Orta ve Doğu Avrupa'da antikomünist direniş

II. Dünya Savaşı'nın ardından Orta ve Doğu Avrupa'daki Sovyet işgallerine karşı bir takım antikomünist isyanlar ve direniş hareketleri patlak verdi. Bu isyanlar, Sovyetler Birliği ve uydu devletleri tarafından bastırıldı. Önemli isyanlar ve direniş hareketleri şunlardır:

Ukrayna İsyan Ordusu 1956'da yenilene kadar savaştı;
Sovyet karşıtı Macaristan Ayaklanması, 1956'da gerçekleşti. Bu makaledeki diğer hareketlerin aksine bu ayaklanma sosyalizm ve komünizme karşı değil, Sovyetler Birliği'nin Macaristan üzerindeki egemenliğine karşıydı; Macar komünistleri ayaklanmanın liderleri arasındaydı ve ayaklanma sırasında Ulusal Muhafızlar'ın komutanı Béla Király, ayaklanmanın işçi sınıfı tarafından çıkarıldığından bahsetti ve devrimci işçi konseylerini vurguladı.^[1]
Baltık devletlerinde "Orman Kardeşleri" olarak bilinen partizanlar, 1960'ların başlarında yenilene kadar bir gerilla savaşı yürüttü.
Rumen antikomünist direniş hareketi, 1962 veya 1968'de yenilene kadar savaştı.
Polonya'da "lanetli askerler", 1963'te yenilene kadar savaştı
Bulgaristan'da Goryani hareketi, 1960'ların başlarında yenilene kadar savaştı.
Hırvatistan'da "Haçlılar" olarak bilinen aşırı milliyetçi isyancılar, 1950'lerin başlarında yenilene kadar savaştı.
Sırbistan'da Çetnikler, 1950'lerin başlarında yenilene kadar savaştı.
Belarus'ta Kara Kediler, 1950'lerin başında yenilene kadar savaştı.
Rusya'da daha sonra bir SS birliği haline getirilen Nazi işbirlikçisi bir milis olan Kaminski Tugayı'nın eski üyeleri ve Lokot Özerkliği'nin destekçileri, RONA'yı bir partizan hareketine dönüştürüp 1951'e kadar savaştı.^[2]^[3]

Polonya[değiştir | kaynağı değiştir]

"Lanetli askerler" (Lehçe: Żołnierze wyklęci), II. Dünya Savaşı'nın son evrelerinde ve sonrasında kurulan çeşitli Polonyalı direniş örgütlerine verilen isimdir. II. Dünya Savaşı'nın yeraltı direniş hareketlerinin eski üyeleri tarafından kurulan bu örgütler, 1950'lerin ortalarına kadar Polonya'nın Sovyet yanlısı hükümetine karşı mücadele etti. Direnişin tarihçesi ve eylemleri tartışmalıdır, direniş hareketi antisemitizm ve toplu katliamlar ile suçlanmıştır.^[4]^[5]

Bu antikomünist örgütlerin çoğu, 1940'ların sonları veya 1950'lerde eylemlerine son verdi. Ancak bilinen son lanetli asker Józef Franczak, Sovyetlerin Polonya'yı işgalinin neredeyse 20 yıl ardından, 1963'te bir pusuda öldürüldü.^[6]

Baltık devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Orman Kardeşleri (Estonca: metsavennad, Letonca: meža brāļi, Litvanca: miško broliai), II. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında üç Baltık devletinin Sovyet işgaline karşı gerilla savaşı yürüten Estonyalı, Letonyalı ve Litvanyalı partizanlara verilen ortak isimdi.^[7] Sovyet Ordusu, Baltık devletlerini 1940-41'de ve kısa süreli Alman işgalinin ardından 1944-45'te yeniden işgal etti. Savaş sonrası yıllarda Stalinist baskı arttığında bu ülkelerin 50.000 sakini, sık ormanlara sahip taşrayı doğal bir sığınak ve Sovyetlere karşı silahlı direniş için bir üs olarak kullandı.

Direniş grupları boyut ve içerik açısından değişkendi; bu gruplar temel olarak öz savunma için silahlı bireysel hareket eden gerillalardan önemli boyuttaki Sovyet güçlerini savaşta angaje edebilecek büyük, iyi örgütlenmiş gruplara kadar uzanıyordu.

Romanya[değiştir | kaynağı değiştir]

1940'ların sonlarından 1950'lerin ortalarına kadar Romanya'daki komünist yönetime karşı mücadele eden bir silahlı direniş hareketi mevcuttu, izole bireysel savaşçılar ise 1960'ların başlarına kadar yaygındı. Direniş örgütleri çoğunlukla Karpat Dağları'nda faaliyet gösteriyordu, ancak Kuzey Dobruca'da da bir direniş hareketi ortaya çıkmıştı. Silahlı direniş, komünist rejime karşı en örgütlü direniş yöntemiydi. 1989'da Nikolay Çavuşesku'nun devrilmesinin ardından Securitate arşivlerinin gizliliğinin kaldırılması ile antikomünist silahlı direniş hakkındaki detaylar halka açıldı.^[8]

