Azerbaycan sayfasının kaynağını görüntüle

{{hakkında|ülke}}
{{yönlendirme|Azerbaycan Cumhuriyeti|1918-1920 yılları arasında varlığını sürdüren ve aynı isimle anılan geçmiş devlet|Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti}}
{{Ülke bilgi kutusu
| adı = Azerbaycan
| kendi_dilinde_adı                    = ''Azərbaycan Respublikası'' ([[Azerice]])
| tam_adı                              = Azerbaycan Cumhuriyeti
| bayrak_resmi                         = Flag of Azerbaijan.svg
| arma_resmi                           = Emblem of Azerbaijan.svg
| ulusal_marş                          = {{Madde işaretsiz liste|''[[Azerbaycan Ulusal Marşı|Azərbaycan marşı]]''|<center>[[Dosya:Azerbaijan national anthem (vocal version).ogg]]</center>}}
| harita_resmi                         = Azerbaijan orthographic projection.svg 
| harita_başlığı                       = 
|harita2_resmi                         = Azerbaijan - Location Map (2013) - AZE - UNOCHA (Turkish).svg
| başkent                              = [[Dosya:Coat of arms of Baku.svg|border|15px]] [[Bakü]]
| en_büyük_şehir                       = başkent
| başkent_koordinatları                = {{Koordinat|40|25|N|49|50|E|type:city}}
| latd=40|latm=22|latNS=N|longd=49|longm=53|longEW=E
| resmî_diller                         = [[Azerbaycanca]]<ref>{{Web kaynağı |başlık=The Constitution of the Republic of Azerbaijan |url=http://ask.org.az/wp-content/uploads/2019/10/Konstitusiya_ENG.pdf |arşivurl=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://ask.org.az/wp-content/uploads/2019/10/Konstitusiya_ENG.pdf |arşivtarihi=9 Ekim 2022|ölüurl=hayır|website=President of the Republic of Azerbaijan |yayıncı=The Official Website of the President of the Republic of Azerbaijan |erişimtarihi=31 Ağustos 2020|alıntı=I. The official language of the Republic of Azerbaijan is Azerbaijani Language. The Republic of Azerbaijan guarantees the development of Azerbaijani Language.}}</ref>
| diller                               = [[Azerbaycan'da konuşulan diller|Tam listeye bakınız]]
| etnik_gruplar = {{Madde işaretsiz liste |94.8% [[Azeriler|Azeri]]|1.7% [[Lezgiler|Lezgi]]|0.9% [[Talışlar|Talış]]|0.7% [[Ruslar|Rus]]|item3_style=padding-top:0.2em;line-height:1.2em|1.9% [[Azerbaycan'daki etnik azınlıklar|Diğerleri]]}}
| etnik_grup_yılı                      = 2019
| etnik_grup_kaynağı                   =<ref name="2019ethnic">{{Web kaynağı |tarih=2019 |başlık=National (ethnic) composition of population |url=https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/en/001_11-12en.xls |erişimtarihi=16 Eylül 2023 |website=[[Devlet İstatistik Komitesi]] |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210611055024/https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/en/001_11-12en.xls |arşivtarihi=11 Haziran 2021 |ölüurl=hayır }}</ref>
| dil_türü                             = Konuşulan diller
| yasama_organı                        = [[Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi]]
| demonim                              = [[Azeriler|Azerbaycanlı]]
| yönetim_biçimi                       = [[Üniter devlet|Üniter]] [[Yarı başkanlık sistemi|yarı başkanlık sistemli]] [[Baskın parti sistemi|baskın partili]] [[Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası|anayasal]] [[cumhuriyet]]
| yönetici_unvanı1                     = [[Azerbaycan cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]]
| yönetici_adı1                        = [[İlham Aliyev]]
| yönetici_unvanı2                     = [[Azerbaycan cumhurbaşkanı yardımcısı|Cumhurbaşkanı Yardımcısı]]
| yönetici_adı2                        = [[Mihriban Aliyeva]]
| yönetici_unvanı3                     = [[Azerbaycan başbakanı|Başbakan]]
| yönetici_adı3                        = [[Ali Esedov]]
| yönetici_unvanı4                     = [[Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi|Meclis başkanı]]
| yönetici_adı4                        = [[Sahibe Gafarova]]
| olay1                                = 
| olay1_tarihi                         = 
| olay2                                = 
| olay2_tarihi                         = 
| olay3                                = [[Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti|Demokratik Cumhuriyet]]
| olay3_tarihi                         = 28 Mayıs 1918
| olay4                                = [[Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Azerbaycan SSC]]
| olay4_tarihi                         = 28 Nisan 1920
| olay5                                = Bağımsızlık ([[Sovyetler Birliği]]'nden)
| olay5_tarihi                         = 18 Ekim 1991
| olay6                                = [[Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası|Anayasa]] kabulü
| olay6_tarihi                         = 12 Kasım 1995
| yüzölçümü_sırası                     = 114.
| yüzölçümü                            = 86.600
| yüzölçümü_milkare                    = 33.436
| su_yüzdesi                           = 1,6
| nüfus_yoğunluğu                      = 117
| nüfus_yoğunluğu_sırası               = 99
| GSYİH_SAGP                           = 199,195 milyar $
| GSYİH_SAGP_yılı                      = 2024
| GDP_PPP_rank                         = 78
| kişi_başına_düşen_GSYİH_SAGP         = 19.328 $<ref name="World Economic Outlook">{{Web kaynağı|başlık=Report for Selected Countries and Subjects|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/April/weo-report?c=912,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2022&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|website=imf.org|yayıncı=International Monetary Fund|tarih=May 2022|erişimtarihi=27 Mayıs 2022}}</ref>
| GDP_PPP_per_capita_rank              = 87
| GSYİH_düşük                          = 78,749 milyar $
| GDP_nominal_rank                     = 82
| GSYİH_düşük_yılı                     = 2024
| kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük        = 7,641 $<ref name="World Economic Outlook"/>
| GDP_nominal_per_capita_rank          = 91
| Gini_year = 2008
| Gini_change = <!--increase/decrease/steady-->
| Gini = 33.7 <!--number only-->
| Gini_ref =<ref name="wb-gini">{{Web kaynağı | url = http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | başlık = Gini Index | yayıncı = World Bank | erişimtarihi = 2 Mart 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160619175207/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | arşivtarihi = 19 Haziran 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>
| Gini_rank =
| HDI_year = 2019<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change = incease<!--increase/decrease/steady-->
| HDI = 0.756
| HDI_ref =<ref name="UNHDR">{{Web kaynağı | url = http://hdr.undp.org/en/content/2019-human-development-index-ranking | başlık = Human Development Report 2019 | dil = İngilizce | yayıncı = [[United Nations Development Programme]] | tarih = 10 Aralık 2019 | erişimtarihi = 10 Aralık 2019 | biçim = PDF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20191209091706/http://hdr.undp.org/en/content/2019-human-development-index-ranking | arşivtarihi = 9 Aralık 2019 | ölüurl =evet}}</ref>
| HDI_rank = 87

| para_birimi                          = [[Azerbaycan manatı|Manat]]
| para_birimi_kodu                     = AZN
| zaman_dilimi                         = [[UTC+04.00|AZS]]
| utc                                  = +4
| trafik_akışı                         = sağ
| cctld                                = [[.az]]
| ISO_3166_kodu                        = AZ
| telefon_kodu                         = +994
|tahminî_nüfus_yılı=2023<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azərbaycanda əhali sayı da artıb, boşanmalar da - Rəsmi STATİSTİKA | url = https://modern.az/az/news/211638 | website = modern.az | erişimtarihi = 23 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190926101302/https://modern.az/az/news/211638 | arşivtarihi = 26 Eylül 2019 | ölüurl = hayır }}</ref>|tahminî_nüfus=10.127.874
}}
{{Azerbaycan kenar şablonu}}
'''Azerbaycan''', resmî adıyla '''Azerbaycan Cumhuriyeti''' ({{Dil|az|''Azərbaycan Respublikası''|dil_adı=e}} {{IPA|-|ˈɑzæɾbɑjdʒɑn ɾespublikasɯ}}), [[Batı Asya]] ile [[Doğu Avrupa]]'nın kesişim noktası olan [[Kafkasya]]'da yer alan bir ülkedir. [[Güney Kafkasya]]'nın en büyük yüz ölçümüne sahip ülkesi olan Azerbaycan'ın doğusunda [[Hazar Denizi]], kuzeyinde [[Rusya]], kuzeybatısında [[Gürcistan]], batısında [[Ermenistan]] ve güneyinde [[İran]] ile komşudur. Kendisine bağlı olan [[Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti]]'nin ise kuzey ve doğusu Ermenistan ile, güneyi ve batısı İran ile çevrilmiştir, [[Türkiye]] ile 17&nbsp;km'lik sınırı bulunmaktadır.

Azerbaycan, zengin kültürel mirasa sahiptir. Müslümanların çoğunlukta olduğu ülkeler arasında [[opera]], [[tiyatro]] gibi sahne sanatlarını barındıran ilk ülke olma özelliğini taşır.<ref name="E.Cornell">{{Kitap kaynağı|soyadı=E. Cornell|ad=Svante|başlık=The Politicization of Islam in Azerbaijan|yayıncı=Silk Road Paper|yıl=2006|sayfalar=124, 222, 229, 269-270}}</ref>

[[Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti]] 1918 yılında kurulmuştur, ancak iki yıl sonra 1920, 26 Nisan'da [[Kızıl Ordu]] [[Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'a müdahalesi|sınırı geçerek]] Azerbaycan'a girmiş,<ref>Swietochowski, Tadeusz, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı 1905-1920, İstanbul, Bağlam, 1988. s.239-240</ref> 28 Nisan 1920'de [[Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] kurulmuş<ref name="ReferenceA">{{Kitap kaynağı|soyadı=Pipes|ad=Richard |yazarbağı=Richard Pipes|yıl=1997|yer=Cambridge, Massachusetts|başlık=The Formation of the Soviet Union: Communism and Nationalism 1917–1923|sayfalar=218-220, 229|basım=2.|yayıncı=Harvard University Press|isbn=978-0-674-30951-7}}</ref> ve ardından [[Sovyetler Birliği]] topraklarına katılmıştır.<ref name="ReferenceA" /> Ülkenin tekrar bağımsızlığını kazanması 1991'de [[Sovyetler Birliği'nin dağılması]] ile gerçekleşmiştir.

1991 yılının Eylül ayında, çatışmalı bölge [[Dağlık Karabağ]]'daki Ermeni çoğunluk, [[Dağlık Karabağ Cumhuriyeti]]'nden ayrılmak istemiş ve [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'nin çözülme sürecinde başlayan Birinci Dağlık Karabağ Savaşı 1994 yılında sona ermiştir. Dağlık Karabağ ve onu çevreleyen 7 bölge o zamana kadar uluslararası alanda Azerbaycan'a bağlı kabul edilirken Savaş sonrasında bölge, [[AGİT]] öncülüğünde yapılan görüşmeler sonucunda fiilen bağımsız kabul edildi. [[Dağlık Karabağ Cumhuriyeti]], fiilen savaşın sona ermesinden bu yana bağımsız olmasına rağmen, diplomatik anlamda hiçbir devlet tarafından tanınmamaktadır ve Azerbaycan'a bağlı bir ''[[de jure]]'' bölge olarak kabul edilmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res822.htm | başlık = Резолюция СБ ООН № 822 от 30 апреля 1993 года | yayıncı = United Nations | erişimtarihi = 4 Ocak 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120121175651/http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res822.htm | arşivtarihi = 21 Ocak 2012 | ölüurl = hayır }} {{Rus}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res853.htm | başlık = Резолюция СБ ООН № 853 от 29 июля 1993 года | yayıncı = United Nations | erişimtarihi = 4 Ocak 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120121075610/http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res853.htm | arşivtarihi = 21 Ocak 2012 | ölüurl = hayır }} {{Rus}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res874.htm | başlık = Резолюция СБ ООН № 874 14 октября 1993 года | yayıncı = United Nations | erişimtarihi = 4 Ocak 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120126041150/http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res874.htm | arşivtarihi = 26 Ocak 2012 | ölüurl = hayır }} {{Rus}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res884.htm | başlık = Резолюция СБ ООН № 884 от 12 ноября 1993 года | yayıncı = United Nations | erişimtarihi = 4 Ocak 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120121195204/http://www.un.org/russian/documen/scresol/res1993/res884.htm | arşivtarihi = 21 Ocak 2012 | ölüurl = hayır }} {{Rus}}</ref> Nitekim 2020 yılında gerçekleşen çatışma sonrasında Dağlık Karabağ ve 7 bölge yeniden Azerbaycan yönetimi altına girdi.<ref>{{Kaynak|url=http://dx.doi.org/10.1057/9781137030009.0017|başlık=The Nagorno-Karabakh Conflict in Light of Polls in Armenia and Nagorno-Karabakh|erişimtarihi=29 Aralık 2020|çalışma=Europe's Next Avoidable War|yayıncı=Palgrave Macmillan|ad=Andrew|soyadı=Cooper|ad2=Katherine|soyadı2=Morris|isbn=978-1-137-03000-9}}</ref>

Azerbaycan, [[Üniter devlet|üniter]] bir [[Cumhuriyet|anayasal cumhuriyet]]tir. [[Türk Devletleri Teşkilatı]] ve [[Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi|TÜRKSOY]]'un etkin üyesidir. 158 ülkeyle diplomatik ilişkisi ve 38 uluslararası kuruluşa üyeliği vardır.<ref name="FCO">{{Web kaynağı|başlık=Azerbaijan: Membership of international groupings/organisations:|yayıncı=British Foreign & Commonwealth Office|url=http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019233781986|erişimtarihi=26 Mayıs 2007|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070609103711/http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket%2FXcelerate%2FShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019233781986|arşivtarihi=9 Haziran 2007|ölüurl=evet}}</ref> [[GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü|GUAM]], [[Bağımsız Devletler Topluluğu]] ve [[Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü]]'nün kurucu üyelerindendir.<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Europa Publications Limited|yıl=1998|başlık=Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States|sayfa= 154|basım=|yayıncı=Routledge |isbn=978-1-85743-058-5}}</ref> 1992'den bu yana Birleşmiş Milletler'e üyedir, 9 Mayıs 2006'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kurulan [[Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi|İnsan Hakları Konseyi]]'nin üyeliğine seçilmiştir.<ref name="Un.org">{{Web kaynağı|url=http://www.un.org/ga/60/elect/hrc/|başlık=Elections & Appointments – Human Rights Council|yayıncı=United Nations|erişimtarihi=3 Ocak 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20081220224503/http://www.un.org/ga/60/elect/hrc/|arşivtarihi=20 Aralık 2008|ölüurl=hayır}}</ref> Ayrıca [[Bağlantısızlar Hareketi]], [[Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı|AGİT]] ve [[Avrupa Konseyi]]'ne de üyedir, [[Barış İçin Ortaklık]] projesinde [[NATO]] ile iş birliği yapmaktadır.<ref name="FCO"/><ref>{{Web kaynağı | başlık = The non-aligned engagement | url = http://www.thejakartapost.com/news/2011/05/24/the-non-aligned-engagement.html | eser = [[The Jakarta Post]] | erişimtarihi = 26 Mayıs 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151208204940/http://www.thejakartapost.com/news/2011/05/24/the-non-aligned-engagement.html | arşivtarihi = 8 Aralık 2015 | ölüurl = hayır }}</ref>

[[Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası]]'nda resmî din yoktur ve ülkedeki tüm ana siyasi güçler laik milliyetçidir ancak halkın çoğunluğu ve kimi muhalefet güçleri [[Şiilik|Şii İslam]] inancına sahiptir.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Azerbaijan Since Independence|ad=Svante E.|soyadı=Cornell|yayıncı=M.E. Sharpe|yıl=2010|sayfalar=165, 284|alıntı=Indicative of general regional trends and a natural reemergence of previously oppressed religious identity, an increasingly popular ideological basis for the pursuit of political objectives has been Islam.... The government, for its part, has shown an official commitment to Islam by building mosques and respecting Islamic values... Unofficial Islamic groups sought to use aspects of Islam to mobilize the population and establish the foundations for a future political struggle.... Unlike Turkey, Azerbaijan does not have the powerful ideological legacy of secularism... the conflict with Armenia has bred frustration that is increasingly being answered by a combined Islamic and nationalist sentiment, especially among younger people... All major political forces are committed to secularism and are based, if anything, on a nationalist agenda.}}</ref> Diğer Doğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri ile karşılaştırıldığında Azerbaycan, sosyal ve ekonomik gelişme ile okuryazarlık oranında yüksek seviyelere ulaşmıştır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Human Development Index and its components | yayıncı = United Nations Development Programme | url = http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf | biçim = PDF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151208235811/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf | arşivtarihi = 8 Aralık 2015 | erişimtarihi = 1 Mayıs 2013 | ölüurl =evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.newsweek.com/2010/08/15/interactive-infographic-of-the-worlds-best-countries.html|başlık=Interactive Infographic of the World’s Best Countries|eser=Newsweek|tarih=15 Ağustos 2010|erişimtarihi=24 Temmuz 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110722070231/http://www.newsweek.com/2010/08/15/interactive-infographic-of-the-worlds-best-countries.html|arşivtarihi=22 Temmuz 2011|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.news.az/articles/society/47727 | başlık = Literacy rate among schoolchildren in Azerbaijan is 100% – UN report | yayımcı = News.Az | tarih = 28 Ekim 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151208204940/http://news.az/articles/society/47727 | arşivtarihi = 8 Aralık 2015 | erişimtarihi = 1 Mayıs 2013 | ölüurl =evet}}</ref> İşsizlik ve intihar oranları da düşüktür.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Employment statistics in Azerbaijan | yayıncı = The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan | url = http://www.azstat.org/publications/azfigures/2010/en/005.shtml | erişimtarihi = 26 Mayıs 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130725071537/http://www.azstat.org/publications/azfigures/2010/en/005.shtml | arşivtarihi = 25 Temmuz 2013 | ölüurl =evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.unodc.org/pdf/crime/seventh_survey/7sv.pdf|başlık=Seventh United Nations survey of crime trends and operations of criminal justice systems, covering the period 1998 – 2000|erişimtarihi=6 Mayıs 2012|biçim=PDF|yayıncı=United Nations Office on drugs and crime division for policy analysis and public affairs|sayfalar=13-15|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070614235346/http://www.unodc.org/pdf/crime/seventh_survey/7sv.pdf|arşivtarihi=14 Haziran 2007|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Crime-statistics/Pivot_by_Country.20100201.xls | başlık = Homicide statistics, Trends (2003–2008) | biçim = XLS | yayımcı = UNODC | erişimtarihi = 5 Mayıs 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130725094223/http://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Crime-statistics/Pivot_by_Country.20100201.xls | arşivtarihi = 25 Temmuz 2013 | ölüurl = hayır }}</ref>

Bununla beraber 1993'ten beri iktidarda olan, [[Yeni Azerbaycan Partisi]], bireysel hakları sınırlama, siyasal baskı, basına yönelik sansür gibi otoriter ve insan haklarını zedeleyici politikalar yapmakla suçlanmıştır.<ref>{{Kaynak|url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.257438|başlık=Cole, Timothy Marcus, (born 2 May 1965), HM Diplomatic Service; Head of International Organisations, Foreign and Commonwealth Office, since 2016|erişimtarihi=29 Aralık 2020|tarih=1 Aralık 2013|çalışma=Who's Who|yayıncı=Oxford University Press|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185311/https://www.ukwhoswho.com/view/10.1093/ww/9780199540884.001.0001/ww-9780199540884-e-257438|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Azerbaycan, 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]]'nde iki yıllık daimi olmayan üyeliğe başlamıştır.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.reuters.com/article/2011/10/24/us-un-council-idUSTRE79N7PV20111024|başlık=Azerbaijan wins U.N. council seat, Slovenia withdraws|yayıncı=Reuters|tarih=24 Ekim 2011|ad=Louis|soyadı=Charbonneau|ad2=Patrick|soyadı2=Worsnip|erişimtarihi=1 Mayıs 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130508101015/http://www.reuters.com/article/2011/10/24/us-un-council-idUSTRE79N7PV20111024|arşivtarihi=8 Mayıs 2013|ölüurl=hayır}}</ref>

== Etimoloji ==
{{Azerbaycan tarihi}}
{{Daha fazla|Atropatena|Albanya}}
Steingass'ın Farsça sözlüğünde āẕar-ābād, آذر آبادگان āẕar-ābādgān Tebriz şehrinin eski adı olarak kaydedilmiştir.<ref>[http://pauctle.com/fatr/soz/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%20%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF/ PAÜ Farsça Sözlük]</ref> "Āzar" ([[Farsça]]: آذر‎) ''Ateş'', ''baycan'' veya orijinal olarak bilinen haliyle "Pāyegān" ([[Farsça]]: پایگان‎) ''Muhafız/Koruyucu'' (Āzar Pāyegān = "Ateş Muhafızları") ([[Farsça]]: آذر پایگان‎) anlamına gelmektedir. Adların kökeni [[Zerdüştlük]] dönemi [[Pers İmparatorluğu|Persler]]ine ([[İran]]) dayanır. [[İran'da İslam|Müslümanların Pers'i fethetmesinden]] sonra birçok [[Farsça]] söz [[Arapça]] yazılmaya başlandı ve orijinal telaffuz şeklini yitirdi; örneğin "G / P / ZH / CH" sesleri Arapçada herhangi bir karşılık bulamadı. Böylece "Azar Paigān", ''Azerbaycan'' olarak bilinir hale geldi.

Farklı bir görüşe göre, Azerbaycan adı [[Ahameniş İmparatorluğu]]'nda [[Medler|Midya]] [[Satraplık|satraplığının]] yöneticiliğini yapan ve imparatorluğun [[Büyük İskender]] tarafından fethinden sonra görevine devam eden<ref name="Chaumont">{{Kitap kaynağı|soyadı=Chaumont|ad=M. L.|bölüm=Atropates|başlık=Encyclopaedia Iranica|cilt=3.1|yıl=1987|yer=Londra|yayıncı=Routledge & Kegan Paul|bölümurl=http://www.iranicaonline.org/articles/atropates-aturpat-lit}}</ref><ref name="dictionary">{{Kitap kaynağı|soyadı=Swietochowski|ad=Tadeusz|yazarbağı=Tadeusz Swietochowski|yıl=1999|yer=Lanham, Maryland|başlık=Historical Dictionary of Azerbaijan|yayıncı=The Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-3550-4}}</ref> [[Persler|Pers]]<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Minahan|ad=James|yıl=1998|başlık=Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States|url=https://archive.org/details/miniatureempires0000mina|sayfa=[https://archive.org/details/miniatureempires0000mina/page/20 20]|yayıncı=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-30610-5}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Chamoux|ad=François|yıl=2003|başlık=Hellenistic Civilization|sayfa=26|yayıncı=John Wiley and Sons|isbn=978-0-631-22241-5}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|soyadı= Bosworth A.B.|ad=Baynham E.J.|yıl=2002|başlık=Alexander the Great in Fact and Fiction|url= https://archive.org/details/alexandergreatfa00bosw|sayfa=[https://archive.org/details/alexandergreatfa00bosw/page/92 92]|yayıncı=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-925275-6}}</ref> ''[[Atropatena|Atropat]]''{{'}}tan türemiştir.<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Houtsma|ad=M. Th|yıl= 1993|yer=|başlık=First Encyclopaedia of Islam 1913–1936|basım=reprint|yayıncı=BRILL|isbn=978-90-04-09796-4}}</ref><ref name="Schippmann">{{Kitap kaynağı|soyadı=Schippmann|ad=Klaus|yıl=1989|başlık=Azerbaijan: Pre-Islamic History|sayfalar=221-224|yayıncı=Encyclopedia Iranica|isbn=978-0-933273-95-5}}</ref> Bu adın da Zerdüştlük dini kökenli olduğu düşünülmektedir. Atropat, [[Atropatena]] bölgesinde (günümüzde [[Azerbaycan (İran)|İran Azerbaycan'ı]]) egemenlik kurmuştur. Diğer bir görüşe göre ise o bölgede büyük bir devlet kurmuş olan ve [[Hazar Denizi|Hazar Denizi'ne]] de adını veren [[Hazarlar]]'ın (Kazar, Kuzar, Xazar) adından kaynaklanır.<ref>[http://www.belgeler.com/blg/1205/azerbaycan-demokratik-cumhuriyeti-nin-kurulusunda-1918-1920-mehmet-emin-resulzade-nin-rolu-mehmet-emin-resulzade-s-role-on-bodying-azerbaijan-democratic-republic-1918-1920 Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin Kuruluşu] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120229161656/http://www.belgeler.com/blg/1205/azerbaycan-demokratik-cumhuriyeti-nin-kurulusunda-1918-1920-mehmet-emin-resulzade-nin-rolu-mehmet-emin-resulzade-s-role-on-bodying-azerbaijan-democratic-republic-1918-1920 |tarih=29 Şubat 2012 }}, Dilara Mehmetoğlu. {{tr}}</ref>

== Tarihçe ==
{{Ana|Azerbaycan tarihi}}
=== Antik dönem ===
[[Dosya:Ancient Azerbaijan 4.jpg|küçükresim|[[Kobustan]]'da milattan on bin yıl önce oluşturulduğu tespit edilen bulgular, UNESCO tarafından hazırlanan [[Dünya Mirası listesi]] listesine dahil edilmiştir.]]
Azerbaycan'daki en eski insan yerleşimleri [[Taş Devri]]'ne kadar uzanır, bu yerleşimin bulgularına [[Azıh Mağarası]]'nda rastlanmıştır ve Kuruçay kültürü adıyla tanınır.<ref>{{Web kaynağı | son = Azakov | ilk = Siyavush | başlık = National report on institutional landscape and research policy Social Sciences and Humanities in Azerbaijan | çalışma = Institute of Physics | yayıncı = [[Azerbaijan National Academy of Sciences]] | url = http://www.globalsocialscience.org/uploads/c_GlobalSSH%20-%20Azerbaijan%20institutional%20report%20FINAL.pdf | erişimtarihi = 27 Mayıs 2007 | biçim = PDF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151030231625/http://www.globalsocialscience.org/uploads/c_GlobalSSH%20-%20Azerbaijan%20institutional%20report%20FINAL.pdf | arşivtarihi = 30 Ekim 2015 | ölüurl = evet }}</ref> [[Eski Taş Çağı]] ve [[Tunç Çağı]] ile ilgili kalıntılara ise [[Tağılar]], [[Damcılı]], [[Zar, Azerbaycan|Zar]], Yatak-yeri adlı yerleşim merkezlerinde yer alan mağaralarda ve Leylatepe ile Saraytepe [[nekropol]]lerinde ulaşılmıştır.

