Petronas (komutan)
| Petronas | |
|---|---|
| Ölüm | 865 |
| Bağlılığı | Bizans İmparatorluğu |
| Hizmet yılları | 830lar–865 |
| Rütbesi | Domestikos ton sholon |
| Çatışma/savaşları | Arap-Bizans sınır savaşları |
Petronas (Yunanca: Grekçe: Πετρωνᾶς; ö. 11 Kasım 865) 9. yüzyılın ortalarında önemli bir Bizans generali ve önde gelen bir aristokratıdır. Petronas, İmparatoriçe Theodora'nın erkek kardeşidir, dolayısıyla imparator Theofilos'un kayınbiraderi ve onun altında patrikios rütbesine ve Vigla alayının droungarios görevine yükseldi. Theofilos'un ölümünden sonra, ikonoklazmın sona ermesinde rol oynadı, ancak yeğeni III. Mihail'in çocukluğu sırasında, iktidarı ele alan naip Theoktistos tarafından geldiğinde kardeşi Bardas ile birlikte kenara itilmiştir. 855'te Petronas ve Bardas, III. Mihail'i hükümetin kontrolünü ele geçirmesi için teşvik ettiler: Theoktistos öldürüldü, Theodora bir manastıra sürüldü, Bardas, Mihail'in baş bakanı oldu ve Petronas, Araplara karşı savaşmakla görevlendirildi. 863'te, Doğu'da bir Bizans karşı saldırısının aşamalı başlangıcına işaret eden bir başarı olan Lalakaon Muharebesi'nde ezici bir zafer kazandı. magistros ve Domestikos ton sholon rütbelerine terfi etti, 865'te öldü.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Petronas, droungarios Marinos ve Theoktisti'nin çocuğu ve Bardas ile İmparator Theofilos'un karısı İmparatoriçe Theodora'nın kardeşidir.[1][2] Diğer üç kız kardeş, Kalomaria, Sofya ve İrini, Oi meta Theofanin tarafından kaydedilmiştir.[1]
Theofilos'un hükümdarlığında Vigla isimli muhafız alayı (tagma) komutanı (droungarios) olarak atandı ve patrikios rütbesine atandı.[3] 842'de, Theofilos ölürken, Petronas ve hadım Theoktistos, askerleri birkaç yıl önce isyan edip onu Sinop'ta imparator ilan ettiği eski bir Hürremiyye dönmesi ve general patrikios Theofobos'u infaz ettiler.[3][2][4] Theofilos ile olan akrabalığına rağmen, bir gelenek İmparator'un bir zamanlar Petronas'ı yasalara aykırı olarak dul bir kadının evini gölgede bırakan bir saray inşa ettiği için çıplak soyup halk önünde kırbaçlattığı anlatır. Sarayın kendisi daha sonra yıkıldı ve hem yapı malzemeleri hem de arsa dul kadına bırakıldı.[1][3]
Theofilos 842'de öldüğünde Theodora, bebek oğlu III. Mihail'e naip olarak bırakıldı. Petronas, Bardas ve akrabaları Sergios Nikitiatis ile birlikte Theodora başkanlığında bir naiplik konseyi kuruldu.[5] Petronas'ın Theodora'yı Theofilos'un ikonoklastik politikalarını[1] iptal etmeye çağırdığı söylenir, sonunda 11 Mart 843'te "Ortodoksluk Bayramı" denilen ikonaların yeniden canlandırılmasına yol açtı.[6][7] Bundan kısa bir süre sonra Petronas ve Bardas, Logothetis Theoktistos tarafından başarılı bir şekilde kenara itilirlerken, Nikitiatis Giritli sarazenlere karşı yapılan bir seferde öldürüldü ve hadım bakan, Theodora'nın naibliği boyunca baskın kişi olarak kaldı.[8]
