
nezif	nezif	kanama
nısf	nısıf	yarı(m)
نهايت *	nihayet	son(unda)
نكاح *	nikâh	düğün
نسبت *	nispet	oran
‎‫نشان‬	nişan	simge, belirti, iz, işaret
نطق *	nutuk	söylev
‎نسخ	nüsha	1) örnek 2) sayı (basım-yayın)
‎نقطه	nokta	im
ragmen *	rağmen	karşın
راحت	rahat	erinç, erinçli *
راقم	rakım	yükseklik, yükselti
rakip *	rakip	karşıdaş
رایج	rayiç	satış değeri
رأی	rey	oy
رئيس	reis	başkan
روایت	rivayet	söylenti
ruh *	ruh	tin **
rutûbet *	rutubet	yaşlık, ıslaklık
رؤيا *	rüya	düş
صفحه	safha	aşama, evre, bölüm
sahil *	sahil	yaka, kıyı
sahip *	sahip	iye **
sahte *	sahte	düzmece
‎ساكن	sakin	durgun
صميمى	samimi	içten
صرف	sarf	1) tüketme, kullanma 2) öne sürme
سطح sath	satıh	yüzey
سياره	seyyare	araba
سبب *	sebep	neden, gerekçe
سفالت	sefalet	1) yokluk, yoksunluk 2) düşkünlük, aşağılık
safarat	sefaret	büyükelçilik
سلامت	selamet	esenlik
سما	sema	gök
سنه *	sene	yıl
‎‎سربست	serbest	bağımsız, özgür
seviye *	seviye	düzey
صحت	sıhhat	sağlık
sihr *	sihir	büyü
صحبت *	sohbet	söyleşi
سؤال	sual	soru
سهولت	suhulet	1) kolaylık, yumuşaklık, uygunluk 2) akıcı (konuşma)
صلح	sulh	barış
sunî	suni	yapma, yapay
سکوت	sükût	sessizlik
sürˤat *	sürat	hız
şâhid *	şahit	tanık
şair *	şair	ozan
شرق	şark	doğu
şart *	şart	koşul
şatafat(lı)	şatafat(lı)	gösteriş(li)
‎شفاف	şeffaf	saydam
şehir *	şehir	kent
‎سلف	selef	öncel, önceki
‎‎شوق	şevk	istek
شی	şey	varlık, nesne
صله	sıla	buluşma, kavuşma
شعار	şiar	1) ayırıcı özellik 2) ülkü, ilke
شدت	şiddet	1) sertlik, aşırılık, katılık 2) güçlü
شمال	şimal	kuzey
şuˤûr *	şuur	bilinç
şübheli *	şüpheli	sanık
tabaqqa *	tabaka	katman
طبيعت *	tabiat	doğa
طبيعى *	tabii	doğma, doğal
‎تابعيت	tabiiyet	1) bağlılık, bağımlılık 2) uyruk
taˤbîr, ifâde*	tabir, ifade *	deyiş *
تحقق	tahakkuk	1) gerçekleşme, yerine getirme 2) kesinleşme, onaylama
‎تحكیم	tahkim	sağlamlaştırma, berkitme, güçlendirme
tahlil *	tahlil	inceleme
‎تحلیه	tahliye	salıverme, boşaltma
tahmin *	tahmin	kestirim *
‎تخريب	tahrip	kırma, dökme, yıkma, bozma, çarpıtma
‎تحصيل	tahsil	alma, getiri, elde etme, toplama
تحت	taht *	orun *
تقاص	takas	değiş tokuş
taˤkib*	takip	izlem, gözlem
طلب	taksir	önlemsizlik, özensizlik, ön görmeyerek
طلب *	talep	istek
طلبه	talebe	öğrenci
تعليمات	talimat	1) yönerge, yönlendirme 2) komuta
تميم	tamim	genelge
تعمير taˤmîr *, تعديلات taˤdîlât *	tamir, tadilat	onarım
taraf *	taraf	bulun