Azerbaycan'da milattan önce dokuzuncu yüzyılda, ilk [[İskitler|İskit]]-Saka yerleşimleri başladı. İskitlerin ardından Manna Devleti (MÖ IX), sonra İranlı [[Medler]] [[Aras Nehri]]'nin güneyindeki bölgeye egemen oldular (MÖ IIV).<ref name="dictionary"/> Medler, MÖ 900-700 arasında büyük bir imparatorluk kurdular ancak MÖ 549 yılında yıkıldılar ve topraklarına [[Ahameniş İmparatorluğu]] sahip oldu. Ahamenişlerin, Azerbaycan topraklarını da ele geçirmesi üzerine buralarda [[Zerdüştlük]] yayılmaya başladı.<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Chaumont|ad=M. L.|bölüm=Albania|başlık=Encyclopaedia Iranica|yıl=1984|bölümurl=http://www.iranicaonline.org/articles/albania-iranian-aran-arm}}</ref> Daha sonra [[III. Aleksandros|Büyük İskender]]'in [[Makedonya (antik krallık)|imparatorluğu]] Azerbaycan'da egemen oldu, devamında [[Selevkos İmparatorluğu]]'na bağlandı. Romalılar da [[Roma İmparatorluğu]] devrinde buraya yerleşti. Bölgenin asıl yerlileri olan [[Albanya]]lılar MÖ dördüncü yüzyılda bir imparatorluk kurdular. Bu devirde Zerdüştlük, [[Atropatena]] ve [[Kafkasya]] coğrafyasında yayıldı.

=== Sasanilerden Safavilere ===
{{Ana|Albanya|Müslümanların Azerbaycan'ı fethi}}
[[Dosya:Maiden Tower (Baku).jpg|küçükresim|Bakü'de yer alan [[Kız Kulesi (Azerbaycan)|Kız Kulesi]], 11-12. yüzyıllarda inşa edilmiştir ve UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmıştır.]]
[[Albanya]], 252'de [[Sasani İmparatorluğu]]'nun [[Feodalizm|vasal bölgesi]] haline geldi ve Kral Urnayr, dördüncü yüzyılda devlet dini olarak Hristiyanlığı kabul etti. Devlet, çok sayıda Sasani ve [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] fethine rağmen dokuzuncu yüzyıla kadar bölgede varlığını sürdürdü. [[Sasani İmparatorluğu|Sasanilere]] itaat ederken kendi monarşisisni de devam ettirebildi. Albanya Kralı, derebeyi olmasına rağmen sadece sembolik bir otoriteye sahipti. Sivil dini ve askeri otorite Sasani askeri hükûmetinin elindeydi.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/745412|başlık=The Cambridge history of Iran.|tarih=1968-1991|yer=Cambridge,|yayıncı=University Press|diğerleri=Fisher, W. B. (William Bayne)|isbn=0-521-06935-1|oclc=745412|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200326112241/https://www.worldcat.org/title/cambridge-history-of-iran/oclc/745412|arşivtarihi=26 Mart 2020|ölüurl=hayır}}</ref> 7. yüzyılın ilk yarısında ise bölgeye Müslümanlar tarafından yapılan fetihler sonucu Albanya da [[müslüman]] yönetimin çatısı altına girdi. [[Emevîler|Emevi]] halifesi, hem Sasanileri hem de Romalıları, [[Güney Kafkasya|transkafkasyadan]]&nbsp;çıkarmayı başardı ve 667 yılında, Kral Javashir öncülüğünde başlayan Hristiyan isyanını da bastırdıktan sonra Albanya'yı kendine bağladı.

[[Abbâsîler|Abbâsî Halifeliği]]'nin gerilemesiyle oluşan otorite boşluğunda, [[Müsafiriler]], [[Sâciler]], [[Şeddadiler]] ve [[Büveyhoğulları|Büveyhîler]] gibi birçok yerel devlet bölgeye egemen oldu. 11. yüzyılın başında Orta Asya'dan batıya doğru ilerleyen [[Oğuzlar|Oğuz Türkleri]], Azerbaycan'ı ele geçirdi;

Bölgeye giren ilk Türk devleti 1067 yılında [[Selçuklu Hanedanı|Selçuklular]] oldu. Türklerin yerleşimi öncesinde burada [[Ermenice]], [[Farsça]] ve Eski Azerice gibi [[Hint-Avrupa dil ailesi|hint-avrupa dil ailesine]] ve kafkas dil ailesine mensup diller konuşuluyordu.&nbsp;Bunlardan [[Eski Azerice]], zamanla Türkçe ile kaynaşarak günümüzdeki Azericenin ilk formunu oluşturdu.<ref>{{Web kaynağı | url = http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_6200 | başlık = AZERBAIJAN | erişimtarihi = 29 Aralık 2020 | çalışma = Encyclopaedia Iranica Online | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211020185341/https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-iranica-online/*-COM_6200 |arşivtarihi= 20 Ekim 2021 | ölüurl = hayır }}</ref><ref name="worldcat.org">{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/39698497|başlık=Proceedings of the Third European Conference of Iranian Studies : held in Cambridge, 11th to 15th, 1995|tarih=1998-1999|yer=Wiesbaden|yayıncı=Dr. Ludwig Reichert Verlag|diğerleri=Sims-Williams, Nicholas., Societas Iranologica Europaea.|isbn=3-89500-070-1|oclc=39698497|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185324/https://www.worldcat.org/title/proceedings-of-the-third-european-conference-of-iranian-studies-held-in-cambridge-11th-to-15th-1995/oclc/39698497|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Bazi dilbilimciler, bu bölgede konuşulan Tat lehçelerinin de Eski Azericeden türediğini söylemektedir.<ref name="worldcat.org"/><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/123375427|başlık=The new Central Asia : the creation of nations|tarih=2007|yer=Londra|yayıncı=I.B. Tauris|seri=Newly updated ed|soyadı=Roy, Olivier, 1949-|isbn=978-1-84511-552-4|oclc=123375427|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185335/https://www.worldcat.org/title/new-central-asia-the-creation-of-nations/oclc/123375427|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Daha sonra bölgeye hakim olan [[İldenizliler]], bölgesel olarak Selçuklu İmparatorluğu'na bağlı olmakla beraber kendi yönetimlerini kurdular.

Bölge hanedanlarından [[Şirvanşahlar Devleti|Şirvanşahlar]], [[Timurlular|Timur İmparatorluğunun]] çatısı altında bir devlet haline geldikten sonra, [[Altın Orda Devleti]] [[Toktamış Han|Toktamış]]'a karşı savaşta Timurlular'a yardım ettiler. [[Timur]]'un ölümünden sonra ise bölgede [[Karakoyunlular]] ve [[Akkoyunlular]] olmak üzere iki bağımsız ve rakip Türk devleti ortaya çıktı: [[Karakoyunlular|Kara Koyunlu]] ve [[Akkoyunlular|Ak Koyunlular]] Azerice konuşan<ref>M. Behramnejad, «Karakoyunlular, Akkoyunlular: İran ve Anadoluda Türkmen Hanedanları», s. 14: Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmenlerinin bölgedeki hakimiyetleri sonucunda birçok Türkmen aşiret bölgeye yerleşmiş, bunların bakiyeleri tarafından İran'da Safevî Devleti teşkil edilmiştir. Bugün Doğu Anadolu'nun bir kısmında başta Iğdır, Kars, İran ve Azerbaycan'da kullanılan Azerice denilen doğu Oğuz veya Türkmen lehçesi bunlardan bize kalan önemli miraslardır.</ref><ref>M. Faruk Sümer, «Kara Koyunlular», s. VIII: Karakoyunlular Anadolu'dan İran'a vuku bulan bu siyasi göç hareketlerinin müsebbibi oldukları gibi, aynı zamanda İran'da yeniden Türkmen hâkimiyetinin başlamasının ve bununla alâkah olarak da Azerbaycan'ın kat'i bir surette Türkleşmesini temin edecek yeni bir iskan hareketinin ilk âmili de olmuşlardır. Bu sözlerden de anlaşlıacağı üzere, onların konuştukları Türkçe, tabil bugün Azeri lehçesi denilen doğ Oguz veya Türkmen lehçesi idi. Karakoyunlu hükümdarlarından Cihan Şah'ın Azeri edebiyatının mümessillerinden biri oldugu bugün kat'i olarak anlaşılmıştır.</ref> Türk boylarının bir konfedere devletiydi Şirvanşahlar ise bu süreçte yeniden bağımsızlaşarak ve yerel yönetimlerini güçlendirdiler.

[[I. İsmail]]'in [[Kızılbaş]] ordusu Azerbaycan seferini gerçekleştirip 1500'de [[Çabani Meydan Muharebesi]]'nde [[Şirvanşah]] [[Ferruh Yasar]]'ın ordusunu yenmiş ve Tebriz'e girip [[Safevi Devleti]]'ni kurmuştur.<ref>Nesib Nesibli, "Osmanlı-Safevî Savaşları, Mezhep Öeseşes ve Azerbaucan", ''Türkler'', C. 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, ISBN 975-6782-39-0, s.895.</ref> [[Safevîler|Safevi]] hükümdarlarının ana dili Azerice idi, devletin yıkılışına kadar Safevi sarayında konuşuldu.<ref name=":52">Price, Massoume (2005). Iran's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. ABC-CLIO. {{p.|66}}. {{ISBN|978-1-57607-993-5}}. "The Shah was a native Turkic speaker and wrote poetry in the Azerbaijani language."</ref><ref>«Mission to the Lord Sophy of Persia, (1539- 1542) / Michele Membré ; translated with introduction and notes by A.H. Morton», {{p.|10-11}}</ref> Devletin feodal beyleri Azerice konuşan [[Kızılbaş]] aşiretlerinden oluşuyordu. ve devlet yönetiminde üstünlük onlardaydı. benzer şekilde Safevilerin devlet ordusunu oluşturdular.<ref>''David Blow.'' Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend. — С. 165. The primary court language remained Turkish. But it was not the Turkish of Istambul. It was a Turkish dialect, the dialect of the Qizilbash Turkomans, which is still spoken today in the province of Azerbaijan, in north-western Iran.</ref><ref>''Willem Floor'', ''Hasan Javadi'', The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran. Оригинальный текст (англ.) During the Safavid period Azerbaijani Turkish, or, as it was also referred to at that time, Qizilbash Turkish, occupied an important place in society, and it was spoken both at court and by the common people... Throughout the Safavid period there were two constants to Azerbaijani Turkish as a spoken language in Iran. First, it was and remained the ofﬁcial language of the royal court during the entire Safavid period. Second, the language remained the spoken language of the Turkic Qizilbash tribes and was also spoken in the army.</ref><ref name="R. Savory">Roger Savory (2007). ''Iran Under the Safavids''. Cambridge University Press. {{p.|213}}. {{ISBN|978-0-521-04251-2}}. <q>qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court, as did the Safavid shahs themselves; lack of familiarity with the Persian language may have contributed to the decline from the pure classical standards of former times</q></ref> Böylece Azerbaycan Safevi egemenliğine girmiştir. Daha sonra da [[Afşar Hanedanı|Afşarlar]], [[Zand hanedanı|Zendler]] ve [[Kaçar Hanedanı|Kaçarlar]] tarafından yönetilmiştir. Bölgede o zamana kadar hakim olan [[Sünnilik|Sünniliğin]], ağırlığı [[Şiilik|Şii]] inancına bırakması da yine bu dönemde gerçekleşmiştir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/53938017|başlık=The Caspian : politics, energy and security|tarih=2004|yer=Londra|yayıncı=RoutledgeCurzon|diğerleri=Akiner, Shirin.|isbn=0-7007-0501-5|oclc=53938017|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185328/https://www.worldcat.org/title/caspian-politics-energy-and-security/oclc/53938017|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

Şirvanşahlar, 1538'e kadar safevi egemenliği altında, kendi bulundukları bölgede iktidarlarını sürdürebildiler. [[I. İsmail|Şah İsmail]]'den sonra gelen oğlu [[I. Tahmasb|Şah Tahmasb]] ise Sirvanşahları derdest ederek etti ve bulundukları bölgeyi, Safevi vilayeti yaptı. Vilayetin adı da Şirvan oldu. [[Osmanlı-Safevî Savaşı (1548-1549)|Osmanlı- Safavi Savaşı]] sonunda [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]], kısa süreliğine de olsa bugünkü Azerbaycan topraklarının bir kısmını ele geçirdi ve yönetti. 17. yüzyılın başında, Safavi yönetici [[I. Abbas]], bölgeyi Osmanlılardan geri aldı.

Safevilerden sonra bölge [[Afşar Hanedanı|Afşar hanedanı]] tarafından yönetildi.&nbsp;Nadir Şah'ın (h. 1736-1747) ölümünden sonra, onun eski tebaasının çoğu istikrarsızlığın patlamasından çıkar sağladı.&nbsp;Azerbaycanda çeşitli yarı bağımsız biçimlerine sahip çok sayıda kendi kendini yöneten [[Azerbaycan hanlıkları|Azerbaycan hanlıklar]]<ref>Avery, Peter; Hambly, Gavin (1991). ''The Cambridge History of Iran''. Cambridge University Press. p. 126. <q>Agha Muhammad Khan could now turn to the restoration of the outlying provinces of the Safavid kingdom. Returning to Tehran in the spring of 1795, he assembled a force of some 60,000 cavalries and infantry and in Shawwal Dhul-Qa'da/May, set off for Azarbaijan, intending to conquer the country between the rivers Aras and Kura, formerly under Safavid control. This region comprised a number of khanates of which the most important was ''Qarabagh'', with its capital at Shusha; Ganja, with its capital of the same name; Shirvan across the Kura, with its capital at Shamakhi; and to the north-west, on both banks of the Kura, Christian Georgia (Gurjistan), with its capital at Tiflis.</q></ref> ortaya çıktı. Hanlıklar, Orta Asya ve Batı arasındaki uluslararası ticaret yolları aracılığıyla kendi işlerini kontrol ediyorlardı.

1722 ve 1723 yılları arasında&nbsp;süren [[Rus-İran Savaşı (1722-1723)|Rus-İran Savaşı]]'nın sonrasında, Safavi İmparatorluğu çöktü. Bakü ve çevresi Ruslar tarafından işgal edildi. Kısa bir araya rağmen bugün Azerbaycan topraklarında bulunan Safavi Devletine komşu olan ülkeler, Safavilerin bölgeye gelişinden 19. yüzyıla kadar [[İran]]lıların yönetiminde kaldı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/36181149|başlık=The newly independent states of Eurasia : handbook of former Soviet republics|tarih=1997|yer=Phoenix, Ariz.|yayıncı=Oryx|seri=2nd ed|diğerleri=Batalden, Sandra L.|soyadı=Batalden, Stephen K.|isbn=0-89774-940-5|oclc=36181149|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185310/https://www.worldcat.org/title/newly-independent-states-of-eurasia-handbook-of-former-soviet-republics/oclc/36181149|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="Azerbaijan 2017">{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/31776666|başlık=Russia and Azerbaijan : a borderland in transition|tarih=1995|yer=New York|yayıncı=[[Columbia University Press]]|soyadı=Swietochowski, Tadeusz, 1934-2017,|isbn=0-231-07068-3|oclc=31776666|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185311/https://www.worldcat.org/title/russia-and-azerbaijan-a-borderland-in-transition/oclc/31776666|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

=== Modern tarih ===
[[Dosya:Azerbaijan Democratic Republic 1918 20.png|küçükresim|sağ|[[Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti]] (1918-1920)]]
Safavilerin ardından, bölge yine Türk kökenli olan [[Afşar boyu|Afşar]] Hanedanlığı'nın yönetimine girdi. [[Nadir Şah]]'ın ölümünün ardından ise bölgede kendi yönetimini sağlayan sayısız hanedan ortaya çıktı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/16492025|başlık=Armenia : the survival of a nation|tarih=1980|yer=Londra|yayıncı=Croom Helm|soyadı=Walker, Christopher J., 1942-2017.|isbn=0-7099-0210-7|oclc=16492025|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185331/https://www.worldcat.org/title/armenia-the-survival-of-a-nation/oclc/16492025|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/1124532887|başlık=From conflict to autonomy in the Caucasus : the Soviet Union and the making of Abkhazia, South Ossetia and Nagorno Karabakh|yer=Londra|soyadı=Saparov, Arsene,|isbn=978-1-317-63783-7|oclc=1124532887|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185337/https://www.worldcat.org/title/from-conflict-to-autonomy-in-the-caucasus-the-soviet-union-and-the-making-of-abkhazia-south-ossetia-and-nagorno-karabakh/oclc/1124532887|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Bu hanedanların yöneticileri İran Şahının tebası konumundaydı.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.2307/840369|başlık=Encyclopedia of Soviet Law|tarih=1986|sayı=3|sayfalar=587|çalışma=The American Journal of Comparative Law|cilt=34|ad=Frances|soyadı=Foster-Simons|issn=0002-919X|doi=10.2307/840369|ad2=F. J. M.|ad3=G. P.|ad4=William B.|soyadı2=Feldbrugge|soyadı3=van den Berg|soyadı4=Simons|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185429/https://academic.oup.com/crawlprevention/governor?content=%2fajcl%2farticle-lookup%2fdoi%2f10.2307%2f840369|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Hanedanlar aynı zamanda, [[Orta Asya]] ve Batı arasındaki ticaret yollarının kontrolünü de ellerinde bulunduruyordu.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/171614379|başlık=The ghost of freedom : a history of the Caucasus|tarih=2008|yer=Oxford|yayıncı=Oxford University Press|soyadı=King, Charles, 1967-|isbn=978-0-19-517775-6|oclc=171614379|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200617203243/https://www.worldcat.org/title/ghost-of-freedom-a-history-of-the-caucasus/oclc/171614379|arşivtarihi=17 Haziran 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Bölge ilerleyen tarihlerde [[Kürtler|Kürt]] kökenli olan [[Zend Hanedanı|Zendler]] ve yine Türk kökenli [[Kaçar Hanedanı|Kaçarlar]] tarafından yönetildi.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/42477084|başlık=The heritage of Armenian literature|erişimtarihi=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yer=Detroit|yayıncı=Wayne State University Press|diğerleri=Hacikyan, A. J. (Agop Jack), 1931-, Basmajian, Gabriel., Franchuk, Edward S., Ouzounian, Nourhan.|isbn=0-8143-2815-6|oclc=42477084|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185314/https://www.worldcat.org/title/heritage-of-armenian-literature/oclc/42477084|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> 18. yüzyılın sonlarına doğru, [[Rus İmparatorluğu|Rusya]] güneydeki komşuları (aynı zamanda rakip devletleri) olan Osmanlı ve İran'a karşı daha saldırgan bir [[jeopolitik]] duruş sergilemeye başladı<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/435911915|başlık=Encyclopedia of the Ottoman Empire|tarih=2009|yer=New York, NY|yayıncı=Facts On File|diğerleri=Ágoston, Gábor,, Masters, Bruce Alan, 1950-|isbn=978-1-4381-1025-7|oclc=435911915|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200529034351/https://www.worldcat.org/title/encyclopedia-of-the-ottoman-empire/oclc/435911915|arşivtarihi=29 Mayıs 2020|ölüurl=hayır}}</ref> ve büyük kısmı İran'ın elinde bulunan [[kafkasya]]yı ele geçirmeye çalıştı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_7595 | başlık = CAUCASUS AND IRAN | erişimtarihi = 29 Aralık 2020 | çalışma = Encyclopaedia Iranica Online | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211020185339/https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-iranica-online/*-COM_7595 |arşivtarihi= 20 Ekim 2021 | ölüurl = hayır }}</ref> 1804 yılında, Ruslar [[Ganja]] kasabasını işgal ederek İranlıları buradan çıkardı. Bu adım 1804 ve 1813 yılları arasında sürecek [[Rus-Pers savaşları|Rus-Pers savaşının]] da fitilini ateşledi. Askeri anlamda büyük bir güce sahip olan Ruslar bu savaştan galip çıktı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/23769749|başlık=Wars and peace treaties, 1816-1991|tarih=1992|yer=Londra|yayıncı=HarperCollins Academic|soyadı=Goldstein, Erik.|isbn=0-04-445557-7|oclc=23769749|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185340/https://www.worldcat.org/title/wars-and-peace-treaties-1816-1991/oclc/23769749|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Savaş sonrasında imzalanan Gülistan antlaşması gereği [[Kaçar Hanedanı|Kaçarlar]]; [[Gürcistan]] ve [[Dağıstan]] ile pek çok hakanlığı bırakmak zorunda kaldılar.<ref name="ReferenceB">{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/880349770|başlık=Russia at war : from the Mongol conquest to Afghanistan, Chechnya, and beyond|yer=Santa Barbara, California|diğerleri=Dowling, Timothy C.,, Menning, Bruce,|isbn=978-1-59884-947-9|oclc=880349770|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185324/https://www.worldcat.org/title/russia-at-war-from-the-mongol-conquest-to-afghanistan-chechnya-and-beyond/oclc/880349770|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

İlerleyen yıllarda, Ruslar [[Gülistan Antlaşması|Gülistan Antaşması]]'nı ihlal ederek İran'a ait [[Erivan Hanlığı]]'nı da ele geçirdi<ref name="ReferenceB"/><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/823386943|başlık=Iranian-Russian Encounters : Empires and Revolutions since 1800.|tarih=2012|yer=Hoboken|yayıncı=Taylor and Francis|soyadı=Cronin, Stephanie.|isbn=978-1-136-18721-6|oclc=823386943|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185341/https://www.worldcat.org/title/iranian-russian-encounters-empires-and-revolutions-since-1800/oclc/823386943|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> ve&nbsp;iki ülke arasında yeniden savaş başladı. Bu savaş&nbsp;1826 ve 1828 yılları arasında sürdü. Savaşın sonunda imzalanan [[Türkmençay Antlaşması|Türkmençay Antlaşmas]]ı gereğince Kaçarlar; [[Erivan]], [[Nahçıvan Hanlığı|Nahcivan]] ve [[Talışlar|Talış]] Hanlıkları üzerindeki üzerindeki egemenliklerini yitirdiler.<ref name="ReferenceB"/> Böylece bugünkü Azerbaycan topraklarından, İran kontrolü altında olan son kısım da yitirildi. Kafkasya topraklarının İran'dan Rusya kontrolüne geçmesiyle beraber bu iki egemenlik arasındaki sınırı [[Aras|Aras Nehri]] oluşturdu. Bu durum SSCB'nin çözülüşüne kadar devam etti.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/881592473|başlık=Historical dictionary of Georgia|yer=Lanham|seri=Second edition|soyadı=Mikaberidze, Alexander,|isbn=978-1-4422-4145-9|oclc=881592473|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185342/https://www.worldcat.org/title/historical-dictionary-of-georgia/oclc/881592473|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

Kaçarlar, 19. yüzyılın başında bugünkü Azerbaycan topraklarını da içeren Kafkasya&nbsp;bölgesini Rusya'ya bırakmak zorunda kaldı.

== Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ==

=== Transkafkasya Demokratif Federal Cumhuriyeti ===
[[I. Dünya Savaşı|Birinci Dünya Savaşı]] sırasında [[Ekim Devrimi|1917 Ekim Devrimi]] sonucu yıkılan Rus İmparatorluğu'nun ardından, kısa süreliğine de olsa, bugünkü [[Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti|Azerbaycan Cumhuriyeti]], [[Ermenistan]] ve [[Gürcistan]]'dan teşkil [[Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti|Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyet]] kuruldu. 1918 yılında ise TDFC çözüldü ve [[Mehmed Emin Resulzade]] tarafından kurulmuş olan [[Müsavat Partisi|Müşavat Partisi]] öncülüğünde [[Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti|Azerbaycan Demokratik Cumhuriyet]]i, bağımsızlığını ilan etti. Yeni Cumhuriyet için kullanılan Azeri ismi, cumhuriyetten öncesine dayanır ve cumhuriyet öncesinde sadece günümüz İran'ının kuzeybatı komşuları için kullanılırdı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/45052966|başlık=Azerbaijan : ethnicity and the struggle for power in Iran|tarih=2000|yer=Londra|yayıncı=I.B. Tauris Publishers|seri=Rev. ed|diğerleri=Atabaki, Touraj.|soyadı=Atabaki, Touraj.|isbn=1-86064-554-2|oclc=45052966|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185338/https://www.worldcat.org/title/azerbaijan-ethnicity-and-the-struggle-for-power-in-iran/oclc/45052966|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/1031850759|başlık=Ethno-territorial conflict and coexistence in the caucasus, Central Asia and Fereydan|tarih=2014|yer=Amsterdam|yayıncı=Vossiuspers UvA|soyadı=Rezvani, Babak, 1973-|isbn=978-90-485-1928-6|oclc=1031850759}}</ref>

ADC, tarihteki ilk müsluman [[Parlamenter sistem|parlamenter]] cumhuriyet olma özelliğini taşır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1086/ahr/58.3.625|başlık=The Struggle for Transcaucasia (1917–1921). By <italic>Firuz Kazemzadeh</italic>. With an Introduction by <italic>Michael Karpovich</italic>, Professor of History, Harvard University. (New York: Philosophical Library. 1951. Pp. xiii, 356. $5.75.)|tarih=Nisan 1953|çalışma=The American Historical Review|issn=1937-5239|doi=10.1086/ahr/58.3.625|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185316/https://academic.oup.com/crawlprevention/governor?content=%2fahr%2farticle-lookup%2fdoi%2f10.1086%2fahr%2f58.3.625|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/53334817|başlık=A modern history of the Islamic world|erişimtarihi=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yer=Londra|yayıncı=I.B. Tauris|diğerleri=Azodi, Azizeh.|soyadı=Schulze, Reinhard.|isbn=1-86064-822-3|oclc=53334817|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185432/https://www.worldcat.org/title/modern-history-of-the-islamic-world/oclc/53334817|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Bu dönemde, parlamentonun önemli icraatları arasında kadınların oy hakkı yer alır.<ref name="ReferenceC">{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/6813688|başlık=The struggle for Transcaucasia, 1917-1921|tarih=1981|yer=Westport, Conn.|yayıncı=Hyperion Press|seri=Hyperion reprint ed|soyadı=Kazemzadeh, Firuz.|isbn=0-8305-0076-6|oclc=6813688}}</ref> Bu bakımdan Azerbaycan, kadınlara erkeklerle eşit siyasal haklar veren ilk müslüman ülkedir. Bir diğer önemli icraat&nbsp;ise Müslüman dünyasının ilk modern üniversitesi olan [[Bakü Devlet Üniversitesi]]'nin kurulmasıdır.<ref name="ReferenceC"/>

=== Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ===
1920 Nisanında, Geçici Devrim Hükûmeti Ülke genelinde kontrol sağladı ve ülkenin adı Azerbaycan Halk Komiserleri Komitesi Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti oldu. Daha sonra bu isim [[Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] adını aldı, böylece Azerbaycan da Sovyetler Birliği'ne katılmış oldu. Azerbaycan Anayasası'nın kabulünden sonra ise 1921'de Azerbaycan Devrim Komitesi, Merkezi Yönetim Komitesi olarak değişti ve yüksek yasama organı oldu.

