Kappadokia (thema)
| |||||||||||||||||||||
Kappadokia Theması (Yunanca: θέμα Καππαδοκίας) 9. yüzyılın başlarından 11. yüzyılın sonlarına kadar aynı adı taşıyan bölgenin güney bölümünü kapsayan bir Bizans İmparatorluğu theması (askeri-sivil vilayet).
Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Thema, Geç Antik Çağ Roma eyaleti Cappadocia Secunda'nın çoğunu ve Cappadocia Prima'nın bazı kısımlarını içeriyordu. 10. yüzyılın başlarında, kuzeybatısında kabaca Tuz Gölü ve Kırşehir hattı boyunca Bukellarion Theması vardır. Kuzeyde, Kızılırmak boyunca ve kuzeydoğuda Kayseri ve Rodentos kalesi yakınında Armeniakon Theması (daha sonra Harsianon); güneyde Toros Dağları ve Kilikya'da Hilâfet toprakları ve Thughur sınır bölgesi ile sınır ve doğuda Anatolikon Theması ile sınır, Likaonya boyunca Herakleia Cybistra bölgesinden Tuz Gölü'ne kadar uzanır.[1][2][3]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Arapların Küçük Asya'ya yönelik ana istila yolu olan Gülek Boğazı'nın hemen kuzeyinde yer alan Kapadokya bölgesi, kasabaları ve kaleleri düzenli olarak yağmalanmış ve bölge geniş çapta harap olmuş ve nüfus azalmış, tekrarlanan baskınlardan büyük zarar görmüştür.[1][4] Tyana, Herakleia Cybistra ve Faustinopolis şehirleri 9. yüzyılın başlarında Araplar tarafından yerle bir edilmişti ve Cybistra yeniden inşa edilmiş olsa da, diğer iki şehrin nüfusu sırasıyla Niğde ve Loulon kalelerine kaçtılar.[5]
Thema olmadan önce Anatolikon Theması'nın bir turma'sı (bölümü) idi. Arap tehdidine karşı koymak için ayrı bir sınır öncüsü (bir Kleisura) olarak ayrıldı ve sonunda tam bir themaya yükseltildi. İlk olarak 830'da bu şekilde kaydedilmiştir.[1][6][7] Müslüman coğrafyacılar İbn Hurdâzbih ve İbn'ül-Fakîh'e göre, bölge yirmiden fazla kasaba ve kale ile yoğun bir şekilde tahkim edilmişti ve 9. yüzyılda 4.000 kişilik bir garnizona sahipti.[1][8] Thema aynı zamanda, seferler sırasında thema orduları için toplanma noktaları olarak hizmet eden büyük kamplar olan en az üç imparatorluk Aplekton yeriydi: Aksaray, Kayseri ve Bathys Ryax.[9] Themanın Stratigos'u yeri muhtemelen Koron kalesi (modern Çömlekçi)[10] ve belki de daha sonraki bir aşamada Tyana idi, yıllık 20 pound altın maaş alıp ve genellikle protospatharios rütbesini ve birkaçı ise patrikios'luğa kadar yükseldiler.[11][12]
Arap akınları 9. yüzyılda sık sık devam etti ve bir Arap ordusu 833-879'da Gülek Boğazı'nın kuzey çıkışını koruyan kilit kalelerden biri olan Loulon'u işgal etti. Bizans'ın 863'teki Lalakaon Muharebesi'ndeki büyük zaferinden ve 872'de (ya da 878'de) Divriği'de Paulisyen devletinin yıkılmasından sonra, güvenlik durumu önemli ölçüde düzeldi, ancak bölge Arap akınlarının hedefi olmaya devam etti. 897'de bir Arap baskınıyla thema başkenti Koron bile yağmalandı.[5][13]
İmparator VI. Leon'un (h. 886-912) altında, doğu bölgesinin bir kısmı, Kayseri'nin içinde bulunduğu Nissa bandonu ve Kase turması, Harsianon themasına verildi. Buna karşılık, Kappadokia theması, Anatolikon ve Bukellarion themalarından gelen topraklarla birlikte kuzeybatıya Tuz Gölü bölgesine genişletildi ve yeni Kommata turmasının yedi banda'sını oluşturdu.[1][14][15]
