Macaristan'da siyaset
Macaristan'da siyaset, parlamenter temsili demokratik cumhuriyet şeklinde işlemektedir. Çok-partili bir sistem bulunmaktadır. Başbakan, hükümetin başıdır ve sistemde etkili bir role sahiptir. Cumhurbaşkanı ise devlet başkanı sıfatı ile büyük ölçüde sembolik bir konuma sahiptir.
Yürütme yetkisi hükümet tarafından kullanılır. Yasama yetkisi hem hükümete hem de parlamentoya verilmiştir. Hükümet, 2010'dan bu yana muhafazakar Fidesz partisinin kontrolündedir. Fidesz'in yükselişi ülkedeki parti sistemini ve idari işleyişi büyük ölçüde etkilemiştir.[1][2] En büyük üç muhalefet Demokratik Koalisyon (DK), Momentum ve Jobbik partileridir. Parlamentoda az sayıda temsilcileri olan küçük muhalefet partileri de vardır. Yargı teorik olarak yürütme ve yasama organlarından bağımsızdır ancak pratikte, iktidardaki Fidesz partisinden güçlü bir şekilde etkilenmektedir.[3][4]
Bağımsız bir devlet olan Macaristan, 2004 yılından bu yana Avrupa Birliği üyesidir. 1949-1989 arası sosyalist cumhuriyet olan Macaristan 1989'dan bu yana liberal demokratik sistemde işleyen parlamenter bir cumhuriyettir. Yasama yetkisi, 199 üyeden oluşan tek meclisli Ulusal Meclis tarafından kullanılır. Meclisi üyeleri dört yılda bir seçilirler.
Macaristan demokrasisi ile ilgili tartışmalar artmaktadır. Çeşitli araştırma kurumları Macaristan'ı "kusurlu demokrasi olarak değerlendirirken[5] bu konuda yıllık raporlarıyla demokrasi endeksi geliştiren Freedom House, 7 üzerinden 3,96 puanıyla artık Macaristan'ı demokrasi olarak görmemektedir.[6]
Nisan 2022 seçimlerinde Başbakan Viktor Orbán üst üste dördüncü seçimini kazanarak görevde kaldı. Partisi Fidesz parlamentoda üçte iki çoğunluk elde etmiştir.[7]
1949'dan 2011'e kadar yürürlükte olan anayasa, Fidesz'in mecliste büyük çoğunluğu elde etmesi sonrası değiştirilmiş ve yeni anayasa 2012'de yürürlüğe girmiştir.
Yürütme[değiştir | kaynağı değiştir]
Her beş yılda bir Meclis tarafından seçilen cumhurbaşkanının rolü büyük ölçüde törenseldir, ancak isim olarak ordunun başkomutanıdır. Yetkileri arasında görevlendirilecek olan başbakanı belirlemek de vardır. Cumhurbaşkanı, mevcut cumhurbaşkanın tavsiyesi ile aday gösterilip milletvekillerinin oy çokluğuyla seçilir. Başkanın ölmesi, istifa etmesi veya herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi durumunda, Millet Meclisi başkanı cumhurbaşkanı vekili olur.
İkinci Dünya Savaşı sonrası Federal Almanya Cumhuriyeti'nin Temel Yasasına dayanan Macaristan Anayasası uyarınca başbakan, Alman federal şansölyesinin yetkilerine benzer şekilde, Kabine bakanlarını seçerken yürütme organında lider bir role sahiptir ve onları görevden alma konusunda yetkiliydi.
1949-1989 arasında ise Macar Halk Cumhuriyeti'nin yürütme organı Bakanlar Kurulu tarafından temsil ediliyordu.
Yasama[değiştir | kaynağı değiştir]
Tek meclisli, 199 üyeli Ulusal Meclis ( Országgyűlés ) devlet otoritesinin en yüksek organıdır. Başbakanın yönlendirdiği mevzuat sürecini başlatır ve onaylar. Üyeleri dört yıllığına seçilir. Seçim barajı %5'tir ancak bu, tek sandalyeli seçim bölgeleri için değil, yalnızca çok sandalyeli seçim bölgeleri ve telafi koltukları için geçerlidir. Seçimler için katılım oranı zorunluluğu yoktur.