taraftar *	taraftar	bulundaş
tarih *	tarih	günay **
tasallut	tasallut	sarkıntılık
tasavvur	tasavvur	canlandırma, tasarı
tasdîk *	tasdik	onay
tashîh	tashih	düzeltme
تصوير *	tasvir	betimleme
طياره	tayyare	uçak
توصيه *	tavsiye	salık
تعادل	teadül	denklik
تعمدا	teammü(den)	1)tasarlayarak 2)bilinçli, bilerek 3)isteyerek, düşünülerek
تعامل	teamül	1) yapılageliş 2) tepkime, davranış
tebessüm	tebessüm	gülümseme
تبديل	tebdil	değişiklik
تبليغ	tebliğ	bildiri, iletme, ulaştırma
تبريك *	tebrik	kutlama
تجلى	tecelli	belirme
تجسم	tecessüm	görünme
tecrübe *	tecrübe	deneyim
techîzât *	teçhizat	donanım
تداوی	tedavi	iyileştirme, sağaltım
تدبير	tedbir	önlem
‎تدريسات	tedrisat	eğitim, öğretim
teferruat	teferruat	ayrıntı
تفسير	tefsir	1) yorum 2) açıklama
‎تدريسات	tehdit	gözdağı, korkutma
تهدید	tekamül	evrim, gelişim, gelişme, olgunlaşma
تقاعد	tekaüt	emeklilik
tekeffül	tekeffül	yükümlenme
تكليف *	teklif	öneri
tekrar *	tekrar	yine
تكذيب	tekzip	yalanlama
تلاش *	telaş	tasa, kaygı
‎تأليف	telif	uzlaştırma
تمییز	temiz	1) arı, duru 2) kirsiz
tenâsüb	tenasüp	uyum
تنوير	tenvir	1) aydınlatma, ışıklandırma 2) bilgilendirme, bilgi verme, aydınlatma
تنبيه *	tembih	uyarı
tercîh etmek *	tercih etmek	yeğlemek
tercüme *	tercüme	çeviri
terreddut *	tereddüt	duraksama
tertip *	tertip	düzen
tesir *	tesir	etki
teselli *	teselli	avunma
تستر	tesettür	örtünme
teşhis *	teşhis	tanı
تشكيل	teşkil	oluşum, oluşma, varolma, kurma
تشكيل	teşkilat	1) oluşum, kurum 2) örgüt
تشرين اول	teşrinievvel	ekim
تشرين ثانی	teşrinisani	kasım
تشويق *	teşvik	özendirme, kışkırtma
تأیید	teyit	doğrulama, doğrulatma, gerçekleme
تحف	tuhaf	garip, alışılmamış, şaşırtıcı
‎‫طمطراق‬	tumturak	gösteriş
عمومى	umumi	genel, kamusal
‎اصول	usul	yavaş, ağır
usûl *	usul	yöntem, yol, yordam, izlence
unvan *	unvan	san
uslup *	üslup	biçem
vaˤd *	vaat	söz
vakˤâ *	vaka	olay
vakûr	vakur	ağırbaşlı
vasf *	vasıf	nitelik
vasıta	vasıta	araç
vâsi	vâsi	engin
vatan *	vatan	yurt
vatandaş *	vatandaş	yurttaş
vaz geçmek *	vaz(geçmek)	caymak
وضيفه	vazife	görev
ve *	ve	ile, yene
vehm	vehim	kuruntu
vilâyet*	vilayet	il
يئس	yeis	umutsuzluk, karamsarlık
يعنی	yani	sonuçta, sözün özü, doğrusu
زائل	zail	yok olan, ortadan kalkan
ضمير *	zamir	adıl *
ذات	zat	kimse, kişi, kendi, özü
ذاتا	zaten *	doğrusu, özde, gerçekte
زاویه	zaviye	1) açı 2)anlayış, görüş, bakış açısı, yaklaşım

