Dersim aşiretleri
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Ekim 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |

Dersim aşiretleri, Doğu ve İç Anadolu Bölgesi'nde Tunceli, Sivas, Tokat, Erzincan, Bingöl, Muş, Kahramanmaraş, Kayseri, Amasya, Gümüşhane, Elazığ, Adana, Adıyaman, Malatya, Ardahan, Erzurum çevresine yayılmışlardır. Aşiretlerin çıkış noktası "İç Dersim" olup aşiretlerin Dersim ile birlikte en yoğun olduğu diğer yöre, zamanla çeşitli nedenlerle verdiği göçlerle, Dersimlilerin yoğun ve hakim olduğu iki bölgeden biri haline gelen Koçgiri yöresidir.
Koçgiri yöresi Sivas'ın İmranlı, Zara ilçelerini içine alır. Sivas'ın Hafik, Kangal, Divriği, Suşehri; Tokat'ın Almus, Zile; Erzincan ilinin Refahiye, İliç çevresi; Kayseri'nin Sarız, Sarıoğlan yöresine kadar uzanır ve bu bölgeleri içine alır.
Tunceli'nin güney ilçeleri, Sivas Koçgiri yöresi aşiretleri, Kayseri Sarız ve Sarıoğlan, Erzican'ın Refahiye, İliç, Kemah, Elazığ Aşiretleri, Adıyaman Dersim aşiretleri, Kahramanmaraş Yöresi Dersim aşiretleri, Tokat, Çorum, Yozgat, Malatya ve Gümüşhane Yöresi Dersim aşiretleri Kırmanckî ve Kurmancî konuşur.
Liste[değiştir | kaynağı değiştir]
- Abbas Uşağı
- Aşiretin meskun olduğu yerler; Pülümür-Hozat ilçesi Çığırlı(Zimeq)-Ovacık-Erzincan (Kırlangıç Köyü, Çağlayan Bucağı, Bağlı ve Karatuş köyleri), Kiğı ilçesi (Akımlı, Estigkavak, Ayanoğlu, Güzgörü köyleri), Tercan (Başbudak, Beşgözek köyleri), Kelkit (Akdağ, Kömürlük Köyü) ve Erzurum-Aşkale (Aşkale, Gürkaynak ve Koçbaba köyleri)'dir.
- Abdalan
- Alan
- Alhan
- Areyiz
- Aslanuşağı
- Beyituşağı
- Bahtiyar
- Ferhatuşağı
- Karaballı
- Keçeliuşağı
- Baluşağı
- Badilli
- Gülabi
- Seyhan
- Turhasanlı
- Süleymanuşağı
- Koçuşağı
- Balaban
- Caferan
- Çarekan
- Demenan
- Elhan
- Hadikan
- Hedik
- Hormek
- İzol
- Karsan
- Hiran
- Kemen
- Kebanlı
- Kureyşan
- Haydaran
- Lolan
- Maskan
- Pilvenk
- Butan
- Silan
- Şadilli
- Şavalanlı
- Yusufan
- Zimtek
- Kurmeş
- Derviş Cemal [1]
- Şakak
- Abdalanlı
- Keçelan
- Suran
Aşiretler ve oymakların dilleri ve yerleşim yerleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Abasu / Abasanlar: Zazaca; Pülümür, Hozat ilçesi ve Çığırlı köyü(Zimeq), Ovacık, Erzincan (Kırlangıç köyü, Çağlayan bucağı, Bağlı, Karatuş köyleri), Kiğı ilçesi (Akımlı, Estigkavak, Ayanoğlu, Güzgörü köyleri), Tercan (Başbudak, Beşgözek köyleri), Kelkit (Akdağ, Kömürlük köyü), Erzurum (Aşkale, Gürkaynak ve Koçbaba köyleri)
- Abdalu / Abdalanlar: Zazaca; Pülümür, Hozat, Ovacık, Erzincan, Bayburt, Varto, Hinis
- Ağucanlılar: Kurmanci, Zazaca; Hozat (Bargini), Elazığ, Erzincan, Kemah, Malatya, Adıyaman, Elbistan, Pazarcık (Girne), Arapkir
- Alanlar: Zazaca Mazgirt, Mazımiye, İran'ın Kuzey Horosan bölgesi, Erzincan Merkez ilçesi (Çamurdere, Çamlık, Karataş, Başköy, Çilhoroz, Yaylakent, Sertaş, Askartallı, Kılıçkaya, Endere köylerinde), Erzurum Çat ilçesi, Beşiktaş Komu, Tuzluca mah.
