Kizlyar Kuşatması (Temmuz 1785)
| Kızlyar Kuşatması (Temmuz 1785) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kizlyar kalesi | |||||||
43°51′K 46°43′D / 43.850°K 46.717°D
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Rus İmparatorluğu |
| ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 İvan Veşnyakov |
 İmam Mansur Dol Mudarov | ||||||
Temmuz 1785'teki Kizlyar Kuşatması, Rus İmparatorluğu ile Şeyh Mansur'un güçleri arasındaki ikinci büyük çatışmaydı. Çerkes ve Çeçenler, Kuzey Kafkasya'da Rusya'nın ekonomik merkezi olan Kızlyar kalesini ele geçirmeyi umuyorlardı. Kuşatma başarısız oldu, ancak Karginsk ele geçirildi ve Rus ordusu ağır kayıplar verdi, Kafkasyalılar ganimet ele geçirdi.[1][2]
Kızlyar Kalesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Alman seyyah Johann Anton Güldenstädt'ın Kızlyar kalesini böyle tanımladı: [2]
“Kızlyar şehri ve kalesi, Borozdinskaya'nın dokuz mil aşağısında, Terek'in sol kıyısında, Borozda Nehri'ni solunda tutarak yoluna devam ettiği yerde bulunmaktadır. ... Birkaç ev kütüklerden inşa edilmiştir, ancak ahşap eksikliği nedeniyle evlerin çoğu ham ve yanmış tuğlalardan yapılmıştır. Evlerin çoğu ince direklerden ve kil ile karıştırılmış kesilmiş samanlardan yapılmış, çatının yapıldığı çamur kulübelerdir. Evlerin çoğu ince direklerden ve kil ile karıştırılmış kesilmiş samanlardan yapılmış, çatının yapıldığı çamur kulübelerdir. İçleri oldukça alçaktır. Yağışlı havalarda evlerin hem toprağı hem de kaplaması yumuşayıp tuzla kaplandığından, Terek boyunca yukarıda bahsedilen şekilde yapılan konutlar ne sağlam ne de sağlıklıdır. Tahta çok çabuk çürür ve tuzla seyreltilen tuğlalar o kadar gevşer ki parmaklara sürtünür.”
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
1784'te Çeçenistan'da karizmatik bir köy imamı olan İmam Mansur, vaaz ve hutbelerinde tüm Kuzey Kafkasyalıların birleşerek Rusya'ya karşı çıkmaları gerektiğini söylemeye başladı.[3] İmam Mansur kısa sürede bir ordu topladı, bu dönemde diğer Kafkas halklarına mektuplar yazdı.[3] Çerkesler zaten 1763'ten beri Rusya'ya karşı savaşıyorlardı ve Mansur'un ordusuna katıldılar.[1][4]
1785 yazı boyunca İmam Mansur'un ordusunda, Sunja Muharebesi zaferinin bıraktığı bir moral vardı. İmam, popülerliğini arttırdıkça çeşitli Kafkasya halklarına daha fazla mektup yazdı. Bu mektuplar Kabardey Çerkesleri ve Dağıstanlılar arasında karşılık buldu, pek çok Kafkasyalı, imamın vaazlarını dinlemek için bizzat yanına geldi. İmam Mansur vaazlarına devam etti.[2]
Rusya'ya karşı isyan giderek Çeçenya, Kabardey ve Dağıstan'a yayıldı. Mansur'un ordusuna daha fazla yeni gönüllü katıldı, giderek daha fazla prens ve hükümdar, Kızlyar'a karşı yürütülen seferde ona katılma arzusunu dile getirdi. Kafkas hattındaki tüm tahkimatlar arasında Kızlyar en büyük stratejik öneme sahipti. Rus kalelerinin en eskisi olan bu kale, Kuzey Kafkasya, Transkafkasya ve Rusya arasında bir bağlantı noktasıydı. Kızlyar, tüm Kuzey Kafkasya'nın başlıca idari ve ekonomik merkeziydi.[2] İmam, Kızyar'ı alarak Kuzey Kafkasya ile Astrahan arasındaki bağlantıyı kesmeyi ve dolayısıyla Rusya ile Kafkasya arasındaki ana yolu kapatmayı umuyordu.[2]
Karginsk'e Saldırı[değiştir | kaynağı değiştir]
14 Temmuz'da Mansur'un güçleri Kızlyar'a 8 kilometre uzaklıktaki Karginsk tabyasına doğru ilerledi. Kafkasyalıların ilk birkaç saldırısı püskürtüldü, ancak Kafkasyalılar birkaç büyük yangın başlattılar, bu yangın barut deposuna ulaştı ve bunun sonucunda tüm tabya, savunucularıyla birlikte havaya uçtu. Mansur'un savaşçıları kısa süre sonra tabyaya baskın düzenleyerek geri kalan Rus askerlerinin yanı sıra 4 topu da ele geçirdi. Böylece Karginsk ele geçirildi.[1][5] Bu Mansur'un Çeçenistan dışındaki ilk zaferiydi.[2][6][7][8]
Kuşatma[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaleye doğru ilerleyiş[değiştir | kaynağı değiştir]
Karginsk'deki zaferin motivasyonuyla Kafkasyalılar 15 Temmuz'da kaleye doğru ilerledi. Bu sırada kalede halk arasında panik yaşandı. Görgü tanıklarından biri olayı şöyle anlatıyor:[2]
"Görüntü çok üzücü. Korkmuş çocuklar çığlık attı, kadınlar ağladı ve ne yapacaklarını bilemediler. Gri saçlı yaşlı adamlar ailelerine hüzünlü bir şekilde baktılar, eşyalarını alıp sakladılar. Şehri korumanın mümkün olduğuna inanmayanların çoğu Astrahan bozkırlarına kaçtı..."