13 Kasım 1921 tarihinde Sovyet Rusya, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında [[Kars Antlaşması]] imzalandı. Bu antlaşma sonucunda, Bağımsız Aras Cumhuriyeti, [[Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Nahcivan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] adıyla, Azerbaycan Sovyet'ine dahil oldu. Diğer yandan Zangezur ve Alexandropol adıyla da bilinen [[Gümrü]] [[Ermenistan]]'a verildi.<ref name="Azerbaijan 2017"/>

12 Mart 1922'de Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan, bir araya gelerek Sovyet Rusya'nın öncülüğünde [[Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti]]'ni oluşturdu. Bu girişim, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği öncesinde ilk kez Sovyet Cumhuriyetlerinin birleşmesidir. Birlik Konseyi de yine bu 3 ülkenin temsilcilerinden oluşmaktaydı. Azerbaycan [[Neriman Nerimanov|Neriman Nerımanov]], Gürcistan [[Polikarpe Mdivani]], Ermenistan Alexandr Fyodorovich Miasnikyan tarafından temsil edildi. Transkafkasya Komünist Partisinin ilk sektereri de [[Sergo Orconikidze|Sergo Ordzhonikidze]]’dir.

1922 Aralığında Birlik, Rusya Ukrayna ve Belarus’la birleşme kararı alarak [[Sovyetler Birliği|Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği]]'ni oluşturdu. Nitekim Transakafkasya birliği pek de uzun sürmedi. 1936 yılının&nbsp;Aralık ayında çözüldü ve liderler kendini pek çok konuda fikir ayrılığına düşmüş halde buldu. 3 ülke de doğrudan Sovyet Cumhuriyeti oldu.

=== İkinci Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş dönemi ===
İkinci Dünya Savaşı sırasında ise Azerbaycan, SSCB’nin statik enerji politikasında kritik bir role sahipti. Savaşın başlarında [[Nazi Almanyası|Nazi]] Almanyası saldırmazlık paktına uydu ancak 22 Haziran 1941'de Almanya, SSCB'yi işgal edince durum değişti. Savaşın ilk yılında Azerbaycan 23 buçuk milyon ton petrol üreterek kendi petrol endüstrisinin rekorunu&nbsp;kırdı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/654399153|başlık=The Caspian sea encyclopedia|tarih=2010|yer=Berlin|yayıncı=Springer|diğerleri=Kosti︠a︡noĭ, A. G., Kosarev, A. N.|soyadı=Zonn, I. S.|isbn=978-3-642-11524-0|oclc=654399153|erişimtarihi=30 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185333/https://www.worldcat.org/title/caspian-sea-encyclopedia/oclc/654399153|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> 1941’in sonuna gelindiğinde ise binlerce Azeri, Gönüllü Halk Birlikleri’ne katıldı. Seferberlik hali hayatın her alanını olduğu gibi petrol endüstrisini de etkiledi. Savaşın başlamasından bir hafta sonra, petrol işçileri, kendi çalışma saatlerini günde 12 saat olacak şekilde değiştirdi, tatiller ve izinler savaş sonuna kadar iptal edildi. Bakü'nün petrol kaynağı olması onu [[Adolf Hitler|Hitler]]'in de hedefi haline getirdi. 1942 yılında Almanya güçleri, Bakü'ye saldırdı. Ancak saldırı başarısız oldu. Stalingrad'da yenilgiye uğrayan Alman ordusu geri çekilmek zorunda kaldı. Bununla beraber [[Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı)|Doğu Cephesinde]] kullanılan [[Sovyetler Birliği|SSCB]] petrolünün yüzde sekseni, Bakü’den tedarik edildi. 1942 yılında, [[Yüksek Sovyet]] kararıyla Azerbaycan petrol endüstrüsünde çalışan 500’den fazla işçi, madalya ya da nişan ile ödüllendirildi. 130'dan fazlası SSCB’nin en yüksek dereceli onur ödülü olan “SSCB Kahramanlığı” unvanına layık görülmüştür. Azerbaycanlı Tümgeneral Azi Aslanov bu unvana iki kez layık görülmüştür.

=== İran Azerbaycan'ı ===
1941 yılında SSCB, İran'da Azerilerin yaşadığı bölgeyi işgal etti. [[Kızıl Ordu|Sovyet Ordusu]], askerî birliği Aras'ın güneyinde Azeri nüfusunun etnik kimliğini koruyarak yaşamasına izin verdi. Sovyetlerin bölgedeki hakimiyet süresince Azerbaycanlılar kendi dilini konuşabildi. Fars hakimiyetinde gölgede kalan dil bu süreçte SSCB Azerbaycanı'ndan gelen yazarlar, gazeteciler ve hocalar sayesinde bu bölgede yaşatıldı. 1945'te SSCB'nin geri çekilmesi sonrası özerk bir [[Azerbaycan Halk Cumhuriyeti]] kuruldu. Merkezi [[Tebriz]] lideri Jaafar Pishevari idi. Azerbaycan'ın seküler kültürü, eğitimi ve kurumları İran Azerbaycanı'nda da kendini gösterdi. Bu durum iki ülkenin SSCB kontrolü altında birleşeceğine dair yorumlara da neden oldu. Oysa sonunda İran Azerbaycanı soğuk savaşın en önemli anlaşmazlıklarından birine ev sahipliği yaptı. Batılı güçlerin baskısı ise SSCB'yi geri çekilmeye zorladı. İran hükûmeti 1946'da bölgede yeniden kontrol sağladı Demokrat Parti liderleri Sovyet Azerbaycanı'na iltica etti.

=== Azerbaycan ekonomisinin gerilemesi ve Haydar Aliyev dönemi ===
1960'larda SSCB siteminde yapısal krizler başgösterdi. Azerbaycan'ın petrolü Sovyet ekonomisindeki kritik önemini kaybetmeye başladı. Bunda hem diğer bölgelerdeki petrol kaynaklarının, hem de bu bölgedeki kaynakların tükenmesinin etkisi vardı. Sonuç olarak Azerbaycan yakın zamanın en düşük ekonomik büyümesiyle karşı karşıya kaldı. Azeriler ve Ermeniler arasındaki etnik gerilimler de bu dönemde baş gösterdi. Moskova, gerilimi düşürmek amacıyla [[Haydar Aliyev]]'i [[Azerbaycan Komünist Partisi (1920)|Azerbaycan Komünist Partisi]]'nin başına getirdi. 1969'da Aliyev'in icraatları ekonomik alanda yükselmeye sebep oldu ancak bu yükseliş de geçici bir süre için geçerliydi. Aliyev zamanında Azeri kökenli yönetici elitlerin de gücüne güç kattı.

Aliyev 1982 yılında Moskovada bulunan [[Politbüro|Polütbüro]]'ya üye seçildi. 1987'de [[Mihail Gorbaçov|Gorbaçov]] öncülüğünde uygulanan [[Perestroyka|prestroyka]]ya karşı çıktığı için Gorbaçov tarafından emekliliğe zorlandı.

=== Glasnost ve Perestroyka ===
[[Soğuk Savaş]]'ın ilerleyen yıllarında Sovyet ekonomisinde belli sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Askeri alanda gelişim sürerken halkın günlük ihtiyaçlarının karşılanmasında sıkıntı yaşanıyordu. Üretim faaliyeti büyük oranda yavaşlamış ve aksamaya uğramıştı. Bu durumun en önemli sebeplerinden biri işçilerin üretime yabancılaşmaya başlamasıydı. SSCB'de işsizlik oranının yüzde 0 olması, toplumun sosyalist değerlere bağlılığının azalmasıyla birleşince, işçilerin üretim sürecine gereğinden az özen göstermesi sonucu ortaya çıktı. Bu duruma uzun süre çözüm bulunamazken dönemin devlet başkanı [[Mihail Gorbaçov|Gorbaçov]]'un 1986'da 27. Parti Kongresi'nde söylediğine göre sorun, üretici güçler ve üretim ilişkilerinim arasındaki&nbsp;uyuşmazlıktan ileri gelmekteydi.<ref name="dx.doi.org">{{Kitap kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.4324/9780203310793|başlık=SOVIET SOCIETY UNDER PERESTROIKA|tarih=1990|yer=Abingdon, UK|yayıncı=Taylor & Francis|ad=David|soyadı=Lane|isbn=978-0-203-31079-3}}</ref> [[Mihail Gorbaçov|Gorbaçov]], çözüm olarak işçilerin içinde bulunduğu yabancılaşma halinin sona erdirilmesi gerekliliğini ve [[Leninizm]]e dönüşü önerdi. [[Perestroyka]] olarak adlandırılan ve SSCB'nin çözülme sürecinde kritik öneme sahip olan politikalar dizisi, politikanın da ötesinde bir yaşam tarzı olma özelliğine sahipti.<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Lane, David: Soviet Society Under Prestroyka|erişimtarihi=|yazarlar=David Lane|tarih=1991|dil=En|sayfa=13|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Routledge|YazarListesi-Bağ=}}</ref> Ekonomik alanda dışarıya açılmayı merkezine alan prestroykanın 4 temel stratejisi vardı: Bireysel çıkarlara önem verilmesinin toplumsal üretimdeki sorunları azaltması, kamusal eleştiri (glasnot) yani işçilerin fabrikalarda işçi meclisleri kurup burada tartışmaları, demokrasi, son olarak da hukuk ve kontrol.<ref name="dx.doi.org"/> Prestroyka yeniden yapılanma anlamına gelmekteydi. İşçilerin yeniden ülkenin sahibi olduğunu anlatmak amaçlanıyordu.

[[Glasnost]] ise açılık politikasıydı. İşçilerin fabrikalarda ve bulundukları tüm işyerlerinde söz hakkına sahip olmalarını içeriyordu. Ancak Glasnot bir süre sonra anti-sosyalist politikanın aracısı haline geldi. Zaten SSCB ve kapitalist ülkeler arasındaki temel çatışma noktalarından birini özgürlük propagandası oluşturmaktaydı. Bu politikaların etkisiyle, bağımsız kuruluşlar ve siyasal örgütler ortaya açıkmaya başladı. Bunlardan birisi 1989'da kurulan ve SSCB'den ayrılmayı hedefleyen [[Azerbaycan Halk Cephesi Partisi|Azerbaycan Halk Cephesi]]'dir. Ülkede huzur sağlaması amacıyla öne sürülen bu politikalar huzursuzluğu daha da arttırdı. Büyük bir kargaşa ortaya çıktı. Halka vadedilen özgürlük sadece özel mülkiyet özgürlüğü ile sınırlı kaldı ve demokrasi alanında gerçekleşmedi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.academia.edu/3274002/Sovyet_Sonras%C4%B1_Orta_Asya_da_Kalk%C4%B1nma_Modelleri_Yap%C4%B1sal_D%C3%B6n%C3%BC%C5%9F%C3%BCm%C3%BCn_Kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1rmal%C4%B1_Analizi|başlık=Sovyet Sonrası Orta Asya’da Kalkınma Modelleri: Yapısal Dönüşümün Karşılaştırmalı Analizi|dil=İngilizce|ad=Hakan|soyadı=Gunes|erişimtarihi=27 Nisan 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185332/https://www.academia.edu/3274002/Sovyet_Sonras%C4%B1_Orta_Asya_da_Kalk%C4%B1nma_Modelleri_Yap%C4%B1sal_D%C3%B6n%C3%BC%C5%9F%C3%BCm%C3%BCn_Kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1rmal%C4%B1_Analizi|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>[[Dosya:RedArmy Paratroops Baku 1990.jpg|küçükresim|[[Kızıl Ordu]], [[Kara Ocak]] sırasında Bakü'de]]
Azerbaycan'daki iç rahatsızlıklar, Moskova'nın ilgisizliğine cevap olarak zaten sıcak çatışmalara dönüşmüştü ve bu çatışmalar bağımsızlık ve ayrılık çağrısına yol açtı; olaylar Bakü'de yaşanan [[Kara Ocak]]'ta doruğa çıktı.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://hrw.org/reports/1995/communal|başlık=Human Rights Watch. "Playing the "Communal Card": Communal Violence and Human Rights"|yayıncı="[[İnsan Hakları İzleme Örgütü]]"|erişimtarihi=26 Nisan 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20121011042435/http://www.hrw.org/reports/1995/communal/|arşivtarihi=11 Ekim 2012|ölüurl=hayır}}</ref> 1990 yılından sonra, [[Millet Meclisi (Azerbaycan)|Azerbaycan SSC Yüksek Konseyi]], başlıktaki "Sovyet Sosyalist" kelimesini kaldırdı, Azerbaycan Cumhuriyeti Bağımsızlık Bildirisi'ni kabul etti ve devlet bayrağı olarak Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin bayrağını kullanmaya başladı.<ref name="Meclis">{{Web kaynağı | url = http://www.meclis.gov.az/?/az/content/70 | başlık = Millî Məclisin tarixi. Azərbaycan SSR Ali Soveti (1920–1991-ci illər) | erişimtarihi = 1 Aralık 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151030231625/http://www.meclis.gov.az/?%2Faz%2Fcontent%2F70 | arşivtarihi = 30 Ekim 2015 | ölüurl = hayır }}</ref> 18 Ekim 1991'de Azerbaycan Yüksek Konseyi, ülkede yapılan referandum yoluyla Bağımsızlık Bildirisi'ni doğrulattı ve Aralık 1991'de Sovyetler Birliği resmen dağıldı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=The Caucacus: An İntroduction|erişimtarihi=|yazarlar=Federik Coene|tarih=2009|dil=EN|sayfa=64|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Routledge|seri=0-203-87071-9}}</ref>

=== SSCB'nin çözülüşü sonrası ===
SSCB'nin çözülmesi sonrası bu coğrafyada tarihte eşine az rastlanır bir yoksulluk baş gösterdi. Sosyalizmin yeniden doğma ihtimaline karşı çok hızlı bir kapitalistleşme yaşandı. Bu süreçte, daha önce vadedildiği gibi şirket ve fabrika hisseleri insanlara dağıtıldı. (Sosyalizmin bunları tek elde topladığından ve mülkiyetin halka ait olması gerekliliğinden bahsediliyordu) Ancak, birkaç sene içinde büyük değerlere sahip olacak olan bu hisseler, bu dönemde halkın karşı karşıya kaldığı yoksulluk nedeniyle değerinin çok altında fiyatlara satıldı. Ve günümüzün oligarklarını oluşturacak isimlerin elinde toplandı. 1990'ların sonuna gelindiğinde yoksulluk 10 yıl önceye oranla azalmış ve halk normal yaşama dönmeye başlamıştı ama geçiş sürecini oluşturan 10 yılın çok acılı olduğunu söylenebilir.

1993 yılının Eylülünde Azerbaycan, [[Bağımsız Devletler Topluluğu|Bağımsız Devletler Topluluğu']]na katıldı. 1991 yılında Dağlık Karabağ bölgesindeki çatışmalar büyük bir savaşa dönüştü. 1994'te ateşkes imzalandı ancak anlaşmazlıklar devam etti.<ref name="Meclis" /> 1994 yılında çatışmaların sonunda Ermeniler, Dağlık Karabağ da dahil olmak üzere Azerbaycan'ın yüzde 16 kadarını kontrolü altına aldı.<ref name="cia">{{Web kaynağı|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html|başlık=Azerbaijan|erişimtarihi=4 Haziran 2009|arşivtarihi=10 Haziran 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090610081951/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/AJ.html|ölüurl=hayır|eser=World Factbook|yayıncı=CIA|yıl=2009}}</ref><ref name="DeWaal">Thomas De Waal. ''Black Garden: Armenia And Azerbaijan Through Peace and War''. New York: New York University Press, ss. 286. ISBN 978-0-8147-1945-9.</ref> Yaklaşık 30.000 kişi yaşamını kaybetti ve bir milyon kişi bulunduğu yerden ayrılmak zorunda kaldı.<ref>{{Web kaynağı|url=http://belfercenter.ksg.harvard.edu/publication/1283/conflict_that_can_be_resolved_in_time.html|başlık=A Conflict That Can Be Resolved in Time: Nagorno-Karabakh|erişimtarihi=26 Nisan 2013|arşivtarihi=8 Aralık 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151208204939/http://belfercenter.ksg.harvard.edu/publication/1283/conflict_that_can_be_resolved_in_time.html|tarih=29 Kasım 2003|ölüurl=hayır|yayımcı=''International Herald Tribune''}}</ref> Dört [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]] kararı (822, 853, 874 ve 884), "Ermeni güçlerinin Azerbaycan'ın işgal altındaki tüm topraklarından çekilmesini istedi".<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.un.org/News/Press/docs/2008/ga10693.doc.htm|başlık=General Assembly adopts resolution reaffirming territorial integrity of Azerbaijan, demanding withdrawal of all Armenian forces|erişimtarihi=14 Mart 2008|arşivtarihi=11 Ağustos 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140811171623/http://www.un.org/News/Press/docs/2008/ga10693.doc.htm|tarih=14 Mart 2008|ölüurl=hayır|yayıncı=United Nations General Assembly}}</ref> 1970 nüfus sayımına göre 510.000 Rus ve 484.000 Ermeni Azerbaycan'da yaşamaktaydı; 1990'larda ise birçok Rus ve Ermeni, Azerbaycan'ı terk etti.<ref>{{Web kaynağı|url=http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Azerbaijan+Soviet+Socialist+Republic|başlık=Azerbaijan Soviet Socialist Republic|erişimtarihi=26 Nisan 2013|arşivtarihi=3 Kasım 2011|arşivengelli=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111103114602/http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Azerbaijan+Soviet+Socialist+Republic|ölüurl=evet|yayımcı=The Great Soviet Encyclopedia (1979)}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/pp083003.shtml|başlık=Southern Caucasus: Facing Integration Problems, Ethnic Russians Long For Better Life|erişimtarihi=26 Nisan 2013|arşivtarihi=9 Aralık 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151209000151/http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/pp083003.shtml|tarih=30 Ağustos 2003|ölüurl=hayır|yayımcı=EurasiaNet.org}}</ref> 25-26 Şubat 1992'de Ermenistan'a bağlı kuvvetlerin Azeri sivilleri topluca katlettiği [[Hocalı Katliamı]], [[İnsan Hakları İzleme Örgütü]] de dahil olmak üzere birçok uluslararası örgüt tarafından [[soykırım]] olarak kabul edilmektedir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10611FF3C5D0C708CDDAA0894DA494D81|başlık=Massacre by Armenians Being Reported - New York Times|erişimtarihi=26 Nisan 2013|arşivtarihi=11 Mart 2007|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070311133234/http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F10611FF3C5D0C708CDDAA0894DA494D81|tarih=3 Mart 1992|ölüurl=hayır|yayımcı=''[[The New York Times]]''}}</ref>

Seçimle başa gelmiş olan devlet Başkanı [[Ebulfez Elçibey]], [[Suret Hüseynov|Surat Hüseyinov’]]un başında olduğu ordu tarafından görevden alındı. Bu olay sonrasında bir önceki devlet Başkanı Haydar Aliyev'in siyasal gücü arttı. 1994 yılında Hüseyinov, dönemin başbakanı Aliyev'e de darbe girişiminde bulundu ancak başarısız oldu ve vatan hainliği suçlamasıyla tutuklandı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.2458/azu_acku_pamphlet_ds354_9_c57_2005|başlık=Chronology 1919 - 2005 : BBC timeline : Afghanistan-a chronology of key events / British Broadcasting Cooperation (BBC).|tarih=2005|yayıncı=University of Arizona Libraries|erişimtarihi=31 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200512151542/http://www.afghandata.org:8080/xmlui/bitstream/handle/azu/3146/azu_acku_pamphlet_ds354_9_c57_2005_w.pdf|arşivtarihi=12 Mayıs 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Ertesi yıl, Aliyev'e karşı bir darbe girişimi daha oldu. Bu sefer başını [[Rövşen Cevadov|Rovşen Cevadov]]'un çektiği [[OMON]] adıyla bilinen özel amaçlı polis birlikleri tarafından yapılan darbe girişimi başarısız oldu. Bu olayın ardından Azerbaycan OMON birlikleri dağıtıldı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1601191|başlık=Neal, John (25 August 1793–20 June 1876), author and women's rights activist|tarih=Şubat 2000|yayıncı=Oxford University Press|seri=American National Biography Online|ad=Benjamin|soyadı=Lease|erişimtarihi=31 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185345/https://www.anb.org/view/10.1093/anb/9780198606697.001.0001/anb-9780198606697-e-1601191|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.2307/3011844|başlık=Iraqi Coup Attempt|tarih=Ağustos 1973|sayı=19|sayfalar=15|çalışma=MERIP Reports|issn=0047-7265|doi=10.2307/3011844}}</ref> Bu süreçleri, ülkenin devlet bürokrasisi ve yolsuzluklarla dolu kötü şöhreti izledi.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1162/016228703762874188|başlık=An Allegory of Criticism|tarih=Ocak 2003|sayfalar=3-14|çalışma=October|cilt=103|ad=David|soyadı=Joselit|issn=0162-2870|doi=10.1162/016228703762874188|erişimtarihi=31 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185332/https://direct.mit.edu/octo/article-abstract/doi/10.1162/016228703762874188/55883/An-Allegory-of-Criticism?redirectedFrom=fulltext|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> 1998 Kasımında Aliyev ikinci dönem için yeniden seçildi. Ekonomide yaşanan gelişmelere rağmen Aliyev'in başkanlığı, seçim hilesi şüphesi, ekonomik istikrarsızlık ve iç yolsuzluk nedeniyle eleştirildi.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.2001939|başlık=Kerr, Clark (17 May 1911–01 December 2003)|tarih=Ekim 2015|yayıncı=Oxford University Press|seri=American National Biography Online|ad=Ethan|soyadı=Schrum|erişimtarihi=31 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185346/https://www.anb.org/view/10.1093/anb/9780198606697.001.0001/anb-9780198606697-e-2001939|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Aliyev'in ölümünden sonra 2003 yılında oğlu [[İlham Aliyev]],&nbsp;hem Yeni Azerbaycan Partisi'ne hem de Azerbaycan Devleti'ne başkanlık yaptı ve 2013 yılında 3. kez yeniden seçildi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.time.com/time/archive/preview/0,10987,975096,00.html | başlık = Tragedy Massacre in Khojaly - TIME | yayımcı = ''[[Time|TIME]]'' | erişimtarihi = 26 Nisan 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20050228104647/http://www.time.com/time/archive/preview/0,10987,975096,00.html | arşivtarihi = 28 Şubat 2005 | ölüurl = hayır }}</ref> Azerbaycan resmî olarak günümüzde 66 yönetim bölgesine ayrılır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/475058603|başlık=The Caucasus : an introduction|tarih=2010|yer=Londra|yayıncı=Routledge|soyadı=Coene, Frederik.|isbn=978-0-203-87071-6|oclc=475058603|erişimtarihi=31 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185319/https://www.worldcat.org/title/caucasus-an-introduction/oclc/475058603|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

== Coğrafya ==
{{Ana|Azerbaycan coğrafyası|Azerbaycan'daki millî parklar}}
[[Dosya:Budug Azerbaijan16.jpg|küçükresim|Azerbaycan'ın kuzeyindeki [[Kafkas Dağları]].]]
[[Dosya:Qusar (10).jpg|küçükresim|[[Kusar Rayonu]]]]
Azerbaycan, [[Güney Kafkasya]]'da yer alan bir [[Avrasya]] ülkesidir. Bulunduğu konum, [[Doğu Avrupa]] ve [[Güneybatı Asya]]'dır. [[38. kuzey enlemi|38°]] ve [[42. kuzey enlemi|42°]] kuzey enlemleri ile [[44. doğu meridyeni|44°]] ve [[51. doğu meridyeni|51°]] doğu boylamları arasındaki coğrafı bölgeye yerleşmiştir. Sınırlarının uzunluğu 2.648 kilometredir. Bunun 1007 kilometresi Ermenistan, 756 kilometresi İran, 480 kilometresi Gürcistan, 390 kilometresi Rusya ve 17 kilometresi Türkiye sınırlarını oluşturmaktadır.<ref name="STA">{{Web kaynağı|başlık=Geographical data|yayıncı=The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan|url=http://www.azstat.org/publications/azfigures/2007/en/001.shtml#t1_2|erişimtarihi=26 Mayıs 2007|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070525040712/http://www.azstat.org/publications/azfigures/2007/en/001.shtml#t1_2|arşivtarihi=25 Mayıs 2007|ölüurl=evet}}</ref> Sahil şeridi 800 kilometre uzunluğundadır ve Hazar Denizi'nin Azeri kısmının en geniş alan uzunluğu 456 kilometredir.<ref name="STA"/> Ülke toprakları kuzeyden güneye 400 kilometre ve doğudan batıya 500 kilometre olarak uzanır.

Doğu sınırını oluşturan Hazar Denizi, kuzeydeki Büyük Kafkas Sıradağları ve merkezdeki geniş düzlükler, Azerbaycan'ın en baskın fiziksel nitelikleridir. Büyük ve Küçük Kafkas Dağları ile [[Talış Dağları]] ülkenin yüzde kırklık kısmını kapsar.<ref name="GEO">{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan: Biodiversity | yayıncı = Central Asia and Caucasus Institute | url = http://www.cac-biodiversity.org/aze/aze_biodiversity.htm | erişimtarihi = 26 Mayıs 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120208012911/http://www.cac-biodiversity.org/aze/aze_biodiversity.htm | arşivtarihi = 8 Şubat 2012 | ölüurl =evet}}</ref> [[Bazardüzü Dağı]], Azerbaycan'ın en yüksek noktasını (4.466 m), Hazar Denizi ise en alçak noktasını (−28 m) oluşturur. Bunların dışında, [[Doğanın Yedi Harikası]] listesine eklenmek için aday gösterilen [[Çamur volkanı|çamur volkanları]]nın yaklaşık yarısı Azerbaycan sınırları içinde kalmaktadır.<ref>{{Web kaynağı|başlık=Azerbaijan's mud volcanoes on Seven Wonders of Nature shortlist|yayıncı=News.Az|url=http://www.news.az/articles/8581|doi=|erişimtarihi=8 Şubat 2010|arşivurl=https://web.archive.org/web/20100210062717/http://www.news.az/articles/8581|arşivtarihi=10 Şubat 2010|ölüurl=evet}}</ref>
 
Yüzey suları, temel su kaynağıdır. Ancak, ülkedeki 8.350 ırmak arasından yalnızca 24 tanesinin uzunluğu 100 kilometrenin üzerindedir.<ref name="GEO"/> Irmakların tamamı, ülkenin doğusunda kalan Hazar Denizi'ne dökülür.<ref name="GEO"/> 67&nbsp;km<sup>2</sup> büyüklüğündeki [[Sarısu Gölü]], Azerbaycan'ın en geniş gölüdür. En uzun ırmağı ise sınırlar dışındaki uzunluğu da eklendiğinde 1.515 kilometreyi bulan [[Kura Nehri]]'dir. Ayrıca ülke, Hazar Denizi'nde yer alan kimi adaların da iyesidir.