Ancak 855'te III. Mihail on beş yaşına girdi ve böylece uygun yaşa geldi. Özellikle Mihail'in metresi Eudokia İngerina'ya olan bağlılığını hiçe sayarak annesinin ve Theoktistos'un eşi olarak Eudokia Dekapolitissa'yı seçmelerinden sonra, genç hükümdar annesinin ve Theoktistos'un egemenliğine kızmaya başladı.[9][10] Dayıları Bardas ve Petronas tarafından desteklenen İmparator Mihail, 855'in sonlarında Theoktistos'u tutuklayıp, öldürdü; Petronas ise imparatoriçenin ve kızlarının bir manastıra kapatılmasını sağladı.[1] Bardas şimdi Sezar rütbesine yükseltildi ve Bizans İmparatorluğu'nun etkin yöneticisi oldu. Bu pozisyonda, olağanüstü bir enerji ve yetenek sergiledi ve politikalarının en önemlileri arasında Doğu'daki Araplara karşı daha saldırgan bir tutum vardı.[11] Sonuç olarak, Petronas güçlü Thrakesion Theması'nın stratigos'u olarak atandı. 856'da Tephrike'da yerleşik Paulicianlara karşı ilk seferinde Malatya emirliği ile Paulician toprakları üzerinden Yukarı Mezopotamya'daki Samosat ve Amida'ya kadar yolunu yağmaladı. İslam'ın yayılışından itibaren, Arap topraklarına herhangi bir Bizans komutanından onun kadar derine girememişti, birçok esirle muzaffer döndü.[3][12]
Malatya emiri Ömer bin Abdullah (h. 830lar-863) komutasında Arap ordusu, Bizans topraklarının derinliklerine baskın düzenledi, Samsun'da Karadeniz kıyılarına ulaştı. Petronas, işgalle yüzleşmek için toplanan tüm Bizans birliklerinin sorumluluğunu üstlendi ve mükemmel bir koordinasyon çabasıyla, üç ayrı güç Arap ordusunda bir araya gelmeyi, onu kuşatmayı ve 3 Eylül 863'teki Lalakaon Muharebesi'nde onu yok etmeyi başardı.[13][14][15] Yeğeni olan imparator tarafından mağlup düşmanının başını getirdiği Konstantinopolis'e zafer girişiyle onurlandırıldı. Kısa süre sonra, magistros rütbesine ve Domestikos ton sholon (ordu başkomutanı) makamına yükseltildi.[3]
Arapların ve onların Paulician müttefiklerinin yenilgisi, Arap-Bizans savaşlarında bir dönüm noktası oldu. Bu zaferle Petronas ve Bardas doğu sınırlarını güvence altına aldılar, Bizans devletini güçlendirdiler ve 10. yüzyıl Bizans fetihlerine zemin hazırladılar.[1][15] Bizans tarihçileri, muzaffer generalin zaferinden sonra uzun süre hayatta kalmadığını eklerler. Dönemin bir yazarı tarafından yazılan Hagiografi, Petronas'ın ruhani babası Aziz Antonios ile aynı gün, Arap ordularını bozguna uğrattıktan iki yıl ve iki ay sonra öldüğünü iddia eder. Taş lahdinin, ablası İmparatoriçe Theodora ve yeğenlerinin karşısına yerleştirildiği Gastria Manastırı'na gömüldü.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b c d e f g PmbZ, s. 564.
- ^ a b Whittow 1996, s. 154.
- ^ a b c d e ODB, "Petronas" (P. A. Hollingsworth), ss. 1644–1645.
- ^ ODB, "Theophobos" (P. A. Hollingsworth, A. Cutler), ss. 2067–2068.
- ^ Treadgold 1997, s. 446.
- ^ Whittow 1996, ss. 154-155.
- ^ Treadgold 1997, ss. 446-447.
- ^ Treadgold 1997, ss. 447-450.
- ^ Jenkins 1987, s. 160.
- ^ Treadgold 1997, s. 450.
- ^ Jenkins 1987, ss. 160-161.
- ^ Treadgold 1997, ss. 450-451.
- ^ Jenkins 1987, s. 162.
- ^ Treadgold 1997, s. 453.
- ^ a b Whittow 1996, s. 311.
- Genel
- Jenkins, Romilly James Heald (1987). Byzantium: The Imperial Centuries, AD 610–1071 (İngilizce). Toronto: University of Toronto Press. ISBN 0-8020-6667-4. 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
- Whittow, Mark (1996). The Making of Byzantium, 600-1025 (İngilizce). Berkeley and Los Angeles, Kaliforniya: University of California Press. ISBN 978-0-520-20496-6.
- Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2000). "Petronas". Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit: 1. Abteilung (641–867), Band 3: Leon (# 4271) – Placentius (# 6265) (Almanca). Berlin ve Boston: De Gruyter. ss. 564–566. ISBN 978-3-11-016673-6.