Joseph Brodsky
| Josef Brodski | |
|---|---|
 Sergey Bermenyev tarafından 25/12/1995 tarihinde çekilen portresi. | |
| Doğum | Iosif Aleksandrovich Brodsky 24 Mayıs 1940 Leningrad, Sovyetler Birliği |
| Ölüm | 28 Ocak 1996 (55 yaşında) New York, Amerika Birleşik Devletleri |
| Meslek | Şair |
| Milliyet | Rus |
| Vatandaşlık | Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri |
| Önemli ödülleri | Nobel Edebiyat Ödülü (1987) |
Etkilendikleri | |
| İmza |  |
Josef Brodski (d. 24 Mayıs 1940, Leningrad (günümüz Sankt-Peterburg - ö. 28 Ocak 1996, New York), Rus ve Amerikalı şair ve deneme yazarıdır.
1940 yılında doğan Brodsky yazmaya henüz 18 yaşında başlamıştır. 1964 yılı Mart ayında, çalışmaları anti-Sovyet bulunduğu için 5 yıllığına Arkhangelsk'e gönderilmiştir ve Kasım 1965 yılına kadar burada kalmıştır. 1972 yılında sınır dışı edilip, kısa bir süre Viyana ve Londra'da kaldıktan sonra ABD'ye yerleşmiş ve 1977 yılında Amerikan vatandaşı olmuştur. 1987 yılında "Düşünce netliği ve şiirsel yoğunlukla dolu kapsayıcı yazarlığı için"[1] Nobel Edebiyat Ödülü kazanmıştır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]St. Petersburg`da Rus Yahudi bir aileden dünyaya gelmiştir. Annesi çevirmenlik babası ise Sovyet donanmasında fotografçılık yapmaktaydı.[2] Çocukken yaşadığı Leningrad Kuşatması`nın zorlu koşullarından kaynaklı ileriki yaşlarında çeşitli şağlık problemleri çekmiştir. 15 yaşında okulu bırakarak denizaltı akademisine girmek istemiş, fakat bunda başarısız olmuştur. Ardından hekim olmaya karar verererk bir süre bir morgta ve çeşitli görevlerle bir hastanede çalışmıştır. Eş zamanlı kendini eğitmeye başlayarak İngilizce ve Lehçe öğrenmiştir. Daha sonra arkadaş olacağı Czesław Miłosz'un şiirlerini çevirmiş, yine aynı dönemde klasik felsefe, din, mitoloji ve anglo-amerikan şiirine ilgi göstermiştir.[3] 1960'ların başlarında Sovyet karşıtı Leningradlı nostaljik yazarlar bir altkültür oluşturmuşlardı. Brodsky de bu düşünsel gruplara katılmış,[4] hakkında Sovyetler Birliği karşıtı olduğuna dair Leningrad gazetelerinde suçlayıcı yazılar yazılmıştır. 1963 yılında aynı şuçlamayla hakkında dava açılmıştır.[5]
Sürgün edilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]1963 yılında, 23 yaşındayken hakkında açılan dava özellikle gazeteci ve insan hakları savunucusu Frida Vigdorova'nın çabaları sayesinde Batı'da büyük yankı uyandırmıştır. Brodsky'yi desteklemek amacıyla Rusya'da ve Batı'da kampanyalar düzenlenmiştir. Dönemin yazarları tarafından bu dava kişi ve devlet arasındaki mücadele olarak yorumlanmıştır. Leningrad mahkemesinin Brodsky hakkında Vatan haini olarak değil fakat Sosyal Parazit (topluma katkı sağlamayan, elinden geldiği halde iş sahibi olmayan) olarak hüküm vermesiyle sonuçlanan süreç sonunda 5 yıl süreyle ağır çalışma kampına sürülmüştür. Sürgüne gönderilmeden önce çeşitli Leningrad gazetelerinde ve dergilerinde serbest yazar olarak çalışmaktaydı. Buna rağmen mahkemenin hakkında Sosyal Parazit olarak hüküm vermesi, çalışmamasından değil yazarlar sendikasından bağımsız olarak çalışmasına, dolayısıyla atanmamış olmasına yorulmuştur.[6] 1965 yılında 5 yıl olarak verilen cezanın 18 ayını tamamladıktan olayın Cause célèbreye dönüşmesinin ardından Leningrad'a dönmesine izin verilmiştir.