1991 yılında Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasından bu yana hükûmet, ülkede çevreyi korumak için köklü tedbirler almıştır. Ancak çevrenin ulusal anlamda korunması, [[Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı]]'ndan sağlanan yeni gelirlerle devlet bütçesinin artması sayesinde 2001'den sonra gelişmeye başlamıştır. Dört yıl içinde korunan alanlar iki katına çıktı, günümüzde ise ülkenin yüzde sekizlik bir kısmını kapladı. 2001 yılından bu yana hükûmetin yedi büyük rezerv kurmak ve çevreyi korumak için ayırdığı bütçe, ikiye katlandı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://enrin.grida.no/htmls/azer/soe/ecology/html/ecology.html | başlık = Ecological problems in Azerbaijan | yayıncı = Enrin.grida.no | erişimtarihi = 30 Haziran 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140408031433/http://enrin.grida.no/htmls/azer/soe/ecology/html/ecology.html | arşivtarihi = 8 Nisan 2014 | ölüurl = hayır }}</ref>

=== İklim ===
[[Dosya:Bazarduzu robl.JPG|küçükresim|[[Bazardüzü Dağı]], Azerbaycan'ın en yüksek dağıdır.]]
[[Dosya:Azerbajiani landscape - Another version.jpg|küçükresim|Kınalık vadisinden bir görünüm.]]
Azerbaycan geniş bir doğa çeşitliliğine de ev sahipliği yapar. Toprakların yarsından fazlası 400-1000 metreye uzanan dağlık alanlardan oluşur. Bazı bölgelerde bu 100-120 metre bazı bölhelerde ise 50 metre civarındadır. Kalan bölgeler ise genelde daha alçak düzlükler ve ovalardan oluşur. Güneyde Ermenistan'ın dağ kütleleri, kuzeyde ise yüksek [[Kafkas Dağları]] vardır. Azerbaycan'ın dağları; [[Büyük Kafkas Sıradağları]] (4.000-5.000 m) içinde yer alan [[Bazardüzü Dağı|Bazardüzü]] (4.466 m), [[Şahdağ]] (4.243 m), [[Pazaryurdu]] (4.126 m), [[Tufan Dağı|Tufan]] (4.191 m), [[Yarıdağ]] (4.116 m), [[Ragdan]] (4.020 m) dağları, [[Küçük Kafkas Sıradağları]] içinde yer alan [[Kapıcık]] (3.906 m), [[Gazangeldağ]] (3.829 m), [[Biçenek Aşırımı]] (2.346 m), [[Karabağ Volkanik Yaylası]]nda yer alan [[Delidağı]] (3.616 m), Murovdağ silsilesinde yer alan Kamışdağ (3.724 m), [[Hinal dağı]] (3.367 m), [[Kepez, Gence|Kepez]] (3.066 m), [[Zengezur Sıradağları]] içinde yer alan [[Büyük Işıklı]] (3.550 m), [[Talış Sıradağları]] silsilesinde yer alan [[Kömürköy Dağı|Kömürköy]] (2.493 m) ve [[Kızyurdu]] (2.433 m) dağlardır. Azerbaycan'ın en uzun ırmağı 1.364&nbsp;km [[Hazar Denizi]]'ne dökülen [[Kura Nehri]]'dir. [[Aras Nehri]] ise 1.072&nbsp;km'dir. En büyük [[doğal göl]]ü 67,0&nbsp;km<sup>2</sup> ile [[Sarısu Gölü]]'dür. En büyük [[yapay göl]]ü 605,0&nbsp;km<sup>2</sup> ile [[Mingeçevir Baraj Gölü]]'dür.

Çevresinin dağlar ve yüksek tepelerle çevrili olmasına rağmen Azerbaycan'ın büyük bir kısmı ovadır ve topraklarının en verimli yerleri arasında [[Kura]] ve [[Aras Nehri|Aras]] ırmaklarının karıştığı deltadır.

Azerbaycanda ılıman bir iklim vardır ancak [[Hazar Denizi]]nden içeriye doğru, yüksek dağlarda ve diğer yüksek kesimlerde sert bir iklimle karşı karşıya kalınır. Yüksek kesimlerde kışlar uzun, soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. Ovalarda ise kışlar serin ve yağmurlu ve kimileyin karlı, yazlar sıcak ve kurak geçer. 
 
Azerbaycan ülkesi ovalarda genellikle bozkırdır, %25 ise bir kısmı dağlarda olmak üzere ormanlarlarla kaplıdır. Kuzey ve güney kesimlerinde dağların 2000 metre yüksekliğine kadar ormanlar görülür. Azerbaycan'ın doğal hayatında çoğunlukla bulunan hayvanlar, [[kızıl geyik]], [[alageyik]], [[karaca]], [[dağ keçisi]], [[karapaça]], [[bizon]], [[yaban domuzu]], [[pars]], [[Avrasya vaşağı]], [[yaban kedisi]], [[boz ayı]], [[kurt]], [[kızıl tilki]], [[dağ faresi]], [[sincap]], [[Kafkas köstebeği]] [[Kafkas sivriburunlu faresi]]. 
 
Azerbaycan iklimi dünyadaki 11 iklim çeşidinden 9'una sahiptir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.cac-biodiversity.org/aze/aze_climate.htm |başlık=Azerbaycan iklimi. |erişimtarihi=17 Nisan 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20070107083404/http://www.cac-biodiversity.org/aze/aze_climate.htm |arşivtarihi=7 Ocak 2007 |ölüurl=evet}}</ref> Yıllık ortalama sıcaklığı 10&nbsp;°C'ın üzerindedir.

=== Biyoçeşitlilik ===
[[Dosya:Quba 452.jpg|küçükresim|[[Kuba Rayonu|Kuba]]'da yer alan dağlık bir kırsal.]]
Azerbaycan'da hayvan yaşamının zenginliği ve çeşitliliği ile ilgili ilk raporlar, doğu gezginlerinin seyahat notlarında bulunabilmektedir. Mimari anıtlar, antik kaya ve taşlar üzerindeki hayvan görüntüsü oymaları günümüzde kadar hayatta kalmıştır. Ülkedeki hayvanlar alemiyle ilgili ilk bilgiler ise 17. yüzyılda, doğa bilimcileri tarafından yapılan ziyaretler sırasında toplanmıştır.<ref name="GEO"/>

Azerbaycan sınırları içinde yaşayan 106 çeşit memeli, 97 çeşit balık, 10 amfibik tür ve 52 çeşit sürüngen tespit edilmiştir.<ref name="GEO" /> Ülkenin millî hayvanı olan [[Karabağ atı]], bir dağ-bozkır yarış atıdır ve [[Endemik (biyoloji)|endemik]]tir; iyi huylu, hızlı ve zariftir. Günümüzde, türü tehlike altında olan hayvanlardandır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = The Karabakh Horse | yayıncı = Karabakh Foundation | url = http://www.karabakhfoundation.org/pages/history-and-culture/karabakh-region/the-karabakh-horse/ | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101013010330/http://karabakhfoundation.org/pages/history-and-culture/karabakh-region/the-karabakh-horse/ | arşivtarihi = 13 Ekim 2010 | erişimtarihi = 12 Nisan 2013 | ölüurl = evet }}</ref>

Azerbaycan'da bitki örtüsü içinde 4.500'den fazla yüksek boylu bitkiler bulunur. Bitki örtüsü diğer Güney Kafkasya ülkelerinden farklıdır ve Kafkasya'da yetişen tüm türlerin yaklaşık yüzde 67'si Azerbaycan'da bulunabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.azerbaijan.az/_Geography/_Planting/_planting_e.html | başlık = Azerbaijan – Flora | yayımcı = Heydar Aliyev Foundation | erişimtarihi = 5 Mart 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140929151414/http://www.azerbaijan.az/_Geography/_Planting/_planting_e.html | arşivtarihi = 29 Eylül 2014 | ölüurl = evet }}</ref>

== Siyaset ==
{{Ana|Azerbaycan'da siyaset}}
{{Ayrıca bakınız|Azerbaycan'da seçimler|Azerbaycan'da insan hakları}}
[[Dosya:Ilham Aliyev - World Economic Forum Annual Meeting Davos 2009.jpg|küçükresim|[[Azerbaycan Cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[İlham Aliyev]], [[Davos]]'ta düzenlenen [[Dünya Ekonomik Forumu]] sırasında, 2009.]]
[[Azerbaycan'da siyaset|Azerbaycan siyasi sisteminin]] yapısal oluşumu, yeni [[Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası|Anayasanın]] 12 Kasım 1995 tarihinde kabul edilmesiyle tamamlanmıştır. Anayasanın 23. maddesine göre Azerbaycan Cumhuriyeti devlet sembolleri [[Azerbaycan bayrağı|bayrak]], [[Azerbaycan arması|arma]] ve [[Azerbaycan Ulusal Marşı|millî marştır]]. Azerbaycan'daki devlet gücü sadece iç meselelerle ilgili yasa ile sınırlıdır, ancak uluslararası meseleler için ayrıca uluslararası anlaşma hükümleri ile sınırlıdır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Political System - Azerbaijan | url = https://azerbaijan.az/_GeneralInfo/_PoliticalSystem/_politicalSystem_e.html | website = Azerbaijan.az | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20071015051618/https://azerbaijan.az/_GeneralInfo/_PoliticalSystem/_politicalSystem_e.html | arşivtarihi = 15 Ekim 2007 | ölüurl = evet }}</ref>

İcra, Yasama ve Yargı bölümlerinden oluşan Anayasa başkanlık cumhuriyeti olduğunu belirtiyor. Yasama yetkisi, [[Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti]]'ndeki [[Tek meclislilik|tek meclisli]] [[Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi|Millî Meclis]] ve Yüksek Millî Meclis tarafından tutulur. Millî Meclis olarak adlandırılan Azerbaycan Parlamentosu, 125 [[milletvekili]]nden oluşmakta ve seçilen her üye için 5 yıl olmak üzere, çoğunluk oylaması sistemine göre seçilmektedir. Seçimler her beş yılda bir Kasım ayının ilk [[Pazar|Pazar günü]] yapılır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = GENERAL INFORMATION ON THE POLITICAL SYSTEM OF AR | url = http://www.supremecourt.gov.az/en/static/view/1 | website = Supremecourt.gov.az | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150318065016/http://www.supremecourt.gov.az/en/static/view/1 | arşivtarihi = 18 Mart 2015 | ölüurl = evet }}</ref> Parlamento hükûmetin oluşumundan sorumlu değildir, ancak Anayasa, Millî Meclis, Bakanlar Kurulunun onayını ve hâlihazırda Parlamentonun neredeyse 125 sandalyesinin tamamına sahip olan iktidar hükûmeti [[Yeni Azerbaycan Partisi]]'ne sadık bağımsızlar olmasının önemli şartlarındandır. [[Azerbaycan 2010 Parlamento seçimleri|2010 Parlamento seçimleri]] sırasında [[muhalefet]] partileri, [[Müsavat Partisi|Müsavat]] ve [[Azerbaycan Halk Cephesi Partisi]] tek bir sandalye bile kazanamadı. [[Avrupa]]lı gözlemciler, seçim sürecine ve seçim gününde sayısız usulsüzlük bulmuştur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Political System in Azerbaijan | url = https://www.azconsulatela.org/Azerbaijan/Political-System | website = www.azconsulatela.org | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150509060209/https://www.azconsulatela.org/Azerbaijan/Political-System | arşivtarihi = 9 Mayıs 2015 | ölüurl = evet }}</ref>
[[Dosya:Munich Security Conference 2010 - Ilham Aliyev.jpg|sol|küçükresim|Eski Cumhurbaşkanı [[Haydar Aliyev]]'in oğlu [[İlham Aliyev]] babasının yerini aldı ve 2003'ten beri iktidarda kaldı.|291x291pik]]
Yürütme yetkisi, yedi yıllığına doğrudan seçimle seçilen [[Azerbaycan cumhurbaşkanı|Başkan]] ve [[Başbakan]] tarafından yerine getirilir. Başkan, hem Cumhurbaşkanı hem de [[Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi|Millî Meclis]]'e karşı sorumlu olan bir yürütme organı olan Bakanlar Kurulunu kurmaya yetkilidir. Azerbaycan Bakanı öncelikle başbakan, milletvekilleri ve bakanlardan oluşur. Cumhurbaşkanı Millî Meclisi feshetme hakkına sahip değildir, ancak kararlarını veto etme hakkına sahiptir. Cumhurbaşkanlığı vetosunu geçersiz kılmak için parlamentonun çoğunluğu 95 oy almalıdır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan ruling party wins elections | url = http://www.aljazeera.com/news/2015/11/azerbaijan-ruling-party-wins-elections-151102043352168.html | website = www.aljazeera.com | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151107025300/http://www.aljazeera.com/news/2015/11/azerbaijan-ruling-party-wins-elections-151102043352168.html | arşivtarihi = 7 Kasım 2015 | ölüurl = hayır }}</ref> Yargı yetkisi Anayasa Mahkemesi, Yüksek Mahkeme ve Ekonomik Mahkemeye verilmiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Breaking News, World News and Video from Al Jazeera | url = http://english.aljazeera.net/news/europe/2010/11/2010118152810836488.html | website = www.aljazeera.com | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101111072636/http://english.aljazeera.net/news/europe/2010/11/2010118152810836488.html | arşivtarihi = 11 Kasım 2010 | ölüurl = hayır }}</ref> Başkan bu mahkemelerde hâkimleri aday gösterir. [[Avrupa Adalet Verimliliği Komisyonu]] raporu, yeni hakimlerin en iyi uygulama olarak seçilmesiyle ilgili Azerbaycan adalet modeline atıfta bulunmakta ve yeni bir demokraside yargının bağımsızlığını ve kalitesini sağlamaya yönelik belirli özellikleri ve gelişim yolunu yansıtmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan - Politics | url = https://www.globalsecurity.org/military/world/azerbaijan/politics.htm | website = www.globalsecurity.org | erişimtarihi = 20 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20111014142906/https://www.globalsecurity.org/military/world/azerbaijan/politics.htm | arşivtarihi = 14 Ekim 2011 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Efficiency of justice – CEPEJ – European Commission for the Efficiency of Justice (CEPEJ) – Report requested by the Ministry of Justice of Azerbaijan – Assessment of policy and procedures for the selection of judges in Azerbaijan – prepared by Mr Audun Hognes BERG, Head of International Secretariat, Norwegian Courts Administration, CEPEJ Bureau member and Ms Ivana GORANIĆ, Director of the Judicial Academy, Republic of Croatia, Representative of the Lisbon Network to the CEPEJ | url = https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?p=&Ref=CEPEJ-COOP(2011)1&Language=lanEnglish&Ver=original&BackColorInternet=DBDCF2&BackColorIntranet=FDC864&BackColorLogged=FDC864&direct=true | website = rm.coe.int | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20171014034242/https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?p=&Ref=CEPEJ-COOP(2011)1&Language=lanEnglish&Ver=original&BackColorInternet=DBDCF2&BackColorIntranet=FDC864&BackColorLogged=FDC864&direct=true |arşivtarihi= 14 Ekim 2017 | ölüurl =hayır}}</ref>

[[Dosya:19 yanvar mitinqi (VOA).png|küçükresim|<center>Ülkenin ana muhalefet partisi tarafından 19 Ocak 2019 tarihinde organize edilen ve siyasi mahkûmlara özgürlüğün talep edildiği miting.</center>]]

Azerbaycan'ın yönetim sistemi nominal olarak iki aşamalı olarak adlandırılabilir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Konstitusiyaya dəyişiklik edilir, prezidentlik üçün yaş limiti ləğv olunur | url = https://www.azadliq.org/a/konstitusiya-deyishiklik-aliyev/27865565.html | website = Azadlıq Radiosu | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | dil = az | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160719140231/https://www.azadliq.org/a/konstitusiya-deyishiklik-aliyev/27865565.html | arşivtarihi = 19 Temmuz 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> Hükûmetin üst veya en üst kademeleri, Başkan tarafından yürütülür. Başkan, Bakanlar Kurulunu ve diğer üst düzey yetkilileri atama hakkına sahiptir. Yerel Yürütme Otoritesi yalnızca Yürütme Yetkisinin devamıdır. Azerbaycan'daki yerel devlet idaresinin yasal statüsü, 16 Haziran 1999'da kabul edilen Yerel Yürütme Yetkisi Hükümü (Yerli Icra Hakimiyati) tarafından belirlenmektedir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijani President Unveils Proposed Constitutional Amendments | url = https://www.rferl.org/a/azerbaijan-aliyev-proposed-constitutional-amendments-caucasus-report/27867826.html | website = RadioFreeEurope/RadioLiberty | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160924020145/https://www.rferl.org/a/azerbaijan-aliyev-proposed-constitutional-amendments-caucasus-report/27867826.html | arşivtarihi = 24 Eylül 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> Haziran 2012'de Başkan, Yerel Yürütme Makamlarına ek yetkiler veren ve güçlendirilen yeni Yönetmeliği onaylamıştır. Azerbaycan'ın yerel işlerindeki baskın konumları Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası'nın 9. Bölümü, belediyelerin yasal statüsü, yerel öz yönetim organlarının türleri, temel yetkileri ve diğer resmi kurumlarla olan ilişkiler gibi yerel özyönetim ile ilgili önemli konuları ele almaktadır. Diğer nominal yönetişim kademesi belediyelerdir (Bələdiyə) ve belediye üyeleri her beş yılda bir Belediye seçimlerinde genel oyla seçilir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/azerbaijan|başlık=World Report 2019: Rights Trends in Azerbaijan|erişimtarihi=24 Mart 2020|arşivtarihi=22 Ocak 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190122162734/https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/azerbaijan|tarih=18 Aralık 2018|ölüurl=hayır|dil=İngilizce|website=Human Rights Watch|yayıncı=|soyadı1=Avenue|ad1=Human Rights Watch}}</ref> Hâlen ülke genelinde 1.607 belediye bulunmaktadır. Yerel yönetim alanında ilk kabul edilen Belediye Seçimleri Kanunu ve Belediyelerin Statüsü Kanunu 2 Temmuz 1999 tarihinde olmuştur. Belediye Servisi Kanunu, belediye çalışanlarının faaliyetlerini, haklarını, görevlerini, çalışma koşullarını ve sosyal yardımlarını düzenler ve yürütme aygıtının yapısını ve belediye hizmetinin organizasyonunu ana hatlarıyla belirtir. Belediyelerin Statüsü Kanunu, belediye organlarının rolünü ve yapısını düzenlemekte ve devletin yasal ve mali özerklik garantilerini özetlemektedir. Kanun, sosyal koruma, sosyal ve ekonomik kalkınma ve yerel çevre ile ilgili belediye programlarının kabulü ve yürütülmesine özel önem vermektedir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = What You Need to Know About Politics in Azerbaijan | url = https://www.worldnomads.com/travel-safety/middle-east/azerbaijan/the-political-situation-in-azerbaijan | website = www.worldnomads.com | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200324100449/https://www.worldnomads.com/travel-safety/middle-east/azerbaijan/the-political-situation-in-azerbaijan | arşivtarihi = 24 Mart 2020 | ölüurl = evet }}</ref> Azerbaycan, [[Avrupa Konseyi]] üye ülkeleri arasında büyükşehir belediyesi olmayan tek ülkedir.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Kazımov | ad1 = Seymur | başlık = Bakı şəhər Bələdiyyəsi nə üçün yaradılmır? | url = http://www.bbc.com/azeri/azerbaijan-37762070 | website = BBC News Azərbaycanca | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | dil = az | tarih = 25 Ekim 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170402043521/http://www.bbc.com/azeri/azerbaijan-37762070 | arşivtarihi = 2 Nisan 2017 | ölüurl = hayır }}</ref>
[[Dosya:Ilham Aliyev attended the first session of the Azerbaijani Parliament's fifth convocation 06.jpg|sol|küçükresim|upright=1.01|Azerbaycan'ın [[Tek Meclislilik|tek meclisli]] yasama organı olan [[Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi|Azerbaycan Millî Meclisi]].]]
Güvenlik Konseyi, başkanlık altındaki müzakere organıdır ve bunu Anayasaya göre düzenler.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Council of Europe European Commission for the efficiency of justice (CEPEJ) | url = https://www.coe.int/t/dghl/cooperation/cepej/textes/CEPEJ_Study22_EN.pdf | website = European Commission for the Efficiency of Justice (CEPEJ) | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151224225931/https://www.coe.int/t/dghl/cooperation/cepej/textes/CEPEJ_Study22_EN.pdf | arşivtarihi = 24 Aralık 2015 | ölüurl = hayır }}</ref> 10 Nisan 1997 tarihinde kurulmuştur. İdari bölüm, başkanlık ofisinin bir parçası değildir, ancak hem başkanın hem de ofisinin mali, teknik ve maddi faaliyetlerini yönetir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Informations about Azerbaijan Republic {{*}} Politics | url = https://www.europeanforum.net/countries/azerbaijan | website = European Forum | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170415191525/https://www.europeanforum.net/countries/azerbaijan | arşivtarihi = 15 Nisan 2017 | ölüurl = evet }}</ref>

Azerbaycan bağımsızlığını kazanmasından bu yana birçok seçim yapmış olmasına ve demokrasinin resmi kurumlarının çoğuna sahip olmasına rağmen, [[Freedom House]] tarafından "kısmen özgür" olarak sınıflandırılmaktadır. Son yıllarda çok sayıda Azerbaycanlı [[gazeteci]], blogcu, [[avukat]] ve insan hakları aktivisti [[İlham Aliyev|Başkan Aliyev]] ve hükûmet yetkililerine yönelik eleştirileri nedeniyle toplanılarak ve hapse atılmıştır. [[Avrupa Parlamentosu]] tarafından Eylül 2015'te kabul edilen bir kararda Azerbaycan'ın "son on yılda tüm [[Avrasya]]'da demokratik yönetişimde en büyük düşüş yaşadığı" yönünde açıklamalar yapmış ve bundan sonra 17 Mart 2016'da [[Azerbaycan cumhurbaşkanı|Azerbaycan Cumhurbaşkanı]], bazı [[Sivil toplum kuruluşu|STK]]'lar tarafından [[siyasi mahkûm]] olarak kabul edilen bir düzineden fazla kişiyi affedecek bir kararname imzaladı.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Board | ad1 = Editorial | başlık = No, this is the truth about Azerbaijan’s repression | url = https://www.washingtonpost.com/opinions/no-this-is-the-truth-about-azerbaijan/2015/09/25/d68a6fd0-608f-11e5-b38e-06883aacba64_story.html | website = Washington Post | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | tarih = 25 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150927172502/https://www.washingtonpost.com/opinions/no-this-is-the-truth-about-azerbaijan/2015/09/25/d68a6fd0-608f-11e5-b38e-06883aacba64_story.html | arşivtarihi = 27 Eylül 2015 | ölüurl = hayır }}</ref>

[[Dosya:6th Congress of New Azerbaijan Party held in Baku 01.jpg|küçükresim|upright=1.04|8 Şubat, 2018 tarihi, iktidar partisi [[Yeni Azerbaycan Partisi]]'nin 6. kongresinde [[İlham Aliyev]].]]

Bu karar, [[Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı|ABD Dışişleri Bakanlığı]] tarafından olumlu bir adım olarak kabul edildi.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Release of Activists, Journalists, and Political Party Members in Azerbaijan | url = https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2016/03/254820.htm | website = U.S. Department of State | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170121122906/https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2016/03/254820.htm | arşivtarihi = 21 Ocak 2017 | ölüurl = hayır }}</ref> 16 Mart 2017 tarihinde, siyasi mahkûm olarak kabul edilen başka kişilerin serbest bırakılmasına neden olan başka bir af kararı imzalandı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi – SƏNƏDLƏR » Sərəncamlar Məhkum edilmiş bir sıra şəxslərin əfv olunması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı | url = http://president.az/articles/23141 | website = president.az | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | dil = az | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170318214117/http://president.az/articles/23141 | arşivtarihi = 18 Mart 2017 | ölüurl = hayır }}</ref>

Azerbaycan, [[Havyar diplomasisi]] olarak adlandırılan bir uygulama olan yabancı yetkililere ve diplomatlara yurtdışındaki nedenlerini desteklemek ve ülkedeki seçimlerini meşrulaştırmak için sert bir şekilde eleştirildi.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan | url = http://www.freedomhouse.org/country/azerbaijan | website = Freedom House | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120123035932/http://www.freedomhouse.org/country/azerbaijan | arşivtarihi = 23 Ocak 2012 | ölüurl = hayır }}</ref> Ancak, 6 Mart 2017 tarihinde, [[Avrupa Stratejik İstihbarat ve Güvenlik Merkezi|ESISC]] (Avrupa Stratejik İstihbarat ve Güvenlik Merkezi) tarafından yayınlanan raporda insan hakları [[Sivil toplum kuruluşu|STK]]'larına ve Azerbaycan'daki insan hakları ihlallerini ve yolsuzluğu eleştiren araştırma kuruluşlarına saldırdı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = DISGRACED: Azerbaijan and the End of Election Monitoring As We Know It | url = http://www.esiweb.org/pdf/esi_document_id_145.pdf | website = ESIWEB | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131203005043/http://www.esiweb.org/pdf/esi_document_id_145.pdf | arşivtarihi = 3 Aralık 2013 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = [Opinion] Europe's caviar diplomacy with Azerbaijan must end | url = http://euobserver.com/opinion/118320 | website = EUobserver | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20121130093037/http://euobserver.com/opinion/118320 | arşivtarihi = 30 Kasım 2012 | ölüurl =evet}}</ref> ESISC bu raporda, ESI tarafından hazırlanan "Havyar Diplomasisi" raporunun Azerbaycan'a karşı siyasi bir savaşa girecek ve Avrupa Başbakanlarından oluşan ağın iftira temelinde bir şüphe ortamı yaratmayı amaçladığını ileri sürdü.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Baku Smooths Over Its Rights Record With A Thick Layer Of Caviar | url = http://www.rferl.org/content/azerbaijan-baku-caviar-oil/25162410.html | website = RadioFreeEurope/RadioLiberty | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131108215158/http://www.rferl.org/content/azerbaijan-baku-caviar-oil/25162410.html | arşivtarihi = 8 Kasım 2013 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Freedom Files Analytical Center]] "Rapor otoriter propagandanın en kötü geleneklerinde yazılmıştır" fikrini öne sürmüştür.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Board | ad1 = Editorial | başlık = Jailed without trial in Azerbaijan | url = https://www.washingtonpost.com/opinions/jailed-without-trial-in-azerbaijan/2015/03/01/34a1d342-bea1-11e4-bdfa-b8e8f594e6ee_story.html | website = Washington Post | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | tarih = 1 Mart 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150324004503/https://www.washingtonpost.com/opinions/jailed-without-trial-in-azerbaijan/2015/03/01/34a1d342-bea1-11e4-bdfa-b8e8f594e6ee_story.html | arşivtarihi = 24 Mart 2015 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = AN EXPLORATION INTO AZERBAIJAN'S SOPHISTICATED SYSTEM OF PROJECTING ITS INTERNATIONAL INFLUENCE, BUYING WESTERN POLITICIANS AND CAPTURING INTERGOVERNMENTAL ORGANISATIONS | url = https://civicsolidarity.org/sites/default/files/az_lobbying_corruption_report_10_march_2017_public_version_color_1.pdf | website = Civic Solidarity | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170730063412/https://civicsolidarity.org/sites/default/files/az_lobbying_corruption_report_10_march_2017_public_version_color_1.pdf | arşivtarihi = 30 Temmuz 2017 | ölüurl = evet }}</ref>

