Kazakistan-Kırgızistan sınırı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kazakistan–Kırgızistan sınırı 1.212 kilometredir (753 mil). Özbekistan ile olan üçlü sınır noktasından Çin ile olan üçlü sınır noktasına kadardır.[1] Kırgızistan'ın başkenti Bişkek, bu sınırın 16 km (10m) güneyinde, Almatı (Kazakistan'ın en büyük şehri ve eski başkenti) ise sadece 29 km (18.4m) kuzeyinde kalmaktadır.

Kazakistan-Kırgızistan Haritası

Açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]

Sınır Ugam'daki Özbekistan'la olan üçlü sınır noktasının batısında başlar ve Taraz'ı ve Kırgız Ala Dağlarını geçip kuzeydoğu yönünde ilerler. Sınır daha sonra, Bişkek ve Tokmok'u geçmeden Çu Nehrini takip etmeden önce, Kara-Balta çevresinde bir yay izler. Kara-Bulak kasabası olan Chu'yu yakınlarında bırakır, doğuya doğru Issık Göl'ün kuzeyindeki Küngöy Ala dağları boyunca Çin ile olan üçlü sınır noktasına kadar ilerler.

Kazakistan'dan Tato'dan Aktobe'ye demiryolu, kısa bir süre sonra, iç sınırların ne olduğuna bakılmaksızın altyapının yapıldığı Sovyet döneminin bir mirası olan Kırgızistan'dan geçiyor.

Rusya, 19. yüzyılda, eskiden bağımsız olan Hokand ve Hive Hanlarını ve Buhara Emirliği'ni ekleyerek Orta Asya'yı ele geçirdi. Komünistler 1917'de iktidara gelip Sovyetler Birliği'ni kurduktan sonra, Orta Asya'yı Ulusal Bölgesel Sınırlandırma (UBS ya da İngilizce kısaltmayla NTD) olarak bilinen bir süreçte etnik temelli cumhuriyetlere bölmeye karar verildi. Bu, milliyetçiliğin nihai komünist topluma giden yolda gerekli bir adım olduğunu öne süren Komünist teorisi ile uyumluydu ve Stalin ulusun tanımını “ortak bir kültürde ortaya çıkan toprak, ekonomik yaşam ve psikolojik düzen ve ortak bir dil temelinde oluşturduğu, tarihsel olarak oluşmuş istikrarlı insan topluluğu” olarak vermiştir.

UBS genel olarak, Stalin'in, bölge üzerinde Sovyet hegemonyasını sürdürmek için Makyavelci bir teşebbüsle sakinlerini ayrı ayrı ülkelere yapay olarak böldüğü ve azınlıkları kasıtlı olarak içinde bırakmak için sınırları belirlediği böl ve yönet uygulaması olarak görülür. Böl ve yönet kapsamında Stalin, bölge üzerinde Sovyet hegemonyasını sürdürmek için Makyavelci bir teşebbüsle sakinlerini ayrı ayrı ülkelere yapay olarak bölmüş ve azınlıkları kasıtlı olarak içinde bırakmak için sınırları belirlemiştir.[2] Gerçekten de Sovyetler olası bir Pantürkist milliyetçiliği tehdidinden endişeliydi.[3] Bu hareket 1920'lerdeki Basmacı Hareketi ile örneklendirilir ve birincil kaynaklar tarafından bilgilendirilmiş yakın analizler genellikle ortaya konulandan çok daha nüanslı bir tablo ortaya koyar.[4][5][6]

