İçeriğe atla

Seyid Azim Şirvani

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Seyid Ezim Şirvani sayfasından yönlendirildi)
Seyid Azim Şirvani
Doğum9 Temmuz 1835(1835-07-09)
Şamahı
Ölüm20 Haziran 1888 (52 yaşında)[1]
Şamahı, Şamahı Uyezd, Bakü Guberniyası, Rus İmparatorluğu
MeslekŞair, Öğretmen
MilliyetAzerbaycanlı

Seyid Azim Şirvani (Azerice: Seyid Əzim Şirvani; 1835 - 1888), Azerbaycanlı şair ve öğretmen.

Şamahı'da doğdu, 7 yaşında bir din adamı olan babası Seyid Mehemmed öldü ve annesi Dağıstan'a Yaksay köyüne göçtü, burada anne tarafdan dedesi Molla Hüseyn'in yanında ilk tahsilini aldı, Arap, Fars dillerini öğrendi.

1853'te Azerbaycan'ın Şirvan bölgesinin Şamamı kentine dönerek medrese eğitimi aldı. 1855 yılında Irak'ın Bağdat kentine gitti, önce burada, daha sonra ise Suriye'nin Şam şehrinde, yüksek dini medreselerde okudu. İkinci kez (tahmini 1857 yılında) Mısır'a gitti ve birkaç ay Kahire'de yaşayarak buradaki alimler ve şairleriyle tanıştı.

1869-1870 yıllarında Şamahı'da laik eğitimi esas alan okulu açtı. Azerbaycan Türkçesi, Farsça ve Rusça dillerinin öğretildiği okulda, tarih, coğrafya, matematik ve diğer pozitif bilimleri de kapsayan dersler verilirdi. Azerbaycan'ın ünlü mizah şairi Mirza Alekber Sabir ilk tahsilini bu mektepte aldı.

Seyid Azim Şirvani yalnız Şamahı'nın eğitim, kültürel ve edebi hayatında önemli rol almakla kalmamış, Bakü şehrinde Hasanbey Zerdabi'nin başyazarlığıyla çıkan ilk Azerbaycan gazetesi "Ekinci"'nin faaliyetine ilk katılanlar arasında olmuş, gazetenin sayfalarında halkı kültüre ve eğitime davet eden şiirlar yayınlatmıştır. Ekinci kapatıldıktan sonra, diğer gazetelerde kendi şiirleri ile geriliğe ve cahilliğe karşı mücadele vermişti.[2]

Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 7 Mayıs 2019 tarihli ve 211 numaralı kararı ile Seyid Azim Şirvani, Azerbaycan Cumhuriyeti'nde eserleri devlet mirası ilan edilen yazarlar listesine dahil edilmiştir.[3]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyid Azim Şirvani, 9 Temmuz 1835'te Şamahı'da ruhani bir ailede doğmuştur. Seyid Azim Şirvani hakkında ilk bilgiyi A. Zakharov vermiştir. Belirtmek gerekir ki, 1977 yılına kadar Seyid Azim'in detaylı biyografisi yazılmıştır.[4]

Seyid Azim, küçük yaşlardayken Şamahı'nın tanınmış ve saygın kişiliklerinden olan babası Seyid Mehmed'i kaybetmiştir. Seyid Azim, anne tarafından dedesi Molla Hüseyin'in himayesi altında yaşamıştır. Molla Hüseyin, Dağıstan'da Yaksay köyünde ruhanilik yapıyordu. Dedesinden Arapça ve Farsça öğrenen Seyid Azim, yaklaşık 10 yıl sonra Şamahı'ya dönerek burada medresede eğitim görüp orta derecede dini eğitimini tamamlamıştır.[5] A. Zakharov'un yazdığına göre, Dağıstan'da yaşadığı süre boyunca Seyid Azim birkaç Dağıstan dillerini de öğrenmiştir.[4]

