Armeniakon
| |||||||||||||||||||||
Armeniakon Theması (Yunanca: Grekçe: Ἀρμενιακόν [θέμα], Armeniakon [thema]), daha doğrusu Armeniakların Theması (Yunanca: Grekçe: θέμα Ἀρμενιάκων, thema Armeniakōn) kuzeydoğu Küçük Asya'da (modern Türkiye) yer alan Bizans İmparatorluğu theması (askeri-sivil vilayet).
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Armeniakon Theması, 7. yüzyılın ortalarında Küçük Ermenistan ("Armenia Minor" olarak da bilinir) topraklarında kurulan dört orijinal themadan biriydi. 629'da İmparator Herakleios'un (h. 610-641) Pers seferleri sırasında bir "George, Armeniakon tourmarchēs" söz edilmesi[1] themanın bu kadar erken bir tarihte var olduğuna dayanak olabilir, ancak yazılı kaynaklarda ona yapılan ilk kesin atıf, 667/668 yılındaki general Saborios'un isyanı sırasındadır.[2] Daha sonra 717/718 tarihli bir mühürde bahsedilecektir.[3] Diğer themalar ile birlikte, İslam'ın yayılışı sırasında yaşanan feci yenilgilerin ardından eski Doğu Roma ordusunun sahra ordularından birinin kalıntılarından yaratıldı, muhtemelen 640'ların sonlarında süreç tamamlanmıştır.[4] Böylece magister militum per Armeniae ("Armeniaklar") geri çekilerek Pontus, Paflagonya ve Kapadokya alanlarını kapsayan bölgeye adını verdi.[5]
Themanın merkezi Amasya (Amasea) idi ve Anatolikon ve Thrakesion themaları ile beraber stratēgoi arasında birinci kademe arasında yer alan ve yılda 40 pound altın maaş alan bir stratēgos tarafından yönetiliyordu.[2] 9. yüzyılda yaklaşık 9.000 asker barındırıyor ve 17 kale ile çevriliydi. Bizans İmparatorluğu'nun Müslümanlarla olan kuzeydoğu sınırında yer alması ile beraber büyüklüğü ve stratejik önemi, valisini güçlü bir figür haline getirdi ve themanın güçleri 8. yüzyılda çeşitli isyanlara katıldı.[2] Sonuç olarak, 9. yüzyılda dağıldı: önce kleisoura olarak sonra tam bir thema olarak daha küçük Kappadokia ve Harsianon vilayetleri oluşturuldu, güney ve doğudaki sınır boyunca, yaklaşık 819'da, Paflagonya ve Haldia'nın kıyı themaları bölündü, ardından Koloneia bölgesi (ilk önce bir doux altında, 863 ile tam bir stratēgos altında) ayrıldı, bir Armeniakon yalnızca Batı Pontus'u kapsayan thema kaldı.[6][7]
Thema 11. yüzyılın sonlarına kadar Bizans'ın elinde kaldı. Ancak 1073 yılında, Bizans için korkunç sonuçlanan Malazgirt Meydan Muharebesi'nin ardından, Roussel de Bailleul komutasındaki Frenk paralı askerleri kontrolü ele geçirdiler ve Bizans otoritesi imparator I. Aleksios tarafından restore edilene kadar bölgeyi birkaç ay yönettiler.[8] Kısa bir süre sonra bölge Selçuklu Hanedanı tarafından ele geçirildi ve sadece birkaç kıyı kalesi ayakta kaldı. Komninos imparatorları, kıyı bölgelerini geri almayı başardılar, ancak Armeniakon Theması geri tekrar kurulmadı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ Haldon 1999, s. 315.
- ^ a b c ODB, "Armeniakon" (C. Foss), p. 177.
- ^ Ragia 2009, s. 217: "The inscriptions on the seals of the warehouses in the beginning of the 8th c. took the following forms: "the warehouse of Koloneia and Kamacha" (702-704), "of Koloneia, Kamacha and Armenia IV" (713-715), which finally became "of Koloneia and all the provinces of the Christ-loving Armeniakon" (717/8)." [Ragia, in footnote #78, is citing McGeer, Nesbitt & Oikonomides 2001, No. 65.1, 74.4, 22.27.]
- ^ Haldon 1997, ss. 214-216.
- ^ Haldon 1999, ss. 73, 112.
- ^ ODB, "Armeniakon" (C. Foss), p. 177; "Koloneia 1. Koloneia on the Lykos in interior Pontos" (C. Foss), p. 1138, "Paphlagonia" (C. Foss), p. 1579
- ^ Treadgold 1995, s. 31.
- ^ Haldon 1999, ss. 91-92, 269.
- Genel
- Gyftopoulou, Sofia (20 Mayıs 2003). "Arşivlenmiş kopya" Αρμενιάκων Θέμα. Encyclopedia of the Hellenic World: Asia Minor (Yunanca). Foundation of the Hellenic World. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2009.
- Haldon, John (1999). Warfare, State and Society in the Byzantine World, 565-1204 (İngilizce). Londra: UCL Press. ISBN 1-85728-495-X.
- Haldon, John (1997). Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture (İngilizce). Cambridge, Birleşik Krallık: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31917-1. 28 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Leveniotis, Georgios Athanasios (2007). Η πολιτική κατάρρευση του Βυζαντίου στην Ανατολή: το ανατολικό σύνορο και η κεντρική Μικρά Ασία κατά το β' ήμισυ του 11ου αι [The Political Collapse of Byzantium in the East: The Eastern Frontier and Central Asia Minor During the Second Half of the 11th Century] (PhD thesis) (Yunanca). Aristotle University of Thessaloniki. doi:10.12681/eadd/19246.
- McGeer, Eric; Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nikolaos, (Edl.) (2001). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 4: The East (İngilizce). Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-282-X. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020.
- Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (İtalyanca). Rome, Italy: Biblioteca Apostolica Vaticana.
- Ragia, Efi (2009). "The Geography of the Provincial Administration of the Byzantine Empire (ca 600-1200): I.1. The Apothekai of Asia Minor (7th-8th c.)". Byzantine Symmeikta. 19: 195-245. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2010.
- Treadgold, Warren T. (1995). Byzantium and Its Army, 284–1081 (İngilizce). Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-3163-2. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020.