- Ali Abbas Evladı: Zazaca; Ovacık, Kemah, Erzincan
- Alhanlı Aşireti: Zazaca Pülümür, Tercan
- Arililler: Zazaca; Nazimiye, Pülümür, Mazgirt, Kelkit (Akdoğdu köyü), Erzincan, Tercan ilçesi (Sarıkaya, Yenibucak, Kavaklık, Küçük Ağa köyleri), Çayırlı, Çamurdere, Başköy, Karataş, Çilhoroz, Yayla Kurt, Sarıtaş, Kartallı, Çağlayan bucağı, Kılıçkaya, Erdene köylerinde, Hınıs (Başköy)
- Aslan: Türkçe, Zazaca; Ovacık, Kemah
- Aşuran: Zazaca Ovacık, Erzincan
- Bomosuru / Baba Mansurlu: Zazaca, Kurmanci; Pülümür, Mazgirt, Muhindi, Nazimiye, Tercan, Sivas, Erzincan
- Bahtiyarlı: Zazaca; Hozat, Muş, Kuzey Horosan Zağros Dağları
- Balabanu / Balaban: Zazaca; Pülümür, Erzincan, Tercan, Hınıs (Güzelder köyü), Raka, Ruha, Kırşehir, Malatya (Akçadağ, Kürecik, Doğan Şehir)
- Baluşağı: Zazaca; Ovacık, Pülümür, Çayırlı
- Badilli: Zazaca; Petek, Kiğı, Kelkit, Halo, Refahiye
- Beles: Zazaca; Nazımiye, Tercan, Kiğı, Amasya, Çorum
- Balçikanlı: Zazaca; Pülümür, Erzincan, Nazımiye
- Birmanlı: Zazaca; Ovacık, Pülümür, Erzincan
- Beyitanuşağı: Zazaca; Ovacık (Gözeler, Paşadüzü, Akyayık)
- Bezgar (Topuz): Zazaca; Ovacık (Hun Uşağı, Cevizli dere, Söyütlü, Topuzlu, Çakmaklı)
- Beritan: Kurmanci; Erzurum, Erzincan, Tunceli
- Birim: Zazaca; Ovacık
- Bozlu: Türkçe; Çemişgezek[2]
- Biçerli: Türkçe; Pertek, Çemişgezek[2]
- Botanlı (Balyanlı): Kurmanci; Mazgirt
- Bütünkanlı (Bodikanlı): Zazaca; Erzincan, Tercan, Kiğı
- Caferanlı: Zazaca; Pülümür, Erzincan, Kemah, Hınıs, Tunceliye yakın bölgeler
- Bozukanlı Kerel: Türkçe; Topuzlu, Ovacık, Pülümür
- Bozanlı: Türkçe; Pertek[2]
- Çarekan : Zazaca; Kiği, Pülümür, Erzurum, Erzincan (Tercan,Refahiye Çayırlı), Sivas (Imranlı, Zara), Trabzon (Araklı, Sürmene), Çorum (Alaca), Kütahya
- Çapanlı: Türkçe; Mazgirt (Akpazar), Pertek, Çemişgezek[1][2]
- Çemişgezekli Aşireti: Türkçe; Çemişgezek[2]
- Çemişgezekli: Türkçe; Çemişgezek
- Çinan Aşireti: Zazaca; Tunceli
- Demenu / Demananlılar: Zazaca; Tunceli merkez (Bor, Kutudere, Uzuntarla, Çiçekli), Pertek, Hozat (Zimeq, Derviş Cemal), İmranlı, Zara, Karakoçan (Gaxmud), Mazgirt, Gümüşhane, Konya (Bozkır), Ovacık, Erzincan (Mollaköy)
- Derviş Cemal: Zazaca; Pülümür (Şengül, Bulmuş, Tosunlar köyü), Hozat, Erzincan, Çayırlı
- Elhanlılar (Elganlılar): Zazaca; Erzincan,İran (Albuz Dağları, Mazandaran bölgesi)
- Ferhatu / Ferhadan: Zazaca; Çemişgezek, Hozat
- Fından: Zazaca; Hozat
- Gevanlılar: Zazaca ; Ovacık, Hozat
- Gülabi: Zazaca; Ovacık, Kemah
- Hadikenli: Zazaca; Ovacık, Kemah
- Heyderu / Haydaran: Zazaca; Nazımiye, Pülümür, Mazgirt, Erzincan'ın Tercan ilçesi, Bulanık ilçesi
- Hayranlı: Zazaca; Nazımiye, Pülümür