Dağıstan'da Seyid Azim 10 yıldan fazla yaşar. 1853 yılında, 18 yaşındayken, annesi Gülsüm Hanım ile birlikte Şamahı'ya döner. XIX. yüzyılın 50-yıllarında Azerbaycan'da, özellikle Şamahı şehrinde, kültürel ve eğitim alanında gerilik ve skolastik düşünce hala oldukça güçlüydü; Doğu'nun dini merkezlerine ziyaretler yapmak, dini eğitim almak, "hacı" ve "kerbelayi" unvanlarını almak gelenekleri devam ediyordu. Böyle bir ortamda Seyid Azim'in dini eğitim alma ve dini merkezleri ziyaret etme düşüncesine kapılması tesadüf olarak değerlendirilemez. Bu nedenle, 1856.yılında, yüksek dini eğitim alma arzusu 21 yaşındaki genç Seyid Azim'i Irak'a, önce Necef ve Bağdat'a, ardından da Suriye'nin Şam şehrine götürür. Genç şair, Irak'ta okurken dünya bilimlerine de büyük ilgi gösterir. Şamahı'ya döndükten sonra, 1869.yılında, orada yeni yöntemlerle bir okul açarak ömrünün sonuna kadar burada öğretmenlik yapar. Eski mollahanelerden farklı olarak, bu okulda çocuklara dini ilimlerin yanı sıra Azerbaycan ve Fars dillerini de öğretir; tarih, coğrafya, matematik gibi konularda da temel bilgiler verir. Tesadüf değildir ki Azerbaycan'ın önemli şairi Mirza Elekber Sabir, ünlü yazar ve pedagog Sultan Mecid Ganizade ve birçok başka yazar onun okulunda eğitim almıştır.

Zengin yaratıcılığıyla Azerbaycan edebiyatı tarihine altın sayfalar ekleyen Seyid Azim Şirvani, 20 Mayıs 1888'de Şamahı'da vefat etti. Seyid Azim Şirvani, 9 Temmuz 1835'te Şamahı'da ruhani bir ailede doğmuştur. Seyid Azim Şirvani hakkında ilk bilgiyi A. Zakharov vermiştir. Belirtmek gerekir ki, 1977 yılına kadar Seyid Azim'in detaylı biyografisi yazılmıştır. Seyid Azim, küçük yaşlardayken Şamahı'nın tanınmış ve saygın kişiliklerinden olan babası Seyid Mehmed'i kaybetmiştir. Seyid Azim, anne tarafından dedesi Molla Hüseyin'in himayesi altında yaşamıştır. Molla Hüseyin, Dağıstan'da Yaksay köyünde ruhani liderlik yapıyordu. Dedesinden Arapça ve Farsça öğrenen Seyid Azim, yaklaşık 10 yıl sonra Şamahı'ya dönerek burada medresede eğitim görüp orta derecede dini eğitimini tamamlamıştır. A. Zakharov'un yazdığına göre, Dağıstan'da yaşadığı süre boyunca Seyid Azim birkaç Dağıstan dillerini de öğrenmiştir.

Dağıstan'da Seyid Azim 10 yıldan fazla yaşar. 1853 yılında, 18 yaşındayken, annesi Gülsüm Hanım ile birlikte Şamahı'ya döner. XIX. yüzyılın 50'li yıllarında Azerbaycan'da, özellikle Şamahı şehrinde, kültürel ve eğitim alanında gerilik ve skolastik düşünce hala oldukça güçlüydü; Doğu'nun dini merkezlerine ziyaretler yapmak, dini eğitim almak, "hacı" ve "kerbelayi" unvanlarını almak gelenekleri devam ediyordu. Böyle bir ortamda Seyid Azim'in dini eğitim alma ve dini merkezleri ziyaret etme düşüncesine kapılması tesadüf olarak değerlendirilemez. Bu nedenle, 1856 yılında, yüksek dini eğitim alma arzusu 21 yaşındaki genç Seyid Azim'i Irak'a, önce Necef ve Bağdat'a, ardından da Suriye'nin Şam şehrine götürür. Genç şair, Irak'ta okurken dünya bilimlerine de büyük ilgi gösterir. Şamahı'ya döndükten sonra, 1869 yılında, orada yeni yöntemlerle bir okul açarak ömrünün sonuna kadar burada öğretmenlik yapar. Eski mollahanelerden farklı olarak, bu okulda çocuklara dini ilimlerin yanı sıra Azerbaycan ve Fars dillerini de öğretir; tarih, coğrafya, matematik gibi konularda da temel bilgiler verir. Tesadüf değildir ki Azerbaycan'ın önemli şairi Mirza Elekber Sabir, ünlü yazar ve pedagog Sultan Mecid Ganizade ve birçok başka yazar onun okulunda eğitim almıştır.

