İçeriğe atla

Aleksandr Çijevski

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Alexander Chizhevsky
Алекса́ндр Леони́дович Чиже́вский
Aleksander Czyzewski, helyobiyolojinin kurucusu, Profesör
Doğum7 Şubat 1897(1897-02-07)
Ciechanowiec
Ölüm20 Aralık 1964 (67 yaşında)
Moskova
Defin yeriPyatnitskoye Mezarlığı
Diğer ad(lar)ıAleksándr Leonídovič Čižévskij
VatandaşlıkRus İmparatorluğu, Rus Cumhuriyeti, Rusya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği
EğitimMoskova Arkeoloji Enstitüsü
Plekhanov Rus Ekonomi Üniversitesi
Moskova Devlet Üniversitesi
Tanınma nedenibiyoastronotik, biyofizik, uzay havası, hava iyonlaştırıcı
Ebeveyn(ler)Leonid Chizhevsky (baba)
Kariyeri
Dalıfizik, felsefe, kimya, meteoroloji
Önemli öğrencileriV. N. I︠A︡godinskiĭ

Alexander Leonidovich Chizhevsky[1] (Rusça: Алекса́ндр Леони́дович Чиже́вский, Rusça telaffuz: [tɕɪˈʐɛfskʲɪj]; 7 Şubat 1897 - 20 Aralık 1964), Sovyet döneminden kalma disiplinlerarası bir bilim insanı, "heliobiyoloji"yi kuran bir biyofizikçi. Güneş'in biyoloji üzerindeki etkisi ve " aero-iyonizasyon" (havanın iyonizasyonunun biyolojik varlıklar üzerindeki etkisinin incelenmesi) alanında çalışmalar yaptı.[2] Aynı zamanda "kozmo-biyoloji", biyolojik ritimler ve hematoloji alanındaki çalışmalarıyla da tanındı.[3]

Rusya Federasyonu'nun Chizhevsky'ye adanmış hatıra parası, 1997

Chizhevsky, 11 yıllık güneş döngüsünü, Dünya'nın iklimini ve insanların kitlesel faaliyetlerini birbirine bağlamak için tarihsel araştırma (historiometri) tekniklerini kullandı.[2]

Hayatı ve kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Chizhevsky, Rus İmparatorluğu'nun (şimdiki Polonya) Grodno Valiliği'ndeki Tsekhanovets (Lehçe'de Ciechanowiec)[4] kasabasında doğdu. Babası Leonid Vasilievich Chizhevsky bir Rus askeri generaliydi. İlk yıllarını ve daha sonra gençlik yıllarını Kaluga'da geçirdi. Gençliğinde Kaluga'da yaşayan ünlü uzay bilimcisi Konstantin Tsiolkovsky ile tanıştı. Chizhevsky, F. Shakhmagonov'un özel modern okulunda eğitim gördü. 1915'te yazını Güneş'i gözlemleyerek geçirdi ve ilk olarak güneş aktivitesindeki periyodik değişikliklerin organik dünya üzerindeki etkisini öne sürdü. 1916'da bir Rus olarak I. Dünya Savaşı'na girdi, Galiçya cephesinde savaştı ve Aziz George Haçı kazandı. Orada, güneş döngüsü 15 eşzamanlı yüksekliği sırasında, savaşların güneş patlamaları ve jeomanyetik fırtınaların gücüyle artıp azalma eğiliminde olduğunu doğrudan gözlemledi.

