İçeriğe atla

II. Dünya Savaşı'nda partizan karşıtı operasyonlar

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İşgal altındaki Yugoslavya'da partizan karşıtı bir saldırı olan Kugelblitz Operasyonu Haritası

II. Dünya Savaşı sırasında partizan karşıtı operasyonlar, çeşitli partizan direniş hareketlerine karşı yapılan temizlik operasyonlarıydı. II. Dünya Savaşı sırasında bu operasyonlar öncelikle işgalci Mihver Devletleri tarafından gerçekleştirildi, ancak savaşın değişen seyri ile Sovyetler Birliği ve Müttefik güçler de partizanlarla uğraşmak zorunda kaldılar.

II.Dünya savaşında özellikle 3.Reich işgali altındaki bölgelerde yoğun partizan faaliyetleri yaşanıyordu. Partizan gruplar birbirine bağlı ya da bağımsız hareket ediyordu. Partizanlar dışarıdan da yardım alıyorlardı. Özellikle İngiltere de eğitilen pek çok partizan Almanlara karşı mücadele etmesi için işgal altındaki ülkelerine paraşüt ile gönderiliyordu. Almanların partizanlara karşı tutumu acımasızcaydı yakalanan hiçbir partizan sağ bırakılmaz ve hemen idam edilirdi. Nazilere göre partizanlar terörist idi. İdam edilen partizanın cesedi ibret olsun diye halka açık alanda idam edilir ve uzun süre ceset idam yerinden kaldırılmazdı. Naziler özellikle Doğu Cephesinde partizanlara karşı acımasız davrandılar bir bölgede Alman asker veya Subayına saldırı olursa Naziler genelde saldırının gerçekleştiği bölgeye yakın bulunan köy ve kasabadaki bütün sivilleri katlediyor evleri yakıp, malları yağmalıyordu. Bu şekilde sadece Belarus da 5295 yerleşim yeri yok edildi 1 milyon sivil öldrüldü[1]

Çatışmaların çoğu Müttefik topraklarını işgal eden Mihver kuvvetleriyle gerçekleştiği için Müttefik partizan karşıtı operasyonlar hakkında çok daha az bilgi bulunur. Müttefikler partizan karşıtı operasyonlar planlamak ve uygulamak için önemli kaynakları ayırmaya ihtiyaç duymadılar. [kaynak belirtilmeli]Direniş biçimleri yer ve zamana bağlı olarak değişti ve Almanların karşı önlemleri de değişti.[2] Hem direniş ölçeği hem de Alman misillemelerinin şiddeti Batı'da Doğu'dan çok daha sınırlıydı.[3] Almanların tüm yerel nüfusu düşman olarak görmeleri sonucu Doğulu insanlara acımasız davranıldı. Ancak Batı da kadınlar ve çocukların SS birlikleri tarafından nadiren öldürüldüğü saldırılar oldu. Almanlar aynı zamanda Partizan karşıtı operasyonları etnik temizlik için bir bahane olarak kullanıyorlardı.[4]

Almanlar partizanlara karşı kısa vadeli zaferler üzerine yoğunlaştılar[3] ve bazı durumlarda partizanları askeri olarak yenebildiler, ancak genel olarak Doğu'daki sivillere karşı zulümleri partizan saflarına katılan gönüllü sayısında artışa neden oldu.

İlk direniş hareketleri işgal altındaki Polonya'da 1939'un sonlarında başladı. Savaş ilerledikçe ve Nazi işgali altındaki toprakların sayısı arttıkça, direniş hareketlerinin sayısı ve gücü de arttı.

Savaş boyunca, Alman ordusunun düzenli birlikleri, yardımcı polis oluşumları (Ordnungspolizei) ve bunların yardımcıları (Schutzmannschaft veya Hilfspolizei) partizan operasyonlarında kullanıldı.[2]

Genel olarak, Almanlar askeri başarılara ulaşmayı başardılar, ancak hiçbir zaman partizan tehdidini sona erdiremediler; Almanların partizanlara karşı mücadelesi bir çıkmaz olarak tanımlanabilir. Sonuç olarak düzenli savaşta Alman askeri yenilgisiyle sona erdi.[3][4] Savaştan sonra, partizanlara karşı kullanılan acımasız Alman taktikleri Nürnberg Duruşmalarında sunulan savaş suçlarından biriydi. Örneğin Hitlerin direktifi ile verilen "Komando Emri" nde yakalana tüm düşman komandolarının, sabotajcıların ve Partizanların idam edilmesi emrediliyordu.