* Yeni Türkçe karşılıklarıyla birlikte günümüzde de çağdaş Türkçede kullanılmakta olan eski sözler.
** Eski sözler kadar sıkça kullanılmayan yeni sözler.
*** Sözler Arapça ile Farsça birleşimidir.

Farsça kökenli alıntı sözler

Bu listede Farsça kökenli sözcüklerin Osmanlı Türkçesindeki yazılışları, Türkçedeki günümüz yazılışları ve Öz Türkçe karşılıkları yer almaktadır.

Günümüzde birçok Farsça söz, çağdaş Türkçe içerisinde kullanılmaktadır. Öyle ki, Türkçede 1,500‘e yakın Farsça kökenli sözcüğün bulunduğu bilinmektedir. Ancak bu sözlerin birçoğunun Arapça kökenli sözcüklerden farklı olarak Türk Dil Kurumu tarafından önerilen birer Türkçe karşılığı bulunmamaktadır. Türk Dil Kurumu da geçmiş süreç içinde Farsça kökenli sözlerin Türkçe içine kalıcı olarak işlediğini öne sürerek daha çok Arapça kökenli sözleri Türkçeleştirme yoluna gitmiştir. Öyle ki tarihi süreç içinde Arap kültürü ve dili, Türkler tarafından daha yabancı olarak karşılanmıştır. Aslen Türkçe sözlerin Farsça yazılışları için kullanılan Osmanlı Türkçesi, buna karşılık Arapça ile daha uzak yazı sistemine iye idi.

Osmanlı Türkçesi sözler	Günümüz yazılışı	Çağdaş Türkçe karşılığı
آبدستخانه	abdesthane	ayakyolu
آگاه	agâh	bilgili, uyanık, öngörülü
آغوش	aguş	kucak
آهنگ	ahenk	uyum
آهسته	aheste	yavaş, ağır
آلایش	alayiş	gösteriş
آرزو	arzu	istek, dilek
عرض حال	arzuhâl**	dilekçe
آسایش	asayiş	güvenlik
آسوده	asude	dingin, sessiz
آسمان	asuman	gökyüzü
آشكار	aşikâr	açık, besbelli, ortada
آشنا	aşina	tanış, biliş 2) bilen, anlayan
آتش	ateş	od
آواره	avare	işsiz, aylak
آیين	ayin	kuttören
آزار	azar	paylama
آزاد	azat	erkin bırakma
بهانه	bahane	sözde neden, nedensi
بهار	bahar	ilkyaz
بخش ايتمک	bahş(etmek)	eriştirmek, vermek
بخشش	bahşiş	sevinmelik
بخت	baht	yazgı
بختيار	bahtiyar	mutlu
بختسز	bahtsız	karayazılı, karagünlü
باخصوص	bahusus**	özellikle, hele, üstelik
بجایش	becayiş (etmek)	karşılıklı yer değiştirmek
بداوا	bedava**	karşılıksız, emeksiz
بدبخت	bedbaht	mutsuz
بدبين	bedbin	kötümser
بددعا	beddua**	ilenç, ilenme, kargış
	behemehâl**	kesinlikle, ne yapıp yapıp, her durumda
بهر	beher	her bir
بنده	bende	kul, köle
برابر	beraber	birge, birlikte
	beraber(e kalmak)	yenişememek
برباد	berbat	kötü, çok kötü
بردوام	berdevam**	sürüp giden
بردوش	berduş	başıboş
برمعتاد	bermutat**	alışılageldiği gibi, alışıladığı gibi
برطرف	bertaraf**	kaldırılmış, giderilmiş
بد	bet	kötü, çirkin
بدتر	beter	daha kötü
بيهوده	beyhude	boşuna, boş yere, yararsızca
بيچاره	biçare	umarsız
بيگانه	bigâne	1) ilgisiz 2) yabancı
بی خبر	bihaber**	1) bilgisiz
بی پروا	biperva	1) çekinmez, sakınmaz 2) korkusuz 3) çekinmeden, korkmadan
برادر	birader	1) erkek kardeş 2) arkadaş
بيتاب	bitap	bitkin, yorgun (argın)
بی طرف	bitaraf**	yansız, yan tutmayan
بيزار	bizar	bezmiş, bıkmış, tedirgin
بوسه	buse	öpücük
جنگ	cenk	savaş
چابك	çabuk	ivedi *
چاره	çare	çözüm
چهره	çehre	yüz
چنبر	çember	yuvarlak
	çeşit	tür
چار يک çehar-yek	çeyrek	dörtte bir
درد	dert	ağrı
دگر	diğer	öbür, öteki
دشمن	düşman	yağı *
اجنبى	ecnebi	el, yad *
انديشه	endişe	kaygı
گزيده	güzide	seçkin
خسته	hasta	sayrı*
هنوز	henüz	daha
همان	hemen	çabucak
قورناز	kurnaz	açıkgözlü
مهتاب	mehtap	ay ışığı
پاپوش	pabuç	ayakkabı
روزگار	rüzgâr	yel
ساده	sade	yalın
سارخوش	sarhoş	esrik *
سار	ser	baş
سر	serbest	erkin *
سرسری	serseri	başıboş
سياه	siyah	kara
صوڭ بهار	sonbahar	güz
تازه	taze	yeni
تنبل	tembel	haylaz
ویران	viran	yıkık
یاور	yaver	yardımcı
	yeknesak	tekdüze
یك پاره yekpâre	yekpare	bütün
زهر	zehir	ağı *
زنگين	zengin	bay, varsıl *, varlıklı
زور	zor	çetin