Zengin yaratıcılığıyla Azerbaycan edebiyatı tarihine altın sayfalar ekleyen Seyid Azim Şirvani, 20 Mayıs 1888'de Şamahı'da vefat etmiştir.[6]

Yaratıcılığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zengin edebi yaratıcılığa sahip olan Seyid Azim Şirvani'nin edebi mirası, biri Azerbaycanca, diğeri ise Farsça iki büyük külliyattan oluşur. Azerbaycanca edebi mirasının temelini gazel türü oluşturur.[6]

Şairin eserleri arasında çeşitli Doğu kaynaklarından yaptığı çeviriler, Sadi, Hafız ve Fuzuli şiirlerine yazdığı nazireler de bulunmaktadır. Ancak bunlar şairin zengin edebi mirası içinde az yer tutar. Seyid Azim Şirvani'nin yaratıcılığının büyük bir kısmı lirik türde yazılmış orijinal eserlerden ibarettir ki, bunların da çoğu gazellerdir. Bu gazeller arasında da aşk temalı gazeller daha çok yer tutar. Yazarın şiire sıcaklık ve canlılık katan derin lirikası, bu gazellerde kendini gösterir. Şairin gazellerinde hayat sevgisi, iyimser ruh hali ve dini inanç özel bir yer tutar.[6]

Seyid Azim Şirvani'nin yaratıcılığının ikinci aşaması, onun eğitimci ve eleştirel-satirik şiirleriyle başlar ki, bu dönemden itibaren yaratıcılığında realizm ön planda yer alır. Onun realist şiir yaratımına geçişinde "Ekinçi" gazetesinin önemli bir rolü olmuştur. Çünkü "Ekinçi"nin etkisiyle şair, günün birçok önemli meseleleriyle ilgilenir ve yaratıcılığında yeni konulara yönelir, modern yaşamın gereksinimlerine uygun şiirler yazar ve Azerbaycan'ın ilk basılı organında yayımlar. Eğitimci şair için "Ekinçi", halka seslenme yeriydi. O, halkı gaflet ve cehalet uykusundan uyanmaya çağırır, Hasan Bey Zerdabi'nin hayırsever, eğitimci girişimlerini alkışlar, onu bilgili bir öğretmen ve hayırsever bir insan olarak değerlendirirdi. Şair, "Ekinçi"de yayımladığı şiirleriyle çağdaşlarını bu gazeteyi okumaya ve ona destek olmaya çağırıyordu:


Şairin eserleri arasında öğüt, temsil ve didaktik nitelikte manzum hikayeler bulunmaktadır ki, bunların belirli bir kısmı fikirleri itibarıyla onun eğitimci şiirleriyle birleşir. Doğruluk, mertlik, dostluk, arkadaşlıkta metanet, çalışkanlık, ezilenlere yardım, insanlarla iyi geçinme gibi güzel ve asil niteliklerin terbiyesi bu öğütlerin ana içeriğini oluşturur.

Seyid Azim Şirvani'nin toplumsal niteliğe sahip satiraları, onun genel yaratıcılığında ayrıcalıklı bir yer tutar. Onu döneminin büyük realist şairi olarak tanıtan eserleri arasında "Yerdekilerin göye şikayet etmeleri", "Deli şeytan", "Mekri-zenan", "Belh kazisi ve harrat", "Müctehidin tehsilden kayıtması", "İlmsiz alim", "Alim oğul ile avam ata", "Kafkaz müsülmanlarına hitap" gibi satiralar bulunmaktadır.[6] Zengin edebi yaratıcılığa sahip olan Seyid Azim Şirvani'nin edebi mirası, biri Azerbaycanca, diğeri ise Farsça iki büyük külliyattan oluşur. Azerbaycanca edebi mirasının temelini gazel türü oluşturur.