Siyasi partiler ve seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]
Macar siyasi sisteminde 2020'lerde güncel olarak iki ana grup vardır; bunlardan ilki, sağcı FIDESZ-KDNP koalisyonu uzun süredir iktidardadır. Bunun karşısında son seçimde Macaristan İçin Birlik adıyla kurulan 6 partili bir grup vardır. Bunlar düşünsel konumu itibarıyla merkezden sola doğru bir sırayla Demokratik Koalisyon, MSZP, Jobbik, Dialogue, LMP- Yeşiller, Momentum partileridir. Ayrıca ÚVNP, Liberaller, New Start, MMM hareketi, 99M hareketi gibi ortak hareket eden partiler ve oluşumlar da vardır. Bu iki koalisyonun içinde yer almayan aşırı sağcı Mi Hazánk Mozgalom (Vatan Hareketimiz) ve yerleşik siyasetle dalga geçen Magyar Kétfarkú Kutya Párt (Macar İki Kuyruklu Köpek Partisi) adlı küçük partiler de bulunmaktadır. Macar kilisesi büyük oranda siyasetle iç içedir.
2022 Genel Seçim Sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 2022 Macaristan parlamento seçimleri
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Parti | Parti listesi | Seçim bölgesi | Toplam Koltuklar |
+/– | |||||
| Oylar | % | Koltuklar | Oylar | % | Koltuklar | ||||
| Fidesz – KDNP | 3.060.706 | 54.13 | 48 | 2.823.419 | 52.80 | 87 | 135 | +2 | |
| Macaristan İçin Birlik | 1.947.331 | 34.44 | 38 | 1.983.708 | 37.09 | 19 | 57 | –8 | |
| Vatan Hareketimiz | 332.487 | 5.88 | 6 | 307.064 | 5.74 | 0 | 6 | Yeni | |
| Macar İki Kuyruklu Köpek Partisi | 185.052 | 3.27 | 0 | 126.648 | 2.37 | 0 | 0 | 0 | |
| Çözüm Hareketi | 58.929 | 1.04 | 0 | 64.341 | 1.20 | 0 | 0 | Yeni | |
| Normal Yaşam Partisi | 39.720 | 0.70 | 0 | 31.495 | 0,59 | 0 | 0 | Yeni | |
| Almanların Ulusal Özerk Yönetimi | 24.630 | 0,44 | 1 | 1 | 0 | ||||
| Hırvatların Ulusal Özerk Yönetimi | 1.760 | 0,03 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Slovakların Ulusal Özerk Yönetimi | 1.208 | 0,02 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Rusinlerin Ulusal Özyönetimi | 645 | 0,01 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Romenlerin Ulusal Özerk Yönetimi | 526 | 0,01 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Sırpların Ulusal Özerk Yönetimi | 418 | 0,01 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Ukraynalıların Ulusal Özerk Yönetimi | 396 | 0,01 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Polonyalıların Ulusal Özyönetimi | 281 | 0,00 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Yunanlıların Ulusal Özerk Yönetimi | 232 | 0,00 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Slovenların Ulusal Özyönetimi | 219 | 0,00 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Ermenilerin Ulusal Özerk Yönetimi | 163 | 0,00 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Bulgarların Ulusal Özyönetimi | 157 | 0,00 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Sol İttifak ( ISZOMM – MMP ) | 8.678 | 0.16 | 0 | 0 | Yeni | ||||
| Gerçek Demokrat Parti | 989 | 0,02 | 0 | 0 | Yeni | ||||
| Toplumsal Tepki | 521 | 0,01 | 0 | 0 | Yeni | ||||
| Partimiz – IMA | 326 | 0,01 | 0 | 0 | Yeni | ||||
| Yeşiller Partisi | 208 | 0,00 | 0 | 0 | Yeni | ||||
| Macar Yoksulları ve İşçileri Demokratik Örgütü | 177 | 0,00 | 0 | 0 | Yeni | ||||
| Macar Liberal Partisi | 152 | 0,00 | 0 | 0 | 0 | ||||
| Toplam | 5.654.860 | 100.00 | 93 | 5.347.726 | 100.00 | 106 | 199 | 0 | |
