Fikri Sönmez
| Fikri Sönmez Terzi Fikri | |
|---|---|
| Fatsa Belediye Başkanı | |
| Görev süresi 14 Ekim 1979 - 11 Temmuz 1980 | |
| Yerine geldiği | Nazmiye Komitoğlu |
| Yerine gelen | Mazhar Yerebasmaz |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1938 Fatsa, Ordu Türkiye |
| Ölüm | 4 Mayıs 1985 (47 yaşında) Amasya, Türkiye |
| Partisi | Devrimci Yol |
Fikri Sönmez (d. 1938, Fatsa - ö. 4 Mayıs 1985, Amasya), Türk Marksist-Leninist siyasetçi ve Ordu'nun Fatsa ilçesinin belediye başkanlarından. Fatsa'da komünist bir yönetim kurduğu gerekçesiyle 12 Eylül Askerî Darbesi'ne giden süreçte 11 Temmuz 1980'de yapılan bir askerî operasyonla görevinden alındı ve tutuklandı. Yargılandı ve ağır hapis cezasına çarptırıldı. 4 Mayıs 1985'te cezaevinde öldü.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1938 yılında Ordu-Fatsa'nın Kabakdağı köyünde doğdu. Gürcü kökenli Golomanidze ailesine mensuptur.[1] Ailesinin ihtiyacı üzerine ilkokuldan sonra bir terzinin yanında çırak olarak çalışmaya başladı.
60'lı yılların ortalarında TİP'e üye oldu ve partide aktif olarak görev aldı. Dev-Genç saflarında 6. Filo'ya karşı düzenlenen gösterilere katıldı. 1970 ortalarında sol içinde ortaya çıkan yeni saflaşmalarda Mahir Çayan'ın görüşlerine katılarak THKP-C tarafında yer aldı. 1971-1972 yıllarında Mahir Çayan ve arkadaşlarının Maltepe Askeri Cezaevi'nden kaçışlarından sonra Karadeniz Bölgesi'ne geçmelerinde ve bu bölgedeki ilişkilerinde ve eylemlerinde onlara yardımcı olduğu gerekçesiyle THKP-C Davası'nın diğer sanıklarıyla birlikte 2 yıl kadar tutuklu olarak yargılandı ve 1974 affıyla tahliye oldu. Giresun, Ordu, Samsun bölgelerinde aktif faaliyet yürüttüğü sırada Devrimci Yol militanıydı.
Belediye Başkanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]
1978 yılından itibaren sol gruplar Fatsa'da etkinliklerini artırdı.[kaynak belirtilmeli] 1979 yılında Belediye Başkanı Nazmiye Komitoğlu'nun vefatı nedeniyle yapılan ara seçimde Sönmez, bağımsız belediye başkan adayı oldu ve 14 Ekim 1979'da seçimi kazandı. Seçildikten sonra Fatsa'yı özelliklerine göre 11 bölgeye ayırarak halk komitelerini oluşturdu ve iki ayda bir halk toplantıları düzenledi. Bu komitelerin üyeleri bu toplantılarda belediye çalışmalarını denetler, gerekirse komite üyelerini görevlerinden alırlardı.[kaynak belirtilmeli]
Komitelerde belediye faaliyetlerinden başka içki, kumar sorunları, kadına şiddet gibi diğer konular da ele alınmaya başlandı ve bu sorunların geriletilmesinde önemli mesafe kat edildi.[2] Bu komitelerin gerçekleştirdiği önemli çalışmalardan biri de "Çamura Son" kampanyası idi. Bu ve benzeri projelerle bölge halkı belediye çalışmalarına ortak edildi.[2] Kampanyanın ardından bir de Fatsa Halk Şenliği düzenlendi. İlçe kısa bir süre içinde sosyalist solun simgesi olurken sağcı basın organları, politikacılar, emniyet ve askerler tarafından da eleştirilere hedef oldu.[3] 16 Haziran 1980 günü yapılan Sıkıyönetim Koordinasyon Toplantısı'nda Emniyet Genel Müdürü Turan Güneş, "Ordu ilimizde ise Fatsa ve Aybastı ilçeleri dikkate değer gelişmelere sahne olmaktadır. Özellikle Devrimci Yol fraksiyonunun mahalli idare ve yöneticilerden de gördüğü destek ve anlayışla bir vatan oluşturmada hayli mesafe katedildiği görülmektedir. Derlenen bilgilerden, Fatsa'da, yansıda görüldüğü üzere bir illegal örgütlenmenin varlığı ve etkin olduğu intibaı alınmaktadır." dedi.
8 Temmuz 1980 günü Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, kuvvet komutanları ve Jandarma Genel Komutanı, Çorum ve Fatsa'da olanlar hakkında bilgi almak için Karadeniz'de incelemeye çıktı. Önce Çorum'a giden komutanlar, daha sonra Amasya, Samsun ve Ordu'ya gitti. Samsun'dan Ordu'ya helikopterle gidecekken Samsun Valisi, "Fatsa üzerinden geçerken teröristlerin kendilerine ateş açabileceklerini, bu sebeple yüksekten uçmalarını" söyleyerek komutanları uyardı. 11 Temmuz 1980'de sabaha karşı 04.15'te ilçeye "Nokta Operasyonu" diye tabir edilen bir askerî operasyon düzenlendi. Operasyonu Ordu Jandarma Alay Komutanı yönetti. İlçede sokağa çıkma yasağı kondu, silah araması yapıldı. Bu harekât sırasında maskeli kişilerin ihbar ettiği 300 kişi tutuklandı. 2000 sanıklı Dev-Yol davası açıldı. Ancak çoğu beraat etti.[4]
11 Temmuz günü gözaltına alınan Fikri Sönmez, devletin anayasal düzenini değiştirmeye yönelik suçtan dolayı Türk Ceza Kanunu'nun 146. maddesi gereğince ağır hapis cezasına çarptırıldı.
4 Mayıs 1985 günü cezaevinde geçirdiği kalp krizi sonucu öldü.
Sönmez'in çalışmaları, bir sosyalist yerel yönetim deneyimi olarak görüldü ve yerli ve yabancı birçok araştırmaya da konu oldu.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Yılmaz, Hakan (14 Temmuz 2019). "Fikri Sönmez'in bilinmeyenleri". Birgün. birgun.net. 3 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
Fikri Sönmez, 1938 yılının yaz mevsiminde, Gürcü bir ailenin ilk erkek çocuğu olarak dünyaya gelir. Gürcüce adı ‘Golomanidzeler’ olan bir sülaleden gelen Fikri Sönmez, 7 yaşında Fatsa Dumlupınar İlkokulu’nu bitirdikten sonra, Fatsa’nın en iyi terzisi Nazım Usta’nın yanına çırak olarak girer ve kalfa olana kadar çalışır.
- ^ a b Suavi Aydın, Yüksel Taşkın (2014). 1960'tan Günümüze Türkiye Tarihi (2014 bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. s. 310. ISBN 978-975-05-1462-3.
- ^ Kerem Çalışkan, (Radikal). "Reference 7 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Radikal (gazete)
- ^ "Terzi Fikri ve Fatsa Komünü | 1980 | 32. Gün Arşivi". 9 Nisan 2019. 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Vikisöz'de alıntılar |
- Biyografi 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fikri Sönmez hayatı ve hakkında söylenenler 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TMMOB Pertev Aksakal'ın "Bir Yerel Yönetim Anlayışı" adlı yazısı. 23 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