Pedagoji faaliyeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

1830-1858 yılları arasında Şuşa, Nuha, Bakü, Gence, Nahçıvan ve Şamahı gibi şehirlerde yeni tip okullar açmasıyla başlar. Bu okullarda Azerbaycan, Arap, Fars ve Rus dilleri öğretilirdi. 1869-1870 yıllarında ise Şamahı'da "Meclis" adlı yeni bir okul açarak modern bir eğitim modeli sunmuştur. Seyid Azim'in bu okulunda, geleneksel mollahanaların aksine öğrencilere Azerbaycan, Rus, Fars dillerinin yanı sıra modern bilim dallarında da temel bilgiler verilmekteydi. Transkafkasya tedris dairesi, Seyid Azim Şirvani'nin eğitim alanındaki hizmetlerini takdir ederek onu 1886 yılında gümüş madalya ile ödüllendirmiştir. Bu ödülün orijinal belgesi, uzun süre bilinmeyen bir şekilde Azerbaycan SSR İçişleri Bakanlığı arşivinde muhafaza edilmiştir ve sonradan 1966 yılında Azerbaycan SSR İçişleri Bakanlığı arşiv yöneticisi M. Şekinski tarafından bulunarak "Azerbaycan müellimi" dergisine yayınlanması için teslim edilmiştir. Seyid Azim'in "Meclis" okulu hakkında resmi ve güvenilir bilgi, 1889 yılında Poti şehrinde yaşayan Mingrel şehir okul müdürü A. Zaharov tarafından yazılan "Народное обучение у Закавказских татар"[8]

adlı geniş makalede yer almaktadır. A. Zaharov, Seyid Azim'in bu okulu 18 yıldır yönettiğini belirtmiştir. Okulda öğrenci sayısı 33 kişiydi ve bunlardan bazıları haftalık 15, 20 ve 25 kepik (para birimi) ödemekteydi. Seyid Azim, bir süre sonra bu dersleri derleyerek "Mecmueyi-asari-Hacı Seyid Azim Şirvani" adlı bir ders kitabı hazırlamıştır. Bu kitap, o dönemde kori seminerinin Tatar bölümü müdürü A. O. Çernyayevskiy'e gönderilmiş ve Çernyayevski, kitaptan bazı hikâyeler alarak "vatan dili" ders kitabını hazırlamış ve yayınlamıştır. Seyid Azim'in ölümünden sonra oğlu Mir Cefer, babasının hazırladığı ve el yazması olarak bulunan materyalleri toplamış ve düzenlemiştir. 1895 yılında Tebriz'de taş baskı ile bir kitap yayınlamıştır. Bu kitap, mollahanalarda ve mahalle okullarında ders kitabı olarak kullanılmıştır.

Seyid Azim Şirvani, maddi ve manevi zorluklara rağmen 18 yıldan fazla süreyle kendi okulunda öğretmenlik yapmıştır. Ancak hem muhafazakar düşüncelere sahip kişilerin ve dini liderlerin çeşitli bahanelerle ona saldırıları, hem de devletin Şamahı'da açtığı şehir okulunun etkisiyle kendi okulunu kapatma kararı almak zorunda kalmıştır. Bunun üzerine Seyid Azim Şirvani, Şamahı'da açılan bu şehir okuluna öğretmen olarak atanmış ve ömrünün sonuna kadar orada Azerbaycan dili ve edebiyatı dersleri vermiştir.

Seyid Azim'in "Mecmueyi-asari-Hacı Seyid Azim Şirvani" adlı ders kitabının yanı sıra "Tacül-kütüb" adlı bir ders kitabı da yazdığı bilinmektedir. Bu ders kitabında, şairlerden ve çeşitli edebi kaynaklardan yaptığı çeviriler de yer almaktadır.[9]

Basınla ilişkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyid Azim Şirvani'nin yaratıcılığında "Ekinçi" gazetesinin önemli bir rolü vardır. Bu gazetenin sayfalarında şairin 10'dan fazla şiiri yayımlanmıştır. Şirvaninin görüşüne göre, "Ekinçi" Azerbaycan halkının hayatında büyük bir rol oynamış ve gazetenin birçok üstünlüğü bulunmaktaydı. Dünyanın çeşitli yerlerinden bilgi toplayıp okuyucuya ulaştırması, eğitim faaliyetleri yürütmesi, bilim tohumları ekmesi ve ana dilin temizlenmesi için verilen mücadele, Şirvani'ye göre basının üstünlüğünü gösteriyordu. Gazete, onun elinde eğitim ideallerinin yayıldığı bir medya platformuna dönüşmüştü. Şirvani, okuyuculara "Ekinçi"nin imkanlarından yararlanmalarını tavsiye ederdi:[10]

Neçe müddetdir ki, Hasan beyi zar,
Hüsnü-tedbir ile o fahri-kibar,
Öz kadimi misalimizde heman,
Gazete basımın edip ünvan.