1918'de Chizhevsky, Moskova Ticaret Enstitüsü'nden arkeoloji diplomasıyla mezun oldu. Moskova Devlet Üniversitesi Felsefe Doktora tezi "Dünya-tarihsel sürecin periyodikliği üzerine" idi. (Daha sonra bakış açısına heliotaraksi veya heliotaraksi adını verecekti.) Moskova Üniversitesi ve Moskova Arkeoloji Enstitüsü'nde Antik Dünyada Bilim Tarihi ve Arkeolojik Keşif Tarihi üzerine dersler verdi. Fizik ve matematik derslerine katıldı ve Lazarev Biyofiziksel Araştırma Enstitüsü'nde çalışırken Moskova Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu. Nobel Kimya Ödülü sahibi Svante Arrhenius, Chizhevsky'yi kendisi için çalışmaya davet etti. Bir ev laboratuvarında Chizhevsky, iyonize havanın hayvanlar üzerindeki etkisi üzerine araştırma yaparak havadaki negatif ve pozitif iyonların canlı organizmalar üzerindeki fizyolojik etkisini inceleyerek belirledi. (Negatif iyonlar onları daha heyecanlı, pozitif iyonlar ise daha uyuşuk hale getiriyor.) Duorv Hayvanat Bahçesi-Psikoloji Laboratuvarı'nda kıdemli bilim insanı ve profesör olarak çalışmaya devam etti. Bu süre zarfında biyosferik süreçler ve bunların güneş aktivitesi döngüleriyle bağlantısı hakkında istatistikler derledi.

1926'da Chizhevsky, uzay biyolojisi alanında Konstantin Tsiolkovsky ile birlikte dünyanın ilk deneysel araştırmasında çalıştı. 1929'da Tulan Bilim Akademisi'ne seçildi ve New York City'deki Columbia Üniversitesi'nde biyofizik üzerine dersler verdi. 1931'de SSCB'de İyonizasyon Merkezi Araştırma Laboratuvarı'nı kurdu. Aero-iyonlaştırma konusundaki çalışmaları Sovyet hükûmeti tarafından desteklendi ve SSCB Halk Komiserleri Konseyi Kararı ile tanındı. 1935'te bakterilerin metakromazisini (Chizhevskii-Velkhover etkisi) keşfetti ve hem Dünya'da hem de uzayda insanlar için tehlikeli olan güneş emisyonlarının tahmin edilmesini sağladı. İki aero-iyonizasyon laboratuvarının başkanıydı. 1939'da New York'ta düzenlenen Uluslararası Biyofizik Kongresi'nin Onursal Başkanı oldu.

1942'de Sovyet lideri Joseph Stalin, Chizhevsky'nin Tarihsel Sürecin Fiziksel Faktörleri de dahil olmak üzere araştırma çalışmalarını öğrendi ve Chizhevsky'den, 1905 ve 1917 Rus devrimlerinin nedenlerine ilişkin Sovyet teorileriyle çelişen güneş döngüleri hakkındaki yazılarını geri çekmesi istendi. Bu talebi reddetti ve bu sebeple tutuklanarak sekiz yılını Ural Dağlarında zorunlu çalışma kampında geçirdi. 1950 yılında serbest bırakıldı ve Kazakistan'ın Karaganda kentine yeniden yerleşerek burada sekiz yıl boyunca Sovyet "rehabilitasyonu" geçirdi. Burada Karaganda'nın kömür madenlerinde bilimsel çalışmalar yürüttü. Artık güneş döngüsü teorisi üzerine yazmamasına rağmen, Moskova'ya döndü ve bazı tıbbi kurumlarda aero-iyonik tedaviyi (negatif hava iyonizasyon terapisine benzer) uygulamaya koydu. Bilimsel danışman oldu ve SSCB Devlet Planlama Teşkilatı'na bağlı bir aero-iyonlaştırma laboratuvarını yönetti.

Chizhevsky aynı zamanda Sovyet galerilerinde sergilenen sulu boya ressamı ve yüzlerce şiirin bestecisiydi. Chizhevsky, uzun bir hastalıktan sonra 1964'te Moskova'da öldü. Uluslararası Biyometeoroloji Dergisi'ndeki bir "Anma", kendisinin "keşfedilmemiş geniş alanlara yeni yollar ve yaklaşımlar açtığını" belirtti. Güneşi temsil eden bir oymanın yer aldığı bir mezar taşıyla birlikte Moskova'daki Pyatnitskoye mezarlığına gömüldü.[5]

Hava iyonlaştırıcı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1918'de Chizhevsky iyon tedavisi için ilk hava iyonlaştırıcıyı icat etti.[6] İcadı ilk zamanlarda tarımda hayvan sağlığı için kullanıldı.[7]

