Amor asteroitleri

Amor asteroitleri, adını 1221 Amor /ˈeɪmɔːr/ arketip nesnesinden alan Dünya'ya yakın bir asteroit grubudur. Bu nesnelerin yörünge enberi noktası Dünya'nın yörünge enötesine yakın, ancak ondan daha büyüktür. Bunun nedenle, bu nesneler Dünya'nın yörüngesinden geçmemekte,^[1] fakat bir çoğu Mars'ın yörüngesinden geçmektedir. Bu grupta yer alan 433 Eros, robotik bir uzay sondası olan NEAR Shoemaker tarafından yörüngeye oturtulan ve üzerine iniş gerçekleştirilen ilk asteroittir.

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir asteroitin Amor grubunda olup olmadığını belirleyen temel yörünge özellikleri şunlardır:^[2]

Yörünge süresi bir yıldan fazladır. Bunun anlamı, yörünge yarı büyük ekseni (a) 1,0 astronomik birimden (AU) büyüktür (a > 1,0 AU);
Yörüngesi, Dünya'nın yörüngesi ile kesişmez. Bunun anlamı, yörünge enberisi (q) Dünya'nın yörünge enötesinden (q > 1,017 AU) daha büyüktür.
Nesne Dünya'ya yakın bir nesne (NEO) olarak sınıflandırılır. Bunun anlamı, q < 1,3 AU.

Sayısı[değiştir | kaynağı değiştir]

2023 itibarıyla bilinen 11.232 adet Amor asteroidi bulunmaktadır. Bu nesnelerden yalnızca 1275'i numaralandırılmış ve 80'i adlandırılmıştır.^[3]

Dünya dış sürtünen asteroitler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir Dünya- dış sürtünen asteroidi, normalde Dünya'nın yörüngesinin ötesinde olan, ancak Güneş'e Dünya'nın enötesinden (1,0167 AU) daha yakın olabilen ve Dünya'nın enberisinden (0,9833 AU) daha yakın olmayan bir asteroid türüdür. Bunun anlamı, asteroidin enberisi Dünya'nın enberisi ile enötesi arasındadır. Dünya'nın dış sürtünen asteroidleri Amor ve Apollo asteroidleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Yukarıdaki Amor asteroit tanımını kullanarak, Güneş'e Dünya'dan daha fazla yaklaşmayan "Dünya'yı sıyıran" asteroitler Amor, yaklaşanlar ise Apollo grubunu oluşturmaktadır.

Tehlikeli olabilecek cisim[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir nesnenin Tehlikeli Olabilecek Cisim (PHA) sınıfına giren bir asteroit olarak kabul edilebilmesi için yörüngesinin bir noktada Dünya'nın yörüngesinin 0,05 AU yakınına gelmesi ve Dünya'ya çarpması halinde önemli bölgesel hasara yol açacak kadar büyük/kütlesel olması gerekir.^[4] PHA'ların çoğu Dünya'nın yörüngesinden geçen yörüngelere sahip olan Aten ya da Apollo asteroitlerinden meydana gelmektedir. Bununla birlikte, PHA olarak sınıflandırılan cisimlerin yalnızca onda biri kadarı Amor asteroitleridir. Bu nedenle potansiyel olarak tehlikeli olarak sınıflandırılabilecek bir Amor asteroidinin enberisi 1,05 AU'dan daha az olmalıdır. Bilinen Amorların yaklaşık %20'si bu gerekliliği karşılamaktadır ve bunların yaklaşık beşte biri PHA olarak sınıflandırılmıştır. Bilinen elli Amor PHA'sı arasında 2061 Anza, 3122 Florence, 3908 Nyx ve 3671 Dionysus adlı nesneler bulunmaktadır.

Listeler[değiştir | kaynağı değiştir]

En bilinen Amor asteroitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İsim	Yıl	Kaşif	Kaynak
3908 Nyx	1980	Hans-Emil Schuster	MPC
1221 Amor	1932	Eugène Delporte	MPC
1036 Ganymed	1924	Walter Baade	MPC
887 Alinda	1918	Max Wolf	MPC
719 Albert	1911	Johann Palisa	MPC
433 Eros	1898	Gustav Witt	MPC

Adlandırılmış Amor asteroitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıda adlandırılmış Amor asteroitlerinin kesin olmayan bir listesi bulunmaktadır.

