Andrés Manuel del Río

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Andrés Manuel del Rio
Andrés Manuel del Río
Kendi dilinde adıAndrés Manuel del Rio
Doğum10 Kasım 1764(1764-11-10)
Madrid, İspanya
Ölüm23 Mart 1849 (84 yaşında)
Tanınma nedeniVanadyumun keşfi

Andrés Manuel del Río y Fernández (10 Kasım 1764 - 23 Mart 1849), 1801'de vanadyum bileşiklerini keşfeden İspanyol bir bilim adamı, doğa bilimci ve mühendisti. Meksika vatandaşı olmuştur. Elemente pankrom veya daha sonra eritronyum adının verilmesini önerdi, ancak keşfi o zamanlar dikkate alınmadı ve isimleri kullanılmadı.[1][2]

Eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Andrés del Río, doğduğu İspanya'da analitik kimya ve metalurji okudu. Lisans derecesini 1780 yılında on beş yaşındayken Alcalá de Henares Üniversitesi'nden aldı. Haziran 1782'den itibaren hükûmet ona İspanya'nın Almadén kentindeki Kraliyet Maden Akademisi'ne girmesi için burs verdi. Büyük bir yetenek gösterdi. 1783'te İspanya Maden Bakanlığı tarafından kendisine seyahat bursu verildi. Bunu Paris'te Collège de France'ta kimyager Jean Darcet ile birlikte çalışmak için kullandı.[1]

Del Río, çalışmalarına 1789'da Abraham Gottlob Werner'in yönetimi altında Almanya'nın Freiberg kentindeki Madencilik Akademisi'nde devam etti. Freiberg'de Baron Alexander von Humboldt'la tanıştı. Del Río, İngiltere'nin yanı sıra Macaristan'ın Schemnitz kentindeki Avusturya İmparatorluk-Kraliyet Madencilik Akademisi'nde Anton von Rupprecht ile birlikte çalışmaya devam etti.[1]

Del Rio, 1791'de Paris'e döndü ve burada modern kimyanın kurucusu olarak kabul edilen Antoine Lavoisier ve kristalografinin kurucusu olarak kabul edilen Abbé René Just Haüy'nin meslektaşı (asociado)[3] oldu. Fransız Devrimi sonucunda 4 Kasım 1793'te Lavoisier'in tutuklanması için emir çıkarıldı. Lavoisier, 8 Mayıs 1794'te giyotinle idam edildi[4] Lavoisier'in tutuklanmasının ardından Del Río İngiltere'ye kaçtı.[1]

Yeni İspanya'da madencilik[değiştir | kaynağı değiştir]

1792 yılında, Real Seminario de Minería (Maden Koleji), kolonideki madencilik ve metalurji çalışmalarını yeniden düzenlemek amacıyla İspanya Kralı III. Charles'ın kararnamesiyle Yeni İspanya'da kuruldu. Kurumun başkanlığını başlangıçta tungstenin kaşifi Fausto Elhúyar (1755–1833) üstleniyordu.[5] 1793'te Elhúyar, Del Río'ya yeni düzenlenen kolejde başkan olarak bir pozisyon teklif etti. Del Rio kimya kürsüsünü reddetti ancak mineraloji kürsüsünü kabul etti.[6] Del Río, 20 Ekim 1794'te Cádiz'den San Francisco de Alcántara gemisiyle Veracruz limanına geldi.