- Hemenanlı: Zazaca; Tunceli
- Hesenanlı: Kurmanci; Tunceli, Mazgirt, Kiğı
- Hiranlı: Zazaca, Kurmanci; Mazgirt, Muhundu, Nazımiye, Pertek, Derenahiyesi, Haran Bölgesi, Varto nahiyesi, Üstükara, Karlıova, Erzincan, Dalav, Şavşek, Refahiye, Tercan'da Kiğı ilçesi, Sütlüce, Doluteknek, Kabacalı, Tilkitaşı, Doluca, Çamlıca, Sarıdibek, Akbinek, merkez ilçede Dallıtepe, Ortaçanak, Oğuldere, Karapınar, Gözele, Karlıova ilçesi, Tuzluca, Çiftiköy, Sarıkuşak, Kaynarpınar, Soğukpınar, Kaynak köyleri, Gümüşakar, Halitler, Yeniyurt, Eskikonak köyleri, Tercan ilçesi, Küçük Ağa, Gök Pınar köyleri ve Tanyeri bucağı, Kelkit, Yarbaşı köyü
- Holikan: Zazaca; Pertek, Erzincan, Pülümür
- Hormeku / Hormekli: Zazaca; Nazımiye, Pertek, Kiğı,Gümüşhane, Varto, Kuruçay, Refahiye, Erzurum (Hınıs), Kars, Bingöl, Elazığ, Tercan, Erzincan, Üzümlü, Ardahan
- Holifen: Zazaca; Ovacık
- Hıfen: Zazaca; Pertek
- Hurşidan: Zazaca; Nazımiye
- Hüzmekli Uşağı: Zazaca; Nazımiye
- İksorlu (İzollu): Kurmanci; Mazgirt, Malatya, Huluman, Riçik, Göman, Kilise, Nazımiye, Pülümür, Yaylacık, Sarıyayla, Malatya, Elazığ, Urfa
- İzol: Zazaca, Kurmanci,Türkçe: Mazgirt, Pülümür, Nazımiye, Palu, Siverek, Hilvan, Kahta, Gerger, Diyarbakır, Mardin, Malatya, Konya, Isparta, Gaziantep, Elazığ, Bingöl, Van, Erzurum, Erzincan, Kahramanmaraş (Zorunlu İskân'a tâbii tutulmuştur.)
- İskor: Zazaca; Hozat
- Kalanuşağı: Zazaca: Malazgirt, Ovacık, Malatya
- Karaballı: Zazaca; Hozat, Ovacık, Çemişkezek, Kırşehir (1701 yılında zorunlu iskâna tabii tutulmuşlardır)
- Kalaçlu: Türkçe; Mazgirt, Pertek, Çemişgezek[2]
- Karamanlı: Türkçe; Çemişgezek
- Karakeçili: Türkçe; Çemişgezek, Pertek, Hozat, Mazgirt[3]
- Karakali: Zazaca; Erzincan, Pülümür
- Kamsuran: Kurmanci; Nazımiye
- Karsanu / Karsanan: Zazaca; Pülümür, Ovacık, Nazımiye, Erzincan, Tercan, Karakoçan, Varto
- Keçeli: Zazaca; Ovacık, Çatköy, Eğimli, Çambudak, Balveren, Aktaş, Yakatarla köyleri
- Kekertiyanlı: Zazaca; Ovacık
- Kefelan: Zazaca; Ovacık, Pertek
- Kevanlı (Kevo): Zazaca; Ovacık
- Kemanlı (İzollu): Zazaca; Pülümür, Erzincan merkez, Turnadere, Kalıntaş, Çoban Yıldızı, Turluk, Ergani ilçesi köyleri, Kiğı ilçesi, Akımlı, Yazgünü, Gözdibi köyleri
- Keskehoran: Kurmanci; Pertek
- Kırgan: Zazaca; Hozat, Desk, Ovacık
- Kısmurlu: Zazaca; Nazımiye
- Kolik: Kurmanci; Kemg., Ovacık
- Kodern: Zazaca; Mazgirt
- Kimsorlu: Zazaca; Hozat, Çemişgezek, Ovacık, Nazımiye, Dereova, Sivas Divriği bölgesinde, Tuzla yöresinde bir kısmı zorunlu iskâna tabii tutulmuştur.
- Koç: Zazaca; Hozat, Çemişgezek, Ovacık, Kiğı (Holhol), Kurmeşli, Erzincan'dan sonra Pülümür Altınhüseyin köyleri.