İzin hasil kılıptır devletten,
Biz gerek dem vurak seadetten
Özüne gerçi yoktur faydası,
Lakin var, halka feyzi-zaidesi.

Seyid Azim, "Ekinçi" gazetesinin yayınına ilişkin gönderdiği tebrik mektubunda bu matbaa organını ve Zerdabi'nin "ehli-islamı" olarak tanımladığı, halkı kendi ana diliyle günlük güncel sorunlarla tanıştırdığı için övmüştü.[10] Ona göre, "Ekinçi" gazetesinin gelişi ruhu tazeliyordu, sabah melhem insanı rahatlatırken "Ekinçi" de Müslüman alemini uykusundan uyandırıyordu. Şair, gazetenin düzenli yayınına duyduğu özlemi dile getiriyordu.

Şirvani'nin "Ekinçi"ye ithaf ettiği şiir örneklerinden açıkça görüldüğü üzere, o, döneminin birçok aydını gibi basının imkanlarını çok değerli bulur, halkın ilerlemesi ve gelişimi için önemli bir araç olduğunu vurgulardı. "kezet nedir" adlı şiirinde "Ekinçi" gazetesinin amacını, hedeflerini ve görevlerini okuyuculara iletirdi. Hasan Bey'in ifadesiyle, Şirvani sadece eğitimi yaymakla kalmaz, aynı zamanda yeni tip okulların açılmasını da desteklerdi. Eğitimin temel prensibi olarak bilginin cehaletten üstün tutulmasını benimseyen Şirvani, oğlunu Şamahı'da açılan yeni bir okula göndererek bu inancını pratiğe dökmüştü. Şirvani'nin oğluna yazdığı öğüt dolu şiir "Ekinçi" tarafından yayımlandı ve redaksiyon notunda belirtiliyordu:[10]


Ailesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyid Azimin annesinin adı Gülsüm idi. Seyid Azim 19 yaşında iken annesinin iyi tanıdığı Meşedi Mövsümün kızı Ceyran hanım adlı bir kızla evlenmiştir. 1856 yılında Seyid Azimin oğlu Mir Cefer dünyaya gelmiştir. Seyid Azimin Mir Cefer dışında Seyid Hecer hanım ve Seyid Fatma hanım adında kızları da olmuştur. 1864-65 yıllarına kadar Seyid Azimin ne annesinin, ne de eşinin, ne de kızlarının adları bilinmiyordu. Bu konuda Fatma hanımın oğlu, Seyid Azimin 57 yaşlı yeğeni Mehemmed ehmedov Sadık Hüseynova bilgi vermiştir. XIX yüzyılın 70'li yıllarında şair oğlu Mir Cefer, okuması için annesiyle birlikte Bakü'ye göndermiştir. 1875 yılında oğluna yazdığı bir mektuptan anlaşıldığına göre, Mir Cefer annesiyle amcasının yanında kalıyormuş. 1876 yılında Zerdabiye yazdığı mektuptan anlaşıldığına göre, artık anneyle oğul o yılın başında Bakü'den Şamahı'ya dönmüşlerdir. 1859 yılı Mayıs ayının 30'unda Şamahı şehrinde bir deprem olmuş ve deprem şehir halkına büyük zarar vermişti. Depremden Seyid Azimin ailesi de büyük zarar görmüştü.[9]

Mir Cefer (Seyid Azim Şirvani'nin oğlu)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mir Cefer, 1902 yılındaki zelzeleden sonra[11] kendi ve kız kardeşlerinin aileleriyle birlikte Bakü şehrine göç etmiş, öncelikle "Şamahı yolu" denilen bölgede yerleşmiş ve bir yıl sonra babasının Buzovna ve Merdekan'dan olan şair dostları tarafından köylerine davet edilmiştir. Mir Cefer, önce Merdekan'da, ardından ise hayatının geri kalanında Buzovna köyünde yaşamıştır. Mir Cefer, 1937 yılında Buzovna köyünde vefat etmiş ve köy mezarlığında defnedilmiştir. Onun mezar taşını köy sakini Abdulla Selimov koymuştur. Mir Ceferin Buzovna kesebesindeki mezar taşında doğum tarihi olarak yanlışlıkla 1832 yazmaktadır. Bazı kaynaklarda ölüm tarihi olarak 1937 gösterilse de, bu tarih tartışmalıdır.[12] Mir Cefer, aslen Salyanlı ve Şamahı'da yaşayan Seyid Süleyman'ın kızı Bike hanımla (Seyid Bike) evlenmiştir. Onların Mir Kamil, Mir Fazil, Mir Mustafa, Mir Adil adında dört çocukları olmuştur. Mir Kamil küçük yaşta vefat etmişken, diğerleri geçen yüzyılın 90'lı yıllarına kadar yaşamışlardır.

