Jasper Tudor
| Jasper Tudor | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Kasım 1431 |
| Ölüm | 21 Aralık 1495 (64 yaşında) Thornbury Kalesi, Gloucestershire |
| Eş(ler)i | Catherine Woodville |
| Hanedan | Tudor |
| Babası | Owen Tudor |
| Annesi | Catherine |
Jasper Tudor, (Kasım 1431 - 21/26 aralık 1495), İngiltere kralı VII Henry’nin amcasıydı. Yeğeninin 1485’de başarılı bir şekilde tahta çıkışın baş mimarıydı. Penmynydd'in asil Tudor ailesindendi.
Aile ve erken yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]Jasper, Sir Owen Tudor'un ve İngiltere Kralı V. Henry'nin dul eşi Valois'li eski kraliçe Catherine’nin ikinci oğluydu. Bu nedenle Henry VI'nın de üvey kardeşiydi. Jasper, babası aracılığıyla Büyük Llywelyn'in ünlü şansölyesi Ednyfed Fychan'ın soyundan geliyordu. Bu bağlantı, Galler'deki statüsüne büyük ölçüde katkıda bulundu. Annesi, Fransa Kralı VI. Charles'ın kızıydı. 1437'de Jasper'ın annesinin ölümünden sonra[1] Owen Tudor tutuklandı ve Newgate hapishanesine yollandı. Jasper, erkek kardeşi Edmund ve muhtemelen bir kız kardeşi, Temmuz 1437'den Mart 1442'ye kadar Essex'teki Barking Abbey'de bir rahibe olan Katherine de Pole'un bakımına verildi. Henry VI'nın büyük bir favorisi olan 1. Suffolk Dükü William de Pole'un kız kardeşiydi ve Jasper ve kardeşlerine yiyecek, giyecek ve kalacak yer sağlayabildi. 1442'de Kral üvey kardeşlerinin yetiştirilmesiyle ilgilenmeye başladı.[1] Mart 1442'den bir süre sonra, Jasper ve erkek kardeşlerinin sarayda yaşamaları için getirildi. Henry, onları entelektüel ve ahlaki açıdan eğitmesi için en iyi rahibi ayarladı. Kardeşler ayrıca askeri eğitim aldı; büyüdüklerinde kendilerine askeri mevkiler verildi. Jasper, 23 Kasım 1452'de Pembroke Kontu[2] olarak atandığında, Henry VI'nın üvey kardeşi olarak tanındı.
Yetişkinlik
[değiştir | kaynağı değiştir]Owen Tudor, büyük olasılıkla iki üvey erkek kardeşine bakan üvey oğlu VI. Henry sayesinde hapisten çıktı. Henry’nın üvey kardeşlerinin varlığından haberdar olup olmadığı, annesi Bermondsey Abbey'de ölürken ona söyleyene kadar belli değil. Henry, onun ölümünden sonra onlarla ilgilenmeye başlayacak ve sonunda her iki kardeşe de kontluk vererek onları soyluluğa yükseltecekti. Jasper, 23 Kasım 1452'de Pembroke Kontu oldu ve bunun karşılığında Edmund ve Jasper, Henry'ye sarsılmaz bir sadakat yemini ettiler.[2]
Owen ve Catherine'in evliliği, büyük ölçüde gizliliğin korunması nedeniyle yetkililer tarafından tanınmadı ve bu nedenle Jasper ile iki (veya üç) kardeşinin meşruiyeti sorgulanabilirdi. Ancak Jasper, bir Jartiyer Şövalyesi olarak atanmak da dahil olmak üzere, doğumuna uygun tüm ayrıcalıklardan yararlandı . 1485'ten sonra kendisini "Bedford Dükü ve Pembroke Kontu, Kral’ın kardeşi ve amcası yüce ve kudretli Prens Jasper" olarak tanımlayacaktı. Jasper, mahkemede bulunduğu süre boyunca, iki hanedan arasındaki çekişmeyi durdurmak için sürekli olarak York Dükü ve diğer soylularla birlikte çalıştı. Ağabeyi Edmund'un ölümünden sonra Jasper, Galler'deki Lancastrian bağlarını sürdürme sorumluluğunu üstlendi. Bununla birlikte baldızı ve küçük yeğenini de himayesine aldı.
Yorkist Kral IV. Edward’ın 1461'de katılımı üzerine, Jasper'ın sadık olduğu üvey kardeşi, görevden alınan Kral VI. Henry'yi desteklediği için bir davaya gönderildi . Üvey yeğeni Lancaster Prensi Edward'ı tahta çıkarmaya çalıştı ve kraliyet üvey kardeşine ve üvey kardeşinin karısı Margaret of Anjou'ya mutlak sadakat sağladı. Jasper ayrıca diğer baldızı Leydi Margaret Beaufort'un oğlunun Kral VII.Henry olarak tahtı kazanmasına yardım edecekti.[3]
Güllerin Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]Jasper Tudor, bir kısmı Güller Savaşı'nın ilk aşamalarında kazanılan askeri uzmanlığı ile dikkate değer olan bir maceracıydı. Bununla birlikte, Bosworth Savaşı'ndan önce katıldığı tek büyük savaş, Şubat 1461'de geleceğin kralı İngiltere Kralı IV. Edward'a karşı kaybettiği Cross Savaşı idi . Babası Owen Tudor daha sonra Hereford'da yakalandı ve çarmıha gerildiği yerde başı kesildi. Jasper, 1456'da Carmarthen ve Aberystwyth kalelerini Raglan'lı William Herbert'e kaptırana kadar işgal etti . Daha sonra, üvey kardeşi Henry VI'nın karısı olan Margaret of Anjou ile iletişim halinde kaldı ve 1460'ta Lancaster hanedanı için Denbigh Kalesi'ni elinde tuttu.[1]
Jasper Tudor, babası Edmund Tudor'un doğumundan önce öldüğü yeğeni Henry Tudor'u da büyüttü. 1462'de Fransa Kralı XI. Louis tarafından sıcak bir şekilde karşılandıktan sonra Jasper, 1468'de Kuzey Galler'e dönmeden önce 6 yıl Fransa'da kaldı. Jasper dönüşünde, Kral IV. Edward tarafından Herbert'e Pembroke Kontu unvanı verildiğini, Pembroke Kalesi'ni de William Herbert'e kaptırdığını öğrendi.