- Koçgiri(İzollu): Kurmanci; Pülümür, Erzincan, Sivas, Kahramanmaraş
- Kormeşli: Kurmanci; Pertek, Erzincan
- Kubanlı (Kudenli): Kırmancki; Mazgirt, Kiğı, Karlıova, Erzurum, Çat ve Karakoçan ilçeleri
- Kulikan: Kurmanci; Çemişgezek, Ovacık
- Kabaklı: Kurmanci; Çemişgezek, Ovacık
- Kırmoslu (Kismorlu): Kurmanci; Çemişgezek, Ovacık, Kiğı ilçesi, Yaylıdere, Sarıtosun, Aysaklı, Hasköy, Batrayas, Mercan köyleri, Adıyaman, Xıdosur Kolu yerleşmiştir.
- Kureyşan: Zazaca, Kurmanci; Nazımiye, Mazgirt, Ovacık, Tercan, Varto, Kiğı, Sivas, Hınsı Mansur
- Lertikli: Zazaca ; Erzincan
- Laçinli: Zazaca; Ovacık, Hozat
- Lolu / Lolanlı: Zazaca ,Türkçe; Pülümür, Çemişgezek, Varto, Hınız, Esenli, Aşkale, Gürkeynak köyü, Muş (Varto), Bayburt, Erzurum, Kelkit, Erzincan, Kars
- Maksut: Türkçe, Zazaca; Ovacık, Hozat
- Memokan (Memekan): Zazaxa; Tunceli
- Mosku/ Meskanlı (Mestanlı): Kurmanci; NazıPertOvacık, Pertek
- Mevaliler Aşireti: Zazaxa; Nazımiye
- Mırzan: Kurmanci; Pertek, Ovacık, Tunceli (Milköyü), Urfa (Viranşehir), Suriye'nin Resückayın yöresine yerleşmişlerdir.
- Millan: Kurmanci; Pertek, Ovacık, Tunceli (Milköyü), Urfa (Viranşehir), Suriye'nin Resückayın yöresine yerleşmişlerdir.
- Nenikan: Kurmanci; Çemişkezek, Ovacık
- Panikan: Zazaca; Ovacık
- Parçikanlı: Kurmanci, Zazaca; Ovacık, Malatya
- Pezgevran: (Pevzugerililer): Kurmanci; Ovacık, Pertek, Hozat
- Perihanlı: Zazaca; Ovacık
- Pilvenk: Kurmanci, Zazaca; Tunceli (Pertek), Elazığ, Malatya, Gümüşhane (Kelkit) ve Sivas
- Piranlı: Kurmanci; Pertek (Yamaçoba köyü)
- Pirsultanlı: Türkçe; Pülümür
- Perikanlı: Zazaca; Nazımiye
- Resikli (Resik Uşağı): Zazaca; Ovacık, Hozat, Çemişkezek
- Rutu / Rutanlı': Kurmanci; Hozat, Nazımiye, Pülümür, Kuzey Horosan Mazderen bölgesinde, Erzincan (Çağlayan bucağı), Yalınca, Uluköy, Melihtekli köyleri
- Şadiyan / Şadilli: Kurmanci; Mazgirt ilçesi (Kızılkale, Aydınlık, Özdek, Beşoluk, Çatköy, Gelinpınar, Akkavak, Kepektaşı, Obrukbaşı, Güneyharman, Örsköy, Yazevi, Beşoluk), Nazımiye, Pülümür, Kiğı, İran, Mardin, Refahiye (Orçul bölgesinden oluşan 30 köy, Çamlımülk, Tepeköy, Çukurçimen, Karayaprak,Kamberağa,Emirdere, Korapo, Leventler, Söğütlü)[4] Sivas-Kangal[5]
- Sağcılar: Zazaca; Tunceli
- Sarı Saltuklular: Türkçe; Hozat
- Şamuşağı-Şamlu: Zazaca, Türkçe; Elazığ, Çemişgezek, Pertek, Ovacık (Otlubahçe, Tozkoparan, Eğrikavak, Halitpınar), Erzurum, Sivas, Erzincan[6]
- Şadanlı: Kurmanci; Pülümür
- Şavak: Kurmanci; Pertek, Hozat, Çemişkezek
- Şavalanlı: Türkçe / Zazaca ; Tunceli, Nazımiye, Pülümür (Kayırlar, Hasangazi), Mazgirt, Erzincan ( Çayırlı, Tercan), Erzurum,
- Şeyh Osmanlı Cemaati: Türkçe; Çemişgezek
- Seyyidalan: Zazaca, Kurmanci; Tunceli, Nazımiye, Hozat, Çemişgezek
- Seyyid Sabunlar: Kurmanci; Pertek
- Sultan Munzur: Zazaca; Ovacık, Erzincan
- Seyhan: Zazaca; Mazgirt
- Sisanlı: Zazaca; Pülümür