=== Dış ilişkiler ===
{{Ana|Azerbaycan'ın dış ilişkileri}}
{{Ayrıca bakınız|Azerbaycan-Türkiye ilişkileri}}
[[Dosya:Elmar Mammadyarov with Obamas.jpg|küçükresim|sol|Dışişleri Bakanı [[Elmar Memmedyarov]] ve eşi, Amerika başkanı [[Barack Obama]] ve eşi [[Michelle Obama]] ile.]]
Kısa ömürlü Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, altı ülke ile diplomatik ilişkiler kurmayı başardı ve Almanya ile [[Finlandiya]]'ya diplomatik temsilciler gönderdi.<ref name="CSUS">{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan – Foreign Relations | yayıncı = Country Studies | url = http://countrystudies.us/azerbaijan/36.htm | erişimtarihi = 31 Mayıs 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130725090711/http://countrystudies.us/azerbaijan/36.htm | arşivtarihi = 25 Temmuz 2013 | ölüurl = hayır }}</ref> Sovyetler Birliği'nin çökmesinden sonra kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti'nin uluslararası platformda tanınması ise yaklaşık bir yılı buldu. Azerbaycan'ı 6 Kasım 1996 tarihinde tanıyan [[Bahreyn]], ülkeyi tanıyan en son ülke oldu.<ref>{{Web kaynağı|başlık=Bilateral relations|yayıncı=Ministry of Foreign Affairs|url=http://www.mfa.gov.az/eng/foreign_policy/bilat.shtml|erişimtarihi=27 Mayıs 2007|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070504074309/http://www.mfa.gov.az/eng/foreign_policy/bilat.shtml|arşivtarihi=4 Mayıs 2007|ölüurl=hayır}}</ref> Misyonların karşılıklı değişimi de dahil olmak üzere tam diplomatik ilişkiler, ilk kez Türkiye, Pakistan, Amerika Birleşik Devletleri, İran<ref name="CSUS"/> ve İsrail ile kuruldu.<ref name="israelmfa">{{Web kaynağı | url = http://baku.mfa.gov.il/mfm/Data/113213.pdf | başlık = 15th Anniversary of Israel-Azebraijan Diplomatic Relations | erişimtarihi = 21 Mart 2008 | soyadı = Lenk | ad = Arthur | tarih = 7 Mart 2007 | yayıncı = Ministry of Foreign Affairs of Israel | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120217010810/http://baku.mfa.gov.il/mfm/Data/113213.pdf | arşivtarihi = 17 Şubat 2012 | ölüurl = hayır }}</ref> Azerbaycan, Türkiye ilişkilerinin önemini özellikle vurguladı.<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Kardas | ad = Saban | başlık = Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan | url = http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=34116 | yayıncı = Eurasia Daily Monitor Volume | erişimtarihi = 23 Aralık 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151209000151/http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=34116 | arşivtarihi = 9 Aralık 2015 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı = Katik | ad = Mevlut | başlık = Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno-Karabakh Negotiation Position | url = http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav042304.shtml | yayıncı = EurasiaNet | erişimtarihi = 23 Aralık 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151209235410/http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav042304.shtml | arşivtarihi = 9 Aralık 2015 | ölüurl = hayır }}</ref> İki devlet, birbiri arasındaki ilişkiler için "İki Devlet, Tek Millet" ''(İki dövlət, tək millət)'' ibaresini kullanmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.hurriyet.com.tr/gundem/19085407.asp | yayımcı = ''[[Hürriyet (gazete)|Hürriyet]]'' | erişimtarihi = 13 Nisan 2013 | tarih = 26 Ekim 2011 | başlık = 2 devlet tek millet tek yürek | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150402091329/http://www.hurriyet.com.tr/gundem/19085407.asp | arşivtarihi = 2 Nisan 2015 | ölüurl = hayır }}</ref>

Azerbaycan, bugüne kadar 158 ülke ile diplomatik ilişkiler kurmuştur ve 38 uluslararası örgüte üyedir. Bu örgütlerden [[Dünya Ticaret Örgütü]]'nde gözlemci statüsüne sahiptir. 9 Mayıs 2006 tarihinde [[Birleşmiş Milletler Genel Kurulu]] tarafından [[İnsan Hakları Konseyi]] üyeliğine seçilmiştir. Görev süresi ise 19 Haziran 2006'da başlamıştır.
[[Dosya:Heads of state attended ceremony to release young sturgeons into Caspian Sea 2.jpg|küçükresim|upright=1.09|[[İlham Aliyev]], [[Hasan Ruhani]], [[Nursultan Nazarbayev]] ve [[Vladimir Putin]] ile [[Aktav]], [[Kazakistan]]'daki Hazar Denizi Toplantısı'nda, Ağustos 2018.]]
Azerbaycan'ın dış siyasetinin öncelikleri şunlardır: Her şeyden önce toprak bütünlüğünün korunması; [[Dağlık Karabağ]] ve çevresinde işgal altında olan yedi bölgenin işgal edilmesi sorunlarının ortadan kaldırılması; Avrupa ve Avrupa-Atlantik yapısına uyum; uluslararası güvenliğe katkı; uluslararası örgütlerle iş birliği; bölgesel iş birliği ve ikili ilişkiler; savunmanın güçlendirilmesi; iç siyaset sayesinde güvenliğin teşviki; demokrasinin güçlendirilmesi; ahlaki değerlerin bilimsel, eğitimsel ve kültürel politikalarla korunması; etnik ve dini hoşgörünün korunması; ekonomik ve sosyal kalkınma; iç güvenliği ve sınır güvenliğini artırmak; göç, enerji ve ulaşım güvenliği politikası.<ref name="NSC AZ">{{Web kaynağı | başlık = National Security Concept of the Republic of Azerbaijan | yayıncı = United Nations | tarih = 23 Mayıs 2007 | url = http://www.un.int/azerbaijan/pdf/National_security.pdf | erişimtarihi = 23 Mayıs 2007 | biçim = PDF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140113172319/http://www.un.int/azerbaijan/pdf/National_security.pdf | arşivtarihi = 13 Ocak 2014 | ölüurl =evet}}</ref>

2007 yılının sonlarında Azerbaycan Hükûmeti, Ermeni işgali altındaki Dağlık Karabağ toprakları üzerinde uzun zamandır devam eden anlaşmazlığın çözülmemesi halinde yeni bir savaşın körükleneceğinin neredeyse kesin olduğunu belirtti.<ref name="NSC AZ" /> Hükûmet, askeri bütçesini artırma sürecindedir. Ayrıca, Azerbaycan ve Türkiye arasında Gürcistan üzerinden geçmesi planlanan tren yolu ulaşım projesinin gerçekleşmesinin Ermenistan'ı işgal ettiği Dağlık Karabağ'dan çekilmeye zorlayacağını düşünen Ermeni diasporası, Avrupa Birliği ve ABD'deki lobiler bu projenin karşısında olduklarını açıkça dile getirmektedirler.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Armenia opposes Turkish-Azeri railway | url = http://www.isn.ethz.ch/isn/Current-Affairs/Security-Watch/Detail/?ots591=4888caa0-b3db-1461-98b9-e20e7b9c13d4&lng=en&id=52072 | yayıncı = ISN Zurich | erişimtarihi = 3 Temmuz 2006 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110614065719/http://www.isn.ethz.ch/isn/Current-Affairs/Security-Watch/Detail/?ots591=4888caa0-b3db-1461-98b9-e20e7b9c13d4&lng=en&id=52072 | arşivtarihi = 14 Haziran 2011 | ölüurl =evet}}</ref>

Azerbaycan, terörle mücadele için kurulan uluslararası koalisyonların etkin bir üyesidir; Kosova, Afganistan ve Irak'ta barışı koruma çabalarına katkıda bulunmaktadır. [[NATO]]'nun [[Barış İçin Ortaklık]] programına da üyedir. Aynı zamanda [[Avrupa Birliği]] ile de iyi ilişkiler içindedir ve bir gün birliğe üye olmak için başvurabilir.<ref name="NSC AZ" />

=== İdari bölgeler ===
{{Ana|Azerbaycan'ın idari yapılanması}}
Azerbaycan 14 ekonomik bölgeye ayrılmıştır; 66 [[Rayon (yönetim)|rayonlar]] ve 12'si cumhuriyetin doğrudan yetkisi altında olan 77 [[şehir]]. Azerbaycan, [[Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti]]'ni içerir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Middle East :: Azerbaijan — The World Factbook - Central Intelligence Agency | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html | website = www.cia.gov | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070612194531/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aj.html | arşivtarihi = 12 Haziran 2007 | ölüurl = hayır }}</ref> Azerbaycan Cumhurbaşkanı bu birliklerin valilerini atarken, Nahçivan hükûmeti Nahçivan Özerk Cumhuriyeti parlamentosu tarafından seçilir ve onaylanır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, Administrative and territorial units of Azerbaijan Republic | url = http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/001_1.shtml | website = Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20040702082915/http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/001_1.shtml | arşivtarihi = 2 Temmuz 2004 | ölüurl =evet}}</ref>

{{Sütun-başla-küçük}}
{{Sütun-5}}
;Abşeron-Hızı Ekonomik Bölgesi
* [[Abşeron Rayonu|Abşeron]] (Abşeron)
* [[Hızı Rayonu|Hızı]] (Xızı)
* ''[[Sumgayıt]]'' (Sumqayıt)
;Bakü Ekonomik Bölgesi
* ''[[Bakü]]'' (Bakı)
;Dağlık Şirvan Ekonomik Bölgesi
* [[Ağsu Rayonu|Ağsu]] (Ağsu)
* [[Kobustan Rayonu|Kobustan]] (Qobustan)
* [[İsmayıllı Rayonu|İsmayıllı]] (İsmayıllı)
* [[Şamahı Rayonu|Şamahı]] (Şamaxı)
;Doğu Zengezur Ekonomik Bölgesi
* [[Cebrail Rayonu|Cebrail]] (Cəbrayıl)
* [[Kelbecer Rayonu|Kelbecer]] (Kəlbəcər)
* [[Kubatlı Rayonu|Kubatlı]] (Qubadlı)
* [[Laçın rayonu|Laçın]] (Laçın)
* [[Zengilan rayonu|Zengilan]] (Zəngilan)
;Gence-Daşkesen Ekonomik Bölgesi
* [[Daşkesen Rayonu|Daşkesen]] (Daşkəsən)
* ''[[Gence]]'' (Gəncə)
* [[Göygöl Rayonu|Göygöl]] (Göygöl)
* [[Goranboy Rayonu|Goranboy]] (Goranboy)
* [[Naftalan]] (Naftalan)
* [[Samuh Rayonu|Samuh]] (Samux)
;Karabağ Ekonomik Bölgesi
* [[Ağdam Rayonu|Ağdam]] (Ağdam)
* [[Ağcabedi Rayonu|Ağcabedi]] (Ağcabədi)
* [[Berde Rayonu|Berde]] (Bərdə)
* [[Füzuli Rayonu|Füzuli]] (Füzuli)
* ''[[Hankendi]]'' (Xankəndi)
* [[Hocalı Rayonu|Hocalı]] (Xocalı)
* [[Hocavend Rayonu|Hocavend]] (Xocavənd)
* [[Şuşa Rayonu|Şuşa]] (Şuşa)
* ''[[Şuşa]]'' (Şuşa)
* [[Terter Rayonu|Terter]] (Tərtər)
{{Sütun-5}}
;Kazah-Tovuz Ekonomik Bölgesi
* [[Ağstafa Rayonu|Ağstafa]] (Ağstafa)
* [[Gedebey Rayonu|Gedebey]] (Gədəbəy)
* [[Kazah Rayonu|Kazah]] (Qazax)
* [[Şemkir Rayonu|Semkir]] (Şəmkir)
* [[Tovuz Rayonu|Tovuz]] (Tovuz)
;Kuba-Haçmaz Ekonomik Bölgesi
* [[Kuba Rayonu|Kuba]] (Quba)
* [[Kusar Rayonu|Kusar]] (Qusar)
* [[Haçmaz Rayonu|Haçmaz]] (Xaçmaz)
* [[Şabran rayonu|Şabran]] (Şabran)
* [[Siyezen Rayonu|Siyezen]] (Siyəzən)
;Kelbecer-Laçın Ekonomik Bölgesi
* [[Kubadlı Rayonu|Kubadlı]] (Qubadlı)
* [[Kelbecer Rayonu|Kelbecer]] (Kəlbəcər)
* [[Laçın Rayonu|Laçın]] (Laçın)
* [[Zengilan (rayon)|Zengilan]] (Zəngilan)
;Lenkeran-Astara Ekonomik Bölgesi
* [[Astara Rayonu|Astara]] (Astara)
* [[Celilabad Rayonu|Celilabad]] (Cəlilabad)
* [[Lenkeran Rayonu|Lenkeran]] (Lənkəran)
* ''[[Lenkeran]]'' (Lənkəran)
* [[Lerik Rayonu|Lerik]] (Lerik)
* [[Masallı Rayonu|Masallı]] (Masallı)
* [[Yardımlı Rayonu|Yardımlı]] (Yardımlı)
;Merkezî Aran Ekonomik Bölgesi
* [[Ağdaş Rayonu|Ağdaş]] (Ağdaş)
* [[Göyçay Rayonu|Göyçay]] (Göyçay)
* [[Hacıkabul Rayonu|Hacıkabul]] (Hacıqabul)
* [[İmişli Rayonu|İmişli]] (İmişli)
* [[Kürdemir Rayonu|Kürdemir]] (Kürdəmir)
* ''[[Mingeçevir]]'' (Mingəçevir)
* [[Ucar Rayonu|Ucar]] (Ucar)
* [[Yevlah Rayonu|Yevlakh]] (Yevlax)
* [[Zerdab Rayonu|Zerdab]] (Zərdab)
{{Sütun-5}}
;Mil Muğan Ekonomik Bölgesi
* [[Beylegan rayonu|Beylegan]] (Beyləqan)
* [[İmişli Rayonu|İmişli]] (İmişli)
* [[Saatlı Rayonu|Saatlı]] (Saatlı)
* [[Sabirabad Rayonu|Sabirabad]] (Sabirabad)
;Nahçıvan Ekonomik Bölgesi
* [[Babek Rayonu|Babek]] (Babək)
* [[Culfa Rayonu|Culfa]] (Culfa)
* [[Kengerli Rayonu|Kengerli]] (Kəngərli)
* ''[[Nahçıvan (şehir)|Nahçıvan]]'' (Naxçıvan)
* [[Ordubad Rayonu|Ordubad]] (Ordubad)
* [[Sederek Rayonu|Sederek]] (Sədərək)
* [[Şahbuz Rayonu|Şahbuz]] (Şahbuz)
* [[Şerur Rayonu|Şerur]] (Şərur)
;Şeki-Zakatala Ekonomik Bölgesi
* [[Balaken Rayonu|Balaken]] (Balakən)
* [[Kabala Rayonu|Kabala]] (Qəbələ)
* [[Kah rayonu|Kah]] (Qax)
* [[Oğuz Rayonu|Oğuz]] (Oğuz)
* [[Şeki Rayonu|Şeki]] (Şəki)
* ''[[Şeki]]'' (Şəki)
* [[Zakatala Rayonu|Zakatala]] (Zaqatala)
;Şirvan-Salyan Ekonomik Bölgesi
* [[Bilesuvar rayonu|Bilesuvar]] (Biləsuvar)
* [[Hacıkabul Rayonu|Hacıkabul]] (Hacıqabul)
* [[Neftçala Rayonu|Neftçala]] (Neftçala)
* [[Salyan Rayonu|Salyan]] (Salyan)
* ''[[Şirvan (Azerbaycan)|Şirvan]]'' (Şirvan)
{{Sütun-5}}
[[Dosya:Economic Regions of Azerbaijan (2021; labelled).png|küçükresim|upright=1.14|sağ|Azerbaycan, 14 iktisadi bölgeye ayrılmıştır.]]
{{Sütun-sonu}}

''Not: Merkezî yönetime doğrudan bağlı şehirler italik yazı tipi ile belirtilmiştir.''

=== Büyük şehirler ===
2019 nüfus sayımına göre Azerbaycanın en büyük idari birimi 2,277,500 kişi ile [[Bakü]], en küçük idari birimi ise 16,400 kişi ile [[Hızı]] olmuştur.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Samadov | ad1 = Anar | başlık = Əhaliyə görə inzibati vahidlər | url = https://www.azstat.org/webmap/?lang=az | website = Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi | erişimtarihi = 24 Mart 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20191113222816/https://www.azstat.org/webmap/?lang=az | arşivtarihi = 13 Kasım 2019 | ölüurl = evet }}</ref>
{{Azerbaycan'ın en büyük şehirleri}}

== Ordu ==
{{Ana|Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri}}
{{Ayrıca bakınız|Azerbaycan'ın katıldığı savaşlar listesi}}
[[Dosya:Azerbaijan Armed Forces.jpg|küçükresim|[[Bağımsızlık Günü (Azerbaycan)|Bağımsızlık Günü]] geçit töreninde Azerbaycan askerleri.]]
Modern Azerbaycan ordusunun temeli, 26 Haziran 1918'de kurulan [[Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti]] Ulusal Ordusu'na kadar dayanır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.azembassy.com.pk/en/book/?get=c3 | başlık = Azerbaijan: Short History of Statehood | yayımcı = Embassy of Republic of Azerbaijan in Pakistan, 2005, Chapter 3 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20111113193449/http://www.azembassy.com.pk/en/book/?get=c3 | arşivtarihi = 13 Kasım 2011 | erişimtarihi = 6 Nisan 2013 | ölüurl = evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.calend.ru/holidays/0/0/1393/ | başlık = Creation of National Army in 1918 | dil = Rusça | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151209000152/http://www.calend.ru/holidays/0/0/1393/ | arşivtarihi = 9 Aralık 2015 | erişimtarihi = 6 Nisan 2013 | ölüurl = hayır }}</ref> Ülke, [[Sovyetler Birliği'nin dağılması]]yla bağımsızlığını kazanınca, 9 Ekim 1991 tarihinde Silahlı Kuvvetler Kanunu'na göre, Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri oluşturuldu.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.base.spinform.ru/show_doc.fwx?Regnom=2893|başlık=Law of the Republic of Azerbaijan on Armed Forces|arşivtarihi=9 Aralık 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151209000151/http://www.base.spinform.ru/show_doc.fwx?Regnom=2893|tarih=|ölüurl=hayır|dil=Rusça|çalışma=|yayımcı=No. 210-XII}}</ref> Günümüzde ülkede her yıl 26 Haziran, [[Azerbaycan Silahlı Kuvvetler Günü|Silahlı Kuvvetler Günü]] olarak kutlanmaktadır.<ref>{{Web kaynağı|url=http://news.trend.az/index.shtml?show=news&newsid=1232458&lang=EN|başlık=Azerbaijan's Army Day (26 June)|arşivtarihi=8 Ocak 2014|arşivengelli=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140108205508/http://www.trend.az/?show=news&newsid=1232458&lang=EN|tarih=|ölüurl=evet|çalışma=|yayıncı=|erişimtarihi=6 Nisan 2013}}.</ref> 2002 itibarıyla, Azerbaycan silahlı kuvvetlerinde 95.000 etkin çalışan personel vardır. Yarı askerî birliklerin sayısı ise 17.000'i bulmaktadır.<ref name="Blandy12">{{Web kaynağı|url=http://www.da.mod.uk/colleges/arag/document-listings/caucasus/08(17)CWB.pdf|başlık=Azerbaijan: Is War Over Nagornyy Karabakh a Realistic Option? Advanced Research and Assessment Group|erişimtarihi=6 Nisan 2013|arşivtarihi=10 Mayıs 2011|arşivengelli=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110510000120/http://www.da.mod.uk/colleges/arag/document-listings/caucasus/08(17)CWB.pdf|tarih=2008|ölüurl=evet|sayfa=12|çalışma=|yayıncı=Caucasus Series 08/17. – Defense Academy of the United Kingdom|ilk=C. W.|son=Blandy}}</ref> Silahlı kuvvetlerin üç şubesi vardır: Kara Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri.

Silahlı kuvvetler, gerektiğinde devlet savunmasına dahil edilebilir ve çeşitli askeri alt grupları kucaklar. Azerbaycan Millî Muhafızlığı, Sınır muhafızları komutanlığı ve İç kuvvetler başka bir [[paramiliter]] güçtür. Bu kurum, yarı bağımsızdır ve cumhurbaşkanı emrindeki bir ajans olarak etkinlik göstermektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://library.aliyev-heritage.org/ru/652072.html | başlık = Выступление Президента Азербайджанской Республики, Верховного Главнокомандующего Гейдара Алиева на церемонии, посвященной 5-й годовщине образования Национальной гвардии – Штаб Национальной гвардии Азербайджана | yayıncı = Heydar Aliyev Heritage Research Center | tarih = 25 Aralık 1996 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120220031530/http://library.aliyev-heritage.org/ru/652072.html | arşivtarihi = 20 Şubat 2012 | erişimtarihi = 6 Nisan 2013 | ölüurl = evet }}|dil=Rusça}}</ref>

Azerbaycan, Avrupa Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması'na bağlıdır ve tüm önemli uluslararası silah anlaşmaları imzalamıştır. Barış İçin Ortaklık ile Bireysel Ortaklık Eylem Planı kapsamında Türkiye'nin girişimleri ile [[NATO]] ile iş birliği yapmaktadır. Irak'a 151, Afganistan'a 184 barış kuvveti konuşlandırmıştır.<ref>{{Web kaynağı|soyadı=Abbasov|ad=Shahin|başlık=Azerbaijan: Baku Can Leapfrog over Ukraine, Georgia for NATO Membership|yayıncı=EurasiaNet|url=http://www.eurasianet.org/departments/insightb/articles/eav060409.shtml|erişimtarihi=3 Haziran 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090606053322/http://www.eurasianet.org/departments/insightb/articles/eav060409.shtml|arşivtarihi=6 Haziran 2009|ölüurl=hayır}}</ref>

Ülkenin 2011 yılındaki askeri harcamaları $4,46 milyardır.<ref name="ng.ru">{{Web kaynağı |yazar=Владимир Мухин |url=http://www.ng.ru/politics/2011-01-24/1_karabah.html |başlık=Карабахский детонатор на взводе – В Баку и Ереване все четче звучит воинственная риторика |yayıncı=Nezavisimaya Gazeta |tarih=24 Ocak 2011 |erişimtarihi=22 Mayıs 2011 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110514041854/http://www.ng.ru/politics/2011-01-24/1_karabah.html |arşivtarihi=14 Mayıs 2011 |ölüurl=hayır }}</ref> Savunma sanayisi, küçük silahlar, küçük topçu sistemleri, tanklar, havacılık bombaları, pilotsuz araçlar ve çeşitli askeri araçlar üretmektedir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan to start manufacturing arms, military hardware in 2008 | yayıncı = BBC Monitoring Service | url = http://www.un-az.org/undp/bulnews55/en3.php | erişimtarihi = 26 Ocak 2008 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120211164545/http://www.un-az.org/undp/bulnews55/en3.php | arşivtarihi = 11 Şubat 2012 | ölüurl =evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|başlık=Azerbaijan to produce tanks, aviation bombs and pilotless vehicles in 2009|yayıncı=panarmenian|url=http://www.panarmenian.net/news/eng/?nid=28123|erişimtarihi=24 Aralık 2008|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090109213303/http://www.panarmenian.net/news/eng/?nid=28123|arşivtarihi=9 Ocak 2009|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.today.az/news/business/47845.html|başlık=Uzeir Jafarov: "Azerbaijan will be unable to produce competitive military technique in the next five years"|erişimtarihi=7 Nisan 2013|arşivtarihi=23 Mart 2009|arşivengelli=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090323051051/http://www.today.az/news/business/47845.html|tarih=|ölüurl=evet|çalışma=|yayıncı=Today.Az}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = President Ilham Aliyev attends the openings of several defense-related facilities | yayıncı = Today.Az | url = http://www.today.az/news/politics/81912.html | erişimtarihi = 4 Mart 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151209000151/http://www.today.az/news/politics/81912.html | arşivtarihi = 9 Aralık 2015 | ölüurl =evet}}</ref>

== Ekonomi ==
{{Ana|Azerbaycan ekonomisi}}
[[Dosya:Azerbaijanoil.jpg|sağ|küçükresim|Petrol Azerbaycan ekonomisinde önemli bir yere sahiptir]]
1991 yılında bağımsızlığını kazandıktan sonra Azerbaycan, [[Uluslararası Para Fonu]], [[Dünya Bankası]], [[Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası]], [[İslam Kalkınma Bankası]] ve [[Asya Kalkınma Bankası]]'na üye oldu. Azerbaycan'ın bankacılık sistemi [[Azerbaycan Merkez Bankası]], [[Mevduat bankası|ticari bankalar]] ve bankacılık dışı kredi kuruluşlarından oluşmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = General informations on banking | url = http://www.azerbaijan.az/_Economy/_GeneralInfo/_generalInfo_e.html | website = Azerbaijan.az | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070219070224/http://www.azerbaijan.az/_Economy/_GeneralInfo/_generalInfo_e.html | arşivtarihi = 19 Şubat 2007 | ölüurl = evet }}</ref> Ulusal Bankası, [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'nin eski Devlet Tasarruf Bankası'na bağlı olan Azerbaycan Devlet Tasarruf Bankası'na dayanarak 1992 yılında kuruldu. Merkez Bankası, Azerbaycan'ın merkez bankası olarak hizmet vermekte, ulusal para birimini, [[Azerbaycan manatı]]nı ihraç etme ve tüm ticari bankaları denetleme yetkisine sahiptir. İki büyük ticari banka UniBank ve Dr. Cahangir Hacıyev tarafından yönetilen devlete ait [[Uluslararası Azerbaycan Bankası]]'dır.