* Yeni sözler eski sözler kadar sıkça kullanılmamaktadır.

** Sözler Farsça ile Arapça birleşimidir.

Fransızca kökenli alıntı sözler

Yunanca veya Latince kökenli Fransızca sözcükler, Türkçeye 19. yüzyılda girmeye başladı. Özellikle Tanzimat Dönemi sonrasında bu oran artmaya başladı. Günümüzde yaklaşık 5,000 Fransızca sözcük Türkçede yer almakta olup, çoğu günlük yaşamda kullanılır.

Geçen sözler	Türkçe karşılığı	Özgün Fransızca yazımı
aberasyon	sapınç	aberration
ablatif	çıkma durumu	ablatif
abone	1) sürdürümcü 2) sürdürüm	abonné
absorbe	1) emme 2) soğurma	absorbé
abstre	soyut	abstrait
absürt	saçma, usdışı	absurde
adaptasyon	uyarlama	adaptation
adapte	uyarlanmış	adapté
adaptör	uyarlaç	adapteur
adenit	akkan yangısı	adénite
adres	bulunak	adresse
aerometre	havaölçer	aéromètre / η αερομετρία
afazi	söz yitimi	aphasie / η αφασία
aferist	vurguncu, çıkarcı	affairiste
afiş	ası	affiche
afişe	açıklamak, açığa vurmak	affiché
afoni	ses yitimi	aphonie / η αφωνία
aforizma	özlüsöz, özsöz, özdeyiş	aphonie / ο αφορισμός
aglütinasyon	kümeleşim	agglutination
agnosi	tanısızlık	agnosie / η αγνωσία
agnostik	bilinemezci	agnostique ο/η/το αγνωστικ-/ός/ή/όν
agorafobi	alan korkusu	agoraphobie / η αγοραφοβία
agrafi	yazma yitimi	agraphie / η αγραφία
agrandisman	büyültme	agrandissement
ajan	1) görevli, aracı 2) gizli görevli, gizmen	agent
ajanda *	andaç	agenda
ajur	delikli işleme, gözenek	ajour
akont	öndelik	àcompte
akort	(çalgı için) düzen	accord
akromatopsi	renkkörlüğü	achromatopsie / η αχρωματοψία
akrostiş	adlama	acrostiche / η ακροστοιχεία
aks	dingil	axe
aksan	vurgu, söyleyiş	accent
akselerasyon	ivme	accélération
akselerograf	ivmeyazar	accélérographe
akselerometre	ivmeölçer	accéléromètre
aksesuar *	1) eklenti 2) donatımlık	accessoire
aksiyom	belit	axiome / το αξίωμα
aksiyon	eylem	action
aksiyoner	paydaş	actionnaire
aktif *	1) etkin, canlı 2) etkili, etken	actif
aktör	(erkek) oyuncu	acteur
aktüel	güncel	actuel
akustik	1) yankı bilimi 2) yankı düzeni 3) yankılanım, sesdağılım	acoustique / η ακουστική
akuzatif	belirtme durumu	accusatif
akü (akümülatör)	akımtoplar	accumulateur
alafranga	batılıca	alla franca
alaminüt	çarçabuk, ayaküstü	à la minute
alarm	tetikdur	alarme
alaturka	doğuluca	alla turca
alegori	yerine	allégorie / η αλληγορία
aleksi	okuma yitimi	alexie / η αλεξία
alfabe	abece	alphabet / το αλφάβητων
alivre	dalında satış, önceden satış	à livrer
almanak	yıllık	almanach
alpinizm	dağcılık	alpinisme
alpinist	dağcı	alpiniste
alternatif *	1) seçenek 2) almaşık 3) dalgalı	alternatif
alternatör	dalgalı akım üreteci	alternateur
altimetre	yükseklikölçer	altimètre
alturist	özgeci, özgecil, elcil	altruiste
alturizm	özgecilik, elcillik	altruisme
amatör	özengen, özenci	amateur
ambalaj (yapmak)	sarmak	emballage
ambale (olmak)	1) şaşkına dönmek 2) başı şişmek	emballé