- Şekakan aşireti: Kurmanci; Pertek, Çemişgezek, Tunceli, Erzincan, Elazığ, Adıyaman, Mardin, Şırnak, Van, İran ve Suriye
- Seydanlı (Sidanlı): Kurmanci; Mazgirt
- Semkan: Zazaca, Kurmanci; Çemişkezek, Ovacık, Pertek
- Seyit Kemalan: Zazaca; Ovacık, Erzincan
- Seyit Ahmet Dedeler: Zazaca Ovacık, Erzincan
- Silanlı: Kırmancki; Ovacık, Erzincan
- Suranlı: Zazaca; Tunceli Merkez Kocak, Mazgirt
- Süleymanuşağı: Zazaca; Ovacık
- Süleymaniler: Zazaca; Tunceli
- Şey Hesananlı: Zazaca ; Ovacık, Mazgirt, Pülümür, Gümüşhane, Erzincan (Çayırlı)
- Şeyh Mehmedanlı: Zazaca; Mazgirt, Pülümür, Nazımiye, Tunceli merkez
- Titanik Uşağı: Zazaca; Hozat
- Todorlular: Türkçe; Hozat, Çemişgezek
- Turhasanlı: Türkçe; Çemişgezek, Pertek, Mazgirt (Akpazar)[2]
- Yusufanlı: Zazaca; Tunceli, Mazgirt, Kamut, Sütlüce bucağı ve köylerinde, Merğo ve Çihik
- Zekeran: Kurmanci; Çemişkezek
- Zerkanlı: Kurmanci; Çemişkezek, Erzurum, Hınıs, Marat, Mardin, Aksaray üzere beş kola ayrılır.
- Zerkevik: Zazaca; Dere, Çıkaran, Tembin dağlarında otururlar.
İlgili kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ali Kaya, Dersim Tarihi, Can yayınları
- Vecihi Timuroğlu, Dersim Tarihi, Yurt Kitap
- Kâzım Karabekir (Haz. Faruk Özerengin), Kürt Meselesi, Emre Yayınları, İstanbul, Aralık 1994, s. 79-108.
- Nuri Dersimi, Hatıratım, Jina Nu Yayınları, Stocholm, 1987, s. 47-51.
- M.Kalman, Belge ve tanıklarıyla Dersim Direnişleri, Nûjen Yayınları, İstanbul, Ekim 1995, s. 175-195.
- Faik Bulut, Dersim Raporları, Genişletilmiş Üçüncü Basım, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, Haziran 2005, s. 122-128.
- Burhan Kocadağ, Doğu'da Aşiretler, Kürtler, Aleviler, 2. basım, Can Yayınları, Eylül, 1997, 215-245.
- Naşit Hakkı Uluğ, Derebeyi ve Dersim, Kaynak Yayınları
- Dursun Evren, Ulusal Demokratik Mücadelede Koçgiri Kürt Aşiretleri İstanbul , Aralık 2008 1. Basım , Peri Yayınları
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "Başköylü Hasan Efendi". alevibektasi. 24 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2013.
Derviş Cemal, Kureyşlilere karşı Şıyh Hasanilere kuvvet verip aşiret kurdu.
- ^ a b c d e f g Şerefhan,Şerefname(1597)
- ^ Prof. Dr. İsmail Özçelik - Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslararası Şöleni Bildirileri, 3 Haziran 1999, Şanlıurfa, AKM Başkanlığı, Yay. Ankara, 1999
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2019.
- ^ , Sivas (Kangal'daki Şadilli aşiretindeki aileler Kurmanca konuşmaktadır. Kangal'ın Armağan, Eymir, Güneypınar, Temirin köyü, Gemalmaz, Kümsür, Kadirağanınhanı, Mısırören ve Humarlı Köyünde şadilliler yaşamaktadır.)
- ^ Ali Kaya,Başlangıçta Günümüze Dersim Tarihi,Sayfa 127
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Burhan Kocadağ araştırmaları Mosku/ Meskanlı (Mestanlı): ZAZACA Pülümür, Nazımiye, Kiğı, Ovacık, Pertek