Harcama ve talep büyümesinin etkisiyle 2007 yılının ilk çeyreğinde enflasyon oranı %16,6'ya yükselmiştir. Nominal gelirler ve aylık ücretler bu rakama göre sırasıyla %29 ve %25 artmış, ancak petrol dışı sektördeki fiyat artışları enflasyonu teşvik etmiştir. Azerbaycan, enflasyona neden olan ve enerji dışı ihracatı daha pahalı hale getiren hızla büyüyen enerji sektörü nedeniyle sözde "[[Hollanda hastalığı]]" nın bazı işaretlerini gösteriyor.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan's Q1 inflation rate 16.6%, National Bank Chief says | url = http://www.un-az.org/undp/bulnews48/e3.php | website = Today.Az | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070928103738/http://www.un-az.org/undp/bulnews48/e3.php | arşivtarihi = 28 Eylül 2007 | ölüurl =evet}}</ref>

2000'li yılların başında kronik yüksek enflasyon kontrol altına alındı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = 14.3 Editorial: Lessons in Life: That I've Learned as Editor for the Past 14 Years | url = http://azer.com/aiweb/categories/magazine/ai143_folder/143_articles/143_manat.html | website = azer.com | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101216141525/http://azer.com/aiweb/categories/magazine/ai143_folder/143_articles/143_manat.html | arşivtarihi = 16 Aralık 2010 | ölüurl =evet}}</ref> Bu, 1 Ocak 2006'da ekonomik reformları güçlendirmek ve istikrarsız bir ekonominin kalıntılarını silmek için yeni bir para birimi olan yeni [[Azerbaycan manatı]]nın piyasaya sürülmesine yol açtı.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = İsmayılov | ad1 = Rövşən | başlık = Azerbaijan's Manat Makeover: Good Times Ahead? | url = http://www.eurasianet.org/departments/business/articles/eav030106.shtml | website = Eurasia.net | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060614041952/http://www.eurasianet.org/departments/business/articles/eav030106.shtml | arşivtarihi = 14 Haziran 2006 | ölüurl = hayır }}</ref>

{{Ksöz|2008 yılında Azerbaycan Dünya Bankası'nın [[İş Yapma Kolaylığı İndeksi|İş Yapma Raporu]] tarafından en iyi 10 reformcundan biri olarak gösterildi. Azerbaycan, düzenleyici reformun 10 göstergesinin yedisinde iyileştirmelerle 2007/[[2008|08]] döneminde dünyayı en iyi reformcu olarak yönetti. Azerbaycan, Ocak 2008'de bir iş kurmanın süresini, maliyetini ve prosedür sayısını yarıya indiren tek duraklı bir mağaza işletmeye başladı. Ticari kayıtlar ilk altı ayda %40 arttı. Azerbaycan ayrıca, kredi sicilinin kapladığı borçluların sayısını iki katından fazla artırarak 1.100 dolarlık minimum kredi indirimini de ortadan kaldırdı. Ayrıca, vergi mükellefleri artık formları dosyalayabilir ve vergilerini çevrimiçi ödeyebilir. Azerbaycan'ın kapsamlı reformları, genel iş yapma kolaylığı açısından 97'den 33'e yükseldi.}}

Azerbaycan, 2010-2011 [[Küresel Rekabet Endeksi|Küresel Rekabet Raporu]]'nda 57. sırada, diğer [[Bağımsız Devletler Topluluğu]] ülkelerinin üzerinde yer almaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = World Economic Forum – The Global Competitiveness Report 2010-2011 | url = http://www3.weforum.org/docs/WEF_GlobalCompetitivenessReport_2010-11.pdf | website = WeForum | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20100922102257/http://www3.weforum.org/docs/WEF_GlobalCompetitivenessReport_2010-11.pdf | arşivtarihi = 22 Eylül 2010 | ölüurl = hayır }}</ref> 2012 itibarıyla Azerbaycan'ın [[GSYİH]]'sı 1995 seviyesinden 20 kat artmıştı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Bibliothek der Friedrich-Ebert-Stiftung | url = http://library.fes.de/pdf-files/id-moe/09454.pdf | website = Library.fes.de | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140714135411/http://library.fes.de/pdf-files/id-moe/09454.pdf | arşivtarihi = 14 Temmuz 2014 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Dünya Bankası]] 2019 [[İş Yapma Kolaylığı İndeksi|İş Yapma Raporu]] raporuna göre, Azerbaycan, iş yapma kolaylığı açısından 57'den 25'e yükseldi.<ref>{{kitap kaynağı |başlık=Doing Business 2019 : Training for Reform : comparing business regulation for domestic firms in 190 economies |yayıncı=World Bank |yer=ABD |isbn=978-1464813269 |sayfalar=5,11,13|basım=16.ition|url=http://www.worldbank.org/content/dam/doingBusiness/media/Annual-Reports/English/DB2019-report_web-version.pdf |erişimtarihi=4 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20181106004640/http://www.worldbank.org/content/dam/doingBusiness/media/Annual-Reports/English/DB2019-report_web-version.pdf |arşivtarihi=6 Kasım 2018 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Doing Business 2019: A Year of Record Reforms, Rising Influence | url = http://www.worldbank.org/en/news/immersive-story/2018/10/31/doing-business-2019-a-year-of-record-reforms-rising-influence | website = World Bank | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181031170013/http://www.worldbank.org/en/news/immersive-story/2018/10/31/doing-business-2019-a-year-of-record-reforms-rising-influence | arşivtarihi = 31 Ekim 2018 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Hiault | ad1 = Richard | başlık = Vie des affaires : la France perd encore du terrain | url = https://www.lesechos.fr/monde/enjeux-internationaux/0600066653886-vie-des-affaires-la-france-perd-encore-du-terrain-2218150.php | website = Les Echos | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | dil = Fransızca | tarih = 31 Ekim 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181031180537/https://www.lesechos.fr/monde/enjeux-internationaux/0600066653886-vie-des-affaires-la-france-perd-encore-du-terrain-2218150.php | arşivtarihi = 31 Ekim 2018 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{kitap kaynağı |başlık=Doing business 2018 : reforming to create jobs : comparing business regulation for domestic firms in 190 economies |tarih=2018 |yayıncı=World Bank |yer=ABD |isbn=978-1464811470 |sayfa=4 |basım=15.ition|url=http://www.doingbusiness.org/content/dam/doingBusiness/media/Annual-Reports/English/DB2018-Full-Report.pdf |erişimtarihi=4 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200207202311/https://www.doingbusiness.org/content/dam/doingBusiness/media/Annual-Reports/English/DB2018-Full-Report.pdf |arşivtarihi=7 Şubat 2020 |ölüurl=hayır}}</ref> İnşaat ruhsatı almak için zaman ve maliyet önemli ölçüde azaldı (80 gün zaman ve 12.563 AZN maliyet) gibi daha kolay hale geldi, elektrik şebekesini bağlama süreci ve kredi basitleştirildi.
[[Dosya:Baku recent panorama.jpg|orta|küçükresim|upright=4.71|<center>Bakü Azerbaycan'ın en büyük şehridir. Ayrıca ekonominin en önemli sektörleri Bakü'de bulunmaktadır.</center>]]

=== Enerji ===
{{Ana|Azerbaycan'da enerji}}
{{Ayrıca bakınız|Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı}}
[[Dosya:Oil pump in Baku.jpg|küçükresim|upright=0.91|[[Bakü]]'nün eteklerinde mekanik yağ çıkarımı için bir pompa ünitesi]]
Azerbaycan'ın üçte ikisi petrol ve doğal gaz bakımından zengindir. Azerbaycan petrol endüstrisinin tarihi eski döneme kadar uzanmaktadır. [[Arap]] tarihçi ve gezgin [[Belâzürî|Ahmed el-Belâzürî]], [[Abşeron yarımadası]]nın ekonomisini antik çağda tartışmış ve özellikle petrolünden bahsetmiştir. Azerbaycan'da birçok boru hattı mevcuttur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = HISTORY OF DEVELOPMENT OF OIL INDUSTRY | url = http://www.azerbaijan.az/portal/Economy/OilStrategy/oilStrategy_02_e.html | website = Azerbaijan.az | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170601060012/http://www.azerbaijan.az/portal/Economy/OilStrategy/oilStrategy_02_e.html | arşivtarihi = 1 Haziran 2017 | ölüurl = evet }}</ref>
[[Dosya:Baku pipelines-tr.svg|küçükresim|upright=0.92|[[Güney Kafkasya Boru Hattı]] [[Türkiye]]'den [[Avrupa]]'ya [[doğalgaz]] getiriyor]]
[[Küçük Kafkasya]] bölgesi, ülkenin [[altın]], [[gümüş]], [[demir]], [[bakır]], [[titanyum]], [[krom]], [[manganez]], [[kobalt]], [[molibden]], karmaşık [[Maden cevheri|cevher]] ve [[antimon]]un çoğunu oluşturur. Eylül 1994'te [[Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi]] ([[SOCAR]]) ile aralarında [[Amoco]], [[BP]], [[ExxonMobil]], [[Lukoil]] ve [[Equinor]] olmak üzere 13 petrol şirketi arasında 30 yıllık bir sözleşme imzalandı. Batılı petrol şirketleri Sovyet sömürüsünün dokunmasız derin su petrol sahalarına dokunabildiklerinden, Azerbaycan petrol arama ve geliştirme için dünyanın en önemli noktalarından biri olarak kabul ediliyor. Bu arada [[Azerbaycan Devlet Petrol Fonu]] [[makroekonomi]]k istikrarı, petrol gelirlerinin yönetiminde şeffaflığı ve gelecek nesiller için kaynakların korunmasını sağlamak için bütçe dışı bir fon olarak kuruldu.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Economy of Azerbaijan | url = http://globaledge.msu.edu/countryInsights/economy.asp?countryID=11&regionID=3 | website = globalEDGE | tarih = 12 Ekim 2007 | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20071012194537/http://globaledge.msu.edu/countryInsights/economy.asp?countryID=11&regionID=3 | arşivtarihi = 12 Ekim 2007 | ölüurl =  }}</ref>

[[SOCAR]]'ın bir yan şirketi olan Azeriqaz, 2021 yılına kadar ülkenin tam gazlaştırılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Azerbaycan, doğu-batı ve kuzey-güney enerji ulaşım koridorlarının sponsorlarından biridir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan Business Center - SOCAR plans to completed full gasification of Azerbaijan only by 2021 | url = http://abc.az/eng/news_13_02_2010_42618.html | website = web.archive.org | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | tarih = 3 Ekim 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200405165252/https://web.archive.org/web/20111003221052/http://abc.az/eng/news_13_02_2010_42618.html | arşivtarihi = 5 Nisan 2020 | ölüurl =  }}</ref> Hazar bölgesini [[Türkiye]]'ye bağlayacak [[Bakü-Tiflis-Kars demiryolu|Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattı]]nın Temmuz 2017'de tamamlanması bekleniyor. Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı ([[TANAP]]) ve Trans-Adriyatik Boru Hattı ([[TAP]]) Azerbaycan [[Şahdeniz]]'den doğal [[Türkiye]]'ye doğal gaz, [[Avrupa]]'ya ise gaz temin edecektir.

Ayrıca, 14 Eylül 2017'de [[SOCAR]] ve ortak girişimler ([[BP]], [[Chevron Corporation|Chevron]], [[INPEX]], [[Equinor]], [[ExxonMobil]], [[Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı|TP]], ITOCHU ve ONGC Videsh) tarafından imzalanan PSA'ya göre Azerbaycan, [[Azer-Çırak-Güneşli Petrol Sahası|ACG]]'nin geliştirilmesi konusundaki anlaşmayı 2050'ye kadar uzattı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = News and insights {{!}} Home | url = http://www.bp.com/en/global/corporate/media/press-releases/the-azerbaijan-government-and-co-venturers-sign-amended-and-restated-azeri-chirag-deepwater-gunashli-psa.html | website = BP global | erişimtarihi = 4 Nisan 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170918163852/http://www.bp.com/en/global/corporate/media/press-releases/the-azerbaijan-government-and-co-venturers-sign-amended-and-restated-azeri-chirag-deepwater-gunashli-psa.html | arşivtarihi = 18 Eylül 2017 | ölüurl = hayır }}</ref>

=== Tarım ===
{{Ana|Azerbaycan'da tarım}}
[[Dosya:Cow, Oguz (P1090486).jpg|küçükresim|upright=0.93|Azerbaycan hayvancılık sektöründe en çok kullanılan hayvanlar ineklerdir. ([[Oğuz Rayonu|Oğuz]], Azerbaycan)]]
Azerbaycan [[Kafkasya|bölgedeki]] en büyük tarım havzasına sahiptir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Agriculture | url = http://www.azstat.org/publications/azfigures/2007/en/003.shtml | website = The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 10 Haziran 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160413205614/https://web.archive.org/web/20070610085820/http://www.azstat.org/publications/azfigures/2007/en/003.shtml | arşivtarihi = 13 Nisan 2016 | ölüurl =  }}</ref> Azerbaycan'ın yaklaşık yüzde 54,9'u tarım arazisidir. 2007 yılı başında 4.755.100 hektarlık tarım alanı kullanılmıştır. Aynı yıl toplam ahşap kaynakları 136 milyon m³'tü. Azerbaycan'ın tarımsal bilimsel araştırma enstitüleri [[çayır]]lar ve [[mera]]lar, bahçecilik ve [[subtropik]]al ürünler, yeşil [[sebze]]ler, bağcılık ve [[şarapçılık]], [[pamuk]] yetiştirme ve tıbbi bitkiler üzerine odaklanmıştır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan:Status of Database | url = http://www.cac-biodiversity.org/aze/aze_database.htm | website = www.cac-biodiversity.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 20 Mart 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200423191406/https://web.archive.org/web/20070320100930/http://www.cac-biodiversity.org/aze/aze_database.htm | arşivtarihi = 23 Nisan 2020 | ölüurl =  }}</ref> Bazı bölgelerde [[tahıl]], [[patates]], [[şeker pancarı]], [[pamuk]] ve [[tütün]] yetiştirmek kârlıdır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Findings on the Worst Forms of Child Labor - Azerbaijan | url = http://www.dol.gov/ilab/reports/child-labor/azerbaijan.htm | website = www.dol.gov | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 14 Mayıs 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200423191412/https://web.archive.org/web/20150514143610/http://www.dol.gov/ilab/reports/child-labor/azerbaijan.htm | arşivtarihi = 23 Nisan 2020 | ölüurl =  }}</ref> [[Hayvancılık]], [[süt ürünleri]], [[şarap]] ve [[alkollü içkiler]] de önemli çiftlik ürünleridir. Hazar [[balıkçılık]] endüstrisi, [[Mersin balığıgiller|mersin balığı]] ve [[Mersin morinası|morina balığı]]nın azalan stoklarına odaklanmaktadır. En son verilere göre Azerbaycan'da 1,5 milyon [[sığır]], 5 milyon [[koyun]], 30 milyon [[kümes hayvanı]] bulunmaktadır. [[Arıcılık]] gelişmiştir. 2002'de Azerbaycan deniz ticaretinin 54 gemisi olmuştur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Transportation - Azerbaijan - system | url = http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Azerbaijan-TRANSPORTATION.html | website = www.nationsencyclopedia.com | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060518123509/http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Azerbaijan-TRANSPORTATION.html | arşivtarihi = 18 Mayıs 2006 | ölüurl = hayır }}</ref>

Daha önce yurt dışından ithal edilen bazı ürünler yerel olarak üretilmeye başlandı. Bunlar arasında [[Coca-Cola]] tarafından Coca-Cola Bottlers LTD., Baki-Kastel tarafından [[bira]], Nehir tarafından [[parke]] ve EUPEC Pipe Coating Azerbaijan tarafından petrol boruları bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Industry of Azerbaijan | url = http://www.azstat.org/publications/yearbook/SYA2004/Pdf/18en.pdf | website = www.azstat.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 2 Şubat 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110514132123/https://web.archive.org/web/20070202100114/http://www.azstat.org/publications/yearbook/SYA2004/Pdf/18en.pdf | arşivtarihi = 14 Mayıs 2011 | ölüurl =  }}</ref>

=== Turizm ===
{{Ana|Azerbaycan'da turizm}}
[[Turizm]] Azerbaycan ekonomisinin önemli bir parçasıdır. Ülke 1980'lerde tanınmış bir turistik yerdi. Ancak, [[Sovyetler Birliği]]'nin çöküşü ve 1990'larda [[Dağlık Karabağ Savaşı]], turizm endüstrisine ve Azerbaycan'ın turistik yer imajına zarar verdi.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Rapid Tourism Assessment for the Azerbaijan Tourism Sector Development Program {{!}} OSCE | url = http://www.osce.org/baku/27857 | website = www.osce.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110822171552/http://www.osce.org/baku/27857 | arşivtarihi = 22 Ağustos 2011 | ölüurl = hayır }}</ref>

2000'li yıllar sonrası turizm endüstrisi toparlanmaya başlamıştır ve ülke o zamandan beri turist ziyaretleri ve geceleme sayısında yüksek oranda büyüme yaşamıştır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azərbaycan Qarabağın turizm imkanlarını təbliğ edir | url = https://www.azadliq.org/a/388501.html | website = Azadlıq Radiosu | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | dil = az | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160921171748/https://www.azadliq.org/a/388501.html | arşivtarihi = 21 Eylül 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> Son yıllarda Azerbaycan din, spa ve sağlık turizmi için de popüler bir yer haline gelmiştir.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Rövşən | ad1 = İsmayılov | başlık = Azerbaijan: Baku Boom Has Yet to Hit Regions | url = http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav081307.shtml | website = eurasianet.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070819211953/http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav081307.shtml | arşivtarihi = 19 Ağustos 2007 | ölüurl = hayır }}</ref> Kış aylarında, [[Şahdağ Dağ Tesisi]] en son teknolojiyle donatılmış kayak olanakları sunmaktadır.

Azerbaycan hükûmeti Azerbaycan'ın gelişmesini elit bir turizm merkezi olarak öncelikli hale getirdi. Azerbaycan ekonomisine turizmin en büyük olmasa da büyük bir katkıda bulunması ulusal bir stratejidir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Ministry of Culture and Tourism of Azerbaijan: Goals | url = http://www.tourism.az/?menu=1&submenu=12&lang=eng | website = Tourism.az | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101128233315/http://tourism.az/?menu=1&submenu=12&lang=eng | arşivtarihi = 28 Kasım 2010 | ölüurl =evet}}</ref> Bu faaliyetler [[Azerbaycan Kültür ve Turizm Bakanlığı]] tarafından düzenlenmektedir. Bu ülkeye vizesiz seyahat hakkı olan 63 ülke var.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Global Passport Power Rank {{!}} Passport Index 2020 | url = https://www.passportindex.org/byRank.php?ccode=az | website = Passport Index - All the world's passports in one place. | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170314232738/https://www.passportindex.org/byRank.php?ccode=az | arşivtarihi = 14 Mart 2017 | ölüurl = hayır }}</ref>
10 Aralık 2020'de Türkiye ile imzalanan protokol ile iki devlet karşılıklı olarak 1 Nisan 2021 tarihinden itibaren sadece kimlik ile seyahat etmeye başladılar.<ref>{{Web kaynağı | url=https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiye-ile-azerbaycan-arasinda-kimlikle-seyahat-donemi-basladi-/2194865 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185334/https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiye-ile-azerbaycan-arasinda-kimlikle-seyahat-donemi-basladi-/2194865 |arşivtarihi=20 Ekim 2021 |başlık = Türkiye ile Azerbaycan arasında kimlikle seyahat dönemi başladı.}}</ref><ref>{{Web kaynağı|başlık=Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun tweeti | url=https://mobile.twitter.com/MevlutCavusoglu/status/1377520680904822785 {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20211020185333/https://mobile.twitter.com/MevlutCavusoglu/status/1377520680904822785 |tarih=20 Ekim 2021 }}</ref>
E-vize ise vize alınması gereken ülkelerin yabancılarının Azerbaycan Cumhuriyeti'ne ziyareti için kullanılan çevrimiçi sistemdir.<ref>{{web kaynağı |başlık=The Electronic Visa System of Azerbaijan Republic |url=https://evisa.gov.az/en/ |website=evisa.gov.az |erişimtarihi=11 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20161220213600/https://evisa.gov.az/en/ |arşivtarihi=20 Aralık 2016 |ölüurl=evet }}</ref>

[[Dünya Ekonomik Forumu]]'nun 2015 Seyahat ve Turizm Rekabet Raporu'na göre Azerbaycan 84. sırada yer alıyor.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Crotti | ad1 = Robert | soyadı2 = Misrahi | ad2 = Tiffany | başlık = Chapter 1.1 "The Travel & Tourism Competitiveness Index 2015: T&T as a Resilient Contribution to National Development | url = http://www3.weforum.org/docs/TT15/WEF_TTCR_Chapter1.1_2015.pdf | website = The Travel & Tourism Competitiveness Index 2015 | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150714220942/http://www3.weforum.org/docs/TT15/WEF_TTCR_Chapter1.1_2015.pdf | arşivtarihi = 14 Temmuz 2015 | ölüurl = hayır }}</ref>

Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi'nin raporuna göre, 2010-2016 yılları arasında ziyaretçi ithalatında en güçlü artışı gösteren Azerbaycan ilk on ülke arasında yer aldı.<ref>{{web kaynağı |başlık=Research of World Countries |url=https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic-impact-research/2017-documents/global-economic-impact-and-issues-2017.pdf |website=The World Travel & Tourism Council |erişimtarihi=11 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20181113052505/https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic-impact-research/2017-documents/global-economic-impact-and-issues-2017.pdf |arşivtarihi=13 Kasım 2018 |ölüurl=evet }}</ref> Buna ek olarak, yüzde 46.1 oranla Azerbaycan en hızlı gelişmekte olan ülkeler arasında ilk sırada yer aldı.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Hope | ad1 = Katie | başlık = Where's hot? This summer's most popular holiday spots | url = https://www.bbc.com/news/business-40641560 | website = BBC News | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 19 Temmuz 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170719103618/https://www.bbc.com/news/business-40641560 | arşivtarihi = 19 Temmuz 2017 | ölüurl = hayır }}</ref>
<gallery mode="packed" heights="170" style="text-align:center">
Dosya:Shahdag01.jpg|[[Şahdağ Dağ Tesisi]]
Dosya:Mardakanbashnya2.JPG|[[Mardakan]] Kulesi
Dosya:Bibi Heybat Mosque Baku 1.jpg|[[Bibiheybet Camii]]
Dosya:Qobustan.jpg|[[Kobustan Millî Parkı]]
</gallery>

=== Ulaşım ===
{{Ana|Azerbaycan'da ulaşım|Azerbaycan'da demiryolu taşımacılığı}}
[[Dosya:Portbaku.jpg|küçükresim|upright=1.2|[[Bakü Uluslararası Deniz Ticaret Limanı]]]]
Azerbaycan'ın önemli uluslararası trafik yollarının kavşağında bulunması, [[İpek Yolu]] ve Güney-Kuzey koridoru üzerinde yer alması ülke ekonomisi için ulaşım sektörünün stratejik önemini artırmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Ziyadov | ad = Taleh | başlık = The New Silk Roads | yayıncı = Central Asia-Caucasus Institute Silk Road Studies Program | url = http://www.silkroadstudies.org/new/docs/publications/GCA/GCAPUB-10.pdf | biçim = PDF | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130725084438/http://www.silkroadstudies.org/new/docs/publications/GCA/GCAPUB-10.pdf | arşivtarihi = 25 Temmuz 2013 | erişimtarihi = 28 Nisan 2013 | ölüurl = evet }}</ref> Ülkedeki ulaşım sektörü, yollar, demiryolları, hava ve deniz taşımacılığını içerir.

Azerbaycan hammadde taşımacılığında da önemli bir ekonomik merkezdir. Mayıs 2006'da faaliyete başlayan 1.774 kilometre uzunluğundaki [[Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı]] (BTC), Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye topraklarından geçmektedir. BTC, yılda 50 milyon ton kadar ham petrol taşımak için tasarlanmıştır ve Hazar Denizi'ndeki petrolü küresel pazara aktarmaktadır.<ref>{{Dergi kaynağı|yayıncı=The Central Asia-Caucasus Institute, Silk Road Studies Program|yazarlink=Zeyno Baran|ilk=Zeyno|son=Baran|başlık=The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Implications for Turkey|url=http://www.silkroadstudies.org/BTC_6.pdf|dergi=The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West|sayfalar=103-118|biçim=PDF|yıl=2005|erişimtarihi=30 Aralık 2007|arşivurl=https://web.archive.org/web/20080227022300/http://www.silkroadstudies.org/BTC_6.pdf|arşivtarihi=27 Şubat 2008|ölüurl=evet}}</ref> Ayrıca 2006 yılı sonunda faaliyete başlayan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye topraklarından geçen [[Güney Kafkasya Doğalgaz Boru Hattı Projesi|Güney Kafkasya Boru Hattı]] ise [[Şahdeniz]] doğal gazını Avrupa pazarına ek gaz olarak sunmaktadır.

