Sveti Kalesi
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Harabe |
| Tür | Kale |
| Mimari tarz | Gürcü mimarisi |
| Konum | Cevizli, Şavşat |
| Koordinatlar | 41°19′19″K 42°22′05″D / 41.32194°K 42.36806°D |
| Tamamlanma | 11. yüzyıl |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Taş, kireç harcı |
Sveti Kalesi (Gürcüce: სვეტის ციხე), tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı Cevizli köyünde Orta Çağ'da Gücülerden kalma kaledir.[1]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Sveti (სვეტი), Gürcüce bir kelime olup sütuna veya silindirik yüksek yapıya denir.[2] Artvin ilinin merkez ilçesindeki Seyitler köyünün eski adı ve bu köydeki eski Gürcü kilisesi de Sveti adını taşımaktadır. Sveti Kalesi'nin bulunduğu Şavşeti bölgesi, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan yerlerden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve kaleyi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirmiştir.[3] Sveti Kalesi'nden Sumbat Davitisdze ile Vahuşti’nin eserlerinde de söz edilmiştir.[4][5] Nitekim kale, 11. yüzyılda Tbeti piskoposu Saba Mtbevari tarafından Bizans saldırılarına karşı inşa edilmiştir.[6] Kalenin bulunduğu tepenin güneydoğu eteğindeki bir alanın günümüzde “Virane Şehir” olarak adlandırması, burada eskiden bir yerleşimin bulunduğuna işaret etmektedir.[1]
Kalıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Sveti Kalesi, megalit bir yapı olup kalıntıları Cevizli köyünün kuzeybatısındaki yüksek tepede yer alır. Bu tepenin uzunluğu 900 metredir ve güney eteği, doğu-batı yönünde kaya sütunlarla ikiye ayrılmıştır. Kalenin adı da bu sütun formundaki kayalardan gelir. Tepenin doğu tarafında kalan iki kaya sütunu üzerine kireç harçlı duvar kalıntıları vardır. Tepenin görece geniş ve eğimsiz olan orta kısmında yapı kalıntısı tespit edilmiştir. Bu kalıntının bir eve ait olduğu tahmin edilmektedir. Bu kısımda bulunan dörtgen planlı iki yapı birbirine asimetrik biçimde inşa edilmiştir. Bu iki yapının arasında başka iki yapı daha bulunmaktadır. Bu yapılardan birinin iç duvarlarının sıvanmış olması, su sarnıcı olması ihtimalini desteklemektedir. Biraz daha küçük olan ikinci yapı, harç kullanılmadan inşa edilmiş olup günümüzde içi taşlarla dolmuştur. Tepenin batı kısmındaki kaya sütunların üzerinde iyice parçalanmış kireç harçlı duvar kalıntıları vardır. Burada da kireç harcıyla inşa edilmiş yapıların bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu yapıların, tepenin orta ve doğu kesimindeki yapılarla birlikte eskiden bir kompleksi oluşturduğu ve kompleksin bu kayanın üst kesimini tamamen kapladığı görülmektedir. Günümüzde buranın "Virane Şehir" olarak anılması bu durumla açıklanabilir. Kalenin bulunduğu tepe geniş bir alanı görmektedir. Burada Şavşeti ile İmerhevi’nin büyük kısmı, Tzepta Kalesi ile Garkloba Kalesi’nin etrafı, Arsiani Dağları’nın batı etekleri, Kvirala Vadisi'nin orta ve üst bölümleri görülebilmektedir. Bu vadi, Arsiani Dağları’nın aşılmasıyla tarihsel Samtshe ve Şavşeti bölgelerini birbirine bağlıyordu. Kalenin bulunduğu kayanın güney tarafının dibinde, eski adı Tsihisdziri olan ve Gürcücede "kale dibi" anlamına gelen Kayadibi köyü bulunmaktadır.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 43-44. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Gürcü Dilinin Açıklamalı Sözlüğü (ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი), Tiflis, 1950-1964, 8 cilt.
- ^ Şavşeti (შავშეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2011, s. 16. 978-9941-407-11-6.
- ^ Sumbat Davitisdze, Bagratlıların Hayatı ve Hikâyesi (ცხოვრება და უწყება ბაგრატონიანთა), Tiflis, 1990, s. 58.
- ^ İvane Cavahişvili, Bütün Eserleri (თხზულებანი), II. Cilt, Tiflis, 1983, s. 61.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 315, ISBN 978-9941-478-17-8.