İçeriğe atla

Sarıgöl

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Sarıgöl (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Sarıgöl
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlManisa
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamÇetin Kılınç[1]
 • Belediye başkanıTahsin Akdeniz (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam423 km²
Rakım320 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam35.957
 • Kır
-
 • Şehir
35.912
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu45470
İl alan kodu0236
İl plaka kodu45

Sarıgöl, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde bulunan Manisa ilinin ilçelerinden biridir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sarıgöl ilçesinin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir.

Halk arasındaki rivayetlere göre ilçenin bu yerleşim alanı deniz seviyesinden alçakta bir göldü. Gerek ilçe çevresinde gerekse ilçenin köylerindeki ören yerleri çevre tarihçesinin çok eski olduğunu göstermektedir. Yazılı kitabelere rastlanmamakta birlikte Dadağlı köyü Alafakı mevkiinde (Han Çeşmesi) ve buradaki konaklama yerinin izleri (temel yıkıntıları) ve çevresindeki mezarlık buralarda milattan önceki bir medeniyetin var olduğunu göstermektedir.

Dindarlı köyünün Çarsak yöresinde yanmış bir köy kalıntıları ve bu köye ait Buldan yolu üzerindeki mezarlık (sonradan tarla haline getirilmiş) bu mezarlıktaki taşlarda bulunan Latince yazılar aynı köyün Kulu çeşmesi ve çevresindeki bina yıkıntıları burada bulunan bakır paralar, küpler, çeşitli testiler, buralarda İyonların veya Lidyalıların egemen olduğunu açıkça belirtmektedir. Emcelli köyü doğu kesiminde Süğmezli Çeşmesi ve çevresindeki bina kalıntıları, buradaki dört köşeli bir kuyu kalıntısı, kayalara oyulmuş deniz araçlarını bağlama yerleri, şimdiki ovanın göl olduğunun delilleridir.

Baharlar köyünün doğusundaki Gavur Damı denilen yerde ve toprak tepe mevkisi arasındaki Derbent çayının iki yakasında taşkından koruma bentleri bugün hâlen mevcuttur. Bahadırlar köyü yakınında Çingil, Sığırtmaçlı köyünün kuzeyinde Karain ve Kahramanlar köyü yakınındaki Öreniçi, Selimiye köyünün kuzey tepelerindeki Kara kaya eski medeniyetin izlerinin taşır.

Sarıgöl ilçesi bugünkü yerine burada mevcut gölün kurutulmasından sonra kurulmuştur. Çünkü Smyrna (İzmir), Magnesia (Manisa), Sardes (Sart), Filedelfia (Alaşehur) ve Hierapolis (Pamukkale)'ye ulaşan kara yolu Sarıgöl'den geçmekte ve Sarıgöl bu yol üzerinde üçüncü konaklama yeri olarak kullanılmaktaydı. Recep Akıncı, eski Filedelfia (Alaşehir kitabından) ikinci yüzyılın sonlarına kadar başkenti Sart olan Lidyalıların egemenliğinde kalan Sarıgöl çevresi daha sonra Romalıların eline geçti. Roma imparatorluğunun 395'te ikiye ayrılmasıyla Doğu Roma (Bizanslıların) eline geçti. 1071'de Alpaslan komutasındaki Selçuklu ordularının Bizans'ı yenmesiyle Anadolu'nun fethinde Alaşehir ve Sarıgöl çevresi Selçuklu hakimiyetine girmedi. Bağımsız bir tekfurlu alarak Selçukluların yıkılmasına kadar kaldı. Ancak 1393'te Osmanlı hükümdarı Yıldırım Beyazıt'ın Alaşehir ve çevresini Osmanlı topraklarına katmasıyla Sarıgöl de Osmanlı hakimiyetine geçti.

Halk arasında bir rivayete göre, Yıldırım Beyazıt Sarıgöl ve çevresine yüksek bir yerden bakarken burası neresi diye sormuş. Komutanları ise attan in de gör demişler. O zaman Yıldırım tıpkı İnegöl (Bursa-İnegöl) demiş. O zamandan sonra buranın adı İnegöl olarak kalmış. Osmanlı topraklarına katılan Sarıgöl ve çevresi Yıldırım Beyazıt tarafından komutanlarına zeamet arazisi olarak paylaştırılmış ve o zamanki adıyla üzüm ovası Dündar Bey'e, Bereketli köyü çevresi Afşar aşiretine, Baharlar, Bahadırlar köyleri Bahadır beye verilerek buraları aşiretlerin iskanına tahsis edilmiştir. Uzun yıllar Osmanlı imparatorluğunun Aydın sancağına bağlı bir zeamet beyliği olan Sarıgöl çevresi, 1 Meşrutiyetten sonra Alaşehir ilçesine bağlı bir köy, Balkan savaşından (1913-1916) sonra Belediyelik olmuştur. 15 Mayıs 1919'da İzmir'in Yunanlar tarafından işgal edilmesi ve Yunan ordularının İlçelere doğru ilerlemesi üzerine 23 Ağustos 1919'da Alaşehir'de Yarbay Muhittin Bey Başkanlığındaki toplanan ilk Kuvâ-yi Milliye Teşkilatına Afşaroğlu Mehmet bey, Alemşahlı köyünden Mazlum bey, Dindarlı köyünden Çavuş oğlu Hüseyin, Sarıgöl'den üç kez belediye başkanlığı yapmış olan Etem Hoca, Hacı İsa oğlu Halil ağa, Arap Süleyman ve Halil Kardeşler, Özpınar (Cabertarar) köyünden Hacı Yitik temsilci olarak katılmışlardır. 16-25 1919 Ağustos tarihleri arasında yapılan Alaşehir Kongresi'ne Sarıgöl'den (İnegöl) Etem Hoca (Sarıhan), Alemşahlı köyünden Mazlum Bey (Ulu) ilçe delegesi olarak katıldılar. 2010 yılında ise Alaşehir Kongresi'ne katılan Etem Hoca'nın (Sarıhan) mezarı Sarıgöl Belediyesi tarafından anıt mezara dönüştürüldü.