Yapımı devam eden [[Bakü-Tiflis-Kars demiryolu]], Türkiye'nin [[İstanbul Boğazı]]'ndaki [[Marmaray]] projesini de hayata geçirilmesiyle birlikte Avrupa demiryollarını [[Kazakistan]] ve [[Çin]] demiryolları bağlantıları ile Asya demiryollarına bağlayacaktır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Baku-Tbilisi-Kars Line, International | url = http://www.railway-technology.com/projects/baku-tbilisi-kars/ | erişimtarihi = 19 Aralık 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151126060713/http://www.railway-technology.com/projects/baku-tbilisi-kars/ | arşivtarihi = 26 Kasım 2015 | ölüurl =evet}}</ref>

=== Bilim ve teknoloji ===
{{Ana|Azerbaycan'da telekomünikasyon|Azerbaycan Milli Havacılık ve Uzay Ajansı|Azerbaycan icatları ve keşifleri listesi}}
[[21. yüzyıl]]da yeni bir [[petrol]] ve [[gaz]] patlaması Azerbaycan'ın bilim ve teknoloji sektörlerindeki durumu iyileştirmeye yardımcı oldu ve hükûmet modernleşme ve [[İnovasyon|yeniliği]] hedefleyen bir kampanya başlattı. Hükûmet, bilgi teknolojisi ve iletişim endüstrisinden elde edilen kârın büyüyeceğini ve petrol üretiminden elde edilecek karla karşılaştırılabilir olacağını tahmin ediyor.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan aims for hi-tech state | url = http://www.euronews.net/2010/11/26/azerbaijan-aims-for-hi-tech-state/ | website = Euronews | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101130130236/http://www.euronews.net/2010/11/26/azerbaijan-aims-for-hi-tech-state/ | arşivtarihi = 30 Kasım 2010 | ölüurl = hayır }}</ref>
{{Çoklu resim|align=right|direction=vertical|image1=Shamakhi observatory.jpg|image2=Resedxana1.jpg|caption2=<center>[[Şamahı Astrofizik Rasathanesi]]</center>}}
Azerbaycan, [[2007-2008 mali krizi]]nden etkilenmeyen büyük ve istikrarlı bir şekilde büyüyen bir İnternet sektörüne sahiptir; hızlı büyümenin en az beş yıl daha süreceği tahmin edilmektedir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan is in TOP 10 of countries showing dynamic growth in Internet and mobile communications penetration | url = http://www.bakutel.az/2012/?p=news__read&t=top&q=55&l=en | website = www.bakutel.az | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130507054828/http://www.bakutel.az/2012/?p=news__read&t=top&q=55&l=en | arşivtarihi = 7 Mayıs 2013 | ölüurl =  }}</ref>
[[Dosya:Azercell GSM Station- Gakh Region,Susken Village -www.Qaxlilar.tk - panoramio.jpg|küçükresim|[[Kah Rayonu|Kah]], [[Süskend (Kah)|Süskend]] köyünde [[Azercell|Azercell GSM]] istasyonu|sol]]
Ülke ayrıca telekom sektörünü geliştirmede de ilerleme kaydetmektedir. İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanlığı (MCIT), hem politika yapıcı hem de düzenleyicidir. Genel [[ankesörlü telefon]]lar telefon santralinden veya bazı mağaza ve büfelerden token satın alınarak yerel aramalar için kullanılabilir. Belirteçler süresiz çağrı yapılmasına izin verir. 2009 yılı itibarıyla 1.397.000 ana telefon hattı ve 1.485.000 internet kullanıcısı bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = The World Factbook — Central Intelligence Agency | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2150rank.html | website = www.cia.gov | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070613003948/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2150rank.html | arşivtarihi = 13 Haziran 2007 | ölüurl = hayır }}</ref> Dört GSM sağlayıcısı: [[Azercell]], [[Bakcell]], [[Nar Mobile]], [[Naxtel]] mobil şebeke operatörleri ve bir [[CDMA]] vardır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = The World Factbook — Central Intelligence Agency Statistics | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2153rank.html | website = www.cia.gov | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070613004451/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2153rank.html | arşivtarihi = 13 Haziran 2007 | ölüurl = hayır }}</ref>

[[21. yüzyıl]]da Elçin Halilov ve diğer temel çalışmalarından esinlenilen önde gelen Azerbaycan [[Jeodinamik|jeodinamiği]] ve jeotektonik bilim insanı, şimdi Cumhuriyetçi Sismik Hizmetin büyük kısmını oluşturan yüzlerce deprem tahmin istasyonu ve depreme dayanıklı binalar tasarlamıştır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijani scientist invents earthquake-resistant building | url = http://www.news.az/articles/society/33169 | website = news.az | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110327093721/http://www.news.az/articles/society/33169 | arşivtarihi = 27 Mart 2011 | ölüurl =evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = International Station for the Forecasting of Earthquakes Atropatena-AZ3, Baku, Azerbaijan | url = http://seismonet.org/page.html?id_node=190 | website = seismonet.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20100502150103/http://seismonet.org/page.html?id_node=190 | arşivtarihi = 2 Mayıs 2010 | ölüurl = evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Азербайджанский ученый изобрел метод оповещения о землетрясении | url = http://www.blackseanews.net/read/14548 | website = BSNews | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110516072904/http://www.blackseanews.net/read/14548 | arşivtarihi = 16 Mayıs 2011 | ölüurl = evet }}</ref>

[[Azerbaycan Milli Havacılık ve Uzay Ajansı]], ilk uydu [[AzerSat 1]]'i 7 Şubat 2013'te [[Fransız Guyanası]]'ndaki [[Guyana Uzay Merkezi]]'nden 46° Doğu yönü pozisyonlarında yörüngeye başlatıldı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Arianespace signs deal to launch Azerbaijani satellite | url = http://www.news.az/articles/tech/26038 | website = news.az | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101108155851/http://www.news.az/articles/tech/26038 | arşivtarihi = 8 Kasım 2010 | ölüurl =evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan signs deal with Arianespace to launch satellite | url = http://www.space-travel.com/reports/Azerbaijan_signs_deal_with_Arianespace_to_launch_satellite_999.html | website = www.space-travel.com | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101106142156/http://www.space-travel.com/reports/Azerbaijan_signs_deal_with_Arianespace_to_launch_satellite_999.html | arşivtarihi = 6 Kasım 2010 | ölüurl = evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Orbital Contracted to Build Azerbaijan's First Satellite | url = http://www.satellitetoday.com/st/headlines/Orbital-Contracted-to-Build-Azerbaijans-First-Satellite_34220.html | website = www.satellitetoday.com | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101210033425/http://www.satellitetoday.com/st/headlines/Orbital-Contracted-to-Build-Azerbaijans-First-Satellite_34220.html | arşivtarihi = 10 Aralık 2010 | ölüurl = hayır }}</ref> Uydu [[Avrupa]], [[Asya]] ve [[Afrika]]'nın önemli bir bölümünü kapsıyor, [[TV]] ve [[radyo]] yayınlarının yanı sıra [[internet]]'in yayınına da hizmet ediyor.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Baku developing satellite to kick off national space program | url = http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=baku-developing-satellite-to-kick-off-national-space-program-2009-12-03 | website = Hürriyet Daily News | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110515195438/http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=baku-developing-satellite-to-kick-off-national-space-program-2009-12-03 | arşivtarihi = 15 Mayıs 2011 | ölüurl = hayır }}</ref> Bir uydunun yörüngeye fırlatılması, Azerbaycan'ın gelecekte kendi uzay endüstrisi ile ulus olma hedefini gerçekleştirme yolunda hayata geçirdiği ilk adımdır ve gelecekte daha fazla projeyi başarıyla uygulayabileceğinin göstericisidir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Meeting held to coordinate orbital slots for Azersat | url = http://www.news.az/articles/2595 | website = News.Az | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190613135331/https://web.archive.org/web/20110511074234/http://www.news.az/articles/2595 | arşivtarihi = 13 Haziran 2019 | ölüurl =  }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Азербайджан рассчитывает запустить спутник связи AzerSat | url = http://www.comnews.ru/index.cfm?id=46893&tempo=150 | website = comnews.ru | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110513074030/http://www.comnews.ru/index.cfm?id=46893&tempo=150 | arşivtarihi = 13 Mayıs 2011 | ölüurl = hayır }}</ref>

== Demografi ==
{{Ana|Azerbaycan demografisi}}
{{Ayrıca bakınız|Azeriler|Azerbaycan'daki etnik azınlıklar}}
{{Tarihî nüfus
|type =
|footnote = Kaynak: Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Samadov | ad1 = Anar | başlık = Population | url = http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/?lang=en | website = The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170805060957/http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/?lang=en | arşivtarihi = 5 Ağustos 2017 | ölüurl = hayır }}</ref>
|1897 | 1806700
|1908 | 2014300
|1917 | 2353700
|1926 | 2313600
|1939 | 3205200
|1959 | 3697700
|1970 | 5117100
|1979 | 6028300
|1989 | 7021200
|1999 | 7953400
|2009 | 8922000
|2018 | 9898000
|2019 | 9981457
|2020 | 10119148
}} 
Ocak 2019 itibarıyla Azerbaycan'ın toplam 9.981.457 olan nüfusunun %52,8'i [[kent]]sel, %47,2'si [[kırsal]]dır. Toplam nüfusun %50,1'i kadındır. Aynı yıldaki cinsiyet oranı kadın başına 0,99 erkek olmuştur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azərbaycandaki milli azınlıq cəmiyyətləri | url = http://www.diaspora.gov.az/index.php?options=content&id=87 | website = Azərbaycan Diasporası | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20130805110100/http://diaspora.gov.az/index.php?options=content&id=87 |arşivtarihi= 5 Ağustos 2013 | ölüurl =hayır}}</ref>

2011 nüfus artış hızı dünya genelinde %1,09 iken, Azerbaycan'da %0,85 olmuştur. Nüfus artışını kısıtlayan önemli bir faktör yüksek bir göç düzeyidir. 2011'de burada -1.14/1.000 kişilik bir göç istatiği görülmüştür.

[[Azerbaycan diasporası]] 42 ülkede bulunur ve [[Almanlar|Alman]] kültür toplumu "Karelhaus", [[Slav]] Kültür Merkezi, Azerbaycan-[[İsrail]] Topluluğu, [[Kürtler|Kürt]] Kültür Merkezi, Uluslararası [[Talışlar|Talış]] Derneği, [[Lezgi]] Ulusal Merkezi, Azerbaycan-[[Tatar]] topluluğu, [[Kırım Tatarları]] [[Topluluk|topluluğ]]u da dahil olmak üzere Azerbaycan içinde etnik azınlıklar için birçok merkez bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Ethnic minorities in Azerbaijan | url = http://www.mfa.gov.az/eng/foreign_policy/inter_affairs/human/ethnic.shtml | website = Ministry of Foreign Affairs | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20041020220715/http://www.mfa.gov.az/eng/foreign_policy/inter_affairs/human/ethnic.shtml | arşivtarihi = 20 Ekim 2004 | ölüurl = hayır }}</ref>

=== Etnik azınlıklar ===
2009 nüfus sayımına göre, ülkenin nüfusunun %91,60 [[Azerbaycanlılar]], %2,02 [[Lezgiler]], %1,35 [[Ermeni]] (2023 yılında neredeyse tüm Ermenilerin [[Dağlık Karabağ]]'dan göçüne kadar, hemen hemen tüm Ermeniler ayrılıkçı Dağlık Karabağ bölgesinde yaşıyordu), %1,34 [[Ruslar|Rus]], %1,26 [[Talışlar|Talış]], %0,56 [[Avarlar (Kafkasya halkı)|Avar]], %0,43 [[Türkler|Türk]], %0,29 [[Tatar]], %0,28 [[Tatlar|Tat]], %0,24 [[Ukraynalılar|Ukraynalı]], %0,14 [[Sahurlar]], %0,11 [[Gürcü]], %0,10 [[Yahudiler|Yahudi]], %0,07 [[Kürtler|Kürt]] ve %0,21'ini diğer azınlıklar oluşturmaktadır.

=== Kentleşme ===
{{Ana|Azerbaycan'daki şehirler listesi}}
Azerbaycan'da toplam olarak 77 şehir, 64 daha küçük rayon düzeyi şehirler ve bir özel statülü şehir bulunmaktadır. Bunları 257 şehir tipi yerleşim ve 4620 adet köy tarafından takip edilmektedir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Demoqrafik göstəricilər | url = http://www.gender-az.org/index_az.shtml?id_doc=1824 | iş = Gender.az | erişimtarihi = 11 Ağustos 2014 | dil = az | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130525144721/http://www.gender-az.org/index_az.shtml?id_doc=1824 | arşivtarihi = 25 Mayıs 2013 | ölüurl = evet }}</ref>

=== Dil ===
{{Ana|Azerbaycan'daki diller|Azerice}}
Azerbaycan'ın resmi dili [[Azerice]] olup nüfusun %92'sinin [[ana dil]]idir. Azerice [[Türk dilleri|Türk]] [[dil ailesi]]'nin [[Oğuz grubu]] içerisindedir ve [[Türkçe]], [[Kaşkayca]] ve [[Türkmence]] ile yakından ilgilidir. Buna karşın [[Türk Dil Devrimi]] gibi bir devrim Azerbaycan'da yaşanmadığı için Türkçeye oranla daha fazla [[Arapça]]-[[Farsça]] sözcük içermektedir. Türkiye Türkçesi ile olan yakınlığı kökensel açıdan etkinliği en fazla olan etken olsa da tarih çizelgesinde Fars ve Doğu dilleri ile olan teması hep yüksek düzeyde olmuştur. Ancak tüm bunlara rağmen halkın konuştuğu dil [[Balkanlar]]dan [[Hazar Denizi]]'ne (klasik Türk-Osmanlı-Azerbaycan Türkleri yayılım alanı) kadar "anlaşılabilirlik" düzeyinde kalmıştır. Rus işgali ile sonuçlanan [[19.yy]] ile birlikte Rusça tüm [[Kafkasya]]'da tanınırlık kazanmış ve bu durum Sovyet döneminde hızlanarak artmıştır. Günümüzde [[Rusça]] ikinci dil işlevi görmektedir (nispeten azalmış da olsa). Bununla birlikte [[Rusça]] ve [[İngilizce]] eğitim ve iletişimde ikinci ya da üçüncü dil olarak önemli rol oynamaktadır. Ülkede anadil olarak konuşulan çok sayıda diğer diller de vardır.<ref>{{web kaynağı |url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=AZ |başlık=Ethnologue report for Azerbaijan |yayımcı=Ethnologue: Languages of the World |erişimtarihi=11 Ağustos 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20081218031424/http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=AZ |arşivtarihi=18 Aralık 2008 |ölüurl=hayır }}</ref> [[Avarca (Kafkasya dili)|Avarca]], [[Buduhça]],<ref name="Encyclopedia of the World's Endangered Languages">{{Web kaynağı |url=http://www.helsinki.fi/~tasalmin/chris.html |başlık=Published in: Encyclopedia of the World's Endangered Languages. Edited by Christopher Moseley. London & New York: Routledge, 2007. 211–280. |erişimtarihi=11 Ağustos 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20171124100509/http://www.helsinki.fi/~tasalmin/chris.html |arşivtarihi=24 Kasım 2017 |ölüurl=hayır }}</ref> [[Gürcüce]], (2023 yılına kadar) [[Ermenice]], [[Cuhuri]],<ref name="Encyclopedia of the World's Endangered Languages"/> [[Hınalık dili|Hınalıkca]],<ref name="Encyclopedia of the World's Endangered Languages"/> [[Krızca]],<ref name="Encyclopedia of the World's Endangered Languages"/> [[Lezgice]], [[Rutulca]],<ref name="Encyclopedia of the World's Endangered Languages"/> [[Talışça]], [[Tatça]],<ref name="Encyclopedia of the World's Endangered Languages"/> [[Tsahurca]],<ref name="Encyclopedia of the World's Endangered Languages"/> ve [[Udince]]<ref name="Encyclopedia of the World's Endangered Languages"/> diğer etnik gruplar tarafından konuşulmaktadır. Azerbaycan'da dil toplulukların çoğu küçüktür ve konuşanların sayıları azalmaktadır ve bu yüzden bu dillerin çoğu soyu tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır.<ref>Clifton, John M., editor. 2002 (vol 1.), 2003 (vol. 2). ''Studies in languages of Azerbaijan''. Baku, Azerbaijan and Saint Petersburg, Russia: Institute of International Relations, Academy of Sciences of Azerbaijan and North Eurasian Group, SIL International.</ref> 2023 yılında neredeyse tüm Ermenilerin Dağlık Karabağ'dan göçüne kadar, Ermenice ise hemen hemen tamamıyla ayrılıkçı Dağlık Karabağ bölgesinde konuşulurdu.

=== Din ===
{{Ana|Azerbaycan'da din}}
Nüfusun yaklaşık %97'si [[Müslüman]]dır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İnzibati Şöbəsi - Prezident Kitabxanası - Din | url = http://files.preslib.az/projects/remz/pdf_en/atr_din.pdf | website = Prezident Kitabxanası | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20111123084541/http://files.preslib.az/projects/remz/pdf_en/atr_din.pdf | arşivtarihi = 23 Kasım 2011 | ölüurl = hayır }}</ref> Müslümanların %85'i [[Şii Müslüman]]lar ve %15'i [[Sünni Müslümanlar]]dan oluşur ve Azerbaycan Cumhuriyeti dünyanın en yüksek ikinci Şii nüfusu yüzdesine sahiptir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Mapping The Global Muslim Population | url = http://pewforum.org/uploadedfiles/Topics/Demographics/Muslimpopulation.pdf | website = Axtarış Nəticələri Sayt Keçidləri ilə Veb Nəticə  Pew Forum on Religion and Public Life | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110519092435/http://pewforum.org/uploadedfiles/Topics/Demographics/Muslimpopulation.pdf | arşivtarihi = 19 Mayıs 2011 | ölüurl =  }}</ref> Diğer inançlar ülkenin çeşitli etnik grupları tarafından uygulanmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Mapping the Global Muslim Population | url = http://www.pewforum.org/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population/ | website = Pew Research Center's Religion & Public Life Project | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 7 Ekim 2009 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181225005131/http://www.pewforum.org/2009/10/07/mapping-the-global-muslim-population/ | arşivtarihi = 25 Aralık 2018 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Azerbaycan Anayasası|Anayasa]]'nın 48. maddesi uyarınca, Azerbaycan [[Laiklik|laik]] bir devlettir ve dini özgürlük sağlamaktadır. 2006-2008 [[Gallup (şirket)|Gallup]] anketinde Azerbaycan'dan yanıt verenlerin sadece %21'i dinin günlük yaşamlarının önemli bir parçası olduğunu belirtmiştir. Bu Azerbaycan'ı dünyadaki en az dindar Müslüman çoğunluklu ülke yapar.

Ülkenin dini azınlıklarından tahmini 280.000 Hristiyan (%3,1) çoğunlukla [[Rus Ortodoks Kilisesi|Rus]] ve [[Gürcü Ortodoks Kilisesi|Gürcü]] [[Ortodoks Kilisesi|Ortodoks Kiliseleridir]]. Bir [[Doğu Ortodoks Kilisesi]] olan [[Ermeni Apostolik Kilisesi]], 2023 yılında neredeyse tüm Ermenilerin Dağlık Karabağ'dan göçüne kadar, neredeyse tüm Ermenilerin yaşadığı Dağlık Karabağ faaliyet göstermekteydi.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Global Christianity | url = http://features.pewforum.org/global-christianity/map.php#/Azerbaijan,ALL | website = Axtarış Nəticələri Sayt Keçidləri ilə Veb Nəticə  Pew Forum on Religion and Public Life | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140719204928/http://features.pewforum.org/global-christianity/map.php#/Azerbaijan,ALL | arşivtarihi = 19 Temmuz 2014 | ölüurl =evet}}</ref> 2003 yılında burada 250 [[Roma Katoliği]] vardı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Catholic Church in Azerbaijan [Catholic-Hierarchy] | url = http://www.catholic-hierarchy.org/country/az.html | website = www.catholic-hierarchy.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20021127021423/http://www.catholic-hierarchy.org/country/az.html | arşivtarihi = 27 Kasım 2002 | ölüurl = hayır }}</ref> 2002 itibarıyla diğer Hristiyan mezhepleri arasında [[Lütercilik|Lüteranlar]], [[Baptistler]] ve [[Malakanlar]] bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Corley | ad1 = Felix | başlık = Azerbaijan: 125 religious groups re-registered | url = http://www.keston.org.uk/kns/2002/020409AZ.htm | website = keston.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 24 Temmuz 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200423191529/https://web.archive.org/web/20110724052726/http://www.keston.org.uk/kns/2002/020409AZ.htm | arşivtarihi = 23 Nisan 2020 | ölüurl =  }}</ref> Ayrıca küçük bir [[Protestan]] topluluğu da vardır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = 5 min azərbaycanlı xristianlığı qəbul etdi | url = http://news.day.az/society/85160.html | website = Day.Az | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | dil = ru | tarih = 7 Temmuz 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130528081919/http://news.day.az/society/85160.html | arşivtarihi = 28 Mayıs 2013 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Xristian missioner təriqətlər AR-da aktivləşir | url = http://azeri.irib.ir/tehliller/item/148029-xristian-missioner-t%C9%99riq%C9%99tl%C9%99r-ar-da-aktivl%C9%99sir?tmpl=component&print=1 | website = Azeri.irib.com | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 19 Şubat 2014 | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141025134350/http://azeri.irib.ir/tehliller/item/148029-xristian-missioner-t%C9%99riq%C9%99tl%C9%99r-ar-da-aktivl%C9%99sir?tmpl=component&print=1 | arşivtarihi = 25 Ekim 2014 | ölüurl =  }}</ref> Azerbaycan ayrıca 2000 yıllık bir geçmişe sahip eski bir Yahudi nüfusa sahiptir; Yahudi örgütleri Azerbaycan'da 12.000 Yahudi'nin kaldığını tahmin ediyor.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Rothholz | ad1 = Peter | başlık = Jewish Life in Azerbaijan Embodies Muslim Culture of Tolerance - Israel News | url = https://www.breakingisraelnews.com/54248/jewish-life-azerbaijan-embodies-muslim-majority-nations-culture-tolerance-jewish-world/ | website = Breaking Israel News | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 21 Kasım 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200423191541/https://web.archive.org/web/20151121165438/https://www.breakingisraelnews.com/54248/jewish-life-azerbaijan-embodies-muslim-majority-nations-culture-tolerance-jewish-world/ | arşivtarihi = 23 Nisan 2020 | ölüurl =  }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Baku gives land for Jewish cultural center, kosher restaurant | url = http://www.jta.org/2013/12/11/news-opinion/israel-middle-east/jews-in-azerbaijani-capital-to-get-first-kosher-restaurant | website = Jewish Telegraphy Agency | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131213073912/http://www.jta.org/2013/12/11/news-opinion/israel-middle-east/jews-in-azerbaijani-capital-to-get-first-kosher-restaurant | arşivtarihi = 13 Aralık 2013 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Allen-Ebrahimian | ad1 = Bethany | başlık = How I Accidentally Became a Lobbyist for Azerbaijan | url = https://foreignpolicy.com/2016/04/01/how-i-accidentally-became-a-lobbyist-for-azerbaijan-human-rights-religion-israel/ | website = Foreign Policy | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160402043227/https://foreignpolicy.com/2016/04/01/how-i-accidentally-became-a-lobbyist-for-azerbaijan-human-rights-religion-israel/ | arşivtarihi = 2 Nisan 2016 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Sloame | ad1 = Joanna | başlık = Azerbaijan Virtual Jewish History Tour | url = https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/vjw/Azerbaijan.html | website = www.jewishvirtuallibrary.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20051113093458/https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/vjw/Azerbaijan.html | arşivtarihi = 13 Kasım 2005 | ölüurl = hayır }}</ref> [[Yehova'nın Şahitleri]] topluluklarının yanı sıra diğer dini toplulukların taraftarları da burada vardır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = FACTFILE - AZERBAIJAN: 125 Religious Groups Reregistered. | url = http://www.keston.org.uk/kns/2002/020409AZ.htm | website = keston.org | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 24 Temmuz 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200423191529/https://web.archive.org/web/20110724052726/http://www.keston.org.uk/kns/2002/020409AZ.htm | arşivtarihi = 23 Nisan 2020 | ölüurl =  }}</ref> Ülkedeki bazı dini cemaatler gayri resmi olarak dini özgürlüklerden kısıtlanmıştır. [[ABD Dışişleri Bakanlığı]] konuyla ilgili bir raporda, bazı Müslüman ve Hristiyan grupların katı üyelerinin tutuklandığından ve birçok katı dindar grubun Devlet Dini Organizasyonlarla Çalışma Komitesine kaydolmakta zorlandığı belirtiliyor.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Strict Religious Immadiately Banned in Azerbaijan | url = https://2009-2017.state.gov/documents/organization/192997.pdf | website = Axtarış Nəticələri Sayt Keçidləri ilə Veb Nəticə  U.S. Department of State - United States Department of State | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170122022839/https://2009-2017.state.gov/documents/organization/192997.pdf | arşivtarihi = 22 Ocak 2017 | ölüurl = hayır }}</ref>
<gallery mode="packed" heights="170px" style="text-align:center">
File:Shamakhi Juma Mosque.jpg|Temeli 743 yılında atılan Azerbaycan'daki en eski ve Kafkasya'daki ikinci en eski cami olan [[Şamahı Ulu Camii]]
File:Müqəddəs Mürdaşıyan Zənənlər Kafedralı.jpg|[[Bakü Kutsal Bakire Meryem Katedrali|Bakü Rus Ortodoks Kutsal Bakire Meryem Katedrali]] ([[:az:Müqəddəs Mürdaşıyan Zənənlər Kafedralı|az]])	
File:Church in Baku.jpg|[[Bakü Kutsal Bakire Meryem Kilisesi|Bakü Roma Katolik Kutsal Bakire Meryem Kilisesi]] ([[:az:Müqəddəs Bakirə Məryəmin Məsum Hamiləliyi kilsəsi (Bakı)|az]])
File:Sinagogue of Mountain Jews in Baku.JPG|[[Bakü Aşkenazi Yahudileri Sinagogu]] ([[:az:Aşkenazi yəhudilərinin sinaqoqu (Bakı)|az]])
</gallery>

=== Eğitim ===
{{Ana|Azerbaycan'da eğitim}}
[[Azeriler]]in yüksek bir yüzdesi, özellikle bilimsel ve teknik konularda bir tür yükseköğrenim görmüştür. [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] döneminde [[okuryazarlık]] ve ortalama eğitim seviyeleri, standart alfabedeki iki değişikliğe rağmen, 1920'lerde [[Arap harfleri|Arap alfabesi]]'nden [[Latin harfleri|Latin alfabesi]]'ne ve 1930'larda Latin alfabesi'nden [[Kiril alfabesi]]'e geçilmiştir. 1992 yılında ise Latin alfabesine geri dönüldü.
{{Çoklu resim
 | hiza     = left
 | yön = vertical
 | image1    = Baku state university image.jpg
 | image2    = Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin binası.jpg
 | image3    = Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının binası.jpg
 | caption3  = [[Bakü Devlet Üniversitesi]], [[Azerbaycan Devlet Ekonomi Üniversitesi]], [[Azerbaycan Devlet Petrol ve Sanayi Üniversitesi]]
}}
Sovyet verilerine göre, erkek ve kadınların yüzde 100'ü 1970 yılında okuryazardı. [[Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı]] Raporu 2009'a göre Azerbaycan'daki okuma yazma oranı %99,5'tir. Bu oranla, Azerbaycan, Türk ülkeleri arasında en çok okuryazarlık oranına sahip ülkedir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan - Education, Health, and Welfare | url = http://countrystudies.us/azerbaijan/23.htm | website = countrystudies.us | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110623142034/http://countrystudies.us/azerbaijan/23.htm | arşivtarihi = 23 Haziran 2011 | ölüurl = hayır }}</ref>

Bağımsızlıktan bu yana, [[Azerbaycan Parlamentosu]]'nun kendisini [[Sovyetler Birliği]]'nden ayırmak için kabul ettiği ilk yasalardan biri, [[Kiril alfabesi]]'nin yerini almak için değiştirilmiş [[Latin harfleri|Latin alfabesi]]'ni benimsemek olmuştur. Bunun dışında Azerbaycan sistemi çok az yapısal değişikliğe uğramıştır. İlk değişiklikler arasında din eğitiminin yeniden kurulması (Sovyet döneminde yasaklandı) ve Azerbaycan dilinin kullanımını yeniden vurgulayan ve ideolojik içeriği ortadan kaldıran müfredat değişiklikleri yer almıştır. Eğitim kurumları: anaokul, ortaokul, lise ve meslek liseleri dahil olmak üzere binlerce okul içerir. 9. sınıfa kadar eğitim zorunludur.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Human Development Reports on Education | url = http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf | website = hdr.undp.org | erişimtarihi = 22 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20091116112302/http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf | arşivtarihi = 16 Kasım 2009 | ölüurl =evet}}</ref>
[[Dosya:Dunya1.jpg|küçükresim|[[Hazar Üniversitesi|Dünya Okulu]]'nda bir sınıf]]
Azerbaycan'da eğitimin tüm diğer [[Türk devletleri|Türk devlet]] ve topluluklarına göre çok ileri düzeyde olduğu görülür. 1991 istatistiksel verilere göre 4.775 okulda 1.503.000 öğrenci okumaktadır. Bugün okul sayısı 5.000'e, öğrenci sayısı 1.600.000'e ulaşmıştır. Azerbaycan'da 6.500 kültür tesisi, 4.605 kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3.680 kültür evi bulunmaktadır.