Sovyetler etnik açıdan homojen cumhuriyetler yaratmayı hedefliyordu, ancak birçok alan etnik açıdan karışıktı (örneğin Fergana Vadisi) ve bazı halklara (Örneğin, karışık Tacik-Özbek Sart veya Amu Derya boyundaki Türkmen/Özbek kabileleri) 'doğru' bir etnik etiket atamak zor oldu.[7][8] Yerel ulusal seçkinler, çoğu durumda abartılan davalarını şiddetle savundu ve Sovyetler sık sık, aralarında hakemlik etmek zorunda kaldı; ayrıca, uzman bilgisi eksikliği ve bölgeye ilişkin doğru veya güncel etnografik verilerin yetersizliği nedeniyle engellendiler.[7][9] Dahası, UBS ayrıca ekonomik, coğrafi, tarımsal ve altyapısal meselelerle dikkate alınacak ve etnik köken sahiplerini sık sık gölgede bırakacağı 'uygun' yapılar yaratmayı hedeflemiştir.[10][11] Bu çelişkili amaçları genel bir milliyetçi çerçevede dengeleme çabası, son derece zor ve çoğu zaman imkânsız hale geldi ve bu durum sık kıvrımlı sınırların, çoklu yerleşim yerlerine ve kaçınılmaz olarak, “yanlış” cumhuriyette yaşamaya başlayan büyük azınlıkların yaratılmasının çizilmesine yol açtı. Ek olarak, Sovyetler hiçbir zaman bu sınırların bugün olduğu gibi uluslararası sınır haline gelmesini istememiştir.

Ulusal sınırlandırılmadan önceki Sovyet Orta Asyası (1922)

Etnik çizgiler boyunca UBS alanı 1920'lerin başlarında önerilmişti.[12][13] O zamanda Orta Asya, iki Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinden (ÖSSC) oluşuyordu: Birincisi Rusya SFSC ve Nisan 1918'de oluşturulan ve şu anda güney Kazakistan, Özbekistan ve Tacikistan'ın yanı sıra Türkmenistan'ın da kapsayan Türkistan ÖSSC. 26 Ağustos 1920'de, bugünün Kazakistan'ının kuzeyiyle kabaca çakışan bir bölgede oluşturulan Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (Kırgızistan ÖSSC) (bu sırada Kazaklar 'Kırgız' olarak anılıyordu. Şimdi Kırgızlar, Kazakların bir alt grubu dağda yaşayan 'Kara-Kırgız') olarak varsayılan. Kızıl Ordu'nun 1920'de devraldığı Buhara ve Harezm Halk Sovyet Cumhuriyeti'ne dönüştürdüğü Buhara Emirliği ve Hive Hanlığı'nın ardılı olan iki cumhuriyet vardı.[14]

25 Şubat 1924'te Sovyetler Birliği'nin Politbüro ve Merkez Komitesi, Orta Asya'da UBS ile ilerleneceğini açıkladı.[15][16] Süreç, Orta Asya Bürosu Özel Komitesi tarafından denetlenecekti ve bölgenin başlıca milletleri olan Kazaklar, Türkmenler ve Özbeklerin her biri için üç alt komite denetlenecek ve ardından işlerin son derece hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi varsayılıyordu.[17][18][19][20][21] Harezm ve Buhara Politbüro ve Merkez Komitelerini muhtemelen elinde tutmaya yönelik ilk plan vardı ancak, kendi Komünist Partilerinin çoğu kez sözlü muhalefeti üzerine 1924 yılının Nisan ayında bölmeye karar verildi, özellikle de Harezm Komünistleri, PMK'lerini yok etmek konusunda isteksizdiler ve o yılın temmuz ayında kendi dağılmalarına oy kullanmak için silahlı olmak zorundaydılar.[22]

Kazakistan–Kırgızistan sınırının oluşturulması, Kırgızların (daha sonra Kara-Kırgız olarak adlandırılacak) Kazaklardan (daha sonra 'Kırgız' olarak adlandırılacak) veya dağlık bölgelerde yaşayan sadece yarı göçebe olan Kazaklardan ayrı bir halk olup olmadığı konusundaki anlaşmazlıklarla engellenmiştir.[23] Kara-Kırgız'ın (Kırgızlar), Ekim 1924’te Rusya’nın SSR’inde Özerk Oblast’ın kurulmasını garanti edecek kadar farklı olduğuna ve sınırların modern Kırgızistan’la eşleşmesine karar verildi. 1925 yılı Mayıs'ında Kırgız Özerk Oblast değiştirildi, daha sonra 1926'da Kırgız ÖSSC oldu (Kazak ÖSSC'nin ilk adı olan Kırgız ÖSSC ile karıştırılmamalıdır), 1936'da ise Kırgız SSC oldu.[24]