Düşmana karşı ilk direniş teşkilatını kurmuşlardır. Her ne kadar bölük pörçük kuvvetlerle düşmana karşı çete savaşları verilmişse de 23 Eylül 1919'da Sarıgöl de düşman işgaline uğramış, türlü zulüm ve vahşeti yaşamış. 6 Ağustos 1922 sabahı Afyon cephesinden taarruza geçen Mustafa Kemal Paşa komutasındaki Türk orduları düşman cephesini bozmuş, 4 Eylül 1922 sabahı şafakla beraber Çolak İbrahim Bey komutasındaki süvari birlikleri Sarıgöl'ü düşman işgalinden kurtarılmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti döneminde bir Belediyelik olarak kalan İnegöl 1938'de Sarıgöl adını alarak Bucak (Nahiye) ve 4 Eylül 1957'de 7033 sayılı kanunla Manisa iline bağlı tam teşkilatlı bir ilçe olmuştur.[2] Sarıgöl ilçesi Manisa iline bağlı ve Gediz ovasının başlangıç noktasının doğusundadır. İlçenin doğusunda Denizli iline bağlı Güney ilçesi ve Uşak iline bağlı Eşme ilçesi, güneyinde Buldan ve Kuyucak, batısında ise Alaşehir ilçesi vardır. Arazi yüzölçümü 423 kilometrekaredir. Denizden yüksekliği 320 metredir. İç Ege'nin tüm özelliklerini taşıyan bir coğrafi yapıya sahiptir.

Sosyal ve kültürel faaliyetler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belediye tarafından her yıl 4 Eylül Bağ Bozumu Şenlikleri yapılmaktadır. Sarıgöl'de 2004 yılında Sarıgöl 1. Sultaniye Üzüm Festivali başlatıldı. İlçede 1993 yılında kurulan, Sarıgöl FM adını taşıyan radyo istasyonu 1996 yılında faaliyetine son verdi. 1998 yılında kurulan Sarıgöl Gazetesi yayın hayatına hâlen devam etmekte ve 2008'de kurulan Sarıgöl 4 Eylül Gazetesi ise kapanmıştır. Son olarak ise ilçede haftalık Sarıgöl Gündem Gazetesi yayın hayatına başladı. Sarıgöl'de eski bir gelenek olan Olcak Dede her yıl mayıs ayının ilk cumartesi günü yapılmaktadır. Sarıgöl ilçesinin Ayan Mahallesi halkı tarafından her yıl Muharrem ayında, aşure ve keşkek günü düzenlenmektedir. Bu gelenek 200 yıldan bu yana devam etmekte olup, son 20 yılda bu geleneğe yemekler de ilave edilerek, tüm ilçe halkı tarafından yenmektedir.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sarıgöl ilçesi Manisa iline bağlı ve Gediz ovasının başlangıç noktasının doğusundadır. İlçenin doğusunda Denizli iline bağlı Güney ilçesi ve Uşak iline bağlı Eşme ilçesi, güneyinde Buldan ve Kuyucak, batısında ise Alaşehir ilçesi vardır. Arazi yüzölçümü 423 km²'dir. Denizden yüksekliği 320 metredir. İç Ege'nin tüm özelliklerini taşıyan bir coğrafi yapıya sahiptir.

İlçenin güneyinde Boz dağları uzantısı olan Karacaali köyü yakınlarındaki Çal dağı (1430 m) ve devamı olan Aktaş yaylası daha sonra Kovanoluk ve Süleymaniye dağları uzanarak Denizli ili topraklarına ulaşır. Yine Bozdağları uzantısı ve Dadağlı köyünün Kuzey tarafındaki Türkmen tepesi (900 m) Dindarlı köyünün kuzeyini kapatan erikli (Kocadağ - 1400 m)'dir. Daha sonra ise Salihli Kula dağlarının uzantısı olup, Çimentepe (Çöpköy)'den başlayarak doğuya doğru uzanan Uysal dağı (1314 m), İlçenin önemli dağlarıdır. Erikli dağı, Aktaş, Çaldağı arasında yüksek bir plato olan üzüm ovası, Erikli dağı ile Uysal dağı arasındaki vadiye Baharlar ovası, Alaşehir çayının güneydoğusundaki Bereketli ve Afşar ovaları belli başlı ovalarıdır.

