Mürzsteg Antlaşması
.JPG)
Mürzsteg Anlaşması, 2 Ekim 1903 tarihinde Mürzsteg Av Köşkü'nde imzalanmış olup, Rusya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu tarafından Osmanlı İmparatorluğu'na iletilen ortak bir memorandumdur, Selanik, Kosova ve Manastır vilayetlerinde bir dizi siyasi reform önerdi. Bu reformların amacı, İç Makedon Devrimci Örgütü tarafından tehdit edilen Osmanlı devletinin bütünlüğünü korumak ve aynı zamanda bu devlet altında yaşayan Hıristiyanlara daha fazla hak sağlamaktı. Osmanlı İmparatorluğu 24 Kasım'da önerilen reformları kabul etti.[1]Avrupa'da bir Osmanlı vilayeti olan Makedonya, 20. yüzyılın başlarında Makedonya Mücadelesi denen Yunan ve Slav milliyetçilik sorunları ile boğuşmaktaydı.
1902 baharında, Makedonya'yı ele geçirme peşindeki, Osmanlı vasal devleti Bulgaristan, Rusya ile askeri bir anlaşma imzaladı.[2] Sonbaharın sonlarında, Birleşik Krallık ve Fransa tarafından desteklenen Rusya, Osmanlılara Makedonya "vilayetleri" için siyasi reformlar önerdi. 8 Aralık'ta Osmanlı sultanı II.Abdülhamid, reformların çoğunu uygulayan bir kararname imzaladı. Şubat 1903'te yeni Rus dışişleri bakanı Vladimir Lamsdorf, Viyana'yı ziyaret etti ve Makedonya reformlarına ilişkin "Viyana Programı" olarak adlandırılan programı imzaladı. Program, Aralık ayındaki Osmanlı kararnamesiyle büyük ölçüde aynıydı. Mürzsteg'de yeni bir anlaşmanın hemen provoke edilmesi, 2 Ağustos'ta patlak veren İlinden İsyanı ile oldu. Ayaklanmanın hızla bastırılmasıyla Viyana Programı ölü doğdu. Eylül ayında Rus Çarı II. Nikolay, Avusturya-Macaristan İmparatoru Franz Joseph'i Avusturya'nın Mürzsteg kentindeki kalesinde ziyaret etti. İki hükümdar, Makedonya "vilayetlerinde" idare, yargı ve yerel zaptiye (jandarma) reformunu denetlemek üzere bir Rus ve bir Avusturya-Macaristan sivil temsilcisinin atanmasını öngören, Viyana Programı ile büyük ölçüde aynı olan yeni bir memoranduma imza attılar. Tüm bu kurumlarda Hıristiyanlar da yer alacaktı. Abdülhamid'in Kasım ayında öneriyi kabul etmesinden sonra, Rusya N. Demerik adında birini, Avusturya ise G. Müller adında birini temsilci olarak atadı.Çalışmalarına 1904 yılı başlarında Makedonya Umumi Müfettişliğinde, Hüseyin Hilmi Paşa yönetiminde başladılar. Mürzsteg programı kapsamında her Büyük Güç, her vilayetteki jandarma reformundan sorumlu Osmanlı yetkilisine bir danışman atadı. Avusturya-Macaristan Üsküp Sancağı'na, Rusya Selanik Sancağı'na, Fransa Serez Sancağı'na ve İngiltere Drama Sancağı'na birer danışman atadı.[1] Öte yandan Makedonya'daki Bulgarların yaşadığı topraklarda Avusturya ve Rusya tarafından daha önce atanmış ajan siviller ile birlikte bölgenin maliyesinin düzenli bir şekilde işlemesini kontrol edilmesine yönelik Uluslarası mali komisyon kurularak mali kontrol de öngörülmüştür. Osmanlı devleti buna karşı çıkmış diplomatik süreç bu yönden tıkanmış bunun üzerine 26 Kasım 1905'te Midilli, 5 Aralık 1905'te Limni adaları İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya başta olmak üzere 5 büyük devlet donanmasının işgaline uğramış ancak Osmanlı devletinin şartları kabulü ile işgal sonlandırılabilmiştir.[3]
Rus-Japon Savaşı'ndaki (1904-05) yenilginin ardından Rusya Balkanlar'daki nüfuzunun çoğunu kaybetti. Avusturya-Macaristan 1907'de yargı reformlarını desteklemeyi reddetti ve Osmanlı yetkilileri mali reformlara direndi. 1908'de padişah, Mitroviça'dan Selanik'e Avusturya-Macaristan'ın lehine olan ve Mürzsteg Anlaşması'nı ihlal eden bir demiryolu inşasını onayladı.Bu şekilde Avusturya Macaristan Osmanlı yanına çekildi. Kısaca jandarma reformu dışında, Mürzsteg'in programının çok az somut etkisi oldu. 1908 yılında Rusya ve Birleşik Krallık arasındaki Britanya-Rusya Antantı, 1908 yılında Reval, Livonya'da yapılan bir toplantıda Makedonya için yeni reform planlarının ortaya çıkmasına neden oldu, ancak aynı yıl gerçekleşen Jön Türk Devrimi ile bunların uygulanmasını engellenmiştir. Osmanlı hükümetinin Mayıs 1909'da Makedonya'daki Uluslararası Mali Kontrol Komisyonu'nu kapatmasıyla anlaşma resmen iptal edildi.[1][4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Atıflar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Gerd 2014, ss. 12-14.
- ^ Helmreich & Black 1937.
- ^ Ünver, Metin (2020). "Zorlayıcı Diplomasinin İzleri: Osmanlı Devleti'nin Makedonya'da Uluslararası Bir Mali Kontrol Mekanizması Kabul Etmeye Zorlanması (1905)". Tarih Dergisi. 71 (1). İstanbul Üniversitesi. ss. 360,361,389-399. doi:10.26650/TurkJHist.2020.018. 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023.
- ^ Gerd,Lora; Russian Policy in the Orthodox East: The Patriarchate of Constantinople (1878–1914), De Gruyter,2014,s.12-14
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Akhund, Nadine (2009). "Muslim Representation in the Three Ottoman vilayets of Macedonia: Administration and Military Power (1878–1908)". Journal of Muslim Minority Affairs. 29 (4): 443-54. doi:10.1080/13602000903411358.
- Brooks, Julian (2014). Managing Macedonia: British Statecraft, Intervention, and 'Proto-peacekeeping' in Ottoman Macedonia, 1902–1905 (PhD thesis). Simon Fraser University.
- Gerd, Lora (2014). Russian Policy in the Orthodox East: The Patriarchate of Constantinople (1878–1914). De Gruyter.
- Helmreich, E. C.; Black, C. E. (1937). "The Russo-Bulgarian Military Convention of 1902". Journal of Modern History. 9 (4): 471-82. doi:10.1086/243466.