Elena Lagadinova
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Şubat 2024) |
Elena Lagadinova (Bulgarca: Елена Атанасова Лагадинова; 9 Mayıs 1930 - 29 Ekim 2017), Bulgar bir agronomist, genetik mühendisi ve politikacıydı.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Lagadinova, Bulgaristan'ın Nazi işgaline karşı direnişine katkıda bulunarak “Amazon” lakabını kazandı. Bulgaristan'daki genç bir kadın savaşçıydı ve 11 yaşındayken savaş içerisindeki katkılarına başladı. 14 yaşında ise aktif olarak savaştı.[1]
Müttefiklerin 1945'teki zaferinin ardından, Bulgaristan Bilimler Akademisi'nde araştırma bilimcisi olarak görev yapmadan önce agrobiyoloji alanında doktora yaptı.[2] Bu sırada, kolektif çiftliklerin verimliliğini artırmaya yardımcı olan yeni bir buğday türü olan Tritikale'yi geliştirdi. Bu keşif için Bulgar Hükûmeti tarafından Cyril ve Metot Nişanı ile ödüllendirildi.[3]
1968'de Lagadinova, Vatan Cephesi Sekreteri ve Bulgar Kadın Hareketi Komitesi Başkanı olarak kabul edildi.[2] Bu görevlerde, doğum izni yasaları da dahil olmak üzere, işyerindeki kadınlara fayda sağlamak üzere mevzuatın oluşturulmasında ve uygulanmasında önemli bir rol oynadı.[4] Aynı zamanda, küresel siyasette dikkate değer bir figürdü, ulusal kadın örgütlerinin koalisyonunu oluşturmak için diğer uluslararası aktivistlerle birlikte çalıştı ve 1985'te BM Eğitim Kadınları Enstitüsü'ne üye oldu.[5]
29 Ekim 2017'de Sofya, Bulgaristan'daki bir emeklilik tesisinde hayatını kaybetti.
Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
Lagadinova 1930'da Bulgaristan'ın Razlog dağ kasabasında dünyaya geldi.[1] Düşük gelirli bir geçmişe sahipti ve annesini henüz dört yaşındayken kaybetti. Babası, onu ve iki erkek kardeşini yetiştirdi. Gençliğini, devrim ve siyasi bağlılık tartışması ile çevriliydi, Lagadinova'nın babası Bulgar Komünist Partisi'nin destekçilerindendi.[4] Buna ek olarak, on sekiz yaşında en büyük erkek kardeşi Komintern'de çalışmak için Sovyetler Birliği'ne kaçmıştı. Lagadinova ailesi ile İkinci Dünya Savaşı'nı yaşadı. Tüm ailesi bir şekilde yerli Razlong'da faşizmle savaşıyordu. Aile üyelerinin kimliklerini, kardeşlerini ve savaşın başlarında katkıları olan babasının eylemlerini gizledi. Ayrıca savaş sırasında yakındaki köylere gerekli kaynakların sağlanmasına yardımcı oldu. On dört yaşındayken Lagadinova, babası ve erkek kardeşleri ile bir özgürlük savaşçısı olmayı taahhüt etti ve o sırada bölgesinde savaşan en genç partizanlardan biri oldu.
II. Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Bulgaristan, II. Dünya Savaşı sırasında Nazilerle ittifak kurdu.[6] 1941'de Bulgaristan, Bulgar Yahudilerinin medeni haklarını ortadan kaldıran “ Ulusun Korunması Kanunu ” nu kabul etti.[1] 1941'de Bulgaristan, Almanları Balkanların işgalinde destekledi, Doğu Yugoslavya'nın çoğunu işgal etti ve işgal altındaki topraklarından 20.000'e kadar Yahudiyi sürgüne gönderdi. Elena Lagadinova'nın tüm ailesi ve o zamanlar Nazilere karşı savaşan direnişin çoğu Komünistti.[4] 1944'te Bulgar monarşisi, komünizm tehdidini ortadan kaldırmak için jandarmayı görevlendirdi. Bu sırada Lagadinova, Pirin Dağları'na kaçmayı başardı.
Dağlara kaçtıktan sonra Lagadinova 1944 yazında savaşmaya başladı ve II. Dünya Savaşı sırasında Bulgaristan'daki en genç kadın partizan savaşçısı oldu.[1] On bir yaşında savaş çabalarına katkıda bulunmaya başladı ve 14 yaşındayken Nazi müttefik Bulgar monarşisine karşı II. Dünya Savaşı'nda kardeşleri ile birlikte girdi. Lagadinova aynı zamanda diğer komünistlerin yardımcısı olan ve savaş sırasında diğer aile üyelerine mesajlar gönderecek olan bir iataktı .[7] Lagadinova'nın işi daha tehlikeliydi, çünkü bir iatak olarak şehirlerde kalmak zorunda kaldı ve yakalanma ve öldürülme şansı daha yüksekti.[4] Lagadinova hayatta kalırken, kardeşi Assen savaş sırasında germanderie tarafından yakalandı ve öldürüldü.
