Girayr
| Girayr | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Harutiun-Mardiros Boyacıyan 1856 Saimbeyli, Adana Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 24 Mart 1894 (38 yaşında) Yozgat, Ankara Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Bağlılığı | Sosyal Demokrat Hınçak Partisi |
| Hizmet yılları | 1880ler—1894 |
| Çatışma/savaşları | Ermeni Ulusal Hareketi |
Girayr (Jirair veya Zhirair olarak da yazılır), asıl adı Harutiun-Mardiros Boyacıyan (Ermenice: Ժիրայր, Յարութիւն-Մարտիրոս Պօյաճեան; 1856 - 24 Mart 1894), Ermeni fedai lideri ve Sosyal Demokrat Hınçak Partisi üyesidir. Fedai lideri Hamparsum Boyacıyan'ın ağabeyidir.[1]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Harutyun-Mardiros Boyacıyan, Kilikya bölgesindeki Saimbeyli kasabasında doğdu. Her ikisi de Ermeni Ulusal Hareketi'ne katılan Hampartsum (daha sonra Medzn Murad olarak anılacaktır) adında küçük bir erkek kardeşi ve Haykanush adında bir kız kardeşi vardı. Hacın'da Vartanyan Okulu'nda okudu ve ardından 1872'den 1874'e kadar İstanbul'da eğitimine devam etti.[2] Daha sonra Saimbeyli'ye dönerek öğretmenlik yaptı. 1875'ten 1889'a kadar, çağdaş devrimci fikirlere maruz kaldığı Rus İmparatorluğu'nda yaşadı.[3] 1890'da Saimbeyli'ye döndü ve burada Surp Toros kilisesine bağlı okulun müdürü oldu. Aynı yıl Girayr ve iki arkadaşı, Sosyal Demokrat Hınçak Partisi'nin şubesini kurdu.[4] Girayr'ın kardeşi Hampartsum, İstanbul'da Kum Kapu gösterisini organize ettikten sonra, Türk yetkililer onu tutuklamaya karar verdi.[4] Girayr memleketinden kaçtı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Dörtyol, Antep, Adana ve Pingian dahil olmak üzere çeşitli Ermeni topluluklarında yaşadı ve öğretmenlik yaptı.[3] 1891'de Girayr ve kardeşi Hampartsum, devrimci faaliyetlerinden dolayı gıyaben sırasıyla 12 ve 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.[5]
Girayr, Osmanlı İmparatorluğu'nun ezilen halkları arasında dayanışmayı savundu ve Kürt ve Türk devrimci aktivistlerle temas kurdu. Girayr, devrimci faaliyetleri için bir fedai grubu kurdu. "Büyük Girayr" (Medzn Girayr) olarak tanındı, esas olarak Kilikya ve Sivas bölgelerinde faaliyet göstermiştir.[3] 1892'de II. Abdülhamid'in mutlakiyetçi yönetimine karşı gazeteler hazırladı ve dağıttı. Ekim 1893'te Girayr, Hınçak aktivistlerine Yozgat'ta bir gösteri düzenlemelerini emretti ve bu gösteri, kasabanın Türk ve Ermeni nüfusu arasında şiddetli çatışmalarla sonuçlandı. 1894'te Osmanlı yetkilileri gösteriye misilleme olarak 850 Ermeni'yi tutukladıktan sonra Girayr teslim olmayı kabul etti, ardından Yozgat'ta yargılandı ve asıldı.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ History of S. D. Hunchakian party, ed. by A. Gidour, Vol. A, Beirut, 1962, p. 103
- ^ "Biography". 15 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2022.
- ^ a b c Zhirair, by H. Poghosian//Herald of the Social Sciences, 1989 10 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b History of S. D. Hunchakian party, Vol. A, p. 96.
- ^ History of S. D. Hunchakian party, Vol. A, p. 97.
- ^ Dr. Y. Jerejian, Martyrs on Bloody Path, p. 81.