ambargo	engelleyim	embargo
amblem	belirtke	emblème / το έμβλημα
ambulans	cankurtaran (taşıt)	ambulance
amenajman	düzenleyim	aménagement
amfibi	yüzergezer	amphibie / το αμφίβιων
amnezi	bellek yitimi	amnésie
amoral	aktöredışı, töredışı	amoral
amortisman	sönüm	amortissement
amortisör	yumuşatmalık	amortisseur
amplifikatör	yükselteç	amplificateur
ampirizm	deneycilik	empirisme
anabolizma	özümleme	anabolisme
anakronik	çağaşımlık	anachronique / αναχρονικό
anakronizm	çağaşım	anachronisme / ο αναχρονισμός
analitik	1) irdeleyici 2) irdelemeli	analytique / αναλυτικ-ός/ή/όν
analiz *	irdeleme	analyse / η ανάλυσις
analjezi	acı yitimi, ağrı yitimi	analgésie / η αναλγησία
analjezik	ağrıkesici	analgésique / αναλγητικ-ός/ή/όν
analoji	1) benzeşim, benzeme 2) örnekseme 3) andırışma	analogie / η αναλογία
anarşi	1) başsızlık 2) kargaşa	anarchie /η αναρχία
anarşik	kargaşalı, karışık	anarchique / άναρχος αναρχικός
anarşist	1) baştanımaz 2) kargaşacı	anarchiste / ο αναρχικός
anatomi	1) gövde yapısı 2) gövde bilimi 3) içyapı	anatomie / η ανατομία
ançüez	balık ezmesi	anchois
anemi	kansızlık	anémie / η αναιμία
anestezi	uyuşturma	anesthésie / η αναισθησία
anestezik	uyuşturucu, duyumsuzlaştırıcı, bayıltıcı	anesthésique / αναισθητικ-ός/ή/όν
angaje	bağımlı, bağlanmış	engagé
angajman	bağlantı	engagement
animizm	canlıcılık	animisme / ο ανιμισμός
anjin	boğaz yangısı	angine
anket	soruşturma, sormaca	enquête
anketör	soruşturmacı, "sormacacı"	enquêteur
anomali	sapıklık, sapaklık	anomalie / η ανομαλία
anonim	adsız	anonyme / η ανωνυμία
anons	(sesli) duyuru	annonce
anormal	1) olağandışı, dengesiz 2) sapık	anormal / ανόμαλ-ος/η/ον
anot	artıuç	anode
ansiklopedi	bilgilik	encyclopédie / η εγκυκλοπαίδια
antant	antlaşma	entente
anten	duyarga	antenne
anterit	incebağırsak yangısı	entérite
antet	başlık	en-tête
antik	ilkçağ işi	antique
antikor	karşınözdek	anticorps
antipati	sevimsizlik, soğukluk, karşıtduyu	antipathie / η αντιπάθεια
antitez	karşısav	antithèse / η αντίθεση
antoloji	seçki	anthologie / η ανθολογία
antre	giriş	entrée
antrenman	1) çalışım 2) alıştırma	entraïnement
antrenör	çalıştırıcı	entraîneur
antrparantez	ayraç içinde, ayrıca, sırası gelmişken	entre parenthèses
anyon	eksin	anion
apandisit	körbağırsak yangısı	appendicite
apel	çağrım	appel
aperitif	açar	apéritif
apolet	omuzluk	épaulette
apraksi	işlev yitimi	apraxie / η απραξία
apriori	önsel	à priori
apse	irinlenme, yangı, irinşiş	abcès
arabesk	1) arap müziği 2) girişik bezeme	arabesque
aranje (etmek)	düzenlemek, uyarlamak	arrangé
aranjman	düzenlemek	arrangement
arazöz	yersular	arroseuse
areometre	sıvıölçer	aréomètre
aristokrasi	soyluerki	aristocratie / η αριστοκρατία
aristokrat	beysoylu, soylu	aristocrate
aritmetik	1) sayı bilimi, sayıbilgisi 2) sayıbilimlik, sayıbilgilik	arithmétique