Amerika'ya Yerleşmesi ve Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]1972 yılında Sovyetler Birliği'nden sınır dışı edilmiştir. Bir süre sonra ABD'ye yerleşmiştir. Önce Michigan Üniversitesi'nde, daha sonra farklı üniversitelerde çalışmıştır. 1977 yılında ABD vatandaşı olmuştur. Aynı dönemde şiirleri, yazıları ve eleştirileri The New Yorker ve New York Book Reviews başta olmak üzere çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlanmıştır. 1981 yılında MacArthur Ödülünü, 1986 yılında Oxford Üniversitesi'nden onursal doktora ve 1987 yılında Nobel Edebiyat Ödülü almıştır.[5]
Ukrayna Karşıtı Duygular
[değiştir | kaynağı değiştir]Ukraynalı yazar Vasily Makhno, Brodsky'nin soyadının Ukrayna'nın Brody kentinden geldiğini belirtti. Sonuç olarak, Brodsky'nin Ukrayna'ya karşı bazı duyguları olabilirdi, ama yapmadı. Brodsky'nin sonunda Sovyet Rusya'yı terk etmek ve ABD'ye göç etmek zorunda kaldığı Sovyet karşıtı görüşlere sahip olmasına rağmen, yine de güçlü Rus-emperyal görüşlere sahipti ve bu da Ukraynalıların Ruslardan ayrı bir ulus olarak varlığını reddetmesine neden oldu. Brodsky`nin biyografisini de yazan Rus edebiyat eleştirmeni Lev Losev'e göre, O Ukrayna'yı "Büyük Rusya'ya sahip tek kültürel alan" olarak görüyordu. Polonyalı tarihçi Irena Grudzinska-Gross, Milosz ve Brodsky (2007) adlı kitabında, Brodsky'nin Ukrayna'ya sıkıca inandığını ve her zaman "ayrılmaz bir parçası" olduğunu yazdı büyük Rusya". Grudzinskaya-Gross'a göre, "Brodsky'nin Rus vatanseverliği de kanıtlanıyor... "halk" şiiri ve "Ukrayna'nın Bağımsızlığı Üzerine" bir başka şiir, Ukrayna'ya emperyal ve Büyük Rus pozisyonlarından saldırıyor."1985'te Çek-Fransız yazar Milan Kundera'nın New York Times Kitap İncelemesi'nde Rus yazar Fyodor Dostoyevski'yi eleştiren bir makale yazmasının ardından Brodsky, Brodsky'nin Rus-emperyal görüşlerini gösteren "Milan Kundera'nın Dostoyevski Hakkında Neden Yanlış Olduğu" başlıklı bir yanıt yazdı.
Brodsky'nin Ukraynacılık karşıtlığının en ünlü kamusal tezahürü, 1992'de yazıldığına inanılan "Ukrayna'nın Bağımsızlığı Üzerine" şiiriydi. Bu şiirde Brodsky alaycı bir şekilde Ukrayna'nın 1991'teki bağımsızlığını anlattı ve Ukraynalı bağımsızlık savaşçılarını Rus dilini terk ettikleri için azarladı. Ayrıca Ukraynalılara "Kazaklar" ve etnik bulamaç khohkly olarak da atıfta bulundu. Brodsky bu şiiri yaşam boyu koleksiyonlarının hiçbirinde yayınlamadı. 1996'daki ölümüne kadar Amerika'daki çeşitli Muskovit ve Yahudi toplantılarında sadece birkaç kez okudu. Özellikle Brodsky'nin bu şiiri 30 Ekim 1992'de Palo Alto Yahudi Merkezi salonunda yalnız bir akşam okuduğu bilinmektedir; 2015'te bu halka açık okumanın bir videosu Facebook'a gönderildi ve Brodsky'nin şiirin yazarı olduğuna dair şüpheleri ortadan kaldırdı. Bu şiir sayesinde eleştirmenler Brodsky'de Rus şovenizminin tezahürlerini gördüler. Onu Ukrayna karşıtı duygu ve ırkçılıkla suçladılar.
İş Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Brodsky belki de en çok şiir koleksiyonları, Konuşmanın Bir Parçası (1977), Urania'ya (1988) ve Ulusal Kitap Eleştirmenleri Çemberi Ödülü'nü kazanan Less Than One (1986) adlı deneme koleksiyonuyla tanınır. Diğer önemli eserler arasında Mermerler (1989) ve Venedik üzerine bir düzyazı meditasyonu olan Filigran (1992) sayılabilir. Kariyeri boyunca Rusça ve İngilizce yazdı, çeviriler yaptı ve seçkin şair çevirmenlerle çalıştı.