Del Río, yeni görevine geldiğinde kendisini öğretime ve bilimsel araştırmaya adadı. 27 Nisan 1795'te Yeni İspanya'da şimdiye kadar sunulan ilk mineraloji kursunu açtı.[1][7] Madenlerle ilgili önemli çalışmalar yaptı ve madencilikte yenilikçi yöntemler geliştirdi. Ayrıca Amerika'nın herhangi bir yerinde basılan ilk mineraloji ders kitabı olan Elementos de Orictognosía'yı ve ilk kitabı Almanca veya İngilizce yerine İspanyolca olarak yazdı. Cilt I 1795'te, cilt II ise 1805'te çıktı[1] Öğrencisi ve daha sonra biyografisini yazan Santiago Ramírez,[3] bunu "bir saygı ve danışma nesnesi olacak anıtsal bir çalışma" olarak tanımladı.[7][8]

İspanya için İspanyolların elindeki kolonilerdeki kaynaklar üzerinde bir araştırma yapan Alman doğa bilimci Alexander von Humboldt, İspanyolcadaki en iyi mineraloji çalışmasının, Señor Del Rio'nun Elementos de Orictognosia'sının Meksika'da yayınlandığını olumlu bir şekilde bildirdi.[7][9] Humboldt, Mart 1803'ten Mart 1804'e kadar olan dönemi Mexico City'de geçirdi, del Rio ile dostluğunu tazeledi[10] ve Madencilik Koleji'nin araştırmalarına aktif olarak katıldı. Chapultepec'e, Pedregal de San Ángel'in bazalt bölgesine, Xitle yanardağının lav alanlarına ve modern Mexico City Uluslararası Havaalanı'na yakın kayalık bir çıkıntı olan Peñón de los Baños'un kaplıcalarına geziler düzenledi ve daha sonra tanımlama için kimyasal testlere tabi tutulan mineral ve kaya örneklerinden veri topladı.[11][12][13]

1820'de del Río, İspanyol Cortes'in vekili seçildi. Yeni İspanya'nın bağımsızlığını savunan bir liberaldi. Meksika bağımsızlığını kazandığında Madrid'deydi. İspanya'da kalması için davet edilmesine rağmen, yine de anavatanı olarak gördüğü Meksika'ya (1821'de) döndü.[7]

"İspanyol olarak doğduğu doğru olsa da, karakterinin kalitesi, sempatisi, Meksika'ya sunulan hizmetleri ve olağanüstü zekası göz önüne alındığında, o Meksikalıydı, Meksikalıdır ve daima Meksikalı olarak kalacaktır." - Del Rio'nun öğrencilerine atfedilir.[14]

1829'da İspanyolların Meksika'yı yeniden ele geçirme girişimlerinin ortasında, bağımsız Meksika hükûmeti, bazı önemli istisnalar dışında, ülkede yaşayan İspanyolları sınır dışı etti. Del Río istisnalardan biriydi. Sınır dışı edilmenin Madencilik Koleji'nin çalışmaları üzerinde büyük etkisi oldu. Yönetmen Fausto Elhúyar istifa edip ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.[15]

Meslektaşlarının sınır dışı edilmesine öfkelenen del Río, Philadelphia'da dört yıllığına gönüllü sürgüne giderek kendi başına dayanışma gösterdi. Orada çok onurlandırıldı. Amerikan Felsefe Derneği'nin (1830'da seçildi)[16] bilimsel etkinliklerine katıldı ve Philadelphia Jeoloji Derneği'nin başkanı seçildi. Philadelphia'dan John Hurtel, 1832'de del Rio'nun kitabının yeni bir baskısını yayınladı. Del Rio, 1834'te Meksika'ya döndü ve üniversitede yeniden mineraloji kürsüsünü işgal etti. Kendisine jeoloji kürsüsü de verildi.[7]

Vanadyumun keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]

Periyodik tablodaki 23. element.
Vanadyum doğal halinde bulunmaz ancak vanadinit, Pb 5 (VO 4 ) 3 Cl gibi minerallerde bulunur.