arkaik	eskil	archaïque / αρχαϊκ-ός/ή/όν
arkaizm	1) aşnılık, eskillik 2) çağaşım	archaïsme / ο αρχαϊσμός
arkeolog	kazıbilimci	archéologue / ο αρχαιολόγος
arkeoloji	kazı bilimi	archéologie / η αρχαιολογία
armatür	donatı	armature
armoni	uyum	harmonie / η αρμονία
arşiv	belgelik	archives/ το αρχείων
arter	1) atardamar 2) anayol	artère / η αρτηρία
arterit	atardamar bozukluğu	artérite / η αρτηρήτις
artist	1) sanatçı 2) oyuncu	artiste
asimetri	bakışımsızlık	asymétrie / η ασυμμετρία
asimetrik	bakışımsız	asymétrique / ασυμμετρικ-ός/ή/όν
asimilasyon	1) özümleme 2) benzeşme	assimilation
asistan	yardımcı	assistant
aspiratör	emmeç	aspirateur
astronomi *	gök bilimi	astronomie / η αστρονομία
astronot	uzayadamı, gökmen	astronaute / ο αστροναύτης
atak	1) atılım, akın 2) saldırı	attaque
atavizm	atacılık	atavisme
ateizm	tanrıtanımazlık	athéisme / ο αθεϊσμός
atlet	yarışımcı	athlète / ο αθλητής
atletizm	yarışımcılık	athlétisme / ο αθλητισμός
atölye	işlik	atelier
avangart	öncü	avant-garde
avanproje	öntasarı	avant-projet
avans	öndelik	avance
avantaj *	1) çıkar, yarar 2) üstünlük	avantage
averaj	ortalama	average
bagaj	1) yük, denk 2) yük yeri	bagage
baget	çubuk	baguette
balans	denge	balance
balast	kırmataş	ballast
balistik	atış bilimi	balistique
bandaj	1) sargı 2) kayış	bandage
bank	sıra	banc
banliyö	dolaylık, çevre, yörekent	banlieue
baraj	1) su bendi 2) büğet, bağlağı 3) engel	barrage
barisfer	ağıryuvar	barysphère / η βαρυσφαίρα
bariyer	tosuk	barrière
barometre	basınçölçer	baromètre / το βαρόμετρο
batonsale	tuzluçubuk	bâton salé
bej	sazrengi	beige
betoniyer	karmaç	bétonnière
biblo	süslük	bibelot
bigudi	sarmaç, kıvırtmaç	bigoudi
bisiklet	çiftteker	bicyclette
biyografi	özgeçmiş, yaşamöyküsü	biographie
biyoloji	yaşam bilimi, dirim bilimi	biologie
biyonik	1) dirimkurgusu 2) dirimkurguluk	bionique
biyosfer	dirimyuvarı	biosphère
blokaj	1) bekletim 2) yığım	blocage
blöf	kandırmaca, kurusıkı	bluff
bobin	sarımlık	bobine
boks	yumrukoyunu	boxe
bombardıman	topa tutma	bombardement
bombe	şişkinlik, kabarıklık	bombé
bonbon	şekerleme	bonbon
bone	başlık	bonnet
bonkör	eliaçık, iyiliksever	bon coeur
bonservis	iyi iş belgesi, iş başarı belgesi	bon service
botanik	bitki bilimi	botanique / η βοτανική
boykot	direniş	boycott
brakisefal	kısakafalı	brachycéphale
branş	dal, kol	branche
bröve	uzluk belgesi	brevet
brülör	yakaç, yakmaç	brûleur
brüt	kesintisiz	brut
bukle	büklüm, kıvrım	boucle
buldozer	yoldüzler, yoldüzer	bulldozer
bulvar	genyol	boulevard
burjuva	kentsoylu, kenter	bourgeois
burs	öğrenimlik	bourse
done	veri	donnée
detay *	ayrıntı	détail
direkt *	doğrudan	directe
dikte *	yazdırım	dictée
doktrin *	öğreti	doctrine
doküman *	belge	document
domestik	evcil	domestique
dominant	baskın	dominant
egzersiz *	alıştırma	exercice
endemik *	salgın	endémique
