Hazar kaplanı
| Hazar kaplanı | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Tutsak edilmiş bir Hazar kaplanı Berlin hayvanat bahçesinde 1899'da
| ||||||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
Panthera tigris virgata
(Illiger, 1815 | ||||||||||||||||||||||||
 Hazar kaplanının 1900 yılında dağılımı |
Hazar kaplanı veya Turan kaplanı[1] (Panthera tigris virgata), kedigiller (Felidae) familyasından soyu 1970'li yıllarda tükenen kaplan alt türüdür.
Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Hazar kaplanı Bengal kaplanından daha küçüktür. Tüyleri sık, çizgileri soluktur. Gövde ve boyun altı beyaz ve daha sarkıktır. Kulakları kısa ve küçüktür. Rengi, Bengal kaplanına benzer. Hazar kaplanlarının, sırt kısımları kırmızımsı portakal rengiyle kırmızımsı kahverengi arasında değişen renklerde, karın kısmıysa krem ya da beyaz renkteydi. Baş, gövde, kuyruk, kol ve bacaklarda siyah, gri, kahverengi şeritler bulunurdu.[2] Bacakların dış kısımları, sarıdır ve iç tarafı beyazdır. Bu alt türün kuyruğu, sarıdır ve sarımsı beyaz çizgiler vardır. Boy ve ağırlıkları erkek bireylerde 270–295 cm ve 170–240 kg, dişilerdeyse 240–260 cm ve 85–135 kg kadardı.[2] Kışın saçı çok uzundur, iyi gelişmiş bir karın yelesi ve kısa bir ense yelesi vardır.
Yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]
Hazar kaplanları yalnız yaşayan hayvanlardır. Yaşam süreleri 10-15 yıl kadardı. Yalnızca çiftleşme zamanında bir araya gelirlerdi Hazar kaplanları, sık çalılık yerlerde, orman açıklıklarında, nehir kenarlarında yaşarlar ve suya girip yüzebilirlerdi.[2] Çiftleşme mevsiminde erkek ve dişi birlikte görülür. Erkek kaplan dişiden daha büyüktür. Genelde çiftleşme kış veya bahar döneminde gerçekleşir. Kaplanların çiftleşme dönemi yirmi-otuz gün kadar sürer. Yaklaşık olarak 100 günlük bir gebelik döneminden sonra dişi kaplanlar üç yavru doğurur. Bu yavrular doğduğunda kördür ve on gün sonunda gözleri açılır. Yavrular yaşamlarının ilk sekiz haftasında anne sütüyle beslenir. Bu esnada baba hiçbir sorumluğu üzerine almaz. On bir haftadan sonra yavrular avlanmaya başlar.
Dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir]
En batıda Türkiye olmak üzere Hazar denizi, Kafkasya’da İran, Türkmenistan, Afganistan’ın kuzey kesimlerinde yaşardı. Ayrıca Moğolistan ve Irak'ta da izleri bulunmuştur.
Türkiye'deki durumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye'de Siirt, Şırnak, Uludere ve Çukurca (Hakkâri) taraflarında, Irak sınırındaki dağlarda ve vadilerde yakın zamanlara kadar bulunduğu anlaşılmaktadır. Son olarak Şubat 1970'te Şırnak'ın Uludere ilçesinde Şehit Şen isimli bir köylü tarafından 122 cm. gövde uzunluğunda bir erkek birey vurulmuştur. Bu kaplanın postu 3 yıl sonra 1973'te Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bitki araştırmaları yapan İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Turhan Baytop (1920-2002) tarafından İstanbul’a getirilmiştir. Post, Ali Üstay Koleksiyonu'ndadır. Prof. Dr. Turhan Baytop bu bulgu ve derlemelerini 1974 yılında Münih'teki Säugetierkundliche Mitteilungen isimli akademik dergide yayımlamış ve makalesinde[3] daha önceki yıllarda da Uludere ve Şırnak bölgelerinde 8 adet kaplanın vurulduğunu köylülerden duyduğunu yazmıştır. Bu tarihten sonra hiç görülmemiştir. Bununla birlikte bölgenin kırsalında yaşayanlar tarafından hala görüldüğü zamanlar ihbar edilmektedir. Kuzey İran’ın Türkiye sınırına yakın olan bir bölgesinde zoolog Paul Joslin tarafından 1974 yılında bulunan 17 cm genişliğindeki ayak izi göz önüne alınırsa bu ihbarların doğru olabileceği düşünülebilir.[4][5]
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Rusça: Turanskiy tigr ( Туранский тигр )
- ^ a b c Gözcelioğlu, B. (2010). "Türkiye Doğası Doğa Tarihi Hazar Kaplanı". Bilim ve Teknik. 517: 96-97. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022.
- ^ Turhan Baytop (1974) La présence du vrai tigre, Panthera tigris (Linné 1758) en Turquie. Säugetierkundliche Mitteilungen., 22 (3): 254–256.
- ^ Prof. Dr. Ali Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları (Omurgalılar/Amniyota)
- ^ http://www.e-vetdergisi.com/dosya/sayi4.pdf[ölü/kırık bağlantı] [ölü/kırık bağlantı]