Dersim aşiretleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
1926 yılında Ankara'ya davet edilen Dersimli aşiret reisleri, Malatya Valisi Bozan Bey ve Elâziz Valisi Ali Cemal Bey ile birlikte

Dersim aşiretleri, Doğu ve İç Anadolu Bölgesi'nde Tunceli, Sivas, Tokat, Erzincan, Bingöl, Muş, Kahramanmaraş, Kayseri, Amasya, Gümüşhane, Elazığ, Adana, Adıyaman, Malatya, Ardahan, Erzurum çevresine yayılmışlardır. Aşiretlerin çıkış noktası "İç Dersim" olup aşiretlerin Dersim ile birlikte en yoğun olduğu diğer yöre, zamanla çeşitli nedenlerle verdiği göçlerle, Dersimlilerin yoğun ve hakim olduğu iki bölgeden biri haline gelen Koçgiri yöresidir.

Koçgiri yöresi Sivas'ın İmranlı, Zara ilçelerini içine alır. Sivas'ın Hafik, Kangal, Divriği, Suşehri; Tokat'ın Almus, Zile; Erzincan ilinin Refahiye, İliç çevresi; Kayseri'nin Sarız, Sarıoğlan yöresine kadar uzanır ve bu bölgeleri içine alır.

Tunceli'nin güney ilçeleri, Sivas Koçgiri yöresi aşiretleri, Kayseri Sarız ve Sarıoğlan, Erzican'ın Refahiye, İliç, Kemah, Elazığ Aşiretleri, Adıyaman Dersim aşiretleri, Kahramanmaraş Yöresi Dersim aşiretleri, Tokat, Çorum, Yozgat, Malatya ve Gümüşhane Yöresi Dersim aşiretleri Kırmanckî ve Kurmancî konuşur.

Liste[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. Abbas Uşağı
    Aşiretin meskun olduğu yerler; Pülümür-Hozat ilçesi Çığırlı(Zimeq)-Ovacık-Erzincan (Kırlangıç Köyü, Çağlayan Bucağı, Bağlı ve Karatuş köyleri), Kiğı ilçesi (Akımlı, Estigkavak, Ayanoğlu, Güzgörü köyleri), Tercan (Başbudak, Beşgözek köyleri), Kelkit (Akdağ, Kömürlük Köyü) ve Erzurum-Aşkale (Aşkale, Gürkaynak ve Koçbaba köyleri)'dir.
    Abdalan
  2. Alan
  3. Alhan
  4. Areyiz
  5. Aslanuşağı
  6. Beyituşağı
  7. Bahtiyar
  8. Ferhatuşağı
  9. Karaballı
  10. Keçeliuşağı
  11. Baluşağı
  12. Badilli
  13. Gülabi
  14. Seyhan
  15. Turhasanlı
  16. Süleymanuşağı
  17. Koçuşağı
  18. Balaban
  19. Caferan
  20. Çarekan
  21. Demenan
  22. Elhan
  23. Hadikan
  24. Hedik
  25. Hormek
  26. İzol
  27. Karsan
  28. Hiran
  29. Kemen
  30. Kebanlı
  31. Kureyşan
  32. Haydaran
  33. Lolan
  34. Maskan
  35. Pilvenk
  36. Butan
  37. Silan
  38. Şadilli
  39. Şavalanlı
  40. Yusufan
  41. Zimtek
  42. Kurmeş
  43. Derviş Cemal [1]
  44. Şakak
  45. Abdalanlı
  46. Keçelan
  47. Suran

Aşiretler ve oymakların dilleri ve yerleşim yerleri[değiştir | kaynağı değiştir]

    • Abasu / Abasanlar: Zazaca; Pülümür, Hozat ilçesi ve Çığırlı köyü(Zimeq), Ovacık, Erzincan (Kırlangıç köyü, Çağlayan bucağı, Bağlı, Karatuş köyleri), Kiğı ilçesi (Akımlı, Estigkavak, Ayanoğlu, Güzgörü köyleri), Tercan (Başbudak, Beşgözek köyleri), Kelkit (Akdağ, Kömürlük köyü), Erzurum (Aşkale, Gürkaynak ve Koçbaba köyleri)
    • Abdalu / Abdalanlar: Zazaca; Pülümür, Hozat, Ovacık, Erzincan, Bayburt, Varto, Hinis
    • Ağucanlılar: Kurmanci, Zazaca; Hozat (Bargini), Elazığ, Erzincan, Kemah, Malatya, Adıyaman, Elbistan, Pazarcık (Girne), Arapkir
    • Alanlar: Zazaca Mazgirt, Mazımiye, İran'ın Kuzey Horosan bölgesi, Erzincan Merkez ilçesi (Çamurdere, Çamlık, Karataş, Başköy, Çilhoroz, Yaylakent, Sertaş, Askartallı, Kılıçkaya, Endere köylerinde), Erzurum Çat ilçesi, Beşiktaş Komu, Tuzluca mah.