1801 yılında Hidalgo Eyaleti, Zimapán'daki Purísima del Cardenal madeninden kendisine gönderilen mineral örneklerini incelerken del Río, yeni bir metalik element bulduğu sonucuna vardı. Elementin çeşitli bileşiklerini hazırladı ve bunların farklı renklerini gözlemleyerek elemente pankromyum (Yunanca: παγχρώμιο "tüm renkler") adını verdi. Daha sonra bileşiklerin ısıtıldığında renginin kırmızıya dönüştüğünü gözlemleyince, yerine eritronyum (Yunanca: ερυθρός "kırmızı") adını verdi.[17]

Ertesi yıl yeni elementi içeren örnekleri Alexander von Humboldt'a verdi ve o da bunları analizi için Paris'teki Hippolyte-Victor Collet-Descotils'e gönderdi. Collet-Descotils'in analizi (yanlışlıkla) örneklerin yalnızca krom içerdiğini buldu. Humboldt da del Río'nun yeni bir element keşfettiği iddiasını reddetti ve del Río, keşfinin bir hata olduğu sonucuna vardı.[1][7][18]

1830'da, ilk keşfinden 27 yıl sonra, İsveçli Profesör Nils Gabriel Sefström, elementi Taberg'in demir örneğinde yeniden keşfetti. İskandinav aşk ve güzellik tanrıçası Vanadis'in onuruna ona şu anki adını vanadyum ismini verdi.[7][18][19][20][21] Aynı yıl, üre sentezleyen Alman kimyager Friedrich Wöhler, del Río'nun Zimapán'daki kahverengi kurşun cevheri örneklerinden bazılarını analiz etti ve Sefström'ün vanadyumu ile del Rio'nun eritronyumunun aynı olduğunu gösterdi.[7][20]

1831'de George William Featherstonhaugh, elementin ilk kaşifinin onuruna rionyum olarak adlandırılması gerektiğini önerdi ancak başarılı olamadı. Elementin keşfiyle ilgili makalelerin yayın geçmişinin kapsamlı bir analizi, JJ Berzelius'un öğrencileri Sefström ve Wöhler adına yaptığı müdahalenin, bilimsel prestij ve kontrol kalıplarını yansıtan, elementin atıf ve isimlendirilmesini etkilemede son derece etkili olduğunu on dokuzuncu yüzyılın ilk yarısındaki söylem ile göstermektedir.

1867'de İngiliz kimyager Henry Enfield Roscoe ilk kez saf metali izole etti. Saf vanadyumun etrafındaki klorürden kurtulmak için hidrojeni kullandı.[22]

Geç Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1805'te del Río, Coalcomán'da bir demir fabrikası kurdu. Sayısız engeli aştıktan sonra 29 Nisan 1807'de Meksika'da ilk demiri üretti. Dört yıl sonra, Meksika Bağımsızlık Savaşı sırasında kralcılar demirhaneyi yok etti. Ürettiği demir, İspanya'nın Biscay (Vizcaya) kentinden ithal edilen ünlü demirden daha üstündü.[23]

Del Rio, Humboldt'un vanadyum keşfini onaylamama hatasına kızdı ve onu şiddetle kınadı.[20] Ölümünden kısa bir süre önce del Río'yu ziyaret eden Michel Chevalier'e göre, "Paris'teki Politeknik okulunda pekala öğretilebilecek bir ders olan" Maden Koleji'nde ölümüne kadar ders vermeye devam etti.[24][25]

Ölümü ve tanınırlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Palacio de Mineria, Meksiko

Andrés Manuel del Río, uzun ve verimli bir akademik kariyerin ardından 1849'da 84 yaşında öldü.[26] Çalışmaları ve liberal politikaları bağımsız bir Meksika ulusunun inşası açısından önemliydi.[7] Meksika Ulusal Özerk Üniversitesinin (UNAM) mevcut Jeoloji Enstitüsü'nün temelini oluşturan Maden Koleji'nin mineraloji bölümünün kurucu profesörüydü.[7]

Madrid'deki İspanyol Kraliyet Bilimler Akademisi, Edinburgh Wernerian Doğa Tarihi Topluluğu, Fransa Kraliyet Bilimler Akademisi, Leipzig Ekonomi Topluluğu, Leipzig Linnean Topluluğu, Saksonya Kraliyet Akademisi ve Felsefe Derneği üyesiydi. Aynı zamanda Philadelphia Jeoloji Derneği ve New York Doğa Tarihi Lisesi'nin başkanıydı.

