Nazarbayev kişi kültü

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Müzesi'nde yer alan bir tablo

Nazarbayev kişi kültü, politik ve medya ortamında Kazakistan'ın kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in siyasi ve sosyolojik imajını dünyadaki diğer liderlerin kişilik kültüyle ilgili fikirlerle benzer şekilde oluşturulmuş bir kişilik kültüdür.

Ortaya çıkması[değiştir | kaynağı değiştir]

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan'ın kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in hayatını anlatan pek çok belgesel ve film çekilmiştir. Onlardan birisi de 2011 yapımı Çocukluk Çağımın Gökyüzü'dür. Filmde Nazarbayev'in çocukluğu anlatılmaktadır.

Ayrıca aynı yılın Aralık ayında Kazakistan Parlamentosu Senato Genel Kurulu tarafından resmi tatil günleriyle ilgili değişiklikler yapıldı. Bunun sonucunda Nazarbayev'in ülkenin gelişmesi için bulunduğu girişimlerin anlatılması ve üstün başarıların kutlanması amacıyla 1 Aralık Kurucu Devlet Başkanı Günü ilan edildi.[1]

Nursultan Nazarbayev'in Ankara'da bulunan heykeli

Anıtlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Astana'da bulunan bir kitap mağazası

Kazakistan'ın Almatı,[2] Astana[3] gibi şehirlerinde; Ukrayna,[4] Türkiye ve Kırgızistan gibi ülkelerde de çeşitli anıt heykeller yer almaktadır. Ancak Taldıkorgan'daki anıt[5] 2022 Kazakistan protestoları sırasında yıkılmıştır.[6] Türkiye'deki heykel, Nursultan Nazarbayev'in Kazakistan'ın başkenti Nur-Sultan'da 8 Ekim 2009'da Mustafa Kemal Atatürk heykelinin açılışını yapmasına karşılık olarak 2010'da Ankara'da açıldı.[7][8]

Adının verilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Nazarbayev'in adı Kazakistan'da ve diğer ülkelerde çeşitli yerlere adı verilmiştir.

Genel başkanı olduğu Nur Otan partisi, Nurbank, internet portalı nur.kz kurumlara, Türkiye'nin Gebze, Ürdün, Tataristan, Çeçenistan ve İnguşetya'da bulunan bazı sokaklara ve Çeçenistan'da bir liseye,[9] Kırgızistan ve Kazakistan'da bazı parklara Nursultan Nazarbayev adı verilmiştir.[10]

28 Ağustos 2004'teki cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Kazakistan Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı Müzesi açıldı. Bu müzede bağımsız Kazakistan devletinin inşası sürecinde Nazarbayev'in yaşamını ve rolünü anlatmaktadır. Ayrıca ilk başkanın onuruna Astana'da Nazarbayev Merkezi, yirmi okula ve ülkenin ana üniversitesine (Nazarbayev Üniversitesi) adı verildi.

20 Mart 2019'da cumhurbaşkanlığı görevinden istifa eden Nazarbayev'in yerine Kasım Cömert Tokayev geçti. Yemin töreninde Tokayev, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Meclisi'ne başkent Astana'nın adının Nur-Sultan olarak değiştirilmesini önermesi sonucu şehrin adı Nur-Sultan olarak değiştirildi.[11]

Ayrıca Astana Uluslararası Havalimanı'nın günümüzdeki adı Nursultan Nazarbayev Uluslararası Havalimanı'dır.

Ulusun lideri[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel kurul toplantısında konuşan Amzibek Zholshibekov, cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'e yaşam boyu ulus lideri statüsü verilmesini önerdi.

12 Mayıs 2010'da, Kazakistan Parlamentosu'nun alt meclisi olan Meclis milletvekilleri oy birliğiyle, Cumhurbaşkanı Nazarbayev'e ulus lideri statüsü veren yasayı kabul etti. Ayrıca bu yasa ilk cumhurbaşkanına hakaret cezasını da içermektedir.[12][13]

13 Mayıs 2010'da, Parlamento Senatosu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'e “ulusun lideri” statüsü veren yasal değişiklikleri onayladı.[14] Aynı yılın 3 Haziran günü ise Nazarbayev bu yasa taslağını imzalamayı reddetti, ancak yine de veto etmedi.[15] Kazakistan mevzuatına göre, cumhurbaşkanı tarafından imzalanmayan ancak meclise iade edilmeyen bir yasa, cumhurbaşkanının imzasını aldıktan 30 gün sonra çalışmaya başlar. Böylece, 14 Haziran 2010'dan itibaren Nursultan Nazarbayev, Ulusun Lideri ilan edildi.[16]

Kişilik kültüne karşı protestolar[değiştir | kaynağı değiştir]

2007'den 2008'e kadar sokak mitinglerinde konuşan bir parodi monarşist hareketi "Nur-Otar" ortaya çıktı. Bu hareket Nazarbayev’in kişilik kültüyle alay etti. Hareketin adı iktidar partisi Nur Otan ile uyumludur ve Kazakça'ya “Kutsal Sürü” olarak çevrilmiştir.[17]

3 Şubat 2009'da Almatı'daki Nur Otan partisinin ofisinin önünde bir grup genç Nazarbayev kültünün yayılmasını protesto etti.[18]

Ukrayna Komünist Partisi temsilcileri 16 Aralık 2013'te Dneprodzerzhinsk'teki Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in büstünün kaldırılması için imza kampanyası başlattı.

2022 Kazakistan protestoları sırasında Nazarbayev'in Taldıkorgan'daki heykeli "İhtiyar git!" sloganı atan göstericiler tarafından yıkıldı.[19][20] Aynı yılın Eylül ayı içerisinde de Nur-Sultan olan başkentin adı yeniden Astana oldu.[21]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  6. ^ "Protesters tear down monument to Kazakhstan's first president — report". TASS. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. 
  7. ^ https://www.turksoy.org/tr/news/2010/06/10/nursultan_nazarbayev_aniti_turkiyenin_kalbi_ankarada_acildi [yalın URL]
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2013. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020. 
  19. ^ O'Connor, Tom (5 Ocak 2022). "Kazakhstan president asks Russia-led military alliance for help amid protests". Newsweek (İngilizce). 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022. 
  20. ^ Hopkins, Valerie; Nechepurenko, Ivan (5 Ocak 2022). "Kazakh Protesters Burn Government Offices as Unrest Sweeps Country". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 5 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2022. 
  21. ^ "Kazakistan'ın başkentinin adı yeniden Astana oldu". Anadolu Ajansı. 17 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nazarbayev_kişi_kültü&oldid=31397137" sayfasından alınmıştır