    • Ali Abbas Evladı: Zazaca; Ovacık, Kemah, Erzincan
    • Alhanlı Aşireti: Zazaca Pülümür, Tercan
    • Arililler: Zazaca; Nazimiye, Pülümür, Mazgirt, Kelkit (Akdoğdu köyü), Erzincan, Tercan ilçesi (Sarıkaya, Yenibucak, Kavaklık, Küçük Ağa köyleri), Çayırlı, Çamurdere, Başköy, Karataş, Çilhoroz, Yayla Kurt, Sarıtaş, Kartallı, Çağlayan bucağı, Kılıçkaya, Erdene köylerinde, Hınıs (Başköy)
    • Aslan: Türkçe, Zazaca; Ovacık, Kemah
    • Aşuran: Zazaca Ovacık, Erzincan
    • Bomosuru / Baba Mansurlu: Zazaca, Kurmanci; Pülümür, Mazgirt, Muhindi, Nazimiye, Tercan, Sivas, Erzincan
    • Bahtiyarlı: Zazaca; Hozat, Muş, Kuzey Horosan Zağros Dağları
    • Balabanu / Balaban: Zazaca; Pülümür, Erzincan, Tercan, Hınıs (Güzelder köyü), Raka, Ruha, Kırşehir, Malatya (Akçadağ, Kürecik, Doğan Şehir)
    • Baluşağı: Zazaca; Ovacık, Pülümür, Çayırlı
    • Badilli: Zazaca; Petek, Kiğı, Kelkit, Halo, Refahiye
    • Beles: Zazaca; Nazımiye, Tercan, Kiğı, Amasya, Çorum
    • Balçikanlı: Zazaca; Pülümür, Erzincan, Nazımiye
    • Birmanlı: Zazaca; Ovacık, Pülümür, Erzincan
    • Beyitanuşağı: Zazaca; Ovacık (Gözeler, Paşadüzü, Akyayık)
    • Bezgar (Topuz): Zazaca; Ovacık (Hun Uşağı, Cevizli dere, Söyütlü, Topuzlu, Çakmaklı)
    • Beritan: Kurmanci; Erzurum, Erzincan, Tunceli
    • Birim: Zazaca; Ovacık
    • Bozlu: Türkçe; Çemişgezek[2]
    • Biçerli: Türkçe; Pertek, Çemişgezek[2]
    • Botanlı (Balyanlı): Kurmanci; Mazgirt
    • Bütünkanlı (Bodikanlı): Zazaca; Erzincan, Tercan, Kiğı
    • Caferanlı: Zazaca; Pülümür, Erzincan, Kemah, Hınıs, Tunceliye yakın bölgeler
    • Bozukanlı Kerel: Türkçe; Topuzlu, Ovacık, Pülümür
    • Bozanlı: Türkçe; Pertek[2]
    • Çarekan : Zazaca; Kiği, Pülümür, Erzurum, Erzincan (Tercan,Refahiye Çayırlı), Sivas (Imranlı, Zara), Trabzon (Araklı, Sürmene), Çorum (Alaca), Kütahya
    • Çapanlı: Türkçe; Mazgirt (Akpazar), Pertek, Çemişgezek[1][2]
    • Çemişgezekli Aşireti: Türkçe; Çemişgezek[2]
    • Çemişgezekli: Türkçe; Çemişgezek
    • Çinan Aşireti: Zazaca; Tunceli