Bir vanadyum örneği

Kapsamlı bilimsel çalışmaları, vanadyumun ilk tanımlanmasının yanı sıra, çeşitli minerallerin keşfini ve tanımlanmasını ve madencilik endüstrisinde kullanılmak üzere minerallerin çıkarılması yöntemlerinin icat edilmesini içeriyordu. Ölümünden sonra, Chihuahua'daki Batopilas'ın da dahil olduğu önemli maden bölgesine onun adı verildi.[27]

Meksika Kimya Derneği, mesleğin seviyesini ve prestijini yükseltmek için olağanüstü katkılarda bulunan kimya profesyonellerinin yaptığı çalışmaların kamuoyu tarafından tanınması amacıyla 1964 yılında prestijli Ulusal Kimya Ödülü "Andrés Manuel Del Río"yu başlattı. Del Río'nun benzerliğini içeren bir madalya ve bir hatıra plaketi ile ödüllendirildi.[28][29][30] Andrés Manuel Del Río, ilk oral kontraseptifin mucidi Luis E. Miramontes ve 1995 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan Mario J. Molina, dünya çapında olağanüstü öneme sahip üç Meksikalı kimyagerdir. Miramontes, 1986'da "Andrés Manuel Del Río"[31] kazandı.

Seçilmiş bilimsel çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Elementos de Orictognesia o del conocimiento de los fósiles, Real Seminario de Mineria de México'da kullanılmak üzere hazırlandı, 1795.
  • Çinko ve cıva sülfürlerinden oluşan yeni mineralleri analiz edin . Annales des Mines, Paris, 5, 1829.[32]
  • Meksika'dan civa iyodürü . Annales des Mines, Paris, 5, 1829.[33]
  • Orictognesia unsurları ve Bercelio sisteminde yer alan fosillerin birleşimi; ve Abraham Góttlob Wérner'in ilkelerini, Meksika, Minería Nacional Seminario'yu kullanmak için İngilizce, Amerika ve Fransa ile birlikte belirledik . Philadelphia, 1832,9780270612905 .

