Borderline kişilik bozukluğu
Borderline kişilik bozukluğu Amerikan Psikiyatri Birliği[1] tarafından nevrozlarla psikozlar arasında sınırda olan kişilik olarak kendini belli eden kişilik bozukluğu olarak tanımlanmıştır.[2][3] Neredeyse her zaman bunalım içindedir. Mikropsikotik davranışlar, disosiyatif belirtiler gösterebilir. Kendine zarar verici davranışlardan kaçınmaz. İntihara eğilimlidir. Kişiler arası iletişimleri çalkantılıdır. Tutarsız davranışlar sergiler.
BPD'nin nedenleri belirsizdir ancak genetik, nörolojik, çevresel ve sosyal faktörleri içerdiği görülmektedir. Etkilenmiş bir yakın akrabası olan bir kişide yaklaşık beş kat daha sık görülür. Olumsuz yaşam olaylarının da rol oynadığı görülüyor. Altta yatan mekanizma, nöronların frontolimbik ağını içeriyor gibi görünmektedir. BPD, American Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) tarafından bu tür dokuz başka bozuklukla birlikte bir kişilik bozukluğu olarak kabul edilmektedir. Bu durum, diğer olasılıkların yanı sıra, bir kimlik sorunu veya madde kullanım bozukluklarından ayırt edilmelidir. BPD tipik olarak bilişsel davranışçı terapi (CBT) veya diyalektik davranış terapisi (DBT) gibi psikoterapi ile tedavi edilir. DBT, bozuklukta intihar riskini azaltabilir. BPD tedavisi bire bir veya grup halinde gerçekleşebilir. İlaçlar BPD'yi tedavi edemezken, ilişkili semptomlara yardımcı olmak için kullanılabilirler. Ketiapin ve SSRI antidepresanları, ikinci sınıf ilaçların etkinliğine ilişkin hiçbir kanıt olmamasına rağmen, bu durum için yaygın olarak reçete edilmeye devam etmektedir. Bozukluğun şiddetli vakaları hastanede bakım gerektirebilir. Belirli bir yılda insanların yaklaşık %1.6'sı BPD'ye sahiptir ve bazı tahminler %6'ya kadar çıkmaktadır. Kadınlar, erkeklere göre yaklaşık üç kat daha sık teşhis edilir. Bozukluğun yaşlı insanlar arasında daha az yaygın hale geldiği görülmektedir. BPD'si olanların yarısına kadarı on yıllık bir süre içinde iyileşir. Etkilenenler genellikle yüksek miktarda sağlık hizmeti kaynağı kullanır. Bozukluğun adlandırılması, özellikle de borderline kelimesinin uygunluğu konusunda süregelen bir tartışma vardır.[4][5][6]
Belirtiler[7][değiştir | kaynağı değiştir]
-İlişkilere kafa yormak ya da onları aynı hızla bitirmek gibi gerçek ya da algılanan terk edilmekten kaçınma çabaları.
-Aile, arkadaşlar ve sevdiklerinizle yoğun ve istikrarsız ilişkiler örüntüsü.
-Çarpık ve kararsız bir benlik imajı veya benlik duygusu.
-Para harcama, güvensiz seks, madde bağımlılığı, dikkatsiz araba kullanma ve aşırı yemek yeme gibi dürtüsel ve genellikle tehlikeli davranışlar.
-Lütfen unutmayın: Bu davranışlar çoğunlukla yüksek ruh hali veya enerjinin olduğu zamanlarda meydana geliyorsa, bunlar sınırda kişilik bozukluğu değil, duygudurum bozukluğunun belirtileri olabilir. Kesme gibi kendine zarar verme davranışı.
-Tekrarlayan intihar davranışları veya tehditleri düşünceleri.
-Birkaç saatten birkaç güne kadar süren ataklarla, yoğun ve oldukça değişken ruh halleri.
-Kronik boşluk hissi.
-Uygunsuz, yoğun öfke veya öfkeyi kontrol etme sorunları.
-Kendinden kopmuş hissetmek, kendini vücudunun dışından gözlemlemek veya gerçek dışılık duyguları gibi ayrışma duyguları.
Risk faktörleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Araştırmacılar borderline kişilik bozukluğuna neyin neden olduğundan emin değiller, ancak araştırmalar genetik, çevresel ve sosyal faktörlerin onu geliştirme riskini artırabileceğini öne sürüyor. Bu faktörler şunları içerebilir[8]:
-Aile öyküsü: Hastalığı olan yakın bir aile üyesi (ebeveyn veya kardeş gibi) olan kişilerde borderline kişilik bozukluğu geliştirme riski daha yüksek olabilir.
-Beyin yapısı ve işlevi: Araştırmalar, borderline kişilik bozukluğu olan kişilerin beyinlerinde, özellikle dürtüleri ve duygu düzenlemeyi kontrol eden alanlarda yapısal ve işlevsel değişiklikler olabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, çalışmalar, bu değişikliklerin hastalık için risk faktörleri olup olmadığını veya bu değişikliklerin hastalıktan kaynaklanıp kaynaklanmadığını göstermemektedir.
-Çevresel, kültürel ve sosyal faktörler: Borderline kişilik bozukluğu olan birçok kişi, çocukluk döneminde istismar, terk edilme veya zorluk gibi travmatik yaşam olayları yaşadığını bildirmektedir. Diğerleri dengesiz, geçersiz kılan ilişkilere veya çatışmalara maruz kalmış olabilir. Bu faktörler bir kişinin riskini artırabilse de, bu onların borderline kişilik bozukluğu geliştireceklerinin kesin olduğu anlamına gelmez. Aynı şekilde, bu risk faktörlerine sahip olmayan kişiler, yaşamları boyunca bu bozukluğu geliştirebilirler.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Borderline personality disorder NICE Clinical Guidelines, No. 78. British Psychological Society. 2009. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2020.
- ^ Blom JD (2010). A dictionary of hallucinations (1st bas.). New York: Springer. s. 74. ISBN 978-1-4419-1223-7.
- ^ "Borderline Personality Disorder Differential Diagnoses". emedicine.medscape.com. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020.
- ^ American Psychiatric Association 2013, ss. 645, 663–6
- ^ Chapman AL (August 2019). "Borderline personality disorder and emotion dysregulation". Development and Psychopathology (İngilizce). Cambridge, England: Cambridge University Press. 31 (3): 1143-1156. doi:10.1017/S0954579419000658. ISSN 0954-5794. PMID 31169118. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2020.
- ^ "Borderline Personality Disorder". National Institute of Mental Health (NIMH) (İngilizce). 15 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022.
- ^ "Borderline Personality Disorder". National Institute of Mental Health (NIMH) (İngilizce). 15 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022.
- ^ "Borderline Personality Disorder". National Institute of Mental Health (NIMH) (İngilizce). 15 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2022.
 | Tıp ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