    • Demenu / Demananlılar: Zazaca; Tunceli merkez (Bor, Kutudere, Uzuntarla, Çiçekli), Pertek, Hozat (Zimeq, Derviş Cemal), İmranlı, Zara, Karakoçan (Gaxmud), Mazgirt, Gümüşhane, Konya (Bozkır), Ovacık, Erzincan (Mollaköy)
    • Derviş Cemal: Zazaca; Pülümür (Şengül, Bulmuş, Tosunlar köyü), Hozat, Erzincan, Çayırlı
    • Elhanlılar (Elganlılar): Zazaca; Erzincan,İran (Albuz Dağları, Mazandaran bölgesi)
    • Ferhatu / Ferhadan: Zazaca; Çemişgezek, Hozat
    • Fından: Zazaca; Hozat
    • Gevanlılar: Zazaca ; Ovacık, Hozat
    • Gülabi: Zazaca; Ovacık, Kemah
    • Hadikenli: Zazaca; Ovacık, Kemah
    • Heyderu / Haydaran: Zazaca; Nazımiye, Pülümür, Mazgirt, Erzincan'ın Tercan ilçesi, Bulanık ilçesi
    • Hayranlı: Zazaca; Nazımiye, Pülümür
    • Hemenanlı: Zazaca; Tunceli
    • Hesenanlı: Kurmanci; Tunceli, Mazgirt, Kiğı
    • Hiranlı: Zazaca, Kurmanci; Mazgirt, Muhundu, Nazımiye, Pertek, Derenahiyesi, Haran Bölgesi, Varto nahiyesi, Üstükara, Karlıova, Erzincan, Dalav, Şavşek, Refahiye, Tercan'da Kiğı ilçesi, Sütlüce, Doluteknek, Kabacalı, Tilkitaşı, Doluca, Çamlıca, Sarıdibek, Akbinek, merkez ilçede Dallıtepe, Ortaçanak, Oğuldere, Karapınar, Gözele, Karlıova ilçesi, Tuzluca, Çiftiköy, Sarıkuşak, Kaynarpınar, Soğukpınar, Kaynak köyleri, Gümüşakar, Halitler, Yeniyurt, Eskikonak köyleri, Tercan ilçesi, Küçük Ağa, Gök Pınar köyleri ve Tanyeri bucağı, Kelkit, Yarbaşı köyü
    • Holikan: Zazaca; Pertek, Erzincan, Pülümür
    • Hormeku / Hormekli: Zazaca; Nazımiye, Pertek, Kiğı,Gümüşhane, Varto, Kuruçay, Refahiye, Erzurum (Hınıs), Kars, Bingöl, Elazığ, Tercan, Erzincan, Üzümlü, Ardahan
    • Holifen: Zazaca; Ovacık
    • Hıfen: Zazaca; Pertek
    • Hurşidan: Zazaca; Nazımiye
    • Hüzmekli Uşağı: Zazaca; Nazımiye
    • İksorlu (İzollu): Kurmanci; Mazgirt, Malatya, Huluman, Riçik, Göman, Kilise, Nazımiye, Pülümür, Yaylacık, Sarıyayla, Malatya, Elazığ, Urfa
    • İzol: Zazaca, Kurmanci,Türkçe: Mazgirt, Pülümür, Nazımiye, Palu, Siverek, Hilvan, Kahta, Gerger, Diyarbakır, Mardin, Malatya, Konya, Isparta, Gaziantep, Elazığ, Bingöl, Van, Erzurum, Erzincan, Kahramanmaraş (Zorunlu İskân'a tâbii tutulmuştur.)