Seyid Hecer (Seyid Azim Şirvani'nin kızı)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı araştırmacılara göre, Seyid Hecer 1869 yılında dünyaya gelmiştir. Şamahı şehrinde doğan Seyid Hecer, S.e. Şirvani'den ilk ev eğitimini almıştır. Seyid Hecer, ailesini tanıdıkları ve ticaretle uğraşan Keble Kulu adlı biriyle kurmuştur. Onlar da 1902 yılında kardeşleriyle birlikte Bakü şehrine, birkaç yıl sonra da Aşkabat'a - Şamahılı akrabalarının yanına göç etmişlerdir.[13] Bir yıl sonra Seyid Fatma da ailesiyle birlikte kız kardeşinin yanına taşınmıştır. Seyid Hecerin iki kız çocuğu olmuştur: Seyid Sure ve Seyid Sayad. Bazı araştırmacılara göre Seyid Hecer, 1938 yılında Düşenbe şehrinde vefat etmiş ve orada defnedilmiştir. Onun mezarını şair Arif Sefa tanıyordu ki o da geçen yıl vefat etmiştir.

Seyid Fatma (Seyid Azim Şirvani'nin kızı)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı araştırmacılara göre, Seyid Fatma 1870 yılında dünyaya gelmiştir. Seyid Fatma, Meşedi ehmed adlı bir akrabasıyla evlenmiştir. Ailesiyle önce Bakü'ye, sonra kız kardeşi Seyid Hecergilin yanına Aşkabat'a göç etmişlerdir. Ticaretle uğraşan eşiyle bir oğlu olan Mehemmed ve iki kızı Seyid Sedef ve Seyid hedice olmuştur. Bazı araştırmacılara göre, Seyid Fatma 1936 yılında vefat etmiş ve mezarı Aşkabat'tadır. Eşi Meşedi ehmed, Fatma'dan sonra uzun süre yaşamış ve 90 yaşında vefat etmiştir. Seyid hedice'nin kızı, Seyid Azimin soyundan gelen Fatma hanım, 1933-37 yılları arasında Düşenbe'de tanınmış bir aile olan Seyid Fatma'nın mal varlığını ele geçirdiklerini söyler. Seyid Fatma'nın ölüm tarihini ise 1934 olarak gösterir. Mir Mehemmed'in ailesi 1960'lardan sonra Bakü'ye yerleşmiştir. Vasiyyeti gereği, Şamahı'da babası S.e. Şirvaninin yanına defnedilmiştir. 1994 yılında doğanları Şamahı'ya getirip, S.e. Şirvaninin mezarının yanına defnetmişlerdir.

1966 yılında Taşkent'te deprem oldu ve onlar Düşenbe'ye taşındılar. 1992 yılında Düşenbe'de bir dava başladı. Tekrar Taşkent'e taşındılar. Seyid hedice ise Taşkent'te defnedildi.[14]

Seyid Fatma'nın diğer kızı Seadet ise 1938 yılında İran'a sürgüne gönderildi. Eğer bu sözlerin yazarı Seyid Azim Şirvaninin soyundan gelen Fatma hanım ise, o zaman Seyid Fatma'nın kızının adının Seyid Sedef olması tartışmalıdır. Hedice'nin kızı Fatma hanım Kuliyeva, Taşkent'in kenarında Sergili rayonunda, Sovyet döneminden kalma bir aile dairesi ortamında kızı Nergiz hanım ve 22 yaşındaki yeğeni Teymur'la zor bir durumda yaşıyorlar. Seyid Azim'in çocukları gibi o da sürgünde zor zamanlar geçirdi, ihtiyaç içinde yaşadı. Dostlarına sürgünden yazdığı şiirsel mektuplarda şairin cesareti açıkça ifade edilmiştir:

"Diyari-Şame ol gün kim, beni hükmi-kaza çekdi,

Ne mihnetler gör ol viraneden bu bineva çekdi."