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel
  1. ^ a b c d e f g Caswell, Lyman R. (2003). "ANDRÉS del RÍO, ALEXANDER von HUMBOLDT, AND THE TWICE-DISCOVERED ELEMENT" (PDF). Bulletin for the History of Chemistry. 28 (1): 35-41. 22 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  2. ^ Collazo-Reyes, Francisco; Luna-Morales, María Elena; Russell, Jane M.; Pérez-Angón, Miguel Ángel (3 Ocak 2017). "Emergence of modern scientific discourse in the American continent: knowledge claims in the discovery of Erythronium/Vanadium in Mexico (1802–1832)". Scientometrics. 110 (3): 1505-1521. doi:10.1007/s11192-016-2220-y. 
  3. ^ a b Ramírez, Santiago (1890). Biografía del Sr. D. Andrés Manuel del Río, primer catedrático de minerología del Colegio de Minería. México: Sagrado Corazón de Jesús. 
  4. ^ Jackson, Joe (2007). A world on fire : a heretic, an aristocrat, and the race to discover oxygen. Penguin Books. ISBN 978-0-14-303883-2. 
  5. ^ Whitaker, Arthur P. (November 1951). "The Elhuyar Mining Missions and the Enlightenment". The Hispanic American Historical Review. 31 (4): 557-585. doi:10.2307/2509355. 
  6. ^ Weeks, Mary Elvira (April 1935). "The scientific contributions of Don Andres Manuel del Rio". Journal of Chemical Education. 12 (4): 161. doi:10.1021/ed012p161.  Note: Del Rio cannot have traveled on the San Pedro de Alcantara as it sank in 1786.
  7. ^ a b c d e f g h i j Weeks, Mary Elvira (April 1935). "The scientific contributions of Don Andres Manuel del Rio". Journal of Chemical Education. 12 (4): 161. doi:10.1021/ed012p161.  Note: Del Rio cannot have traveled on the San Pedro de Alcantara as it sank in 1786.
  8. ^ "Andrés Manuel del Rio, el desconocido descubridor del vanadio". GRUPO HEUREMA. EDUCACIÓN SECUNDARIA. 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019.  "Monumental trabajo objeto de veneración y consulta por todos los mineralogistas..."
  9. ^ von Humboldt, Alexander (1836). Ensayo político sobre Nueva España. Essai politique sur le royaume de la Nouvelle-Espagne.Spanish. Perpiñan: Librería de Lecointe. s. 237. 28 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. En Méjico se ha impreso la mejor obra mineralógica que posee la literatura española, el manual de orictognosia, dispuesto por el señor Del Rio segun los principios de la escuela de Freiberg, donde estudió el autor. 
  10. ^ Caswell, Lyman R. (2003). "ANDRÉS del RÍO, ALEXANDER von HUMBOLDT, AND THE TWICE-DISCOVERED ELEMENT" (PDF). Bulletin for the History of Chemistry. 28 (1): 35-41. 22 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  11. ^ Echenberg, Myron (2017). Humboldt's Mexico : in the footsteps of the illustrious German scientific traveller. Montreal, Quebec, Canada: McGill Queen's University Press. ss. xi-xii. ISBN 978-0-7735-4940-1. 
  12. ^ Arroyo de Anda, Luis Aveleyra (2005). El Peñón de los Baños y la leyenda de Copil. Instituto Nacional de Antropología e Historia. ss. 61-62. 
  13. ^ von Humboldt, Alexander (1811). Political essay on the kingdom of New Spain. Essai politique sur le royoume de la Nouvelle-Espagne.English. Londra: Printed for Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown. 27 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  14. ^ "Vanadium: the chemical element discovered in Mexico". El Universal. 5 Mart 2019. 27 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  15. ^ Weeks, Mary Elvira (Nisan 1935). "The scientific contributions of Don Andres Manuel del Rio". Journal of Chemical Education. 12 (4): 161. doi:10.1021/ed012p161.  Note: Del Rio cannot have traveled on the San Pedro de Alcantara as it sank in 1786.
  16. ^ "APS Member History". search.amphilsoc.org. 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  17. ^ Cintas, Pedro (2004). "The Road to Chemical Names and Eponyms: Discovery, Priority, and Credit". Angewandte Chemie International Edition. 43 (44): 5888-94. doi:10.1002/anie.200330074. PMID 15376297. 