    • İskor: Zazaca; Hozat
    • Kalanuşağı: Zazaca: Malazgirt, Ovacık, Malatya
    • Karaballı: Zazaca; Hozat, Ovacık, Çemişkezek, Kırşehir (1701 yılında zorunlu iskâna tabii tutulmuşlardır)
    • Kalaçlu: Türkçe; Mazgirt, Pertek, Çemişgezek[2]
    • Karamanlı: Türkçe; Çemişgezek
    • Karakeçili: Türkçe; Çemişgezek, Pertek, Hozat, Mazgirt[3]
    • Karakali: Zazaca; Erzincan, Pülümür
    • Kamsuran: Kurmanci; Nazımiye
    • Karsanu / Karsanan: Zazaca; Pülümür, Ovacık, Nazımiye, Erzincan, Tercan, Karakoçan, Varto
    • Keçeli: Zazaca; Ovacık, Çatköy, Eğimli, Çambudak, Balveren, Aktaş, Yakatarla köyleri
    • Kekertiyanlı: Zazaca; Ovacık
    • Kefelan: Zazaca; Ovacık, Pertek
    • Kevanlı (Kevo): Zazaca; Ovacık
    • Kemanlı (İzollu): Zazaca; Pülümür, Erzincan merkez, Turnadere, Kalıntaş, Çoban Yıldızı, Turluk, Ergani ilçesi köyleri, Kiğı ilçesi, Akımlı, Yazgünü, Gözdibi köyleri
    • Keskehoran: Kurmanci; Pertek
    • Kırgan: Zazaca; Hozat, Desk, Ovacık
    • Kısmurlu: Zazaca; Nazımiye
    • Kolik: Kurmanci; Kemg., Ovacık
    • Kodern: Zazaca; Mazgirt
    • Kimsorlu: Zazaca; Hozat, Çemişgezek, Ovacık, Nazımiye, Dereova, Sivas Divriği bölgesinde, Tuzla yöresinde bir kısmı zorunlu iskâna tabii tutulmuştur.
    • Koç: Zazaca; Hozat, Çemişgezek, Ovacık, Kiğı (Holhol), Kurmeşli, Erzincan'dan sonra Pülümür Altınhüseyin köyleri.
    • Koçgiri(İzollu): Kurmanci; Pülümür, Erzincan, Sivas, Kahramanmaraş
    • Kormeşli: Kurmanci; Pertek, Erzincan
    • Kubanlı (Kudenli): Kırmancki; Mazgirt, Kiğı, Karlıova, Erzurum, Çat ve Karakoçan ilçeleri
    • Kulikan: Kurmanci; Çemişgezek, Ovacık
    • Kabaklı: Kurmanci; Çemişgezek, Ovacık
    • Kırmoslu (Kismorlu): Kurmanci; Çemişgezek, Ovacık, Kiğı ilçesi, Yaylıdere, Sarıtosun, Aysaklı, Hasköy, Batrayas, Mercan köyleri, Adıyaman, Xıdosur Kolu yerleşmiştir.
    • Kureyşan: Zazaca, Kurmanci; Nazımiye, Mazgirt, Ovacık, Tercan, Varto, Kiğı, Sivas, Hınsı Mansur
    • Lertikli: Zazaca ; Erzincan
    • Laçinli: Zazaca; Ovacık, Hozat
    • Lolu / Lolanlı: Zazaca ,Türkçe; Pülümür, Çemişgezek, Varto, Hınız, Esenli, Aşkale, Gürkeynak köyü, Muş (Varto), Bayburt, Erzurum, Kelkit, Erzincan, Kars
    • Maksut: Türkçe, Zazaca; Ovacık, Hozat
    • Memokan (Memekan): Zazaxa; Tunceli
    • Mosku/ Meskanlı (Mestanlı): Kurmanci; NazıPertOvacık, Pertek
    • Mevaliler Aşireti: Zazaxa; Nazımiye
    • Mırzan: Kurmanci; Pertek, Ovacık, Tunceli (Milköyü), Urfa (Viranşehir), Suriye'nin Resückayın yöresine yerleşmişlerdir.