Temalar ve Türler
[değiştir | kaynağı değiştir]W. H. Auden, Brodsky'nin Seçilmiş Şiirlerine girişinde (New York ve Harmondsworth, 1973), Brodsky'yi "doğayla karşılaşmalar" tarafından büyülenen gelenekçi bir lirik şair olarak tanımladı... insanın durumu, ölümü ve varoluşun anlamı üzerine düşünceler ". Meksika ve Karayip edebiyatından Roma şiirine kadar geniş kapsamlı temalar üzerine "yer, şimdi, geçmiş ve gelecek hakkındaki fiziksel ve metafizik, yer ve fikirleri" karıştırdı. Eleştirmen Dinah Birch, Brodsky'nin " ingilizce'deki ilk şiir cildi Joseph Brodsky: Seçilmiş Şiirler (1973), gücünün kendine özgü kuru, meditatif bir soliloquy olmasına rağmen, son derece çok yönlü olduğunu ve teknik olarak çeşitli biçimlerde başarılı olduğunu gösteriyor."
Urania'ya: Seçilmiş Şiirler 1965-1985, Amerikan sürgünü sırasında yazdığı yeni eserlerle eski eserlerin çevirilerini topladı ve hafıza, ev ve kayıp temalarını yansıtıyordu. İki deneme koleksiyonu, Osip Mandelshtam, W. H. Auden, Thomas Hardy, Rainer Maria Rilke ve Robert Frost gibi şairlerin eleştirel çalışmaları, kendi hayatının eskizleri ve Akhmatova, Nadezhda Mandelshtam ve Stephen Spender gibi çağdaşların eserlerinden oluşuyor.
Brodsky'nin yazılarında yinelenen bir tema şair ve toplum arasındaki ilişkidir. Özellikle Brodsky, edebiyatın izleyicisini olumlu yönde etkileme ve içinde bulunduğu dili ve kültürü geliştirme gücünü vurguladı. Batı edebi geleneğinin, dünyanın Nazizm, Komünizm ve iki Dünya Savaşı gibi yirminci yüzyılın felaketlerinin üstesinden gelmesinden kısmen sorumlu olduğunu öne sürdü. Şair Ödülü sahibi olarak görev yaptığı dönemde Brodsky, Anglo-Amerikan şiir mirasını, hükûmet destekli bir program aracılığıyla halka ücretsiz şiir antolojileri dağıtarak daha geniş bir Amerikan kitlesine getirme fikrini destekledi. Kongre Kütüphanecisi James Billington yazdı,
Joseph, şiirin neden Rusya'da olduğu gibi Amerika Birleşik Devletleri'ndeki geniş kitleleri çekmediğini anlamakta güçlük çekiyordu. 1977'de Amerikan vatandaşı olmaktan gurur duyuyordu (Sovyetler 1972'de kovulduktan sonra onu vatansız hale getirdi) ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yaşamın sağladığı özgürlüklere değer verdi. Fakat şiiri "dilin en yüksek olgunluk derecesi" olarak gördü ve herkesin buna duyarlı olmasını istedi. Şair Ödüllü olarak, en iyi Amerikan şairlerinin ucuz antolojilerinin otellerde ve havaalanlarında, hastanelerde ve süpermarketlerde sunulmasını önerdi. Huzursuz ya da korkulu ya da yalnız ya da yorgun olan insanların şiir alıp beklenmedik bir şekilde başkalarının bu duyguları daha önce yaşadığını ve onlardan kaçmak yerine hayatı kutlamak için kullandığını keşfedebileceğini düşündü. Joseph'in fikri ele geçirildi ve bu tür binlerce kitap aslında insanların ihtiyaç veya meraktan karşılaşabilecekleri bir yere yerleştirildi.