Sınır, 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasını ve kurucu cumhuriyetlerin bağımsızlığını takiben uluslararası bir sınır haline geldi. İki ülke, 1990'larda ve 2000'lerde ortak sınırlarını, diğer eski Sovyet Orta Asya devletlerinin çoğunun aksine bir işbirliği ruhu içinde sınırlamak için çalışmaya başladı.[25] 2008 yılında yürürlüğe giren 15 Aralık 2001 tarihinde sınır anlaşması imzalandı ve müteakip yıllarda sınırın çizilmesi karara bağlandı.[26]

Sınır geçişleri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Aisha Bibi (KAZ) - Çongkapka (KGZ) (karayolu)[27]
  • Merke (KAZ) - Kara-Balta (KGZ) (karayolu ve demiryolu)[27]
  • Korday (KAZ) - Lugovoye / Akjol (KGZ) (karayolu)[27]
  • Khun Chi (KAZ) - Kara-Su (KGZ) (karayolu)[27]
  • Avtodorozhniy (KAZ) - Kenbulun (KGZ) (karayolu, sadece yerel halk)[27]
  • Kegen (KAZ) - Tüp (KGZ) (karayolu)[27]
  • Almatı (KAZ) – Chong-Sary-Oy (KGZ) (Ozerny Geçidi/Pereval Ozernyy üzerinden yol ve yürüyüş)[28]