Güneş lekeleri ve kitle uyarılabilirliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Chizhevsky, güneş lekesine bağlı güneş patlamalarından kaynaklanan jeomanyetik fırtınaların yalnızca elektrik kullanımını, uçak kazalarını, salgın hastalıkları ve çekirge istilasını etkilemediğini, aynı zamanda insanın zihinsel yaşamını ve aktivitesini de etkilediğini öne sürdü. Atmosferdeki artan negatif iyonlaşma, insan kitlesinin uyarılabilirliğini artırdı. Chizhevsky, insanlık tarihinin, güneş lekesi faaliyetindeki on bir yıllık zirvelerden etkilendiğini ve bu durumun, insanları isyanlar, devrimler, iç savaşlar ve uluslar arasındaki savaşlar yoluyla kitlesel olarak mevcut şikayetler ve tepkiler doğrultusunda harekete geçmeye tetiklediğini öne sürdü.[4]

Güneş lekesi kayıtlarını (ve yaklaşık kayıtları) analiz ederek bunları MÖ. 500 ile MSç 1922 yılları arasında Rusya'da ve diğer yetmiş bir ülkede yaşanan isyanlar, devrimler, savaşlar ve savaşlarla karşılaştırdı. Çok sayıda insanı ilgilendiren en önemli tarihsel olaylar olarak sınıflandırdığı olayların önemli bir yüzdesinin, maksimum güneş lekesi zamanlamalarına büyük ölçüde denk gelerek meydana geldiğini buldu. Döngü Çalışmaları Vakfı'nın kurucusu Edward R. Dewey, verilerini analiz etti ve 1951'de Vakfın yayınlarında yayınladı.[8] 1971 tarihli bir kitabında Dewey, Chizhevsky'nin on bir yıllık döngüsünün "dört bileşenini" ve bunların yaklaşık uzunluklarını tanımladı. 1) pasiflik ve otokratik yönetimle karakterize edilen üç yıllık minimum faaliyet dönemi; 2) kitlelerin yeni liderler ve tek bir tema altında örgütlenmeye başladığı iki yıllık bir dönem; 3) üç yıllık maksimum heyecan, devrim ve savaş dönemi; 4) kitleler kayıtsız kalana kadar heyecanlanmada üç yıllık kademeli bir azalma dönemi. Dewey, Chizhevsky'nin teorisini sorguladı çünkü Chizhevsky'nin verilerinde, güneş lekesi döngüsü yüksekliği onun "kütle uyarılabilirlik indeksinin" yaklaşık bir yıl ilerisindeydi.[9]

1992 yılında Hayvan ve İnsan Fizyolojisi alanında araştırmacı olan Arcady A. Putilov, Sovyet tarihi el kitaplarında anlatılan olayları analiz eden Chizhevsky hipotezini ampirik olarak test eden bir makale yayınladı. Putilov, devrim de dahil olmak üzere olayların sıklığının ve "kutupluluğunun", güneş döngüsünün maksimum olduğu yıllarda en yüksek ve minimumdan önceki yılda en düşük olduğunu buldu.[10] 1996 yılında psikoloji profesörü Suitbert Ertel (Göttingen Üniversitesi), MS 1700-1985 dönemi için "Aşağıdan Gelen Şiddetin Ana Endeksi"nin (MIVE) istatistiksel analizi yoluyla güneş aktivitesi ile devrimci davranış arasında "önemli" bir ilişkiyi doğruladı.[11]

Ölümünden sonra

[değiştir | kaynağı değiştir]
Chizhevsky'nin mezarı

Sovyet gök bilimci Nikolai Stepanovich Chernykh tarafından 1978'de keşfedilen bir ana kuşak asteroidine (veya küçük gezegene), ölümünden sonra 3113 Chizhevskij adı verilmiştir.[12]