Savaş sırasında takma adı “Amazon” (Амазонка) idi. Savaş boyunca ona göre posterler ve propaganda sloganları yapıldı.[1] Takma adını cesaret ve savaşma azmi sayesinde kazandı. Sofya'dan Moskova'ya çeşitli çocuk dergileri, erkek ve kız çocuklarının “Amazon gibi cesur olmaları” sloganıyla cesaretini ve gücünü övdüler.
Müttefiklerin 1945'teki zaferinden sonra Lagadinova eğitimini tamamlamak için Sovyetler Birliği'ne gönderildi. Moskova'daki Timiryazev Akademisi'nde (resmi olarak Moskova Tarım Enstitüsü olarak adlandırıldı) “Rusya'nın uluslararası olarak bilinen en eski enstitüsü” olarak kabul edildi.[1] Orada biyoloji alanında doktora yaptı.[4]
Bitki genetiğine katkılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Savaşın sona ermesinin ardından Lagadinova, Moskova'daki Timiryazev Akademisinde agrobiyoloji alanında doktora yaptı ve İngiltere ile İsveç'te ek araştırmalarda bulundu.[1] Bulgaristan Bilimler Akademisi'nde araştırma bilimcisi ve tarımsal genetikçi olarak hizmet etmek için Sofya'ya döndü.[2] On üç yıl boyunca araştırma bilimcisi olarak görev yaptı; araştırması, kolektif çiftliklerin verimliliğini artırmaya yardımcı olan yeni bir buğday olan Triticale buğday dizisi geliştirilmesine yardımcı oldu. 1959'da Bulgar hükûmeti, bitki genetiği alanındaki başarılarını tanımak için Lagadinvoa'yı Cyril ve Metot Nişanı ile ödüllendirdi.
Siyasi kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]
Lagadinova'yı denetlemek için atanan bir Parti Kadrosu, Lagadinova'yı Sovyet Başbakanı Leonid Brejnev'e bir mektup yazmasını isteyen bir eylem olan Bulgar Bilim Akademisi'nin araştırma programını siyasi olarak etkilemeye çalıştı.[1] Mektubunda Parti Kadro'nun araştırma çabalarına müdahale eden teknik uzmanlık eksikliği ile ilgili endişelerini dile getirdi ve Sovyetler Birliği için önerilerde bulundu. Mektubu Bulgaristan Komünist Partisi Genel Sekreteri Todor Zhivkov tarafından engellendi. 1968'de Zhivkov, Lagadinova'yı Anavatan Cephesi Sekreteri ve Bulgar Kadın Hareketi Komitesi başkanı olarak kabul etmeye zorladı.[2]
Bulgar Politbürosu kadınların resmi işgücü piyasasına katılımını sağlamak için eğitimi teşvik etmek istemiştir.[3] Ülke, kürtaj hizmetlerini yasallaştırarak ve boşanma yasalarını gevşeterek, mühendislik gibi daha önce erkeklerin hâkim olduğu birçok alanda kadınların resmi eğitimini destekleyen ve kadınların erkeklere bağımlılığını azaltma yasalarını kabul etti.[1] 1965 yılına gelindiğinde, Bulgaristan'ın dünyadaki işgücünde en çok kadına sahip olması bekleniyordu. Bu politikalar, doğum oranının düşmesine yol açarak, devletin gelecekteki işgücü arzı için endişe yarattı. Devlet, Lagadinova'nın bilim alanındaki geçmişinin, devletin azalan nüfusa bir çözüm geliştirmesine yardımcı olacağına inanıyordu. Birçok hükûmet yetkilisi, doğum oranını artırmak için komşu ülke olan Romanya gibi kürtajı yasadışı ilan etmeye başladı.