Jasper Tudor, Lancastrian davası için destek toplamaya çalıştı. Yeğeni Henry ile Tenby'den kaçarken, İngiliz Kanalı'ndaki fırtınalar onları Bretonya'daki Le Conquet'e inmeye zorladı, burada Bretonya Dükü II. Francis'e sığındılar . Kral IV. Edward ona diplomatik baskı uygulasa da, amca ve yeğen, Nisan 1483'te ölen Yorkist kralın pençelerinden güvende kaldı.
Ekim 1483'te Tudorlar, Bretonya’dan İngiltere'yi işgal etti. Ancak işgal başarısız oldu ve Jasper Tudor ve yeğeni Henry, Bretonya döndü. 1484 yılının ortalarında, Bretonya Dükü hastalıktan aciz kaldığında, hükûmetin dizginlerini devralan saymanı Pierre Landais, Jasper ve yeğenini geri göndermek için yeni Yorkist İngiltere Kralı III.Richard ile bir anlaşma yaptı.[4] Bu anlaşmaya göre Bretonya'yı bir Fransız saldırısı tehdidine karşı savunmak için 3.000 İngiliz okçu sözü karşılığında Jasper ve Henry’i İngiltere'ye geri yollayacaktı. O zamanlar Flanders'da sürgünde olan Ely Piskoposu John Morton, planı öğrendi ve Tudorları zamanında uyardı. Jasper ve Henry daha sonra, Landais'in askerlerinden saatler önce, yakındaki sınırı geçerek Fransa'ya ayrı ayrı kaçmayı başardılar. Kalmalarına izin veren ve onlara kaynak sağlayan Fransa Kralı bir süre sonra, Dük II. Francis iyileştiğinde, çevresinde kalan 400 Lancastrian'a Fransa'ya güvenli bir şekilde girmelerini teklif etti ve hatta masraflarını karşıladı.[5]
Henry Tudor'un 1485'te tahta çıkışında, Jasper Tudor Jartiyer Şövalyesi de dahil olmak üzere tüm eski unvanlarına geri döndü ve Bedford Dükü olarak atandı.[6]
Evlilik ve Çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]Jasper, 7 Kasım 1485'te Catherine Woodville (c. 1458–1509) ile evlendi.[7] Richard Woodville,’ın kızıydı ve Kral IV. Edward'ın kraliçesi Elizabeth Woodville’ın kız kardeşiydi. 1483'te vatana ihanetten idam edilen Buckingham 2. Dükü Henry Stafford'un dul eşiydi. Jasper Tudor ile evliliğinden çocuğu yoktu.
Gayrimeşru çocuğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Jasper Tudor, hayatı boyunca hiçbir gayri meşru çocuğun babalığını kabul etmedi ve hiçbiri vasiyetinde tanınmadı.
Lakin bazı kaynaklar Tudor'un Ellen/Helen isimli bir piç kızı olduğunu iddia ediyor.[8]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Jasper Tudor, 21 Aralık 1495'te Thornbury Kalesi'nde öldü ve Chenies Malikanesi'nin görevlisi Leydi Agnes Cheyne'in 1494'te kendisine miras bıraktığı Somerset'teki Keynsham Manastırı'na gömüldü .
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Austen, George (18 Şubat 1928). "The Roses of York and Lancaster". Notes and Queries. CLIV (feb18): 117-117. doi:10.1093/nq/cliv.feb18.117a. ISSN 1471-6941.
- ^ a b "Tudor, Jasper [Jasper of Hatfield], duke of Bedford (c. 1431–1495), magnate". Oxford Dictionary of National Biography (İngilizce). doi:10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-27796. 10 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023.
- ^ "TUDOR, JASPER (c. 1431 - 1495), earl of Pembroke | Dictionary of Welsh Biography". biography.wales. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023.
- ^ Lander, Jack Robert (1980). Government and Community: England, 1450-1509 (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-35794-5. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023.
- ^ "0351170952 - Richard Iii: the Great Debate by Kendall, Paul Murray - AbeBooks". www.abebooks.com (İngilizce). 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023.
- ^ "Original Text - Titulus Regious - Statutes of King Henry VII". web.archive.org. 2 Eylül 2013. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023.
- ^ Marius, Richard (1999). Thomas More: A Biography (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-88525-7. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2023.
- ^ Thomas Tonge, William Hylton Dyer Longstaffe (1863). Heraldic Visitation of the Northern Counties in 1530 by Thomas Tonge, Norroy King of Arms: With ... (İngilizce). University of Michigan. Pub. for the Society by Frances Le Keux.