| Geçerli oylar | 5.654.860 | 99.00 | |||||||
| Geçersiz/boş oylar | 57.065 | 1.00 | |||||||
| toplam oy | 5.711.925 | 100.00 | |||||||
| Kayıtlı seçmenler/katılım | 8.215.304 | 69.53 | |||||||
| Kaynak: Ulusal Seçim Komisyonu,[8] Ulusal Seçim Komisyonu | |||||||||
Yargı[değiştir | kaynağı değiştir]
On beş üyeli bir Anayasa Mahkemesi, anayasaya aykırılık gerekçesiyle mevzuata itiraz etme yetkisine sahiptir. Üyeler on iki yıllık bir süre için seçilirler. 2012 sonrası yasal değişiklikler içinde Anayasa Mahkemesi'in rolü azalmış ve yasama ve yürütme organıyla bağları artmıştır girmiştir. İktidar koalisyonunu eleştirenler ve bağımsız insan hakları STK'ları, Macar hükümetinin Anayasa Mahkemesi'nin bu haliyle çoğunlukla hükümet çıkarlarını meşrulaştırmaya hizmet ettiğini ve hukukun üstünlüğü ve insan haklarının demokratik savunucusu olarak asıl amacını kaybettiğini iddia etmektedir.[9]
Bir diğer yüksek yargı organı, Curia adı verilen Macaristan Yüksek Mahkemesi'nin başkanı ve onun yönettiği Macar medeni ve ceza hukuk sistemi, Yürütme Organından tamamen bağımsızdır.
Macaristan'ın yüksek başsavcısı yürütme organından tamamen bağımsızdır ancak onun statüsü de tartışılmaktadır.
Macaristan'da sivil, azınlık, eğitim ve ekolojik hakları korumak için çeşitli ombudsmanlık ofisleri bulunmaktadır. Bu birimler 2003'ten bu yana yasal olarak bağlayıcı kararlar verme yetkisine sahiptirler.
Finans[değiştir | kaynağı değiştir]
Merkez bankası olan Macar Ulusal Bankası 1990-2004 yılları arasında tamamen kendi kendini yönetiyordu, ancak Kasım 2004'te yürürlüğe giren yeni yasa, yürütme organına belirli atama hakları verdi..
İdari bölümler[değiştir | kaynağı değiştir]
Macaristan 19 il, 23 kentsel ilçeye bölünmüştür. Bu 19 il dışında kalan başkent Budapeşte'nin ayrı bir statüsü vardır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Robert Laszlo (23 Temmuz 2021). "Macaristan'da olası bir demokratik dönüşümün sosyopolitik gereksinimleri | Heinrich Böll Stiftung | Niwêneriya Tirkiyeyê". tr.boell.org. 28 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023.
- ^ Bayramoğlu, Reyhan (31 Ağustos 2023). "Rekabetçi Otoriter Rejim Örneği Olarak Viktor Orban Siyaseti ve Avrupa Birliği'ne Yansımaları". Journal of International Relations and Political Science Studies (8): 81-97. ISSN 2792-0984.
- ^ "Hungary: Status of the Hungarian Judiciary – Legal Changes have to Guarantee the Independence of Judiciary in Hungary". 30 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023.
- ^ H. İ. Bayar (2012). "Macaristan Parlamentosu'nda Yasama ve Denetim". Yasama Dergisi.
- ^ "Democracy Index 2020". Economist Intelligence Unit (İngilizce). 3 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021.
- ^ "Hungary: Nations in Transit 2020". FreedomHouse.org (İngilizce). 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2021.
- ^ Dougall, David Mac; Palfi, Rita (3 Nisan 2022). "Key Takeaways as Viktor Orbán Wins Fourth Consecutive Term". Euronews (İngilizce). 5 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022.
- ^ "Nemzeti Választási Iroda - Országgyűlési Választás 2022" [National Electoral Commission - Election of National Assembly Representatives 2022] (in Hungarian). 16 April 2022. Archived from the original on 22 April 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2023.