Polonya'nın Alman işgali sırasında Krakov yakınlarındaki 56 Polonyalı vatandaşın, 18 Aralık 1939'da, iki gün önce bir yeraltı örgütü "White Eagle" tarafından bir Alman polis teşkilatı saldırısına misilleme olarak infaz edilmesi

Polonyalı partizanlara karşı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Osuchy savaşının tarihsel gelişimi (Polonya partizanlarının en büyük savaşlarından biri); 2007 yaz

Polonya direniş hareketi, Eylül 1939'da Almanya'nın Polonya'yı işgalinden kısa bir süre sonra kuruldu ve Alman işgalinin acımasız yöntemlerine yanıt olarak hızla büyüdü. Polonya direnişinin hem kentsel alanlarda hem de ormanlarda (leśni) faaliyetleri vardı. Savaş boyunca Polonya direnişi sayıca büyüdü ve operasyonlarının ölçeğini artırdı ve Almanların partizan tehdidiyle başa çıkmak için artan miktarda kaynak (personel, ekipman ve zaman) ayırmasını gerektirdi. [kaynak belirtilmeli] Polonyalı partizanlar özellikle Zamość bölgesinde aktifti (bkz. Zamość Ayaklanması). Haziran 1944'teki Sturmwind I ve Sturmwind II ("Hurricane") Almanların Sovyet partizanlarıyla başa çıkmak için geliştirdikleri " kazan operasyonları " na dayanarak Polonya leśni partizanlarına karşı en büyük Alman operasyonlarıydı (ayrıca Osuchy savaşına da bakınız).[5] Bu operasyonlardaki Alman kayıpları yaklaşık 1.300 ölüm ve aynı miktarda yaralanmaydı. partizan kayıpları da benzerdi.[6] Kısa bir süre sonra, Leh direnişi Almanlara karşı büyük operasyonlar yaptı Varşova Ayaklanması en bilinen ayaklanmalarıdır. Leh direnişçilerin yaptığı Tempest Operasyonu'nda Polonyalı partizanlar hayati stratejik alanların kontrolü için Almanlara bir dizi açık savaşta meydan okudular. Almanlar, operasyonunun geniş ölçeğine hazır değildi, ancak sayı ve daha iyi ekipman avantajına sahipti; ayrıca, Polonyalı partizanlar ilerleyen Kızıl Ordu'nun desteği olmadan faaliyet gösterdiğinde, daha az etkili oldular. Sovyetlerin Polonyalılarla işbirliği yaptığı bölgelerde, Almanlar partizanları daha az baskı altına alabildiler, ancak Sovyetlerin Varşova İsyanı'nda olduğu gibi Polonyalılara yardım etmediği yerler de Polonyalılar Almanlara yenildiler.

Almanların Polonya'da geliştirdiği taktik ve politikalar, Sovyet partizanlarına karşı benzer operasyonlar için bir şablon görevi görecekti.

Sovyet partizanlarına karşı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1941'in başlarında Almanlar, cephe gerisinin güvenliğini sağlamak ve partizan karşıtı görevleri yerine getirmek için özel birim olanWehrmacht Güvenlik Bölümleri kurdular.[2] Bu oluşumlar aynı zamanda sivillerin kontrol altına alınmasında da rol oynayacaktır (Yahudileri toplayarak kamplara göndermek dahil).

Almanların işgal altındaki Sovyet bölgelerinde uyguladıkları politikalar, işgal altındaki Polonya'da son iki yılda geliştirdikleri acımasız politikaların bir uzantısıydı. İlk başta Almanlar yerel halkı şiddetle bastırmaya çalıştı.[2] Sovyet partizanları sadece Almanların Sovyetler Birliği'ni işgalinden sonra örgütlendikleri için 1941 de ciddi tehtid oluşturmadılar. Doğu Cephesinde (Balkanlar dahil) yerel nüfusa yönelik Alman terörü acımasızdı. Belli bir dereceye kadar partizan operasyonlarını etnik temizlik eylemlerinden ayırmak zordu.

İşbirlikçi Belaruslu gençlerden oluşan bir birlik tren istasyonundan geçiyor, Minsk, Haziran 1944.

Almanların Sovyetler Birliği'ni savaşın ilk yılında devirememesiyle, Alman partizan politikası kısa vadeden daha uzun vadeli bir duruma geçerek değişti.[2] Nazi propagandası ve benzer taktikler, yerel nüfusu etkilemek ve onları Almanlara karşı daha dostane hale getirmek (ve partizanlara karşı düşman) yapmak için kullanıldı. Bu yüzden Almanlar partizanlara karşı kullanılacak yerel yardımcı birimlerin oluşturulmasını desteklemeye başladılar. Partizan karşıtı operasyonlar da daha profesyonel ve daha organize hale geldi.