    • Millan: Kurmanci; Pertek, Ovacık, Tunceli (Milköyü), Urfa (Viranşehir), Suriye'nin Resückayın yöresine yerleşmişlerdir.
    • Nenikan: Kurmanci; Çemişkezek, Ovacık
    • Panikan: Zazaca; Ovacık
    • Parçikanlı: Kurmanci, Zazaca; Ovacık, Malatya
    • Pezgevran: (Pevzugerililer): Kurmanci; Ovacık, Pertek, Hozat
    • Perihanlı: Zazaca; Ovacık
    • Pilvenk: Kurmanci, Zazaca; Tunceli (Pertek), Elazığ, Malatya, Gümüşhane (Kelkit) ve Sivas
    • Piranlı: Kurmanci; Pertek (Yamaçoba köyü)
    • Pirsultanlı: Türkçe; Pülümür
    • Perikanlı: Zazaca; Nazımiye
    • Resikli (Resik Uşağı): Zazaca; Ovacık, Hozat, Çemişkezek
    • Rutu / Rutanlı': Kurmanci; Hozat, Nazımiye, Pülümür, Kuzey Horosan Mazderen bölgesinde, Erzincan (Çağlayan bucağı), Yalınca, Uluköy, Melihtekli köyleri
    • Şadiyan / Şadilli: Kurmanci; Mazgirt ilçesi (Kızılkale, Aydınlık, Özdek, Beşoluk, Çatköy, Gelinpınar, Akkavak, Kepektaşı, Obrukbaşı, Güneyharman, Örsköy, Yazevi, Beşoluk), Nazımiye, Pülümür, Kiğı, İran, Mardin, Refahiye (Orçul bölgesinden oluşan 30 köy, Çamlımülk, Tepeköy, Çukurçimen, Karayaprak,Kamberağa,Emirdere, Korapo, Leventler, Söğütlü)[4] Sivas-Kangal[5]
    • Sağcılar: Zazaca; Tunceli
    • Sarı Saltuklular: Türkçe; Hozat
    • Şamuşağı-Şamlu: Zazaca, Türkçe; Elazığ, Çemişgezek, Pertek, Ovacık (Otlubahçe, Tozkoparan, Eğrikavak, Halitpınar), Erzurum, Sivas, Erzincan[6]
    • Şadanlı: Kurmanci; Pülümür
    • Şavak: Kurmanci; Pertek, Hozat, Çemişkezek
    • Şavalanlı: Türkçe / Zazaca ; Tunceli, Nazımiye, Pülümür (Kayırlar, Hasangazi), Mazgirt, Erzincan ( Çayırlı, Tercan), Erzurum,
    • Şeyh Osmanlı Cemaati: Türkçe; Çemişgezek
    • Seyyidalan: Zazaca, Kurmanci; Tunceli, Nazımiye, Hozat, Çemişgezek
    • Seyyid Sabunlar: Kurmanci; Pertek
    • Sultan Munzur: Zazaca; Ovacık, Erzincan
    • Seyhan: Zazaca; Mazgirt
    • Sisanlı: Zazaca; Pülümür
    • Şekakan aşireti: Kurmanci; Pertek, Çemişgezek, Tunceli, Erzincan, Elazığ, Adıyaman, Mardin, Şırnak, Van, İran ve Suriye
    • Seydanlı (Sidanlı): Kurmanci; Mazgirt
    • Semkan: Zazaca, Kurmanci; Çemişkezek, Ovacık, Pertek
    • Seyit Kemalan: Zazaca; Ovacık, Erzincan
    • Seyit Ahmet Dedeler: Zazaca Ovacık, Erzincan
    • Silanlı: Kırmancki; Ovacık, Erzincan
    • Suranlı: Zazaca; Tunceli Merkez Kocak, Mazgirt
    • Süleymanuşağı: Zazaca; Ovacık
    • Süleymaniler: Zazaca; Tunceli