Faşist aktivist ve Făgăraș'taki direniş hareketinin lideri Ion Gavrilă Ogoranu

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Batı ihaneti

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Király, Béla. 30 лет Венгерской революции 14 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Macar Devrimi'nin 30. yılı] (Rusça).
^ Çuyev, Sergey (2004). Проклятые солдаты [Lanetli askerler] (Rusça). Eksmo. ISBN 9785699059706. Отдельные очаги сопротивления на Брянщине продолжали партизанскую войну до 1951 года, постепенно вырождаясь в бандгруппы <...> В бою с одной из таких групп при задержании её главаря был тяжело ранен начальник Комаричского отделения госбезопасности капитан Ковалёв. [Bryansk bölgesindeki bireysel direniş cepleri, partizan savaşını 1951 yılına kadar sürdürdü ve yavaş yavaş haydut gruplarına dönüştü (...) Bu gruplardan biriyle yapılan bir savaşta liderleri yakalandığında, Komariçski devlet güvenlik departmanı başkanı Yüzbaşı Kovalev ağır yaralandı.]
^ Gribkov, İvan (2008). Хозяин брянских лесов [Bryansk ormanlarının sahibi] (Rusça). Moskova. ISBN 9785880670734. Действуя мелкими разрозненными группами, повстанцы, тем не менее, причиняют серьезное беспокойство советским властям. <...> Однако изолированное от внешних сил повстанчество постепенно вырождается в бандитизм. Последняя крупная банда, действовавшая несколько лет, была ликвидирована в 1951 г. в деревне Лагеревка («Финляндия»). [Küçük, izole gruplar halinde hareket eden isyancılar yine de Sovyet yetkililerinde ciddi endişelere neden oldu. (...) Ancak dış güçlerden izole edilen isyan, giderek eşkıyalığa dönüştü. Birkaç yıl faaliyet gösteren son büyük çete 1951 yılında Lagerevka köyünde (Finlandiya) tasfiye edildi.]
^ Engelking-Boni, Barbara. Zagłada żydów:pamięć narodowa a pisanie historii w Polsce i we Francji [Yahudi holokostu: Polonya ve Fransa'da ulusal hafıza ve tarih yazımı] (Lehçe). s. 195.
^ Pilawski, Krzysztof (6 Mart 2011). "Kto zapłaci za zbrodnie podziemia?" [Yeraltının suçlarının hesabını kim ödeyecek?]. Tygodnik Przegląd (Lehçe). 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2024.
^ „Lalek” ostatni partyzant Rzeczypospolitej 25 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Cumhuriyet'in son partizanı "Lalek"] (Lehçe)
^ Buttar, Prit (2013). Between Giants, the Battle for the Baltics in World War II [Devler Arasında, II. Dünya Savaşı'nda Baltıklar Savaşı] (İngilizce). Osprey Publishing. ISBN 9781780961637.
^ Ogoranu, Ion Gavrilă. Brazii se frâng dar nu se îndoiesc, [Ağaçlar kırılır, ama bükülmez] (Rumence). 2. cilt, Marineasa Yayınevi, Tamışvar, 2001

[1] Király, Béla. 30 лет Венгерской революции 14 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Macar Devrimi'nin 30. yılı] (Rusça).

[2] Çuyev, Sergey (2004). Проклятые солдаты [Lanetli askerler] (Rusça). Eksmo. ISBN 9785699059706. Отдельные очаги сопротивления на Брянщине продолжали партизанскую войну до 1951 года, постепенно вырождаясь в бандгруппы <...> В бою с одной из таких групп при задержании её главаря был тяжело ранен начальник Комаричского отделения госбезопасности капитан Ковалёв. [Bryansk bölgesindeki bireysel direniş cepleri, partizan savaşını 1951 yılına kadar sürdürdü ve yavaş yavaş haydut gruplarına dönüştü (...) Bu gruplardan biriyle yapılan bir savaşta liderleri yakalandığında, Komariçski devlet güvenlik departmanı başkanı Yüzbaşı Kovalev ağır yaralandı.]

[3] Gribkov, İvan (2008). Хозяин брянских лесов [Bryansk ormanlarının sahibi] (Rusça). Moskova. ISBN 9785880670734. Действуя мелкими разрозненными группами, повстанцы, тем не менее, причиняют серьезное беспокойство советским властям. <...> Однако изолированное от внешних сил повстанчество постепенно вырождается в бандитизм. Последняя крупная банда, действовавшая несколько лет, была ликвидирована в 1951 г. в деревне Лагеревка («Финляндия»). [Küçük, izole gruplar halinde hareket eden isyancılar yine de Sovyet yetkililerinde ciddi endişelere neden oldu. (...) Ancak dış güçlerden izole edilen isyan, giderek eşkıyalığa dönüştü. Birkaç yıl faaliyet gösteren son büyük çete 1951 yılında Lagerevka köyünde (Finlandiya) tasfiye edildi.]

[4] Engelking-Boni, Barbara. Zagłada żydów:pamięć narodowa a pisanie historii w Polsce i we Francji [Yahudi holokostu: Polonya ve Fransa'da ulusal hafıza ve tarih yazımı] (Lehçe). s. 195.

[5] Pilawski, Krzysztof (6 Mart 2011). "Kto zapłaci za zbrodnie podziemia?" [Yeraltının suçlarının hesabını kim ödeyecek?]. Tygodnik Przegląd (Lehçe). 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2024.

[6] „Lalek” ostatni partyzant Rzeczypospolitej 25 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Cumhuriyet'in son partizanı "Lalek"] (Lehçe)

[7] Buttar, Prit (2013). Between Giants, the Battle for the Baltics in World War II [Devler Arasında, II. Dünya Savaşı'nda Baltıklar Savaşı] (İngilizce). Osprey Publishing. ISBN 9781780961637.

[8] Ogoranu, Ion Gavrilă. Brazii se frâng dar nu se îndoiesc, [Ağaçlar kırılır, ama bükülmez] (Rumence). 2. cilt, Marineasa Yayınevi, Tamışvar, 2001

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]