Sınırın yakınındaki yerleşim birimleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kazakistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırgızistan[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ CIA World Factbook - Kyrgyzstan 
  2. ^ Bu suçlama, Orta Asya’nın genel gazeteciliği kapsamında neredeyse geleneksel bir bilgelik haline gelmek kadar yaygındı, Stalin’in kendisi sık sık sınırları çiziyordu; örneğin, The Guardian’daki Stourton, E., 2010 Kırgızistan: Stalin'in ölümcül mirası https: //www.theguardian.com/commentisfree/2010/jun/20/kyrgyzstan-stalins-deadly-legacy 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ; Zeforhan, P. Stratfor, 2010 için Kırgızistan Krizi ve Rus İkilemi https://worldview.stratfor.com/article/kyrgyzstan-crisis-and-russian-dilemma 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ; The Economist, 2010 Kırgızistan - Stalin'in Hasadı https://www.economist.com/briefing/2010/06/17/stalins-harvest?story_id=16377083 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ; Pillalamarri, Diplomat'ta A, 2016, Özbekistan'ın Tacik Trajedisi https://thediplomat.com/2016/09/09/ 19 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. the-tajik-tragedy-of-uzbekistan / ; Rashid, New York'ta Bir Kitap İncelemesi, 2010, Tacikistan - Gelecek Cihadi Kalesi? https://www.nybooks.com/daily/2010/11/29/tajikistan-next-jihadi-stronghold 26 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ; Schreck, C. Ulusal, 2010, Stalin, Kırgızistan katliamının çekirdeğinde, https://www.thenational.ae/world/asia/stalin-at-core- 30 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. of-rrgyzstan-carnage-1.548241
  3. ^ Bergne, Paul (2007) Tacikistan'ın Doğuşu: Ulusal Kimlik ve Cumhuriyetin Kökenleri, IB Taurus & Co Ltd, sf. 39-40
  4. ^ Haugen, Arne (2003) Orta Asya'da Ulusal Cumhuriyetlerin Kurulması, Palgrave Macmillan, ss. 24-5, 182-3
  5. ^ Halid, Adeeb (2015) Özbekistan'ın Yapılması: Erken SSCB'de Ulus, İmparatorluk ve Devrim, Cornell University Press, sf. 13
  6. ^ Edgar, Adrienne Lynn (2004) Kabile Ülkesi: Sovyet Türkmenistan'ın Yapımı, Princeton University Press, sf. 46
  7. ^ a b Bergne, Paul (2007) Tacikistan'ın Doğuşu: Ulusal Kimlik ve Cumhuriyetin Kökenleri, IB Taurus & Co Ltd, sf. 44-5
  8. ^ Edgar, Adrienne Lynn (2004) Kabile Ülkesi: Sovyet Türkmenistan'ın Yapımı, Princeton University Press, sf. 47
  9. ^ Edgar, Adrienne Lynn (2004) Kabile Ülkesi: Sovyet Türkmenistan'ın Yapımı, Princeton University Press, sf. 53
  10. ^ Bergne, Paul (2007) Tacikistan'ın Doğuşu: Ulusal Kimlik ve Cumhuriyetin Kökenleri, IB Taurus & Co Ltd, sf. 43-4
  11. ^ Starr, S. Frederick (ed.) (2011) Ferghana Vadisi - Orta Asya Routledge'in Kalbi, sf. 112
  12. ^ Bergne, Paul (2007) Tacikistan'ın Doğuşu: Ulusal Kimlik ve Cumhuriyetin Kökenleri, IB Taurus & Co Ltd, sf. 40-1
  13. ^ Starr, S. Frederick (ed.) (2011) Ferghana Vadisi - Orta Asya Routledge'in Kalbi, sf. 105
  14. ^ Bergne, Paul (2007) Tacikistan'ın Doğuşu: Ulusal Kimlik ve Cumhuriyetin Kökenleri, IB Taurus & Co Ltd, sf. 39
  15. ^ Edgar, Adrienne Lynn (2004) Kabile Ülkesi: Sovyet Türkmenistan'ın Yapımı, Princeton University Press, sf. 55
  16. ^ Bergne, Paul (2007) Tacikistan'ın Doğuşu: Ulusal Kimlik ve Cumhuriyetin Kökenleri, IB Taurus & Co Ltd, sf. 42
  17. ^ Edgar, Adrienne Lynn (2004) Kabile Ülkesi: Sovyet Türkmenistan'ın Yapımı, Princeton University Press, sf. 54
  18. ^ Edgar, Adrienne Lynn (2004) Kabile Ülkesi: Sovyet Türkmenistan'ın Yapımı, Princeton University Press, ss. 52-3
  19. ^ Bergne, Paul (2007) Tacikistan'ın Doğuşu: Ulusal Kimlik ve Cumhuriyetin Kökenleri, IB Taurus & Co Ltd, sf. 92
  20. ^ Starr, S. Frederick (ed.) (2011) Ferghana Vadisi - Orta Asya Routledge'in Kalbi, sf. 106
  21. ^ Halid, Adeeb (2015) Özbekistan'ın Yapılması: Erken SSCB'de Ulus, İmparatorluk ve Devrim, Cornell University Press, sf. 271-2
  22. ^ Edgar, Adrienne Lynn (2004) Kabile Ülkesi: Sovyet Türkmenistan'ın Yapımı, Princeton University Press, ss. 56-8
  23. ^ Haugen, Arne (2003) Orta Asya'da Ulusal Cumhuriyetlerin Kurulması, Palgrave Macmillan, sf. 168
  24. ^ Haugen, Arne (2003) Orta Asya'da Ulusal Cumhuriyetlerin Kurulması, Palgrave Macmillan, sf. 167
  25. ^ Ethnic/Territorial and Border Problems in Central Asia 
  26. ^ Kazakhstan MFA - Delimitation and Demarcation of State Border 
  27. ^ a b c d e f Caravanistan - Kyrgyzstan border crossings 
  28. ^ https://www.dangerousroads.org/asia/kazakhstan/6068-pereval 6 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. -ozernyy.html
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazakistan-Kırgızistan_sınırı&oldid=32557440" sayfasından alınmıştır