Sarıgöl ilçesi hudutları içerisinde yaz kış akan akarsu mevcut değildir. Ancak ilçenin kuzeyinden geçen ve doğudan, batıdaki Alaşehir çayına karışan Koca çayın yatağına yapılan Buldan Barajı ile İlçenin Alemşahlı köyü civarından çıkıp batıya doğru akarak, Alaşehir Örencik köyüne geçip kuzeye dönen Bayıtlı çayının Afşar köyü hudutları içinde Afşar Sulama Barajı ilçe ovalarını hem sulamakta hem de taşkınlardan korumaktadır. Ayrıca Eşme ilçesinin Taşköy köyünden çıkan ve birçok dereleri aldıktan sonra Batıya doğru akarak Alaşehir çayına karışan Avulu Boğazı Çayı, Kocaçaya Bahadırlar köyü yakınlarında karışan Eziler Deresi ilçenin önemli çaylarıdır.

Sarıgöl ilçesinde tipik bir Akdeniz iklimi vardır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yağışlar ekseri yağmur, Aralık ve Ocak aylarında kar şeklindedir. İlçe merkezine nadiren kar yağar. Kasım-Nisan aylarındaki yağışlar ve Buldan-Afşar barajlarından sulanan ilçe ovası her türlü tarıma elverişlidir. Yaz dönemi altı aylık sıcaklık ortalaması 32 derece, kış dönemi en düşük altı aylık sıcaklık ortalaması eksi 3 derecedir.

Sarıgöl ilçesi bitki örtüsü bakımından Akdeniz iklimi bitkilerinin özelliğini taşır. Çaldağı-Aktaş yöresinde çam ve meşe ormanları, diğer yerlerde ise piynar, kavak her çeşit meyve, az miktarda söğüt ve çınar ağaçları mevcuttur.

İlçenin toprakları her çeşit ürünün yetişmesinde elverişlidir. İlçenin Güney doğusunda bulunan ve ilçeye göre 494 m kadar yüksek olan üzüm ovasında tütün yetiştirilir. Bu ovada ayrıca arpa-buğday, Alemşahlı köyünde en çok tütün yetiştirilir. Çavuşlar köyünde kavun ve kapari'de yetişir. İlçeye bağlı Dindarlı Köyü'nde son yıllarda sertifikalı domates yetiştilmeye başlandı. Dindarlı Köyü domates ile haklı bir ün kazandı. Yurt içerisine önemli domates sevkiyatı yapılmaktadır. Dindarlı Köyü'nde ayrıca MTA tarafından sıcak su araması yapılmakta olup olumlu sonuç alındığı ifade edilmektedir.

Kızılçukur köyünde mısır darısı, elma, şeftali, erik, ceviz, badem, kestane ve sofralık üzüm yetiştirilir. İlçe çerçevesindeki köylerde ise çekirdeksiz üzüm, pamuk, tahıl, susam, her türlü yazlık ve kışlık sebze, narenciye dışında her türlü meyve ve zeytin yetiştirilir. Sarıgöl Ovası, dünyanın en kaliteli çekirdeksiz sofralık Sultaniye üzümlerinin yetiştirildiği tek ovadır. Yılda ortalama 210 bin ton yaş üzüm yetiştirilmektedir. Bu üzümlerin 50 bin tonu kuru üzüm olarak değerlendirilmektedir. Yüzde 60'ı yaş olar ihraç edilmektedir.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1960[3] 20.379 4.064 16.315
1965[4] 24.292 4.594 19.698
1970[5] 27.281 5.864 21.417
1975[6] 28.895 6.979 21.916
1980[7] 30.530 7.939 22.591
1985[8] 32.907 9.441 23.466
1990[9] 34.682 10.677 24.005
2000[10] 35.621 12.043 23.578
2007[11] 35.893 13.045 22.848
2008[12] 35.983 13.216 22.767
2009[13] 36.179 13.406 22.773
2010[14] 36.234 13.542 22.692
2011[15] 36.366 13.758 22.608
2012[16] 36.179 13.785 22.394
2013[17] 36.209 36.209 veri yok
2014[18] 36.206 36.206 veri yok
2015[19] 35.966 35.966 veri yok
2016[19] 35.987 35.987 veri yok
2017[19] 36.023 36.023 veri yok
2018[19] 35.957 35.957 veri yok
2019[19] 35.890 35.890 veri yok
2020[19] 35.912 35.912 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2014. 
  2. ^ "7033 sayılı Kanun" (PDF). Resmî Gazete. 27 Haziran 1957. 23 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  3. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  4. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  5. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  6. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  7. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  17. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  18. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  19. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Sarıgöl Nüfusu - Manisa". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Manisa Sarıgöl Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarıgöl&oldid=33891099" sayfasından alınmıştır