enerji *	erke	énergie
enflamasyon *	yangı	inflammation
enformasyon, enformatik *	bilişim	information, informatique
enteresan *	ilginç	intéressant
eritrosit	alyuvar	érythrocyte
eksper*	bilirkişi	expert
faks *	belgeç, belgegeçer	fax
faktör *	etken	facteur
filoloji	dil bilimi	phylologie
filtre *	süzgeç	filter
fizyoloji *	işlev bilimi	physiologie
fonksiyon *	işlev	fonction
fotokopi *	tıpkıbasım	photocopie
garanti *	güvence	garantie
global *	dünyalık	globale
gramer	dil bilgisi	grammar
grup *	öbek	groupe
halüsinasyon *	varsanı	hallucination
histoloji	doku bilimi	histologie
homojen *	bağdaşık	homogenous
illüzyon *	yanılsama	illusion
istatistik *	sayımlama	statistiques
izolasyon *	yalıtım	insulation
kalite *	nitelik	qualité
kampüs *	yerleşke	campus
kapasite *	sığa, kapsam	capacité
karakter *	kişilik	caractère
kategori *	ulam	catégorie
kompleks *	karmaşık	complexe
komünikasyon *	iletişim	communication
konsantrasyon *	derişim	concentration
konsolidasyon *	süreletme	consolidation
kontrol	denetim	contrôle
kramp	kasınç	crampe
kriter *	ölçüt	critères
kronik *	süreğen	chronique
lenf *	akkan	lymphe
liste *	dizelge	liste
lokosit	akyuvar	leucocyte
medya *	basın-yayın	média
mekanizma *	düzenek	mécanisme
meridyen *	boylam	méridien
mesaj, posta *	ileti	message
metamorfoz *	başkalaşım	métamorphose
metot *	yöntem	méthode
monoton *	tekdüze	monotone
moral *	özgüç	morale
mutasyon *	değişinim	mutation
normal *	olağan	normale
numara *	sayı	nombre
objektif *	nesnel	objectif
organizasyon *	düzenleme	organisation
orijinal *	özgün	original
otorite *	yetke	autorité
over	yumurtalık	ovaire
paradoks *	çelişki	paradoxe
pasif *	edilgen	passif
performans *	başarım	performance
plaj *	kumsal	plage
plato *	yayla	plateau
popüler, favori *	gözde	populaire, favori
prensip *	ilke	principal
prezantasyon	sunum	présentation
primer	birincil	primer
problem *	sorun	problème
prodüktör	yapımcı	producteur
program *	izlence, yazılım	programme
proje *	tasarı	projet
prosedür *	işlem, işleyiş	procédure
proses *	süreç	process
provokasyon	kışkırtma	provocation
radyoaktif *	ışın etkin	radioactive
randıman *	verim	rendement
rapor *	yazanak	rapport
rejisör	yönetmen	régisseur
resesif	çekinik	récessif
restoran *	aşevi	restaurant
rezistans	direnç	résistance
sekunder *	ikincil	secondaire
sekreter *	yazman	secrétaire
sembol *	simge	symbole
semptom *	belirti	symptôme
sentez *	bireşim	synthèse
sistem *	dizge	système
simülasyon *	öğrence	simulation
solüsyon	çözelti	solution
spesifik	özgül	spécifique
spesiyal	özel	spécial
standart *	ölçün	standard
statik *	duruk	statique
statü *	durum	statut
subjektif *	öznel	subjectif
teori *	kuram	théorie
testis *	erbezi	testicle
trotu[v]ar	kaldırım	trottoir
tümör *	ur	tumeur
versiyon *	sürüm	version
viraj *	dönemeç	virage
ultrason *	yansılanım	ultrason