Minsk, Beyaz Rusya'daki siviller Ekim 1941'deki idamlarından önce "Biz Partizanız ve Alman Askerlerini Vurduk" başlıklı bir afiş giymek zorunda kaldılar

1942'nin sonlarına doğru, "kalpler ve zihinler" politikası zaten zayıflamıştı.[2] 1942–1943 yılları arasında, cephe hattından ayrılan düzenli ordu birimlerinin partizanlara karşı kullanılmasını içeren büyük ölçekli "kuşatma operasyonları" kullanıldı. Bu tür operasyonlar genellikle partizanları potansiyel olarak desteklediği görülen yerel yerleşimlerin (köylerin) imha edilmesini içeriyordu, bu da hem binaların fiziksel yıkımı hem de yerel sakinlerin katledilmesi anlamına geliyordu. Bu "kuşatma operasyonları", yerel nüfusu kızdırarak Sovyet partizanlarının büyümesine neden oldu. Başlıca "kuşatma operasyonları": München Operasyonu ve Bamberg Operasyonu (Mart-Nisan 1942), Hannover Operasyonu (Mayıs – Haziran 1942), Vogelsang Operasyonu (Haziran – Temmuz 1942) ve Zigeunerbaron Operasyonu ("Çingene Baron", Mayıs – Haziran 1943).

1944'te yeni bir politika geliştirildi: Wehrdoerfer veya müstahkem köylerin oluşturulması.[2] Almanlar tarafından en başarılı Alman partizan karşıtı politikalardan biri olarak görülen özerk ve yerel Nazi sempatizanlarıyla işbirliği içinde silahlı köylü grupları oluşturdu. Kızıl Ordu'nun ilerlemesi ve geri kalan Sovyet bölgelerinin Alman işgali altından kurtarılması, bu politikanın tam olarak uygulanmasını engelledi.

İtalyan Partizanlara Karşı

Bodies of uniformed men on a sidewalk
Barletta'da Alman işgalciler tarafından öldürülen İtalyan siviller 12 Eylül 1943

İtalya ve Müttefik silahlı kuvvetler arasındaki ateşkes sonrasında Alman işgaline silahlı direniş, başta İtalyan Silahlı Kuvvetleri ve Carabinieri askeri polisi gibi İtalyan düzenli kuvvetlerini içeriyordu. Hareketin kontrolünü daha sonra İtalyan Komünist Partisi, İtalyan Sosyalist Partisi, Partito d'Azione (cumhuriyetçi bir liberal sosyalist parti), Demokrazya Cristiana ve diğer küçük partiler tarafından oluşturulan Comitato di Liberazione Nazionale (Ulusal Kurtuluş Komitesi veya CLN) devraldı. Almanlar İtalyan partizanlara ve sivillere karşı acımasız davrandı özellikle İtalya cephesine gönderilen 16. SS Panzergrenadier Tümeni "Reichsführer-SS" korkunç katliamalara imza attı. Örneğin 12 Ağustos 1944 de Tümen yerel işbirlikçi Siyah Tugayların (Brigata Nera) yardımı ile Sant'Anna di Stazzema kasabasında 560 sivili katletti. Yaklaşık 1 ay sonra Aynı Tümen 29 Eylül ile 5 Ekim arası Marzabotto kasabasında 770 italyan sivili katletti.[7]

