Macaristan İçin Birlik
Macaristan İçin Birlik, Macaristan'da iktidardaki Fidesz'e karşı 2022 parlamento seçimlerinde yarışmak üzere farklı siyasi partiler tarafından kurulmuş bir ittifaktır. İttifak yaklaşık 2 milyon oy alsa da bu seçimde iktidar olamamıştır.[1][2][3]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
İşbirliği ihtiyacı[değiştir | kaynağı değiştir]
Macaristan'da 2010'dan bu yana iktidarda olan Viktor Orban liderliğindeki Fidesz'i iktidardan indirmek, Birlik'in temel motivasyonunu oluşturmaktadır. Bunun için gerekli güç birliği ihtiyacı, 2014 yılında yürürlüğe giren son seçim sisteminin özelliklerinden, muhalefet partilerinin çeşitliliğinden ve seçmen davranışının oyun teorisi niteliğinden kaynaklanmıştır:
- 2011'de yasal hale gelen ve 2014 seçimlerinden itibaren uygulamaya konulan tek turlu, çoğulcu oylama sistemi, en çok desteklenen bölge adayını parlamentoya seçerken, desteği aslında %50'nin altında olsa bile, diğer adaylar bireysel olarak daha az oy alırsa, bu kişilere destek sağlıyordu. Bu durum Birleşik Krallık'ta da aynıdır, ancak Macaristan'da seçim sistemi ve seçim bölgeleri iktidar gücü tarafından oluşturulmuştur ve pek çok kişi, bölgelerin kendi lehlerine seçim bölgelerine bir taraf lehine müdahale anlamına gelen stratejik taksimat (gerrymandering) olduğunu düşünmektedir.
- Sağcı iktidar partilerinin birliği (Fidesz-KDNP) ve muhalefet partilerinin çokluğu nedeniyle ve muhalefet koordinasyonu olmadığı için, seçmenler partiler arasında bölünmüş durumdadır. Dolayısıyla oy güçleri aynı seviyeye ulaşamamaktadır.
- Muhalefet partileri, oyun teorisinden bilinen ortak malların trajedisiyle karşı karşıyadır; çünkü tek başlarına bencil çıkarlarının peşinde koşarlarsa, bir hükümet kuramasalar bile parlamentoya girme ve ayakta kalma olasılıkları daha yüksektir ve işbirliği içinde "bencil bir oyuncunun davranışı doğal olarak başkalarının da benzer davranışlar sergilemesini gerektirir".
Závecz Research'ün genel müdürü Tibor Závecz'e göre, öncekinden daha yakın biçimde işbirliği yapabilirse muhalefet ile Fidesz arasında seçimde yakın bir yarış geçmesine yönelik veriler ve muhalif seçmende bu yönde isteklilik vardır. Fidesz'in parti listesindeki büyük avantajı ancak birleştirici muhalefetin potansiyeliyle bir karşı çıkışa sahne olabilirdi. Temmuz 2020'de yapılan bir ankete göre muhalefet seçmenlerinin %87'si ortak adayı desteklerken, %83'ü de ortak listeyi destekledi.[4]
Birlik'in Kuruluşu ve Amacı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuruluş aşamasında rol alan kurucu partiler, Macar Sosyalist Partisi, Demokratik Koalisyon, Daha İyi Bir Macaristan Hareketi (Jobbik), LMP – Macaristan Yeşiller Partisi, Macaristan için Diyalog ve Momentum Hareketi idi.[5]
İttifakın amacı, 106 ayrı seçim bölgesinin her birinde Fidesz-KDNP'nin adayına karşı bir aday göstererek, olası başarı durumunda, ortak kabul edilen program ve ilkeler temelinde birlikte yönetmekti.[6]