Seyid Azimin soyundan gelen Fatma Kuliyeva, ninesinin zorluklarını anlatırken, Seyid Azimin bu dörtlüğünü hatırlamıştı. Bugün Özbekistan, İran'ın Meşhed ve Tebriz şehirlerinde de Seyid Azim Şirvaninin soyundan gelenler yaşamaktadır. Şu anda Bakü'de Seyid Azim Şirvaninin 40'tan fazla akrabası bulunmaktadır.[9]

Seyid Aziminin dine münasebeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Seyid Azim, kendi eserlerinde din ve tarikatları eleştirse de, bu eleştirilerin Allah'ın adıyla hiçbir bağlantısı olmadığını iddia ederdi. O, Ahundov gibi ateist değildi; dünya görüşüne dinin güçlü bir etkisi açıkça görülürdü. Ancak Seyid Azim, modern bir düşünür olarak dini ahlaka karşı çok kayıtsız ve pasif bir tutum sergilemiştir.[9]

Edebiyat

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Mecmueyi letife: Divan / Seyid Azim Şirvani. Yayınevi: Tebriz, 1895, sayfa sayısı- 282
  • Temsiller, menzum hikayeler ve öğütler / Seyid Azim Şirvani. Yayınevi: Bakü: Gençlik, 1979, sayfa sayısı: 59.[15]
  • Gazeller / Seyid Azim Şirvani. Redaktör ve lüğetin tertipçisi: S. Gafarlı. Yayınevi: Bakü: Azerneşr, 1960. Sayfa sayısı: 658.[16]
  • Seyid Azim Şirvani [monografiya] / K. Mir Bagirov. Editör: F. Kasımzade.Yayınevi: Bakü: Uşakgencneşr, 1959. Sayfa sayısı: 235.[17]
  • Seyid Azim Şirvani / S. M. Hüseynov. Editör: Z. Askerli. Yayınevi: Bakü: Yazıcı, 1987.Sayfa sayısı: 121.
  • Seyid Azim Şirvani / Askerli Zaman. İlmi redaktör: N. Memmedov.Yayınevi: Bakü: Elm, 2005. Sayfa sayısı: 64.[18]
  • Seyid Azim Şirvani anadilli poeziyasında vezn / Memmedzade B. M.. İlmi redaktör: V. M. Memmedeliyev.Yayınevi: Bakü, 1999. Sayfa sayısı: 44[19]
  • Gazeliyyati-Seyid Şirvani / Seyid Azim Şirvani. Naşir: M. C. Seyidzade. I cild. Yayınevi: Bakü, 1902 (1319 h.). Sayfa sayısı: 244.
  • Seçilmiş şeirleri / Seyid Azim Şirvani. Ön söz: H. Zeynallı. Yayınevi: Bakü: Azerneşr, 1930. Sayfa sayısı: 277.[20]
  • Seyid Azim Şirvani ocağı / S. Ganiyev. Ön söz: T. Gani. Elmi redaktör: k. Paşayev. Yayınevi: Bakü: Elm ve tehsil, 2014. Sayfa sayısı: 182[21]
  • Poet`s of Shirvan: Khagani Shirvani, Nasimi Imadeddin, Said-Azim Shirvani, Mirza-Alekber Sabir, Abbas Sahhat / Rafael Huseynov. Çeviri: Ilgar Majidli. Dsr: Kabira Hashimova. Editör: Jasarat Gasimov. Yayınevi: Baku: Elm ve Tehsil, 2012. Sayfa sayısı: 120
  • Çocuk edebiyatı örneklerinin tahlil ve tedrisi hususiyetleri :K.Zakir, S.A.Şirvani, C. Memmedkuluzade ve M. Dilbazinin eserleri esasında.İ. E. Oruceliyev. İlmi redaktör: R. O. Gafarov. Yayınevi: Bakü: Müellim, 2015. Sayfa sayısı: 158.[22]
  • Şamahı toprağının yetiştirdiği büyük Azerbaycan şairleri : ilmi-kitlevi makaleler / B. Nebiyev. İlmi redaktör: A. Rüstemli. Yayınevi: Bakü: Ozan, 2012.Sayfa sayısı: 287.
  • Şirvan şairleri / R. Hüseynov. Ressam: S. Şatikov. Yayınevi: Bakü: bilim ve eğitim, 2012.Sayfa sayısı: 107.[23]
  • XIX y.y Azerbaycan edebiyatı : derslik / F. Kasımzade. Yayıma hazırlayan: Y. N. İsmayılova. İlmi redaktör: T. H. Hüseynov. Yayınevi: Bakü: bilim ve eğitim, 2017.Sayfa sayısı: 550.[24]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Сеид Азим Ширвани // Краткая литературная энциклопедия. Т. 6. — 1971 (текст)". feb-web.ru. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  2. ^ "СЕИ́Д АЗИ́М ШИРВАНИ́" (Rusça). feb-web.ru. 5 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011. 