Anti Partizan operasyonlarının listesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
1941
  • Birinci Partizan Karşıtı Saldırı (27 Eylül - 15 Ekim 1941) - Sırbistan'ın batısındaki partizanları temizleme operasyonu
  • Özren (1941 ve 1942) Ozren, Bosna yakınlarındaki partizanları bastırmaya yönelik iki girişim
1942
  • Partizan karşıtı İkinci Saldırı (17-23 Ocak) Doğu Bosna'daki partizanları baskılama operasyonu
  • Hornung (Mart – Nisan 1942) Sovyetler Birliği'nde partizan karşıtı operasyon
  • Bamberg (26 Mart - 6 Nisan 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Hłusk, Bobrujsk
  • Üçlü (31 Mart - Haziran 1942) - Üçüncü Partizan Karşıtı Saldırı olarak da bilinir, güney Bosna bölgesindeki partizanlara karşı operasyon
  • Operasyon ? (9-12 Mayıs 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Kliczów, Bobrujsk
  • Hannover (Mayıs – Haziran 1942) - Sovyetler Birliği'nde partizan karşıtı operasyon
  • Operasyon ? (Haziran 1942'nin başı) - Belarus'ta partizanla mücadele: Słowodka, Bobrujsk
  • Operasyon ? (15 Haziran 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Borki, Białystok County
  • Operasyon ? (21 Haziran 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Zbyszin
  • Operasyon ? 25 Haziran 1942 - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Timkowczi
  • Operasyon ? 26 Haziran 1942 - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Studenka
  • Vogelsang (Haziran – Temmuz 1942) - Sovyetler Birliği'nde partizan karşıtı operasyon
  • Adler (15 Temmuz - 7 Ağustos 1942) Belarus'un Chechivichi bölgesi merkezli partizan karşıtı operasyon: Bobrujsk, Mohylew, Berezyna
  • Operasyon ? (18 Temmuz 1942) - Belarus'ta partizanla mücadele: Jelsk
  • Greif (14-20 Ağustos 1942) - Belarus'ta partizanla mücadele: Orsza, Witebsk
  • Sumpffieber (22 Ağustos - 21 Eylül 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Beyaz Ruthenia
  • Operasyon ? (22-26 Eylül 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Małoryta
  • Blitz (23 Eylül - 3 Ekim 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Polotsk, Witebsk
  • Alfa Harekatı (5-10 Ekim 1942) - Prozor bölgesinde yürütülen bir İtalyan - Chetnik askerî operasyonu
  • Karlsbad (11–23 Ekim 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Orsza, Witebsk
  • Nürnberg (23-29 Kasım 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Dubrowka
  • Hamburg (10-21 Aralık 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Niemen - Szczara
  • Altona (22-29 Aralık 1942) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Słonim
  • Risnjak (1942) - Hırvatistan ve Karadağ kıyılarındaki partizanlara karşı İtalyan operasyonu
1943
  • Franz (6-14 Ocak 1943) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Grodsjanka
  • Peter (10-11 Ocak 1943) - Belarus'ta partizanlarla mücadele: Kliczów, Kolbcza
  • Operasgon ? (18-23 Ocak 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Słuck, Mińsk, Czerwień
  • Erntefest I (Ocak 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Czerwień, Osipowicze
  • Schneehase (28 Ocak – 15 Şubat 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Polotsk, Rossony, Krasnopole
  • Fall Weiss (Ocak – Nisan 1943) Nazi Almanyası İtalya Krallığı Hırvatistan Bağımsız Devleti — anti partizan operasyonu Yugoslavia
  • Waldwinter (1 Şubat, 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyon Belarus: Sirotino-Trudy
  • Hornung (8-26 Şubat 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Lenin, Hancewicze
  • Erntefest II (9 Şubat 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Słuck, Kopyl
  • Winterzauber (15 Şubat – Mart sonu 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Oświeja, Latvian border
  • Kugelblitz (22 Şubat - Mart, 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Polotsk, Oświeja, Dryssa, Rossony
  • Nixe (19 Mart 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Ptycz-Mikaszewicze, Pińsk
  • Föhn (21 Mart 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Pińsk
  • Donnerkeil (21 Mart– 2 Nisan, 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Polotsk, Witebsk
  • Frühjahrsbestellung (18-22 Nisan 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Batı Rusya :Kudever', Novorzhev
  • Draufgnger II[netleştirme gerekli] (1-9 Mayıs 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Rudnja and Manyly forest
  • Schwarz (Siyah) (15 Mayıs – 16 Haziran 1943) Nazi Almanyası İtalya Krallığı Hırvatistan Bağımsız Devleti Bulgaristan Krallığı — Beşinci Anti partizan operasyonu Yugoslavya
  • Maigewitter (17-21 Mayıs 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Witebsk, Suraż, Haradok
  • Cottbus (20 Mayıs – 23 Haziran 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Lepel, Begomel, Uszacz