Amaç partiler arasındaki farklılıkları ortadan kaldırmak olmadığı için muhalefet partilerinin tamamen birleşmeleri beklenmese de, yalnızca hükümet değişikliği değil, aynı zamanda "farklılıkların tartışılabileceği ve yönetilebileceği kalıcı, yaşanabilir bir Macaristan yaratmak" isteği bu ittifakı kurmuştu.[7][8][9]
Birlik içindeki tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]
İttifak yoluyla daha yakın işbirliği olsa da taraflar arasındaki tartışmalar da artmıştır. Uzman kadrolar, arka plandaki kurumlar ve bunları çalıştıran parti birimleri arasında yakın işbirliği sağlanarak, mali kaynakların ve iletişim faaliyetlerinin koordinasyonunu gerektiren ortak bir program ihtiyacı oluşmuştu.[7]
106 ayrı adayın seçimi, ortak veya ayrı listeler meselesi, ortak başbakan adayının nasıl seçileceği konularında ciddi tartışmaların yaşanması bekleniyordu ve bu da gerçekleşti. İttifak çeşitli fikirlerden doğdu; bazı taraflar tam işbirliğini destekledi ancak Jobbik başkanı Péter Jakab, MSZP-DK-Dialogue ve Jobbik-Momentum-LMP listesi olmak üzere iki tür listeden bahsetti.[10] Jakab, kırsal köylerde 2010'dan önce iktidara gelen politikacılara oy vermeyeceğini söylediği için iki listeye ihtiyacı olduğunu söyledi. Bu konuda 2020 yılı sonuna kadar ortak bir karar alınması bekleniyordu.[4] Ortak adaylar, parti tercihi ne olursa olsun desteklendi ve ortak listedeki her partinin sempatizanları arasında farklılıklar vardı. Ancak Political Capital'den bir uzmana göre, Orbán karşıtı seçmenler tek bir zayıf seçeneğe sahip olsalar bile en nihayetinde en çekici parti gruplarını seçebildikleri için daha iyi hareket edebilirlerdi.[4]
Ön seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]
Parti başkanları, ülkenin çıkarları doğrultusunda ortak bir program oluşturma konusunda anlaştılar ve müzakerelere ek olarak bireysel adayların seçimi için ön seçimin meşruluğu konusunda anlaştılar.[6] Yalnızca bireysel ortak adaylar değil, aynı zamanda ortak başbakan adayının kim olacağı da ön seçim tarafından belirlenecekti.[11]
Ön seçimlerin ilk turu 18-28 Eylül 2021, ikinci turu 10-16 Ekim 2021 tarihlerinde yapıldı ve Macaristan'ın siyasi tarihindeki ilk ön seçim oldu. Katılımcı muhalefet partilerinin ortak adayı olacak 106 aday bu seçimlerle belirlendi.
Partili olmayan aday Péter Márki-Zay, Birlik'in başbakan adayı seçildi.
Listelerin seçimi[değiştir | kaynağı değiştir]
MSZP, LMP, Momentum ve Macaristan İçin Diyalog gibi bazı katılımcı partiler, Birlik ortak listesinin adaylarının tam listesinin açıklanmasından önce, ortak liste için tercih ettikleri adayların listesini sunmuşlardı.[12]
2022 seçim sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]
Muhalefetin kurduğu Birlik 2022 seçimlerini kaybetti.[1][2]
Bazı analistler Jobbik seçmenlerinin çoğunluğunun Birlik yerine Fidesz veya Jobbik'ten ayrılarak kurulan Vatan Hareketimiz partisine oy verdiğini iddia etti.[13][14] Márki-Zay bu değerlendirmeyi paylaşarak, birleşik muhalefetin Jobbik seçmenlerinin "üçte ikisini" kaybetmiş olabileceğini kabul etti.[15] Diğer muhalefet liderleri yenilgilerini nasıl değerlendirecekleri konusunda anlaşamadılar ve karşılıklı çeşitli suçlamalar yaşandı.