Şiirin ciddiyetini ve önemini destekleme tutkusu, Brodsky'nin Ekim 1991'de ABD'li Şair Ödülü Sahibi olarak yaptığı açılış konuşmasında ortaya çıkıyor. Dedi ki, "Toplum, şairleri okuyamayarak ya da dinlemeyerek, kendisini politikacının, satıcının ya da şarlatanın daha düşük eklemlenme biçimlerine mahkum eder. ... Başka bir deyişle, kendi evrimsel potansiyelini kaybeder. Çünkü bizi hayvanlar aleminin geri kalanından ayıran şey tam olarak konuşmanın armağanıdır. ... Şiir bir eğlence biçimi değildir ve belli bir anlamda bir sanat biçimi bile değildir, ama antropolojik, genetik hedefimiz, evrimsel, dilsel işaretimizdir." Bu duygu çalışmaları boyunca yankılanıyor. Brodsky, 1979'da Sven Birkerts ile yaptığı röportajda şunları yansıtıyordu:
Daha iyi şairlerin eserlerinde, artık insanlarla ya da bazı seraphical yaratıklarla konuşmadıkları hissine kapılıyorsunuz. Yaptıkları sadece dilin kendisiyle konuşmak, güzellik, duygusallık, bilgelik, ironi, şairin açık bir ayna olduğu dilin bu yönleri. Şiir bir sanat ya da sanat dalı değildir, daha fazlasıdır. Bizi diğer türlerden ayıran şey konuşma ise, o zaman en yüksek dilsel işlem olan şiir, antropolojik, aslında genetik hedefimizdir. Şiiri bir eğlence, "okuma" olarak gören herkes, en başta kendisine karşı antropolojik bir suç işlemektedir.
Etkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kongre Kütüphanecisi Dr. James Billington şunları yazdı:
Petersburg'un büyük hanımı Anna Akhmatova'nın en sevdiği himayesiydi ve şiirlerini Kongre Kütüphanesi'nde Rusça okuduğunu duymak, Rus dilini anlamasa bile saçlarının dik durmasını sağlamak için bir deneyimdi. Joseph Brodsky, yüzyılın başından beri büyük Petersburg şairlerinin sonuncusu olan Anna Akhmatova'nın değil, aynı zamanda bir başka büyük şehit şair Osip Mandelstam'ın dul eşi Nadezhda Mandelstam'ın da umutlarının somutlaşmış haliydi. Her ikisi de Joseph'i, bir gün Rusya'yı kendi derin köklerine geri götürebilecek yol gösterici ışığın bir parçası olarak görüyorlardı.
Brodsky, John Donne'dan Auden'e kadar ingiliz metafizik şairlerinden de derinden etkilendi. Birçok eser Tomas Venclova, Octavio Paz, Robert Lowell, Derek Walcott ve Benedetta Craveri gibi diğer yazarlara ithaf edilmiştir. Brodsky'nin çalışmalarının, ünlü çevirmenlerin çalışmaları ile hayati derecede gelişmiş olduğu görülmektedir. İngilizcedeki ikinci büyük koleksiyonu olan Konuşmanın bir parçası (New York ve Oxford, 1980) Anthony Hecht, Howard Moss, Derek Walcott ve Richard Wilbur'un çevirilerini içeriyor. Eleştirmen ve şair Henri Cole, Brodsky'nin "kendi çevirilerinin, doğal bir müzikalite duygusundan yoksun olduğu için eleştirildiğini" belirtiyor."
Başlıca Yayınlanmış Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiir
[değiştir | kaynağı değiştir]A Part of Speech (1980)
Collected Poems in English (2000)
Elegy for John Donne and Other Poems (1967)
Selected Poems (1992)
So Forth (1996)
To Urania (1988)
Nesir
[değiştir | kaynağı değiştir]Less Than One (1986)
On Grief and Reason (1995)
Watermark (1992)
Drama
[değiştir | kaynağı değiştir]Marbles (1989)
Joseph Brodsky Seçme Eserler 27 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The Nobel Prize in Literature 1987". NobelPrize.org (İngilizce). 6 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2022.
- ^ "Brodsky Biography". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2012.
- ^ "Brodsky". 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2012.
- ^ Boym, Svetlana, and Estrangement as a Lifestyle. "Shklovsky and Brodsky'." Exile and Creativity: Signposts, Travelers, Outsiders, Backward Glances: 241-262.
- ^ a b McFADDEN, ROBERT D. "Joseph Brodsky, Exiled Poet Who Won Nobel, Dies at 55". N.Y. times. 8 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2012.
- ^ Loseff, Lev. "Aloof in Ceasar's Empire". Joseph Brodsky: A Literary Life. Yale. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2012.