Bakü-Azerbaycan Devlet Üniversitesi ve bağlı enstitüleri bütün Uygulamalı [[Matematik]] ve [[Ekonomik Sibernetik]], [[Kimya]], [[Jeoloji]], [[Biyoloji]], [[Tarih]], [[Filoloji]], [[İlahiyat]], [[Coğrafya]], [[Gazetecilik]], [[Hukuk]], [[Mekanik]] ve [[Matematik]], [[Fizik]], [[Sosyal Bilimler ve Psikoloji]], [[Felsefe]], Kütüphane Çalışmaları, Uygulamalı Matematik Bilimsel Araştırma Enstitüsü, Doğu Çalışmaları kollarında eğitim-öğretim yapmaktadır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.ceebd.co.uk/ceeed/un/az/az003.htm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=17 Nisan 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090511153441/http://www.ceebd.co.uk/ceeed/un/az/az003.htm |arşivtarihi=11 Mayıs 2009 |ölüurl=evet }}</ref>

Özel ve devlet olmak üzere toplam 49 tane kanuni üniversite mevcuttur ve bu üniversiteler özellikle Türk ve birçok yabancı öğrenciye eğitim vermekte, eski doğu bloğu ülkeler arasında kaliteli eğitim veren ülkeler arasında sayılmaktadır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.campuscareercenter.com/employer/partner_school_results.asp?country=189 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=17 Nisan 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090212014120/http://campuscareercenter.com/employer/partner_school_results.asp?country=189 |arşivtarihi=12 Şubat 2009 |ölüurl=evet }}</ref>

Azerbaycan'da 38 devlet ve 11 özel üniversite bulunmaktadır. Bakanlık tarafından yayınlanan raporlar, 2016 yılında 34.224 öğrencinin sınavdan geçtiğini ve bir üniversiteye yerleştiğini bildirdi. Üniversiteler ülkede 11.566 profesör ve 12.616 öğretim üyesi istihdam etmektedir. [[Azerbaycan kültürü]] her zaman seküler öğrenmeye büyük saygı duyduğundan, ülke geleneksel olarak eski [[Sovyetler Birliği]] Müslüman halkları için bir eğitim merkezi olmuştur. Bu nedenle ve petrol endüstrisinin Azerbaycan ekonomisindeki rolü nedeniyle, Azerbaycanlıların nispeten yüksek bir yüzdesi, özellikle bilimsel ve teknik konularda bir tür yükseköğrenim görmüştür. Birçok meslek enstitüsü, petrol endüstrisi ve diğer birincil endüstriler için teknisyen yetiştirmektedir.

== Kültür ==
{{Ana|Azerbaycan kültürü|Azerbaycan edebiyatı}}
{{Ayrıca bakınız|Azerbaycan'da UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi}}
{{Çoklu resim
 | align = right
 | direction = horizontal
 | header = [[UNESCO]] İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirasının Başyapıtları [[Azerbaycan halısı]] ve [[Kelağayı]].
 | image1 = Azerbaijani Afshan rug.jpg
 | alt1 = Azerbaycan halısı "Afşan"
 | caption1 =
 | width1 =180
 | image2 = Azərbaycan ipəyindən kəlağayılar 1.JPG
 | alt2 = İpek Kelağayı
 | caption2 = 
 | width2 = 200
}}
[[Azerbaycan kültürü]] birçok etkinin sonucu olarak gelişmiştir. Günümüzde, küreselleşmiş tüketim kültürü de dahil olmak üzere [[Batı]] etkilerine rağmen ulusal gelenekler ülkede iyi korunmaktadır. Azerbaycan kültürünün ana unsurlarından bazıları şunlardır: [[Azerbaycan müziği|müzik]], [[Azerbaycan edebiyatı|edebiyat]], [[Azeri Halk Oyunları|halk oyunları]] ve [[Azerbaycan kültürü|sanat]], [[Azerbaycan mutfağı|mutfak]], [[Azerbaycan mimarisi|mimari]], [[Azerbaycan sineması|sinematografi]] ve [[Nevruz]]. Aile tatili olan Nevruz, eski İran Zerdüştlük dininde Yeni Yıl geleneksel kutlamalarından türemiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = What exactly is Novruz Bayram | url = http://www.azerbaijantoday.az/ARCHIVE/12/life1.html | website = Azerbaijan Today | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 14 Mayıs 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200423191559/https://web.archive.org/web/20110514214646/http://www.azerbaijantoday.az/ARCHIVE/12/life1.html | arşivtarihi = 23 Nisan 2020 | ölüurl = evet }}</ref>

Azerbaycan nüfusu, yukarıda belirtildiği gibi, Azerbaycanlıların yanı sıra ülkenin çeşitli bölgelerinde sıkıca yaşayan diğer milletlerden veya etnik gruplardan oluşmaktadır. Azerbaycan'ın ulusal ve geleneksel kıyafetleri [[Çuha]] ve [[Papak]]'dır. Ayrıca, ülkede devlet bütçesinden finanse edilen [[Rusça]], [[Gürcüce]], [[Kürtçe]], [[Lezgice]] ve [[Talışça]] radyo yayınları var. [[Balaken Rayonu|Balaken]] ve [[Haçmaz Rayonu|Haçmaz]]'daki bazı yerel radyo istasyonları [[Avarca (Kafkasya dili)|Avar]] ve [[Tatça|Tat]] dillerinde de yayın düzenlemektedir. Bakü'de [[Rusça]], [[Kürtçe]], [[Lezgice]] ve [[Talışça]] gazeteler yayınlanmaktadır. Ayrıca, Yahudi toplumu haftalık "Sokhnut" Aziz gazetesini yayınlıyor.

=== Müzik ve halk dansları ===
{{Ana|Azerbaycan müziği|Azerbaycan Halk Oyunları}}
[[Dosya:Üzeyir Hacıbəyov6.gif|küçükresim|[[Üzeyir Hacıbeyov]], [[20. yüzyıl]]ın başlarında geleneksel [[Azerbaycan müziği]]ni [[Batı müziği|Batı]] tarzıyla birleştirmiştir.]]
Yaklaşık bin yıllık geçmişi olan Azerbaycan müziği ritmik ve farklı melodiler üretmiş, müziğinin konularını [[Azeriler|Azeri halkın]]ın yaşantıları ve karşılaştıkları sosyal olaylarından konu almıştır. Azeri dili çoğunlukla Türkçe, Arapça ve Farsça kökenli sözlerden etkilendiğinden yapılan geleneksel Azeri müziklerde de [[Kafkas]], [[Orta Asya]] ve [[İran]] ağırlıklı etkiler göze çarpmaktadır. 
[[Dosya:Azerbaijani Mugam trio in XVI century miniature of Nizami Ganjavi's Khosrow and Shirin.jpg|küçükresim|[[Muğam|Azerbaycan Muğamı]], [[UNESCO]] İnsanlığın Somut Olmayan Mirasının Başyapıtı olan [[Nizâmî-i Gencevî]]'nin [[Hüsrev ü Şirin]] traji-romantizminin [[16. yüzyıl]] minyatürü|sol]]
Geleneksel Azeri müziklerinde çalgı olarak [[Tar (çalgı)|tar]], [[kemençe]], [[ut]], [[bağlama]], [[Balaban (çalgı)|balaban]], [[zurna]], [[kaval]], [[nağara]], [[garmon]], [[tütek]], [[tef]] ve [[davul]] kullanılmaktadır. Ayrıca davul, garmon (küçük akordeon), tutek (düdük flüt), daf (davullar) ve nagara çalgılarıda melodilerde sıkça kullanılabilen enstrümanlardandır.<ref>{{kitap kaynağı |başlık=Энциклопедический музыкальный словарь |tarih=1966 |yer=Moskova |sayfa=44 |kaynak=11 Nisan 2020}}</ref>
[[Dosya:Seyid Shushinski ansambl.jpg|küçükresim|[[Muğam]] sanatçıları: 1916'da topluluğu ile [[Hanende]] [[Seyid Şuşinski]] (soldan ikinci)|sol]]
[[Muğam]], [[Meyhana]] ve [[Azerbaycan Âşıkları|Âşık]] sanatı Azerbaycan'ın birçok müzik geleneği arasındadır. Muğam genellikle şiir ve enstrümantal araları olan bir süittir. Muğam okurken, şarkıcılar duygularını şarkı ve müziğe dönüştürmek zorundadır. [[Orta Asya]] ülkelerinin muğam geleneklerinin aksine, Azerbaycan muğamı daha serbest biçimli ve daha az katıdır; genellikle doğaçlama [[caz]] alanı ile karşılaştırılır. [[UNESCO]], Azerbaycan muğam geleneğini 7 Kasım 2003 tarihinde Sözlü ve Somut Olmayan İnsanlık Mirasının Başyapıtı ilan etti. [[Meyhana]], genellikle belirli bir konuda doğaçlama yapan birkaç kişi tarafından gerçekleştirilen bir tür geleneksel Azerbaycan halkının eşliksiz şarkısıdır.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Duncan | ad1 = Ishhad | başlık = The Baku Jazz Festival: Reviving a Tradition in Azerbaijan | url = http://www.eurasianet.org/departments/civilsociety/articles/eav042805.shtml | website = Eurasia.Net | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20050508164545/http://www.eurasianet.org/departments/civilsociety/articles/eav042805.shtml | arşivtarihi = 8 Mayıs 2005 | ölüurl = hayır }}</ref>

Âşık, şiir, hikâye anlatımı, dans, vokal ve enstrümantal müziği Azerbaycan kültürünün bir sembolü olarak duran geleneksel bir performans sanatında birleştirir. [[Bağlama|Saz]] Azerbaycan müziğinin ayrılmaz bir parçasıdır.<ref>{{Web kaynağı | başlık = DASTAN GENRE IN CENTRAL ASIA {{!}} ESSAYS ON CENTRAL ASIA by H.B. PAKSOY {{!}} CARRIE Books | url = http://vlib.iue.it/carrie/texts/carrie_books/paksoy-6/cae05.html | website = vlib.iue.it | erişimtarihi = 22 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060603050654/http://vlib.iue.it/carrie/texts/carrie_books/paksoy-6/cae05.html | arşivtarihi = 3 Haziran 2006 | ölüurl =evet}}</ref> Bu geleneğin kökeni eski [[Türk halkları]]nın [[Şamanistik]] inançlarından kaynaklanmaktadır. Âşıkların şarkıları ortak üslerde yarı doğaçlamadır. Azerbaycan Âşık sanatı 30 Eylül 2009 tarihinde UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras listesine dahil edilmiştir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azərbaycanın aşıq sənəti UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs siyahısına daxil edilmişdir | url = http://www.today.az/news/politics/56083.html | website = Today.az | erişimtarihi = 22 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20091002213552/http://www.today.az/news/politics/56083.html | arşivtarihi = 2 Ekim 2009 | ölüurl =evet}}</ref>

1960'lı yılların ortalarından bu yana, [[Batı müziği|Batı]]'dan etkilenen Azerbaycan [[pop müziği]], çeşitli şekillerde, Azerbaycan'da popülerlik kazanırken, [[rock]] ve [[hip hop]] gibi türler yaygın olarak üretildi ve popülerlik kazandı. Azerbaycan pop ve Azerbaycan halk müziği [[Alim Kasımov]], [[Reşid Behbudov]], [[Vakıf Mustafazade]], [[Müslüm Magomayev]], [[Şövket Alekberova]] gibi sanatçıların uluslararası popülaritesi ile ortaya çıktı.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Hutcheon | ad1 = David | başlık = Alim Qasimov: the living legend you've never heard of | url = http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/music/article4781720.ece | website = The Times (London) | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110616061349/http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/music/article4781720.ece | arşivtarihi = 16 Haziran 2011 | ölüurl =evet}}</ref> Azerbaycan, [[Eurovision Şarkı Yarışması]]'na hevesli bir katılımcıdır. Azerbaycan [[2008 Eurovision Şarkı Yarışması]]'nda ilk övgüye değer yer tutmuştur.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Augstein | ad1 = Frank | başlık = Azerbaijan duo upset favorites, Ireland, for first-time win at 2011 Eurovision Song Contest | url = http://www.dailyjournal.net/view/story/1cc717e21a72424295751f5782da538b/EU--Eurovision-Song-Contest/ | website = Daily Journal | erişimtarihi = 22 Nisan 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110722124946/http://www.dailyjournal.net/view/story/1cc717e21a72424295751f5782da538b/EU--Eurovision-Song-Contest/ | arşivtarihi = 22 Temmuz 2011 | ölüurl = evet }}</ref> Ülke, [[2009 Eurovision Şarkı Yarışması|2009]] yılında üçüncü, [[2010 Eurovision Şarkı Yarışması|ertesi yıl]] beşinci oldu. [[Eldar Kasımov|Eldar]] ve [[Nigar Cemal|Nigar]], Azerbaycan'ın [[2012 Eurovision Şarkı Yarışması|2012]]'de [[Bakü]]'de yarışmaya ev sahipliği yapma hakkı veren "[[Running Scared]]" şarkısıyla [[2011 Eurovision Şarkı Yarışması]]'nda birincilik kazandı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Azerbaijan takes Eurovision crown | url = https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-13387886 | website = BBC News | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 15 Mayıs 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110514035914/https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-13387886 | arşivtarihi = 14 Mayıs 2011 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Lusher | ad1 = Adam | başlık = Azerbaijan wins Eurovision Song Contest | url = https://www.telegraph.co.uk/culture/tvandradio/eurovision/8514539/Azerbaijan-wins-Eurovision-Song-Contest.html | website = Telegraph | erişimtarihi = 11 Nisan 2020 | tarih = 14 Mayıs 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110516071558/https://www.telegraph.co.uk/culture/tvandradio/eurovision/8514539/Azerbaijan-wins-Eurovision-Song-Contest.html | arşivtarihi = 16 Mayıs 2011 | ölüurl = hayır }}</ref>

Düzinelerce [[Azeri halk oyunları|Azerbaycan halk dansı]] vardır. Genelde resmî kutlamalarda sergilenirler ve dansçılar [[çuha]] gibi iyi korunmuş ulusal kıyafetler giyerler. Çoğu dansın çok hızlı bir ritmi vardır. Ulusal dans, Azerbaycan ulusunun özelliklerini göstermektedir.

=== Edebiyat ===
Bugünkü Azerbaycan topraklarında doğan şair ve filozof [[Nizâmî-i Gencevî|Nizami]] (Gencevî) Orta Çağ yazarları arasında yer alır. Eserleri arasında "Hemşah", "Esrar Hazinesi" "Hüsrev ve Şirin", "Leyla ile Mecnun" yer alır. Azerbaycan'ın erken dönem edebî figürleri arasında yer alan diğer isim de İzzeddin Hasanoğlu'dur. Türkçe ve Farsça gazeller yazmıştır.<ref name="Oriental Biographical Dictionary 1971">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.2307/2053262|başlık=An Oriental Biographical Dictionary. By Thomas William Beale. Revised By Henry George Keene. Dehli: Manohar Reprints, 1971. vii, 431 pp. $12.50. (Distributed by South Asia Books, Columbia, Mo.)|tarih=Kasım 1972|sayı=1|sayfalar=226-227|çalışma=The Journal of Asian Studies|cilt=32|issn=0021-9118|doi=10.2307/2053262|erişimtarihi=31 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185349/https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-asian-studies/article/abs/an-oriental-biographical-dictionary-by-thomas-william-beale-revised-by-henry-george-keene-dehli-manohar-reprints-1971-vii-431-pp-1250-distributed-by-south-asia-books-columbia-mo/1109ACE14636CC78CFDD7BDD4FD2A23D|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Farsça gazellerinde takma isim kullanırken Türkçe gazellerde kendi adını kullanır.<ref name="Oriental Biographical Dictionary 1971"/>

Klasik edebiyat ise 14. yüzyılda [[Tebriz]] ve Şirvan'a ait farklı lehçelerde şekillendi. [[Kadı Burhâneddin|Kadı Buhaneddin]], Hakiki ve [[Habibi]] bu dönemin şairleri arasındadır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/44133143|başlık=Aesopian literary dimensions of Azerbaijani literature of the Soviet period, 1920-1990|tarih=2000|yer=Lanham|yayıncı=Lexington Books|soyadı=Tyrrell, Maliheh S., 1947-|isbn=0-7391-0169-2|oclc=44133143|erişimtarihi=31 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185327/https://www.worldcat.org/title/aesopian-literary-dimensions-of-azerbaijani-literature-of-the-soviet-period-1920-1990/oclc/44133143|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref> 14. yüzyılın sonunda ise [[Nesîmî|Nesimi’]]nin edebi çalışmaları öne çıkar. 15. yyın başında da etkin olan şair Türk edebiyat tarihinin en önemli [[Divan edebiyatı|divan]] şairleri arasında yer alır. Aynı zamanda Farşca ve Arapça şiirleri de vardır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://dx.doi.org/10.1163/2214-871x_ei1_sim_3166 | başlık = ʿIMĀD al-DĪN | erişimtarihi = 31 Aralık 2020 | çalışma = Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936) | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211020185335/https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-1/*-SIM_3166 |arşivtarihi= 20 Ekim 2021 | ölüurl = hayır }}</ref> Divan edebiyatı ve gazel türünün gelişimine katkı sağlayan 2 önemli isim de [[Fuzûlî|Fuzuli]] ve [[I. İsmail|Hatayi]]'dir. Hayati Şah İsmail'in mahlasıdır.

16. yüzyılda, Dede Korkut hikâyeleri kopyalanmıştır. Bu hikâyeler Oğuz göçebe geleneğine ait sözlü hikâyelerdir ve 12 öyküden oluşurlar.<ref>{{Web kaynağı | url = http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_10431 | başlık = OḠUZ KHAN NARRATIVES | erişimtarihi = 31 Aralık 2020 | çalışma = Encyclopaedia Iranica Online | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20211020185331/https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-iranica-online/*-COM_10431 |arşivtarihi= 20 Ekim 2021 | ölüurl = hayır }}</ref> 16. yüzyıl şairi Fuzuli, de bu süreçte Arapça Farça ve Azerice felsefi ve lirik gazeller yazmıştır. Aynı yüzyılda, Azerbaycan edebiyatında ozan geleneği de gelişmiştir. [[Koşma (edebiyat)|Koşma]] adıyla billinen spesifik bir tarz da bu dönemde edebiyata girmiş ve Şah İsmail ile oğlu [[I. Tahmasb|Şah Tahmasb]] tarafından geliştirilmiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1017/s0041977x00090182|başlık=The Poetry of Shāh Ismā'īl I|tarih=Şubat 1942|sayı=4|sayfalar=1006-1029|çalışma=Bulletin of the School of Oriental and African Studies|cilt=10|ad=V.|soyadı=Minorsky|issn=0041-977X|doi=10.1017/s0041977x00090182|erişimtarihi=31 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211020185347/https://www.cambridge.org/core/journals/bulletin-of-the-school-of-oriental-and-african-studies/article/abs/poetry-of-shah-ismail-i/AFF46B11B7E30BA0FAEEE1612398DFDD|arşivtarihi=20 Ekim 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

Azerbaycan modern edebiyatı ise Şirvani lehçesine dayanır. Azerice ilk gazete ''[[Ekinci (gazete)|Ekinci]]'' 1875'te yayımlanmıştır.

=== Mimari ===
{{başlık genişlet}}

=== Heykel ===
1940'lı ve 50'li yıllarda Azerbaycan'da heykellerin yaygınlığı artmıştır. Önemli eserler arasında [[Mirza Fetali Ahundov]] ([[Pinhos Sabsay]], 1930), Nizami Genceviye ([[Fuad Abdurrahmanov]], 1949), Hükûmet Evi'nin karşısında [[Vladimir Lenin|Lenin]]'e ([[Celal Karyağdı]], 1954), [[Hurşidbanu Netəvana]] ([[Ömer Eldarov]], 1960), [[Üzeyir Hacıbeyova]] ([[Tokay Memmedov]], 1960), [[Mikail Müşfik]] ([[Münevver Rızayeva]], 1968), [[Kara Karayev]] ([[Fazıl Necefov]], 1968) gösterilebilir.<ref>{{Ansiklopedi kaynağı | ansiklopedi = The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture | ad = Jonathan M. | soyadı = Bloom | ad2 = Sheila | soyadı2 = Blair | yıl = 2009 | yer = Azerbaycan | yayıncı = Oxford University Press | dil = İngilizce }}</ref>

=== Sinematografi ===
{{Ana|Azerbaycan sineması}}

Şimdiye kadar Azerbaycan'da 3000'den fazla film çekilmiştir. Bunlardan 300 kadarı uzun metraj sinema filmi, 100'den fazlası kısa metraj sinema filmi, 20'den fazlası uzun metraj televizyon sinema filmi, 30'dan çoğu kısa metraj televizyon sinema filmi, 20 kadarı dizi, 10 kadarı uzun metraj müzikal, 100'den fazlası televizyon tiyatro oyunu, 50 kadarı televizyon sinema-tiyatro oyunu, 100 kadarı çizgi film, 20 kadarı televizyon çizgi film, 50 kadarı uzun metraj belgesel, 1100'den çoğu kısa metraj belgesel, 20 kadarı uzun metraj televizyon belgeseli, 600'den fazlası ise kısa metraj televizyon belgeselidir.

=== Halk sanatları ===
{{başlık genişlet}}

=== Mutfak ===
{{Ana|Azeri mutfağı}}
{{başlık genişlet}}

=== Edebiyat ===
{{Ana|Azerbaycan edebiyatı}}
{{başlık genişlet}}

=== Spor ===
 
Serbest güreş Azerbaycan'ın millî sporudur. Azerbaycan bu dalda toplam 14 madalya kazanmıştır. Günümüzde Azerbaycan'daki en yaygın sporlar satranç ve futboldur.

[[Azerbaycan millî futbol takımı]] uluslararası arenada düşük bir performans sergilemektedir. Bunun başlıca nedenlerinden birisi Azerbaycan merkezli futbol kulüplerinde oynayan yabancı uyruklu futbolcular olarak görülmektedir. 2009 yılının şubat ayında açılan [[Azerbaycan Futbol Akademisi]]'nin gençlerin futbola olan ilgisinin artmasında büyük bir adım atılmasının sağlayacağı düşünülmektedir. Azerbaycan merkezli en başarılı futbol kulüpleri [[Neftçi PFK|Neftçi]], [[Bakı FK|Bakı]], [[Şamahı FK|İnter Bakü]], [[Karabağ FK|Karabağ]] ve [[Hazar Lankaran]] takımlarıdır. [[Neftçi PFK|Neftçi]] 2012 yılında play-off maçlarında Güney Kıbrıs Rum Kesimi'nin [[APOEL (futbol takımı)|APOEL]] takımını eleyerek [[2012-13 UEFA Avrupa Ligi]] gruplarına kalarak Azerbaycan futbolunda bir ilki gerçekleştirmiştir. Ülke [[2012 FIFA 17 Yaş Altı Kadınlar Dünya Kupası]]'nın düzenlemiştir. [[Futsal]] da Azerbaycan'da popüler olan sporlardan birisidir. [[Azerbaycan millî futsal takımı]] 2010 yılında Macaristan'da düzenlenen [[UEFA Futsal Şampiyonası]]nda dördüncü olmuştur. Azerbaycan takımı Araz Nahçıvan [[UEFA Futsal Kupası]]nın 2009-10 ve 2013-14 sezonlarında bronz madalya kazanmıştır.

Tavlanın Azerbaycan kültüründe önemli bir yeri bulunmaktadır. Tavla, Azeriler arasında çok popüler bir oyundur. Bu oyunun Azerbaycan'da birçok farklı oynanış tarzı vardır. [[Sovyetler Birliği]] döneminde olduğu gibi satranç Azerbaycan'da hâlen yaygındır. [[Teymur Recebov]], [[Şehriyar Memmedyarov]], [[Vladimir Makogonov]], [[Vügar Haşimov]], [[Zeyneb Mehmedyarova]] ve [[Garri Kasparov]] ülkede yetişen dünya çapında tanınmış satranç oyuncularıdır. Azerbaycan birçok uluslararası satranç turnuvasına ev sahipliği yapmış ve 2013 tarihli Avrupa Takım Satrancı Şampiyonası'nda ipi göğüslemiştir.

Dünya çapında üne sahip olan diğer Azeri atletler şunlardır: güreşte [[Namık Abdullayev]], [[Tuğrul Askerov]], [[Ruşen Bayramov]], [[Şerif Şerifov]], [[Mariya Standik]], [[Ferid Mansurov]], atletizmde [[Hayle İbrahimov]], judoda [[Elnur Memmedli]], [[Mevlüd Miraliyev]], karatede [[Rafael Ağayev]], voleybolda [[Valeriya Korotenko]], [[Natalya Mammadova]], halterde [[Nizami Paşayev]], [[Intigam Zairov]], [[Serdar Hasanov]] ve K-1 dövüşçüsü [[Zabit Samedov]].

== Ayrıca bakınız ==
* [[Azerbaycan'da güreş]]
* [[Azerbaycan'da vahşi yaşam]]
* [[Azerbaycan'da tıp]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{Kardeş proje bağlantıları|commons=Azərbaycan|wikt=Azerbaycan|q=Azeri atasözleri|n=Azerbaycan|voy=Azerbaycan}}
; Genel bilgiler
* [http://AZER.com Azerbaycan Uluslararası]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/19961029173401/http://azer.com/ |tarih=29 Ekim 1996 }}
* [http://www.azerbaijan.az Azerbaijan.az] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190506143355/http://www.azerbaijan.az/ |tarih=6 Mayıs 2019 }}
* {{DMOZ|Regional/Asia/Azerbaijan}}
* {{CIA World Factbook bağlantısı|2=Azerbaycan|country=Azerbaijan}}
* [[BBC]]'de [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/1235976.stm Ülke profili] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111013075415/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/1235976.stm |tarih=13 Ekim 2011 }}
* [[OpenStreetMap]]'te [http://www.openstreetmap.org/browse/relation/364110 Azerbaycan] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130616002354/http://www.openstreetmap.org/browse/relation/364110 |tarih=16 Haziran 2013 }} ile ilgili coğrafi veriler

; Hükûmet kaynakları
* [http://www.president.az/ Azerbaycan cumhurbaşkanı sitesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090517172845/http://www.president.az/ |tarih=17 Mayıs 2009 }}
* [http://www.stat.gov.az/ Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140702193331/http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/az/1_19-20.xls |tarih=2 Temmuz 2014 }}
* [http://www.un-az.org Azerbaycan Birleşmiş Milletler Ofisi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180319040637/http://un-az.org/ |tarih=19 Mart 2018 }}

; Haber kaynakları
* [http://today.az/ Azerbaijan Today] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130430024824/http://today.az/ |tarih=30 Nisan 2013 }}
* [https://web.archive.org/web/20130125221510/http://az.apa.az/ Azerbaycan Haber Ajansı]
* [https://web.archive.org/web/20130430022312/http://az.trend.az/ Trend Haber Ajansı]
* [http://www.news.az/ News.Az] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130414001050/http://news.az/ |tarih=14 Nisan 2013 }}

; Turizm
* [https://web.archive.org/web/20021126103312/http://azerbaijan.tourism.az/ Azerbaycan Turim Portali]
* {{wikiatlas|Azerbaijan|Azerbaycan}}

{{Koordinat|40.3|47.7|dim:300000_region:AZ|display=title}}
{{Azerbaycan konuları}}
{{Azerbaycan'ın en üst düzey idari birimleri}}
{{Şablon grubu
| başlık = &nbsp;Coğrafi yerler
| list  = 
{{Avrupa ülkeleri}}
{{Asya ülkeleri}}
{{Kafkasya}}
{{Hazar Denizi'ne kıyısı olan ülkeler}}
}}
{{Şablon grubu
| başlık = Uluslararası ilişkiler
| list  = 
{{Avrupa Konseyi}}
{{Avrupa Birliği adayları}}
{{Bağımsız Devletler Topluluğu}}
{{Bağlantısızlar Hareketi}}
{{Karadeniz Ekonomik İşbirliği}}
{{İslam İşbirliği Teşkilatı}}
{{Ekonomik İşbirliği Örgütü}}
{{Türk Konseyi}}
{{SSCB'nin dağılmasından sonra ortaya çıkan ülkeler}}
}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Azerbaycan| ]]
[[Kategori:Türk Devletleri Teşkilatı ülkeleri]]