Fıstık ezmesi
| Fıstık ezmesi | |
|---|---|
 | |
| Alternatif isim | Peanut butter |
| Ülke(ler) | ABD |
| Türü | Çeşitli |
| Servis şekli | Soğuk |
| Ana malzemeler | Kavrulmuş fıstık, tuz |
| Kalori | 190 (32 g)[1] |
Fıstık ezmesi, kavrulmuş yer fıstığından yapılan bir ezme çeşididir. Genellikle yer fıstığı ile birlikte tuz, tatlandırıcı veya emülsiyon sağlayan maddeler içerir. Pek çok ülkede yaygın olarak tüketilmektedir. Amerika Birleşik Devletleri[2] her yıl $800 milyon dolarlık fıstık ezmesi tüketiyor ve fıstık ezmesi ihracatın liderlerinden biridir.[3]
Badem ve kaju ezmelerine benzeyen fıstık ezmesi ekmeğe, tosta veya krakerlere sürülüp sade yenilebilir ya da fıstık ezmeli reçelli sandviç yapmak için kullanılabilir. Hem krep, yumurtalı ekmek, granola ve smoothie gibi çeşitli kahvaltılık yemeklerinde hem de bisküvi ve çikolatalı brownie gibi tatlılarda kullanılır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Yer fıstığının gıda olarak tüketimi ilk olarak Meksika'daki Aztek ve Peru'daki İnka imparatorluklarında görülmüştür.[4][5]
1884 yılında Kanadalı Marcellus Gilmore Edson (1849 – 1940) fıstık ezmesi patentini almış.[6] Patent başvurusuna göre, fıstık ezmesini elde etmek için öncelikle kavrulmuş fıstıklar iyice ezilene kadar öğütücüde çekilir, sonra da ezmenin kıvamı sertleşene kadar şeker eklenirdi. 1894 yılında St. Louis'den George Bayle isimli bir iş adamı fıstık ezmesini üretip satmaya başlamış.[7]
Kahvaltılık gevrek üreticisi olarak tanınan John Harvey Kellogg'a 1898'de "Besleyici ürünler üretim işlemi" için bir patent verildi ancak fıstıkları kavurmaktansa haşlıyormuş.[8] Fıstık ezmesinin ilk üretildiği dönemde zengin insanların yediği bir gıda ürünüydü ve pahalı sağlık merkezlerinde servis edilerek daha ünlü olmaya başladı. Kellogg'un Batı Sağlık Gelişme Kurumunda hastalara fıstık ezmesi verilirdi çünkü hem yüksek protein oranlı hem de çiğnenmeden yutulan bir yemeğe ihtiyaçları vardı.[7]
İlk fıstık ezmesi makineleri Kellogg'un Battle Creek Tımarhanesi'nde çalışmış olan Joseph Lambert ve Doktor Ambrose Straub tarafından geliştirilmiş.[9][10] 1903 yılında fıstık ezmesi makinesi için patent almışlar. 1922'de kimyacı Joseph Rosenfeld pürüzsüz fıstık ezmesi yapılışında kısmen hidrojene yağın yağ ayrılmasını engellediğini anladı ve 1928'de Peter Pan şirketine bu yöntemin kullanma izini verildi.[9] 1932'de Skippy markası altında Rosenfeld fıstık ezmesi üretimine başladı ve ezmeyi yayıklıyarak daha pürüzsüz bir kıvam elde etti. Ezmenin içine fıstık parçaları karıştırarak da ilk "chunky" fıstık ezmesini yapmış. 1955'te Procter & Gamble şirketi Jif markasını piyasaya sürdü. Jif'e şeker ve melas eklendiği için diğer fıstık ezmelerinden daha tatlı bir ezmeydi.[7]
Çeşitler
[değiştir | kaynağı değiştir]Fıstık ezmesinin iki ana çeşidi "çıtır" (İngilizce: chunky) ve "pürüzsüz" (İngilizce: smooth).[11] Çıtır fıstık ezmesine kalın çekilmiş fıstık parçaları ekleniyor. ABD gıda yönetmelikleri altında "peanut butter" diye satılan fıstık ezmelerin 90% fıstıkdan yapılmalı.[12] Kalan <10% çoğu zaman tuz, tatlandırıcı ve hidrojene yağ gibi bir emülsiyon sağlayan maddeden oluşur. ABD'de "peanut butter" olarak satılan ezmelerin içinde herhangi bir yapay tatlandırıcı, kimyasal koruyucu ve renk maddesi bulunmamaktadır.[13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Zelman, Kathleen M.; MPH; RD; LD. "Don't Ditch These 'Fattening' Foods When You're on a Diet". WebMD. 17 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018.
- ^ "U.S. Exports of (NAICS 311911) Roasted Nuts & Peanut Butter With All Countries]". US Census Bureau. 2012. 19 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018.
- ^ Chakravorty, Rup. "Breeding a better peanut butter". American Society of Agronomy. 10 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.
- ^ Bureau, Commodity Research (24 Ağustos 2007). "The CRB Commodity Yearbook 2007". John Wiley & Sons. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Christopher Cumo. Foods That Changed History: How Foods Shaped Civilization from the Ancient World to the Present. ABC-CLIO. s. 284.
- ^ "Manufacture of peanut candy, US Patent #306727". US Patent Office. 21 Ekim 1884. 5 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.
- ^ a b c Michaud, Jon (28 Kasım 2012). "A chunky history of peanut butter". www.newyorker.com. New Yorker. 31 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2017.
- ^ "Process of producing alimentary products, US Patent #604493". US Patent Office. 24 Mayıs 1898. 5 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017.
- ^ a b "The History of Peanut Butter". Huffington Post. 31 Ağustos 2012. 26 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2016.
- ^ Innovate St. Louis (25 Ağustos 2011). "Innovation in St. Louis History – Innovate St. Louis". Innovatestl.org. 27 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2011.
- ^ Spiegel, Alison (23 Temmuz 2014). "Smooth vs. Chunky Peanut Butter: The Great Debate". 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2016.
- ^ Blitz, Matthew (14 Ekim 2015). "Why Midcentury Lawyers Spent 12 Years Arguing About Peanut Butter". Atlas Obscura. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2015.
- ^ Rosengarten, Jr., Frederic (2004). The Book of Edible Nuts. Courier Corporation. s. 162.