Veri üretmek için Lagadinova, Bulgar Kadın Hareketi Komitesi'nin (CBWM) Merkezi İstatistik Ajansı ve Bulgaristan'ın en çok dolaşan kadın dergisi Woman Today'in yayın kurulu ile işbirliği yapmasına yol açtı.[8] 1969'da CBWM çalışan kadınlardan 16.000'den fazla yanıt aldı. Bulguları, Bulgar kadınların çoğunun daha fazla çocuk sahibi olmak istediğini, ancak fazla çalıştığını ve hem iş hem de anne görevlerini dengeleyemediğini gösterdi.[4] Ankette ayrıca, yedi yaşın altındaki Bulgar çocukların% 12'sinin çalışma günü gözetimsiz bırakıldıklarını ortaya koydu.[1] CBWM, devletin kadınlara ücretli doğum izni vermesini ve anaokulları ile kreşlerin kullanılabilirliğini artırmasını önerdi.[2]
CBMW, anneler için çalışma saatlerini sınırlamak ve kaliteli kadın kıyafetlerinin eksikliğini ele almak gibi işyerinde kadınlara yarar sağlayan mevzuatın uygulanmasında da büyük rol oynamıştır.[4] 1975'e gelindiğinde Bulgar kadınlara 120 günlük doğum izni verilmiş ve ulusal asgari ücrette altı ay daha ücretli izin verilmiştir. Kadınlara üç yıl boyunca ücretsiz izin verilmiş ve ardından bir anaokulunda bir alan vadedilmiştir. İşverenler yasal olarak annenin yokluğunda bir kadının pozisyonunu korumakla yükümlü hale gelmişlerdir.[1]
Enternasyonalizme ve kadın haklarına katkı[değiştir | kaynağı değiştir]
Lagadinova, Doğu ve Batı Bloku'ndaki ailelerin yaşamlarını iyileştirerek kadınların haklarına katkıda bulundu.[9] Bulgar Kadın Hareketi Komitesi (CBWM) başkanlığı sırasında, saldırıyı durdurmak için Soğuk Savaş'ın doğu ve batı bloğundaki kadınları bir araya getirmeyi amaçlayan Kadınlar Uluslararası Demokratik Federasyonu (WIDF) ile çalıştı. Elena ayrıca Asya ve Afrika'daki yeni kadın komiteleri ve hareketleri için maddi ve manevi destek sağladı.
1985'te Nairobi'deki üçüncü Dünya Kadın Konferansı'nda genel raportör seçildi.[2] O yıldan itibaren 1988'e kadar BM Kadınları Eğitim Enstitüsü'ne de üye oldu. 1973'te Elena'nın ısrar ve savunuculuğu sayesinde, Bulgaristan hükûmeti her çocuk için üç yıla kadar doğum izni sağlayan, güvenli bir iş garantisi ve emekliliğe sayılan yıllarca doğum yapan bir yasa çıkardı.[5] Ayrıca hükûmet binlerce yeni anaokulu inşa etmeye karar verdi.
Lagadinova, Birleşmiş Milletler 1975 Uluslararası Kadın Yılı boyunca diğer uluslararası faaliyetlerle çalıştı ve 1970'lerde ve 1980'lerde kadın örgütlerinin uluslararası koalisyonlarını kurdu ve hükûmetleri annelik yapraklarını finanse etmeye zorladı.[5] Çalışmaları sayesinde, Papua Yeni Gine, Surinam, Liberya ve Amerika Birleşik Devletleri dışındaki tüm ülkeler artık yasal olarak bir çeşit ücretli doğum iznini garanti ediyor hale geldi.
Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]
1959'da Lagadinova Lagadinova, bitki genetiği alanındaki çalışmaları nedeniyle Bulgaristan Hükûmeti tarafından Cyril ve Metot Nişanı ileödüllendirildi.[1] 1991 yılında Lagadinova, Kaliforniya'daki Claremont Enstitüsü tarafından prestijli “Üstün Başarı Madalyası” nı aldı.[3]
Ölüm[değiştir | kaynağı değiştir]
1989'da Lagadinova kamu yaşamından emekli oldu. Emekli olduktan yirmi yedi yıl sonra Lagadinova, Kristen Ghodsee ile bir röportaj yaptı ve burada “İnandığınız bir şey için savaşmalısınız” dedi.[3] 29 Ekim 2017'de Lagadinova Bulgaristan'ın Sofya kentinde hayatını kaybetti.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k l "The Left Side of History: World War II and Re-emergent Nationalisms in Contemporary Eastern Europe". Institute for Advanced Study. 22 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2019. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":0" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b c d e f Ghodsee (24 Nisan 2015). "Bulgaria's Guerilla Girl" (PDF). Anthropology News. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Şubat 2019. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b c d Ghodsee (26 Ağustos 2014). "Women's Rights and the Cold War" (PDF). Legacies of Communism. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Nisan 2020. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":2" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b c d e f g Ghodsee (2014). "Pressuring the Politburo: The Committee of the Bulgarian Women's Movement and State Socialist Feminism". Slavic Review. 73 (3). ss. 538-562.
- ^ a b c "The Youngest Partisan". jacobinmag.com. 4 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2019. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: ":4" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Hollander (Mayıs 2008). "The Final Solution in Bulgaria and Romania: A Comparative Perspective". East European Politics and Societies: And Cultures. 22 (2). ss. 203-248.
- ^ Brilliant, Fredda, ed. "Madame Elena Lagadinova." In Women in Power, 74-88. New Delhi: Lancer International, 1987.
- ^ Ghodsee (1 Eylül 2015). "Socialist Wallpaper: The Culture of Everyday Life and the Committee of the Bulgarian Women's Movement, 1968–1990". Social Politics: International Studies in Gender, State & Society. 22 (3). ss. 319-340.
- ^ Ghodsee (2012). "Rethinking State Socialist Mass Women's Organizations: The Committee of the Bulgarian Women's Movement and the United Nations Decade for Women, 1975-1985". Journal of Women's History. 24 (4). ss. 49-73.