  3. ^ """Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları"nın və "Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı" (Azerice). nk.gov.az. 11 Mayıs 2019. 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2019. 
  4. ^ a b "Seyid Əzim Şirvaninin ailəsinin qürbətdəki taleyi" (Azerice). 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Азербайджанская литература". 14 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2018. 
  6. ^ a b c d "Seyid Əzim Şirvani: şair, maarifçi, publisist" (Azerice). 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Seyid Əzim Şirvani: şair, maarifçi, publisist" (Azerice). 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Transkafkasya Tatarları arasında halk eğitimi. SMOMPC (Kafkasya'nın bölgelerini ve kabilelerini anlatan materyallerin toplanması) (Rusça). Тифлис. 1890. 
  9. ^ a b c d "Seyid Əzim Şirvaninin ailəsinin qürbətdəki taleyi" (Azerice). 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ a b c Akif Aşırlı, Azərbaycan mətbuat tarixi, (1875–1920), Bakı.
  11. ^ "Как это было: Шемахинское землетрясение 1902 года". azerhistory.com (Rusça). 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ Seyfəddin Qəniyev. "Seyid Əzim Şirvani" (Azerice). 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Seyid Əzim Şirvaninin ailəsinin qürbətdəki taleyi" (Azerice). 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "Seyyid Əzim Şirvaninin xələfləri Azərbaycan Prezidentindən kömək istədilər" (Azerice). 26 Kasım 2013. 1 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "SЕYİD ƏZİM ŞİRVАNİNİN YAZDIĞI MƏKTƏB DƏRSLİKLƏRİNDƏ ELM VƏ MAARİFÇİLİK MƏSƏLƏLƏRİ / MOTIVES OF SCIENCE AND UPBRINGING OF SEYİD AZİM SHIRVANİ IN THE TEXTBOOK". 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  16. ^ Qəzəllər - Seyid Əzim Şirvani. 
  17. ^ Seyid Əzim Şirvani [monoqrafiya] /K. Mir Bağırov; red. F. Qasımzadə (PDF) (Azerice). 1959. 
  18. ^ Əsgərli, Tərtib edəni: Zaman (2005). "XIX əsr Azərbaycan şeiri antologiyası". Milli Kitabxana. 
  19. ^ Seyid Əzim Şirvani anadilli poeziyasında vəzn /Məmmədzadə B. M. (Azerice). 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  20. ^ "Seçilmiş şeirləri /Seyid Əzim Şirvani ; [ön söz. H. Zeynallı]. Bakı: Azərnəşr, 1930. 277 s." anl.az. 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  21. ^ "Seyid Əzim Şirvani ocağı /S. Qəniyev [ön söz], T. Qəni ; elmi red. Q.Paşayev. Bakı: Elm və təhsil, 2014. 182 s." anl.az. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  22. ^ Uşaq ədəbiyyatı nümunələrinin təhlil və tədrisi xüsusiyyətləri : Q.Zakir, S.Ə.Şirvani, C. Məmmədquluzadə və M. Dilbazinin əsərləri əsasında: tədris-metodik vəsait /İ. Ə. Orucəliyev ; elmi red. R. O. Qafarov; Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, Azərb. Müəllimlər İn-tu. Bakı: Müəllim, 2015. 158 s. (PDF) (Azerice). 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  23. ^ Şirvan şairləri /R. Hüseynov ; [rəssam S. Şatikov]. Hüseynov, Rafael. Bakı: Elm və təhsil, 2012. 107 s (Azerice). 30 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 
  24. ^ XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı (Azerice). 2017. 27 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Seyid_Azim_Şirvani&oldid=33873860" sayfasından alınmıştır