  • Weichsel (27 Mayıs – 10 Haziran 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Dniepr-Prypeć Triangle Kuzaybatı Homel
  • Zigeunerbaron (Çingene Baron) (May – June 1943) Nazi AlmanyasıZitadelle harekâtına hazırlık için partizanlara yönelik operasyon
  • Ziethen (Haziran 13–16, 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Rzeczyca
  • Seydlitz (25 Haziran – 27 Temmuz 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Owrucz-Mozyrz
  • Günther (14 Temmuz, 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Wołoszyn, Łohojsk
  • Hermann (13 Temmuz – 11 Ağustos 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Iwie, Nowogródek, Wołoszyn, Stołpce
  • Operation ? (30 Ağustos 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Mozyrz
  • Fritz (24 Eylül– 10 Ekim 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Głębokie
  • Operasyon ? (9–22 Ekim 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Stary Bychów
  • Heinrich (1–18 Ekim 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Rossony, Polotsk, Idrica
  • Delphin ("Dolphin") (15 Kasım– 1 Aralık 1943) Nazi Almanyası — Orta Dalmaçya kıyılarında anti partizan operasyonu
  • Adler (Kasım1943) Nazi Almanyası Hırvatistan Bağımsız Devleti Kuzey Dalmaçya kıyılarında anti partizan operasyonu (Yugoslavya)
  • Otto (12 Aralık 1943 – 1 Haziran1944) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Oświeja
  • Operasyon ? (Aralık1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Spasskoje
  • Operasyon? (Aralık 1943) Nazi Almanyası — anti-partizan operasyonu Belarus: Biały
  • Kugelblitz (Yıldırım topu) (1943 sonu-1944 başı) Nazi Almanyası — Altıncı partizan operasyonu Vitebsk
  • Schneestorm (Kar fırtınası) (Aralık 1943) Nazi Almanyası — Altıncı Partizan karşıtı operasyonun parçası olan saldırı Jajce yakınları
Rus kuvvetleri Rus ve Ukraynalılardan oluşan Vassieux-en-Vercors'taki mezarlık ve anıt partizanları ve sakinleri öldürdü
  • Operasyon ? (14 Ocak 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Oła
  • Operasyon ? (22 Ocak 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Baiki
  • Fruhling ve Vercors (Ocak 1944 - Temmuz 1944) - Vercors Massif, Fransa'daki FFI aktivitesini bastırmak için eylem ve ardından Vercors Massif, Fransa'yı yeniden almak için ana Alman eylemi
  • Wolfsjagd (3-15 Şubat 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Hłusk, Bobrujsk
  • Sumpfhahn (19 Şubat 1944'e kadar) - Belarus'ta partizanla mücadele: Hłusk, Bobrujsk
  • Operasyon ? (Mart 1944'ün başı) - Belarus'ta partizanla mücadele: Berezyna, Bielnicz
  • Auerhahn (7-17 Nisan 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Bobrujsk
SS RONA'nın (1. Rusça) Bronislav Kaminski ve 29. Waffen Grenadier Bölümü, 1944 baharı.
  • Frühlingsfest (17 Nisan - 12 Mayıs 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Polotsk, Uszacz
  • Kormoran (25 Mayıs - 17 Haziran 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Wilejka, Borysów, Mińsk
  • Rösselsprung ("Şövalye Hareketi") (25 Mayıs - 3 Temmuz 1944) - Yedinci anti-Partizan Saldırısı ; Yugoslav Partizan Genel Merkezine karşı eylem
  • Pfingsrose (2-13 Haziran 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Talka
  • Pfingstausflug (Haziran 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Sienno
  • Windwirbel (Haziran 1944) - Belarus'ta partizanla mücadele: Chidra
  • Sturmwind I ve Sturmwind II ("Kasırga") (Haziran 1944) - Polonya'daki en büyük partizan eylemi (bkz . Osuchy Savaşı)[5]
  • Feuerzange ("Ateş Maşa") (1944) - Adriyatik'te Dalmaçya Adaları'na karşı eylem
  1. ^ "İngilizce) "Soykırım politikası" . Khatyn.by . SMC "Khatyn". 2005 . Erişim tarihi: 26 Ağustos 2006". 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi. 
  2. ^ a b c d e f g Daniel Marston, Carter Malkasian, Counterinsurgency in Modern Warfare, Osprey Publishing, 2008, 1-84603-281-4, Google Print, p.74-83 7 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ a b c Daniel Marston, Carter Malkasian, Counterinsurgency in Modern Warfare, Osprey Publishing, 2008, 1-84603-281-4, Google Print, p.83-90 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ a b Daniel Marston, Carter Malkasian, Counterinsurgency in Modern Warfare, Osprey Publishing, 2008, 1-84603-281-4, Google Print, p.70-74 11 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ a b Allan Gerald Levine (2009). Fugitives of the Forest (İngilizce). Globe Pequot. ISBN 1-59921-496-2. [ölü/kırık bağlantı]
  6. ^ Krzysztof Komorowski (1999). Armia Krajowa (Lehçe). Oficyna Wydawniczawa Rytm. ISBN 978-83-87893-45-3. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020. 
  7. ^ Moorehead, Caroline (2019). A House in the Mountains - the women who liberated Italy from Fascism. London: Chatto & Windus. p. 187. ISBN 9781784741402.