Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi

Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi
Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi
Kısaltma	TÜRKPA
Kuruluş	21 Kasım 2008
Tür	Parlamenter Asamble
Merkez	Bakü, Azerbaycan (Genel Sekreterlik)
Üyeler	Azerbaycan; Kazakistan; Kırgızistan; Türkiye
Resmî diller	Azerice; Kazakça; Kırgızca; Türkçe; İngilizce
Dönem Başkanlığı	Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi
Dönem Başkanı	Sahibe Gafarova
Genel Sekreter	Altınbek Mamayusupov
Resmî site	turk-pa.org

Sayfanın 4 Ocak 2021 tarihinde onaylanmış olan kontrol edilmiş bir sürümü, bu revizyonu temel almıştır.

Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi ya da kısaca TÜRKPA (İngilizce: Parliamentary Assembly of Turkic Speaking Countries), 21 Kasım 2008 tarihinde kurulan ve temeli Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi'ne dair anlaşmaya (21 Kasım 2008 İstanbul Anlaşması) dayanan parlamentolar arası iş birliğidir.

TÜRKPA kurucu anlaşması olan İstanbul Anlaşması Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanmıştır. Anlaşma, Dolmabahçe Sarayı'nda yapılmıştır. Bu yüzden bu anlaşmaya İstanbul Anlaşması denilmektedir. Anlaşma, TBMM adına Köksal Toptan, Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi adına Oktay Asadov, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu adına Senato Başkan Yardımcısı Muhammet Kopeyev ve Kırgız Cumhuriyeti Jogorku Keneşi adına Meclis Başkanı Aytibay Tagayev tarafından imzaladı.^[1]

29 Eylül 2009 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti başkenti Bakü`de, Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi’nin (TÜRKPA) 1. Genel Kurul Toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda TÜRKPA'nın İçtüzüğü, Sekretaryası ve Bakü Beyannamesi kabul edilmiştir. Aynı zamanda TÜRKPA Sekretaryası'nın sürekli Bakü şehrinde yerleşik olması karara bağlanmıştır.

TÜRKPA başkanlığı rotasyon usulüne göre İngiliz alfabesi esas alınarak, her yıl bir üye ülke tarafından yürütülmektedir.

TÜRKPA'nın Amaçları

Parlamentolar arası işbirliğinin kalite yönünden parlamento diplomasisi araçlarının yardımıyla devletler arasında politik diyalogun daha da geliştirilmesine katkıda bulunmak;
Tarih, kültür ve dil ortaklığına dayanarak ulusal yasamaların yakınlaştırılması ve parlamentolar arası işbirliğine ilişkin diğer konularda karşılıklı faaliyetin daha da yoğunlaştırılması.
Türk dili konuşan ülkeler ve diğer bölge ülkeleri arasında karşılıklı faydalı ve eşit düzeyli işbirliğinin geliştirilmesine katkıda bulunmak;
Üye ülkelerin yasamalarının, aynı zamanda kültürel mirasın ve tarih, sanat, edebiyat ve diğer alanlarda Türk dili konuşan ülkeler için ortak önem taşıyan değerlerin korunması ve gelecek nesillere devredilmesine yönelmiş yasamaların yakınlaştırılması üzere tavsiyeler vermek;
Taraflar arasında politik, sosyo-ekonomik, kültürel, insani, hukuki ve diğer alanlarda ilişkilerin geliştirilmesine yardım göstermek yönünde faaliyetleri devam ettirmektir.

Türk Dili Konuşan Ülkerler Parlamenter Asamblesi faaliyetlerini; bağımsızlık, egemenlik, toprak bütünlüğü ve devlet sınırlarının ihlal edilmezliği, eşitlik, birbirinin iç işlerine karışmama ilkelerine saygı duyulması, zor kullanmaktan ve zor kullanılması ile tehdit, ekonomik ve başka baskı yöntemlerinden imtina temelinde, devletlerin siyasi ve ekonomik güvenliğinin güçlendirilmesi, doğal kaynakları tam ve verimli kullanmak yoluyla halkların refahının yükseltilmesi, ulusal ekonomilerin dinamik geliştirilmesi, parlamento diplomasisi alanında yeni başarılara imza atılması, bölge ve diğer uluslararası camianın üyesi olan ülkelerin parlamentoları ve diğer uluslararası örgütler ile yeni ilişkilerin kurulması ve mevcut ilişkilerin geliştirilmesi esasında yürütmektedir.

Genel Kurul Toplantıları

1. Genel Kurul: 29 Eylül 2009'da Azerbaycan-Bakü'de yapılmıştır.
2. Genel Kurul: 28 Nisan 2011'de Kazakistan-Nur-Sultan'da yapılmıştır.
3. Genel Kurul: 15 Haziran 2012'de Kırgızistan-Bişkek'te yapılmıştır.
4. Genel Kurul: 12 Haziran 2013'te Türkiye-Ankara'da yapılmıştır.
5. Genel Kurul: 13 Haziran 2014'te Azerbaycan-Bakü'de yapılmıştır.
6. Genel Kurul: 6 Aralık 2015'te Kazakistan-Nur-Sultan'da yapılmıştır.
7. Genel Kurul: 8 Aralık 2017'de Kırgızistan-Bişkek'te yapılmıştır.

Daimi Komisyonlar

Çevre ve Doğal Kaynaklar Daimi Komisyonu
Sosyal, Kültürel ve İnsani Konularda Daimi Komisyonu
Ekonomik İş Birliği Daimi Komisyonu
Hukuk İşleri ve Uluslararası İlişkiler Daimi Komisyonu

Üye ülkeler

Ülke	Nüfus (2018)	Alan (km²)	GSYİH (nominal) (2018)	Kişi başına GSYİH (nominal) (2018)	Öngörülen Kişi başına GSYİH (nominal) (2019)
Azerbaycan	9,898,085	86,600	$39,207 milyar	$4,097	$11,674
Kazakistan	18,272,400	2,724,900	$179 milyar	$9,709	$20,609
Kırgızistan	6,309,300	199,900	$7,061 milyar	$1,139	$1,898
Türkiye	80,810,525	783,562	$909 milyar	$11,114	$13,301
Türk Keneşi	115,290,031	3,794,962	$1,134,268 milyar	$6,514	$13,718

Gözlemci ülkeler

Ülke	Nüfus (2018)	Alan (km²)	GSYİH (nominal) (2018)	Kişi başına GSYİH (nominal) (2018)
Macaristan	9,771,000	93,030	$163,541 milyar	$16,723
Toplam	9,771,000	93,030	$163,541 milyar	$16,723

Olası gelecek üye ülkeler

Ülke	Nüfus (2018)	Alan (km²)	GSYİH (nominal) (2018)	Kişi başına GSYİH (nominal) (2018)
Özbekistan	32,653,900	447,400	$71,824 milyar	$2,238
Kuzey Kıbrıs	335,455	3,355	$4,032 milyar	$15,109
Türkmenistan	5,851,466	488,100	$42,355 milyar	$7,645
Toplam	38,840,821	938,855	$114,582 milyar	$8,330