Mavi Vatan
Mavi Vatan, Türkiye Cumhuriyeti'nin Karadeniz, Akdeniz ve Ege'de ilan ettiği deniz yetki alanlarını (karasuları, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge) kapsayan doktrin.[1]
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
1947 yılında dönemin ABD Başkanı Truman, ABD’nin batısında yapılacak petrol arama ve çıkarma işlemleri için kıta sahanlığı olarak adlandırılan, ülkelerin deniz yetkilerini tanımlayarak denizlerin de ülkelerin bir parçası olduğunu kabul eden bir anlayışı ortaya attı.[2] 1958'de, Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmesi ile resmîleşen kıta sahanlığı kavramı[3] Mavi Vatan doktrininin zeminini hazırladı.[4]
2 Mart 2004’te BM’ye verilen nota ile Türkiye, bazı batı bölgelerinde egemenlik hakları olduğunu ilk kez iddia etti. BM’ye verilen 4 Ekim 2005 tarihli notada ise 32o 16’’ 18’ ila 28o Doğu boylamı arasında, 34o Kuzey enleminin kuzeyinde kalan deniz alanlarının kendi kıta sahanlığı olduğu ve 28o Doğu boylamının batısında, Ege Denizi’ndeki Türkiye ile Yunanistan kıta sahanlığı sınırının Akdeniz’e ulaştığı noktaya kadar uzanacağı bildirildi ve 2006’da Türk Deniz Kuvvetleri bölgede Akdeniz Kalkanı Harekâtı’nı başlattı.[5] Mavi Vatan kavramı, ilk defa 14 Haziran 2006 tarihinde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nda düzenlenen Karadeniz ve Deniz Güvenliği konulu sempozyumda Cem Gürdeniz tarafından ortaya atıldı.[1][6] Cihat Yaycı'nın geliştirilmesinde katkı sağladığı kavram 2010'da Cihat Yaycı'nın Temel Deniz Hukuku adlı kitabında kayda geçirildi. Mavi Vatan, 2015 yılı sonrasında Türkiye’nin deniz alanlarında askeri güce dayalı strateji yürütmesinde etkin rol oynadı[6] ve 2019'da, Türkiye tarihinde ilk defa eş zamanlı olarak Karadeniz, Ege ve Akdeniz'de Mavi Vatan Tatbikatı yapıldı.[7][8]
Türkiye-Libya MEB anlaşması[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye ile Libya arasında gerçekleşen deniz yetki alanlarının sınırlandırılması anlaşması, Mavi Vatan doktrinin somut adımlarından biridir.[4] Anlaşmanın kilit isimlerinden olan Cihat Yaycı 18 Mayıs 2020 tarihinde görevinden istifa etmiştir.
27 Kasım 2019 tarihinde, Türkiye hükümeti ile Libya hükümeti arasında Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin mutabakat muhtırası İstanbul’da imzalandı ve Türkiye’de, 7195 sayılı kanunla uygun bulundu. 7 Aralık 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanarak iç hukukta yürürlüğe girdi. Libya’da ise 6 Aralık 2019’da onaylanarak Libya iç hukukunda yürürlüğe girdi. BM’ye bildirilmesiyle dünyaya ilan edilen bu anlaşma sayesinde Libya ile Türkiye denizden komşu oldu.[5]
Önemli isimler[değiştir | kaynağı değiştir]
Cihat Yaycı[değiştir | kaynağı değiştir]
Mavi Vatan terimini doktrin haline getiren, disiplinler arası bir çalışma ile literatürde yerine almasını sağlayan doktrini yazan kişidir. Ayrıca konu ile ilgili birden fazla makale ve kitabı mevcuttur. Bugün bilinen mevcut Mavi Vatan haritasını çizen kişi Tümamiral Cihat Yaycı'dır.[9][10] Çalışmalarına devam eden Yaycı'nın, Türk DEGS adında bir araştırma merkezi vardır.
Cem Gürdeniz[değiştir | kaynağı değiştir]
Mavi Vatan kavramını ilk kez kullan isim Cem Gürdeniz'dir. Cem Gürdeniz, Atatürk'ün Çanakkale Savaşı sırasında söylediği "Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum." sözünü örnek göstererek ana vatan savunmasının Mavi Vatan'da başlaması gerektiğini savunmaktadır.[11][12]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "Neden Mavi Vatan?". aydinlik.com.tr. 23 Mart 2013. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Scharf, Michael P., (Ed.) (2013), "The Truman Proclamation on the Continental Shelf", Customary International Law in Times of Fundamental Change: Recognizing Grotian Moments, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 107-122, ISBN 978-1-107-03523-2, 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Kasım 2020
- ^ "1958 CENEVRE DENİZ HUKUKU SÖZLEŞMELERİ : KITA SAHANLIĞI SÖZLEŞMESİ". www.turkishgreek.org. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2020.
- ^ a b "Mavi Vatan Kavramı ve Önemi". Mavi Vatan. 17 Ağustos 2020. 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2020.
- ^ a b Yaycı, Cihat (1 Ocak 2020). "Türkiye-Libya Arasında İmzalanan Münhasır Ekonomik Bölge Andlaşmasının Sonuç ve Etkileri". Kriter Dergi. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2020.
- ^ a b "Mavi Vatan ne demek? Mavi Vatan nedir? İşte Mavi Vatan'ın ortaya çıkışıyla ilgili bilgiler". Hürriyet. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2020.
- ^ "'Mavi Vatan'daki dev tatbikat göz kamaştırdı". Anadolu Ajansı. 7 Mart 2019. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020.
- ^ "T.D.K.K. Basın Duyurusu". Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı. 25 Şubat 2019. 17 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019.
- ^ "Mavi Vatan nasıl doğdu? Doktrinin mimarları Cem Gürdeniz ve Cihat Yaycı anlatıyor". BBC News Türkçe. 7 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2021.
- ^ "Libya Türkiye'nin Denizden Komşusudur". www.kitapyurdu.com. 29 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2021.
- ^ EDSBILISIM (18 Mart 2021). "18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Zaferi: Emperyalizme denizde atılan büyük tokat". VeryansınTV. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ "Mavi Vatan - Sanal Savunma". www.sanalsavunma.com. 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.