    • Şey Hesananlı: Zazaca ; Ovacık, Mazgirt, Pülümür, Gümüşhane, Erzincan (Çayırlı)
    • Şeyh Mehmedanlı: Zazaca; Mazgirt, Pülümür, Nazımiye, Tunceli merkez
    • Titanik Uşağı: Zazaca; Hozat
    • Todorlular: Türkçe; Hozat, Çemişgezek
    • Turhasanlı: Türkçe; Çemişgezek, Pertek, Mazgirt (Akpazar)[2]
    • Yusufanlı: Zazaca; Tunceli, Mazgirt, Kamut, Sütlüce bucağı ve köylerinde, Merğo ve Çihik
    • Zekeran: Kurmanci; Çemişkezek
    • Zerkanlı: Kurmanci; Çemişkezek, Erzurum, Hınıs, Marat, Mardin, Aksaray üzere beş kola ayrılır.
    • Zerkevik: Zazaca; Dere, Çıkaran, Tembin dağlarında otururlar.

İlgili kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Ali Kaya, Dersim Tarihi, Can yayınları
  • Vecihi Timuroğlu, Dersim Tarihi, Yurt Kitap
  • Kâzım Karabekir (Haz. Faruk Özerengin), Kürt Meselesi, Emre Yayınları, İstanbul, Aralık 1994, s. 79-108.
  • Nuri Dersimi, Hatıratım, Jina Nu Yayınları, Stocholm, 1987, s. 47-51.
  • M.Kalman, Belge ve tanıklarıyla Dersim Direnişleri, Nûjen Yayınları, İstanbul, Ekim 1995, s. 175-195.
  • Faik Bulut, Dersim Raporları, Genişletilmiş Üçüncü Basım, Evrensel Basım Yayın, İstanbul, Haziran 2005, s. 122-128.
  • Burhan Kocadağ, Doğu'da Aşiretler, Kürtler, Aleviler, 2. basım, Can Yayınları, Eylül, 1997, 215-245.
  • Naşit Hakkı Uluğ, Derebeyi ve Dersim, Kaynak Yayınları
  • Dursun Evren, Ulusal Demokratik Mücadelede Koçgiri Kürt Aşiretleri İstanbul , Aralık 2008 1. Basım , Peri Yayınları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "Başköylü Hasan Efendi". alevibektasi. 24 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2013. Derviş Cemal, Kureyşlilere karşı Şıyh Hasanilere kuvvet verip aşiret kurdu. 
  2. ^ a b c d e f g Şerefhan,Şerefname(1597)
  3. ^ Prof. Dr. İsmail Özçelik - Türk Kültüründe Karakeçililer Uluslararası Şöleni Bildirileri, 3 Haziran 1999, Şanlıurfa, AKM Başkanlığı, Yay. Ankara, 1999
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2019. 
  5. ^ , Sivas (Kangal'daki Şadilli aşiretindeki aileler Kurmanca konuşmaktadır. Kangal'ın Armağan, Eymir, Güneypınar, Temirin köyü, Gemalmaz, Kümsür, Kadirağanınhanı, Mısırören ve Humarlı Köyünde şadilliler yaşamaktadır.)
  6. ^ Ali Kaya,Başlangıçta Günümüze Dersim Tarihi,Sayfa 127

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dersim_aşiretleri&oldid=29155205" sayfasından alınmıştır