  18. ^ a b "The DISCOVERY of VANADIUM". Cambridge Sentinel. XII (40): 2. 14 Ağustos 1915. 27 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  19. ^ Collazo-Reyes, Francisco; Luna-Morales, María Elena; Russell, Jane M.; Pérez-Angón, Miguel Ángel (3 Ocak 2017). "Emergence of modern scientific discourse in the American continent: knowledge claims in the discovery of Erythronium/Vanadium in Mexico (1802–1832)". Scientometrics. 110 (3): 1505-1521. doi:10.1007/s11192-016-2220-y. 
  20. ^ a b c Caswell, Lyman R. (2003). "ANDRÉS del RÍO, ALEXANDER von HUMBOLDT, AND THE TWICE-DISCOVERED ELEMENT" (PDF). Bulletin for the History of Chemistry. 28 (1): 35-41. 22 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  21. ^ Sefström, N. G. (1831). "Ueber das Vanadin, ein neues Metall, gefunden im Stangeneisen von Eckersholm, einer Eisenhütte, die ihr Erz von Taberg in Småland bezieht". Annalen der Physik und Chemie. 97 (1): 43-49. doi:10.1002/andp.18310970103. 10 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  22. ^ Roscoe, Henry E. (1869–1870). "Researches on Vanadium. Part II". Proceedings of the Royal Society of London. 18 (114–122): 37-42. doi:10.1098/rspl.1869.0012. 
  23. ^ Sánchez Díaz, Gerardo (2009). "Los orígenes de la industria siderúrgica mexicana. Continuidades y cambios tecnológicos en el siglo XIX". Tzintzun. Revista de Estudios Históricos. 50. 
  24. ^ Chevalier, Michel (1851). La monnaie. Meline: Cans et compagnie. s. 423. 
  25. ^ "CHEVALIER, Michel. 14700". Historical Autographs. 27 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  26. ^ Caswell, Lyman R. (2003). "ANDRÉS del RÍO, ALEXANDER von HUMBOLDT, AND THE TWICE-DISCOVERED ELEMENT" (PDF). Bulletin for the History of Chemistry. 28 (1): 35-41. 22 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Eylül 2023. 
  27. ^ Brodie, Walter M. (1909). History of the Native-Silver Mines of Batopilas. Mining and Engineering World. 30. s. 1109. 
  28. ^ Prieto, Carlos (1973). Mining in the New World. McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-050862-0. 
  29. ^ "ABOUT THIS JOURNAL : Journal of the Mexican Chemical Society". Directory of Open Access Journals (DOAJ). 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019. 
  30. ^ "Premio Andrés Manuel del Río". La Sociedad Química de México. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019. 
  31. ^ Laveaga, Gabriela Soto (2 Aralık 2009). Jungle laboratories : Mexican peasants, national projects, and the making of the Pill. Duke University Press. s. 68. ISBN 978-0-8223-4605-0. 
  32. ^ Annales des mines (Fransızca). Chez Treuttel et Wurtz. 1831. s. 112. 
  33. ^ Annales des mines (Fransızca). Chez Treuttel et Wurtz. 1831. s. 63. 
Genel
  • (İspanyolca) "Río, Andrés Manuel del," Enciclopedia de México, v. 12. Mexico City, 1987.
  • (İspanyolca) Alessio Robles, Vito. El ilustre maestro Andrés Manuel del Río. Mexico City, 1937. 31 p.
  • (İspanyolca) Arnaiz y Freg, Arturo. Andrés Manuel del Río: Estudio biográfico. Mexico City: Casino Español de México, 1936.
  • (İspanyolca) Arnaiz y Freg, Arturo. Don Andrés del Río, descubrimiento del Eritronio (Vanadio). Mexico City: Cultura, 1948. 44 p.
  • (İspanyolca) Prieto, Carlos et al. Andrés Manuel del Río y su obra científica: Segundo centenario de su natalicio, 1764–1964. México: Compañía Fundidora de Fierro y Acero de Monterrey, 1966. 81 p.
  • (İspanyolca) Ramírez, Santiago E. Biografía del sr. D. Andrés Manuel del Río: Primer catedrático de mineralogía del Colegio de Minería. México: Imp. del Sagrado Corazón de Jesús, 1891. 56 p.
  • (İspanyolca) Ramírez, Santiago. Ensayos biográficos de Joaquín Velásquez de León y Andrés Manuel del Río. México: UNAM, Facultad de Ingeniería, Sociedad de ex-alumnos, 1983.
  • (İspanyolca) Rojo, Onofre. La prioridad en los descubrimientos y su relación con la infraestructura científica. Avance y Perspectiva 20: 107-111 (1997).

Andrés Manuel del Río'nun kısa bir biyografisi Oxford University Press, 1999'un "Oxford Bilim Adamları Sözlüğü"nde bulunur.

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Andrés_Manuel_del_Río&oldid=32561733" sayfasından alınmıştır