Chizhevsky Bilim Merkezi, 2000 yılında Rusya'nın Kaluga kentinde, Tsiolkovsky Müzesi'nin bir parçası olarak Chizhevsky'nin birkaç yıl yaşadığı ve çalıştığı evde açıldı. Merkezde Chizhevsky güneş-dünya ilişkilerini araştırdı ve iyonize havanın canlı bir organizma üzerindeki etkileri üzerine deneysel araştırmalar yaparak hava iyonizasyonunun temellerini ortaya koydu. Merkezde sergiler, fotoğraflar ve filmler, konferanslar ve turlar yer amaktadır.[4]

Bibliyografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Alexander Chizhevsky, "Physical Factors of the Historical Process," (paper) Kaluga, 1924. (Astrotheos.com'dan indirilen bir dosyaya dahil edilmiştir.)
  • Alexander Chizhevsky, The Terrestrial Echo of Solar Storms, 366 pp. 1976, Moskova, (İlk olarak 1936 yılında Rusça:  А.Л.Чижевский. Земное эхо солнечных бурь.'da yayımlanmıştır.)
  • Alexander Chizhevsky, Space Pulse of Life. (Orijinal adı The Earth In The Embrace Of The Sun), Moscow: Misl, 1995 (Rusça) L. V. Golovanov'un önsözüyle.
  • John T Burns, Cosmic Influences on Humans, Animals and Plants: An Annotated Bibliography, 1997, Magill Bibliographies, 0-8108-3313-1.
  • Prof. L.A. Blyumenfel'd, editor, Solar Activity & The Biosphere: Heliobiology. From A.L. Chizhevsky To The Present by Boris M. Vladimirsky, N.A. Temuryants/Temurjants. Russian Academy of Natural Sciences. 1999. 30 sayfa, 93 şekil, 24 tablo ve 500 maddelik Kaynakça. International Independent Ecological & Politological University, Ulitsa Krasnokazatskaya 44, Zdanie MEI Moscow Power Generation Institute Building, Moskova, Rusya tarafından dağıtılmıştır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Aynı zamanda Aleksandr Leonidovich Tchijevsky.
  2. ^ a b L. V. Golovanov, Alexander Chizhevsky entry in the Great Russian Encyclopedia, Moscow, 2001 edition. See Google.Translate version of the article from the Russian version of the Encyclopedia.
  3. ^ Igho H. Kornblueh, In memoriam Alexander Leonidovich Tchijevsky, International Journal of Biometeorology, Volume 9,, Number 1, 99, DOI:10.1007/BF02187321.
  4. ^ a b c "K.E. Tsiolkovsky State Museum of The History of Cosmonautics". web.archive.org. 29 Ocak 2009. 29 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  5. ^ Alexander L. Chizhevsky and his grave 21 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., photographs of Chizhevsky grave and text of article "Chizhevsky Alexander L." in the Great Soviet Encyclopedia, 3rd edition. Google.Translate version from the Russian.
  6. ^ Pat Williams Obituary of Coppy Laws, Independent newspaper, London, England, 4 June 2002
  7. ^ Churilov, Leonid (2017). "Master and Woland: In 120th Birthday Anniversary of Aleksandr Leonidovich Chizhevsky". Russian Biomedical Research. 2 (3): 23. 12 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  8. ^ Journal of cycle research, Volumes 1–5, p 89 (1951) and Volume 41, p 156
  9. ^ Edward R. Dewey, Og Mandino, Cycles: the mysterious forces that trigger events, Hawthorn Books, pp. 57–59, 167, 1971.
  10. ^ Putilov AA. Unevenness of distribution of historical events throughout an 11-year solar cycle. 20 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [Article in Russian], Biofizika. 1992 Jul–Aug;37(4):629-35 PMID 1420416; abstract in English at United States National Library of Medicine Publication on web-page: Putilov A.A. Unevenness of distribution of historical events throughout an 11-year solar cycle. Biofizika, 1992, 37(4): 629–635. http://pulse.webservis.ru/Science/SUNEarth/Putilov/index.html 28 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.] website.
  11. ^ "Institutsverzeichnis — de". web.archive.org. 28 Ekim 2012. 28 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 
  12. ^ "JPL Small-Body Database Browser on 3113 Chizhevskij". 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Çijevski&oldid=33936706" sayfasından alınmıştır