934'te Malatya'nın düşüşü ve İoannis Kurkuas'ın fetihleri, themaya yönelik acil tehdidi ortadan kaldırdı. 10. yüzyılda, nüfustan arındırılmış bölgeye Ermeniler ve Süryani Hristiyanlar yerleşmiştir. Bir bütün olarak Kapadokya, geniş mülkleri, büyük serveti ve askeri prestiji merkezi imparatorluk hükûmetine ciddi bir meydan okuma oluşturan ve 10. yüzyılın ikinci yarısında ardışık isyanlara yol açan Anadolu askeri aristokrasisinin - özellikle Fokas ve Maleinos klanlarının - önemli bir güç üssü haline geldi.Büyük soyluların gücü, İmparator II. Basileios (h. 976-1025) döneminde mülklerine el konulmasıyla kırıldı.[1]
11. yüzyılın ilk yarısında geniş bir Ermeni yerleşimi meydana geldi ve bölgede ilk Selçuklu akınları başladı. 1050 ve sonraki yirmi yılda yoğunlaştı. 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Kapadokya'nın çoğu Selçuklular tarafından ele geçirildi. Bununla birlikte, bir "Kapadokya ve Choma'nın toparches", 1081 gibi geç bir tarihte ya Batı Kapadokya'nın bazı bölgelerinde Bizans kontrolünün devam ettiğini ya da sadece unvanın hayatta kaldığını ima etmektedir.[1]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b c d e f g ODB, "Cappadocia" (C. Foss), pp. 378–379.
- ^ Pertusi 1952, s. 121.
- ^ Gyftopoulou 2003, Chapter 2.
- ^ Treadgold 1995, s. 209.
- ^ a b Gyftopoulou 2003, Chapter 4.2.
- ^ McGeer, Nesbitt & Oikonomides 2001, s. 116.
- ^ Treadgold 1995, ss. 32, 65.
- ^ Pertusi 1952, ss. 120–121; Treadgold 1995, ss. 67, 130, 134.
- ^ Gyftopoulou 2003, Chapter 4.1.
- ^ Mitchell et al. 2012.
- ^ Pertusi 1952, s. 122.
- ^ Gyftopoulou 2003, Chapter 3.
- ^ Gyftopoulou 2003, Chapter 5.
- ^ Treadgold 1995, s. 77
- ^ Gyftopoulou 2003, Chapter 4.3.
- Genel
- Gyftopoulou, Sofia (8 Temmuz 2003). "Καππαδοκίας Θέμα". Encyclopaedia of the Hellenic World: Asia Minor. Athens, Greece: Foundation of the Hellenic World. 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
- Chapter 2 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chapter 3 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chapter 4.1 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chapter 4.2 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chapter 4.3 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Chapter 5 3 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Leveniotis, Georgios Athanasios (2007). Η πολιτική κατάρρευση του Βυζαντίου στην Ανατολή: το ανατολικό σύνορο και η κεντρική Μικρά Ασία κατά το β' ήμισυ του 11ου αι [Doğu'da Bizans'ın Siyasi Çöküşü: 11. Yüzyılın İkinci Yarısında Doğu Sınırı ve Orta Asya Küçük] (PhD thesis) (Yunanca). Aristotle University of Thessaloniki. doi:10.12681/eadd/19246. hdl:10442/hedi/19246.
- McGeer, Eric; Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nikolaos, (Ed.) (2001). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 4: The East. Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-282-X. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
- Mitchell, S.; Talbert, R.; Elliott, T.; Gillies, S. (2012). "[Koron]: a Pleiades place resource". Pleiades: A Gazetteer of Past Places. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012.
- Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (İtalyanca). Roma, İtalya: Biblioteca Apostolica Vaticana.
- Treadgold, Warren T. (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-3163-2. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