Aynı günün akşamı Kozaklar İmam Mansur'un ordusuyla buluşmak üzere gönderildi.Gece geçti ama ertesi gün halkı cesaretlendirmek için Rus ve Ermeni rahipler sokaklarda yürüdü, dualar okudu ve kalenin duvarlarına kutsal su serpti. Askerler yaklaşan savaşa hazırlanmaya başladılar ve kale duvarlarının üzerinde durdular.[2]Öğle saatlerinde Kafkas ordusu Terek Nehri'ni geçmeye başladı ve burada Kozak ordusu ile çatıştılar. Kozak ordusu ağır kayıplar verdi. Akşam Mansur'un güçleri nehri geçmişti ve kalenin duvarlarına saldırmak için harekete geçtiler. [2]
Ana Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]
Toplamda Mansur'un güçleri kaleye 5 büyük saldırı düzenledi ancak her seferinde kaleden gelen top ve tüfek ateşiyle püskürtüldü. 5. saldırı en acımasız olanıydı ve savaşın gidişatı Mansur'un lehine olmuş gibi görünüyordu. Saldırganlar bazı yerlerde kale duvarlarına bile tırmanmayı başardı. Rus tarafı son rezervlerini yavaş yavaş kaybediyordu, hatta siviller bile onlarla savaşmak için silaha sarıldı.[2][6]Şiddetli çatışma bir saatten fazla sürdü ve gecenin başlamasıyla birlikte Ruslar nihayet saldırıyı püskürtmeyi başardı ve Mansur'un ordusu kamplarına çekildi.[2][6][7]
Ertesi sabah erkenden Rus tarafı, önceki gün yaşanan şiddetli savaşın ardından Tomsk piyade alayıyla isyancıların kampına bir saldırı planladı. Alay aynı zamanda Mansur'un ordusunu kaleden uzaklaştırmakla da görevlendirildi. Bir meydanda sıraya giren alay, davul sesleri eşliğinde kale duvarlarını terk ederek isyancı kampına doğru ilerledi.[2] Mansur, kalan tüm gücünü Tomsk piyade alayını yenmeye odakladı. Mansur'un birliklerinin saldırısı 4 taraftan aynı anda gerçekleştirildi ve ağır kayıplar veren alay, kaleye geri çekilmek zorunda kaldı. Geri çekilme sırasında askerler düzenlerini korudular, bu da tüm alayın tamamen yok edilememesinin ana nedeniydi.[2]
Ertesi gün, yani 18 Temmuz'da Mansur, birliklerine Kızlyar'a ve saldırılarını durdurup kaleden uzaklaşmalarını emretti. Ordusunun henüz iyi tahkim edilmiş ve savunulan kalelere saldırma yeteneğine sahip olmadığını ve Kızlyar'a yapılacak daha fazla saldırının ağır kayıplara yol açabileceğini fark etti. Kızlyar'dan ayrıldıktan sonra, kendi memleketi Aldı'ya dönerken birliklerinin dinlenmeleri ve yenilenmeleri için evlerine dönmelerine izin verdi.[2]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Mansur daha sonra bir konuşma yaparak ordusunu Karginsk'in ele geçirilmesi ve Tomsk piyade alayının yenilgisinden dolayı tebrik etti. Mansur'un konuşması etkili oldu; Destekçilerinin neredeyse hiçbiri Kızlyar'dan çekilmeyi bir yenilgi olarak görmüyordu.
İmam Mansur hareketi yayılmaya devam etti. Rus yanlısı Endirey prensleri Kızlyar komutanı Veshnyakov'a bir mektupta şunları yazdı:[2][6]
“Halk itaatimizi terk etti; bizi köyden kovmak niyetindeler...”
Endirey halkının yaptığı toplantıda, bir hainin Şeyh Mansur'un planlarını Rus yetkililere ifşa etmesi halinde öldürüleceği ve mallarının yok edileceği kararlaştırıldı.[2]
Kafkasyalıların Kızlyar'ı alamamalarının ana sebebi ise özel teçhizat, silah ve en önemlisi tecrübe eksikliğiydi. [2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Alıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Oztas, Ahmet (2013). A Page from the History of the North Caucasus: Imam Mansur Ushurma. EHESS. ss. 1-14. 5 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q Мусаев 2007.
- ^ a b Aydın, Mustafa (2010). TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2023.
- ^ Николаевич, Карпухин Николай (2017). "Участие кабардинцев в движении под предводительством шейха Мансура". Историческая и социально-образовательная мысль. 9 (4-2): 24-30. 19 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
- ^ Office of the Prime Minister Ottoman Archives, HH, n °1305-A
- ^ a b c d Ибрагимов 2006.
- ^ a b Oztas 2013.
- ^ "Defense of the Karginsk Redoubt (in Russian)". 14 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Мусаев, Алаудин (2007). Шейх Мансур [Sheikh Mansur] (Rusça). ss. 33-34.
- Хасбулатов, А.И.; Гапуров, Ш.А.; Ахмадов, Ш.Б.; Багаев, М.Х.; Хизриев, Х.А.; Ахмадов, Я.З.; Исаев, С.А.; Бадаев, С.Э.С.; Ибрагимова, З.Х. (2006). Ибрагимов, М.М. (Ed.). История Чечни с древнейших времён до наших дней [History of Chechnya from the ancient times to the present day] (Rusça). Grozny: Книжное издательство. ss. 301-302. ISBN 978-5-98896-103-1.
- Oztas, Ahmet (2013). A Page from the History of the North Caucasus: Imam Mansur Ushurma. EHESS. ss. 1-14.