* Bu sözcüklerin hem Fransızca, hem Türkçe karşılıkları çeşitli yerlerde kullanılmaktadır.

Diğer diller kökenli alıntı sözler

Geçen söz	Türkçe karşılığı	Özgün diller	Özgün yazımı
abluka	kuşatım, kuşatma, çevirge	İtalyanca	abloco
aforoz	toplumdışılama	Yunanca	ο αφορισμός
akut	iveğen	Almanca	akut
anahtar	açkı, açar	Yunanca	το ανοιχτήρι
angarya	yüklenti	Yunanca	η αγγαρεία
antifriz	donmaönler	İngilizce	antifreeze
aposteriori	sonsal	Latince
aysberg	buzdağı	İngilizce	iceberg
banyo	1) yunak 2) yıkanma 3) yıkama	İtalyanca	bagno
bek	savunucu	İngilizce	back
bibliyografya	kaynakça	Yunanca	η βιβλιογραφία
bilanço	dengelem	İtalyanca	bilancio
bravo	yaşa!	İtalyanca	bravo
brifing	1) özetleyim, özetlem 2) bilgilendirme	İngilizce	briefing
download	indirme	İngilizce	download
endoskopi *	içgörüm	Yunanca	η ενδοσκόπηση
fenomen *	olgu	Yunanca	το φαινόμενο
fetüs *	dölüt	Latince	FETVS
genetik *	kalıtım (bilimi)	Yunanca	η γενετική
hegemonya	boyunduruk	Yunanca	η ηγεμονία
internet *	genel ağ	İngilizce	internet
kambiyo	dış ticaret	İtalyanca	cambio
kompüter	bilgisayar	İngilizce	computer
konsonant	ünsüz	Almanca	Konsonant
kundura *	ayakkabı	İtalyanca	condura
otoban *	hızyolu, otoyol	Almanca	Autobahn
paralel *	enlem, koşut	Yunanca	παράλληλ-ος,-η,-ον
parazit *	asalak	Yunanca	το παράσιτων
printer	basıcı, yazıcı	İngilizce	printer
rat	sıçan	Almanca	Ratte
sendrom *	belirgi	Yunanca	το σύνδρομο
update	güncelleme	İngilizce	update
uptake	tutulum	İngilizce	uptake
vokal *	ünlü	Almanca	Vokal

* Bugünkü Türkçe karşılıkları ile birlikte kullanılan sözler.

Kaynakça

• Yazım Kılavuzu, TDK websitesindeki kurumsal Türk Dili yazım kılavuzu