Birleşim[değiştir | kaynağı değiştir]
Macaristan için Birlik aşağıdaki siyasi parti ve kuruluşlardan oluşur:
Ana partiler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Parti | Kısaltma | Ana ideoloji | Lider(ler) |
|---|---|---|---|
| Macar Sosyalist Partisi | MSZP | Sosyal demokrasi | Bertalan Toth Ágnes Kunhalmi |
| Demokratik Koalisyon | DK | Sosyal liberalizm | Ferenc Gyurcsány |
| LMP – Macaristan'ın Yeşiller Partisi | LMP | Yeşil liberalizm | Máté Kanász-Nagy Erzsébet Schmuck |
| Diyalog – Yeşiller Partisi | PM | Yeşil siyaset | Gergely Karacsony Timea Szabó |
| Momentum Hareketi | MM | Liberalizm | Anna Donáth |
Destekleyici taraflar[değiştir | kaynağı değiştir]
| Parti | Kısaltma | Ana ideoloji | Lider(ler) |
|---|---|---|---|
| Macar Liberal Partisi (Magyar Liberális Párt) | MLP | Liberalizm | Anett Bősz |
| Yeni Dünya Halk Partisi (Új Világ Néppárt) | ÜVNP | József Pálinkás | |
| Yeni başlangıç (Új Kezdet) | UK | Muhafazakar liberalizm | Krisztina Hohn |
Organizasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]
| Organizasyon | Kısaltma | İdeoloji | Önder |
|---|---|---|---|
| Herkesin Macaristan Hareketi (Mindenki Magyarországa Mozgalom) | MMM | Liberal muhafazakarlık | Péter Márki-Zay |
| 99 Hareketi | 99M | İlerlemecilik | Gergely Karacsony |
| Kıvılcım Hareketi | Szikra | Demokratik sosyalizm, yeşil siyaset | Kolektif liderlik |
Eski partiler[değiştir | kaynağı değiştir]
| Parti | Kısaltma | Ana ideoloji | Lider(ler) | |
|---|---|---|---|---|
| style="background-color:Şablon:Jobbik (2020)/meta/color;" width=10px | " | | Jobbik | Jobbik | muhafazakarlık | Márton Gyöngyösi |
Seçim sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]
Ulusal Meclis[değiştir | kaynağı değiştir]
| Seçim | Lider | Seçim bölgesi | Parti listesi | Koltuklar | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Oylar | % | Oylar | % | |||
| 2022 | Péter Márki-Zay | 1.983.708 | 36,90 (#2) | 1.947.331 | 34.44 (#2) | 57/199 |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Clinch, Matt (3 Nisan 2022). "Prime Minister Viktor Orban declares victory in Hungary election". CNBC (İngilizce). 3 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2022.
- ^ a b Szakacs, Gergely (3 Nisan 2022). "Orban on track for crushing victory as Ukraine war solidifies support". Reuters (İngilizce). 4 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Macaristan Genel Seçimi'ni Orban'ın partisi Fidesz kazandı". euronews. 3 Nisan 2022. 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2023.
- ^ a b c "Orbán elleni csodafegyvert talált az ellenzék?". hvg.hu. 14 Ağustos 2020. 13 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020.
- ^ "Macaristan'da kritik seçim: 6 partili ittifak Başbakan Orban'a karşı". tr.euronews.com. 3 Nisan 2022. 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2023.
- ^ a b "Minden választókerületben közös jelöltet indít az ellenzék a Fidesz ellen 2022-ben". index.hu. 13 Ağustos 2020. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020.
- ^ a b "Lakner az ellenzéki összefogásról: komoly vizsga lesz a közös jelöltek kiválasztása". hvg.hu. 15 Ağustos 2020. 3 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2020.
- ^ Oğur, Yıldıray (19 Aralık 2022). "Masa yumruklayarak seçim kazanılır mı? - Yıldıray Oğur". KARAR. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2023.
- ^ Küçük, T. S. "İttifak tartışmalarına farklı bir bakış: Macaristan modeli (27 Mart 2022)". dokuz8haber.net. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2023.
- ^ "A 22-es választás csapdái" (Macarca). 12 Şubat 2020. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- ^ "Közös miniszterelnök-jelöltet állít az ellenzék 2022-ben". 24.hu (Macarca). 16 Kasım 2020. 3 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2021.
- ^ "Ungár Péter vezeti az LMP ellenzéki listán belüli listáját". telex (Macarca). 12 Aralık 2021. 15 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2021.
- ^ Laszlo, R. "Muhalefetin oyunun azalmasının nedeni kuvvetle muhtemel Jobbik seçmenleriydi (27 Nisan 2022)". tr.boell.org. 6 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2023.
- ^ "A Jobbik szavazói hiányozhattak leginkább az ellenzéki együttműködés mögül". Political Capital. 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.
- ^ Presinsky, Judit; Cseke, Balázs (4 Nisan 2022). "Márki-Zay Péter: A baloldali szavazók megvoltak dekára, a jobbikosok kétharmada elveszett". 4 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.