Küçük gezegen adı	Geçici atanan isim
433 Eros	1898 DQ
719 Albert	1911 MT
887 Alinda	1918 DB
1036 Ganimed	1924 TD
1221 Amor	1932 EA ₁
1580 Betulia	1950 KA
1627 Ivar	1929 SH
1915 Quetzalcoatl	1953 EA
1916 Boreas	1953 RA
1917 Cuyo	1968 AAA
1943 Anteros	1973 AT
1980 Tezcatlipoca	1950 LA
2059 Baboquivari	1963 UA
2061 Anza	1960 UA
2202 Pele	1972 RA
2368 Beltrovata	1977 RA
2608 Seneca	1978 DA
3102 Krok	1981 QA
3122 Florance	1981 ET ₃
3199 Nefertiti	1982 RA
3271 Ul	1982 RB
3288 Seleucus	1982 DV
3352 McAuliffe	1981 CW
3551 Verenia	1983 RD
3552 Don Kişot	1983 SA

Küçük gezegen tanımı	Geçici atanan isim
3553 Mera	1985 JA
3671 Dionysus	1984 KD
3691 Bede	1982 FT
3757 Anagolay	1982 XB
3908 Nyx	1980 PA
3988 Huma	1986 LA
4055 Magellan	1985 DO₂
4401 Aditi	1985 TB
4487 Pocahontas	1987 UA
4503 Cleobulus	1989 WM
4947 Ninkasi	1988 TJ₁
4954 Eric	1990 SQ
4957 Brucemurray	1990 XJ
5324 Lyapunov	1987 SL
5332 Davidaguilar	1990 DA
5370 Taranis	1986 RA
5620 Jasonwheeler	1990 OA
5653 Camarillo	1992 WD₅
5751 Zao	1992 AC
5797 Bivoj	1980 AA
5863 Tara	1983 RB
5869 Tanith	1988 VN₄
5879 Almeria	1992 CH₁
6050 Miwablock	1992 AE
6456 Golombek	1992 OM

Küçük gezegen tanımı	Geçici atanan isim
6569 Ondaatje	1993 MO
7088 Ishtar	1992 AA
7336 Saunders	1989 RS₁
7358 Oze	1995 YA₃
7480 Norwan	1994 PC
8013 Gordonmoore	1990 KA
8034 Akka	1992 LR
8709 Kadlu	1994 JF₁
9172 Abhramu	1989 OB
9950 ESA	1990 VB
11284 Belenus	1990 BA
13553 Masaakikoyama	1992 JE
15745 Yuliya	1991 PM₅
15817 Lucianotesi	1994 QC
16064 Davidharvey	1999 RH₂₇
16912 Rhiannon	1998 EP₈
18106 Blume	2000 NX₃
20460 Robwhiteley	1999 LO₂₈
21088 Chelyabinsk	1992 BL₂
52387 Huitzilopochtli	1993 OM₇
65803 Didymos	1996 GT
96189 Pygmalion	1991 NT₃
154991 Vinciguerra	2005 BX₂₆
162011 Konnohmaru	1994 AB₁
164215 Doloreshill	2004 MF₆

Küçük gezegen tanımı	Geçici atanan isim
189011 Ogmios	1997 NJ₆
452307 Manawydan	1997 XV₁₁
481984 Cernunnos	2009 KL₂

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Amor asteroid". astronomy encyclopedia. Созвездия.ру. 12 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2018.
^ "NEO Groups". NASA/JPL Near-Earth Object Program Office. 2 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2012.
^ "Small-Body Database Query". Solar System Dynamics - Jet Propulsion Laboratory. NASA - California Institute of Technology. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023.
^ "List Of The Potentially Hazardous Asteroids (PHAs)". The International Astronomical Union Minor Planet Center. IAU - Minor Planet Center. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2019.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Amor küçük gezegenlerin listesi 25 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Amor asteroid". astronomy encyclopedia. Созвездия.ру. 12 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2018.

[NEO-groups-2] "NEO Groups". NASA/JPL Near-Earth Object Program Office. 2 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2012.

[3] "Small-Body Database Query". Solar System Dynamics - Jet Propulsion Laboratory. NASA - California Institute of Technology. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023.

[4] "List Of The Potentially Hazardous Asteroids (PHAs)". The International Astronomical Union Minor Planet Center. IAU - Minor Planet Center. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]