Rekabet (biyoloji)
.jpeg)
Rekabet, temini sınırlı olan kaynağa (su, gıda veya bölge gibi) ihtiyaç duyan canlıların veya türlerin arasında yaşanan bir etkileşimdir.[1] Rekabet, her iki organizmanın da uyum başarısını düşürür çünkü canlılardan birinin varlığı her zaman diğerine düşen kaynak miktarını azaltır.[2]
Komünite ekolojisinde, tür içi ve türler arası rekabet önemli bir biyolojik etkileşimdir. Rekabet, birbiriyle etkileşim halinde olan ve komünite yapısını, tür çeşitliliğini ve popülasyon dinamiğini etkileyen birçok biyotik ve abiyotik faktörden biridir.[3]
Rekabetin üç ana mekanizması vardır: müdahale, sömürü ve görünürdeki rekabet (doğrudanlık soldan sağa azalır). Müdahale ve sömürü rekabeti, rekabetin "gerçek" biçimleri olarak sınıflandırılabilirken görünen rekabet için aynısı söylenemez çünkü canlılar esasen bir kaynağı paylaşmaz.[3] Bunun yerine kendilerini avlayan canlılarla olan ilişkilerine göre görünürde rekabet eder. Aynı türün üyeleri arasındaki rekabet tür içi rekabet, farklı türün bireyleri arasındaki rekabete ise türler arası rekabet olarak bilinir.
Rekabetçi dışlanım ilkesine göre, kaynaklar için mücadele etmeye daha az uygun türler ya yok olmalı ya da adapte olmalıdır ancak bu ilkeye doğal ekosistemlerde az rastlanır.[3] Evrim teorisine göre, tür içi ve türler arası kaynak rekabeti doğal seçilim için önemlidir. Ancak son zamanlarda, araştırmacılar omurgalıların evrimsel biyoçeşitliliğinin canlılar arasındaki rekabetten kaynaklanmadığını ve bunun yerine hayvanların yaşanabilir boş alanları doldurmasıyla bunun yaşandığını öne sürdü.[4]
Evrimsel stratejiler[değiştir | kaynağı değiştir]
Rekabet, Robert MacArthur ve E. O. Wilson'ın ada biyocoğrafyası üzerine çalışmalarına dayanan r/K seçilim teorisi ile modellenmiştir.[5] Bu teoride, seçilim baskıları evrimi iki kalıplaşmış yönden birine sürükler: r - veya K - seçilimi.[6] Bu terimler, r ve K, popülasyon dinamiğinin lojistik bir modelinde gösterilebilir:[7]
burada r, popülasyonun (N) büyüme hızıdır ve K, yerel çevresel ortamın taşıma kapasitesidir. Tipik olarak, r-seçilmiş türler boş nişlerden yararlanır ve yetişkinliğe kadar hayatta kalma ihtimali nispeten düşük olan birçok yavru dünyaya getirirler. Bunun aksine, K -seçilmiş türler kalabalık nişlerde güçlü rakiplerdir ve yetişkinliğe kadar hayatta kalma ihtimali nispeten daha yüksek ancak çok az sayıda ve daha fazla ilgilenebilecekleri yavruyu dünyaya getirirler.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Begon, M.; Harper, J. L.; Townsend, C. R. (1996) Ecology: Individuals, populations and communities Blackwell Science.
- ^ "Competition". globalchange.umich.edu. 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2021.
- ^ a b c "Species Interactions and Competition | Learn Science at Scitable". www.nature.com (İngilizce). 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2021.
- ^ Sahney, Sarda; Benton, Michael J.; Ferry, Paul A. (23 Ağustos 2010). "Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land". Biology Letters. 6 (4): 544-547. doi:10.1098/rsbl.2009.1024. PMC 2936204 $2. PMID 20106856.
- ^ MacArthur, R. and Wilson, E. O. (1967). The Theory of Island Biogeography, Princeton University Press (2001 reprint), 0-691-08836-5.
- ^ Pianka, Eric R. (November–December 1970). "On r- and K-Selection". The American Naturalist. 104 (940): 592-597. doi:10.1086/282697. JSTOR 2459020.
- ^ a b Verhulst, Pierre François (1838). "Notice sur la loi que la population suit dans son accroissement". Correspondance Mathématique et Physique (Fransızca). Brussels, Belgium. 10: 113-121. OCLC 490225808.
