Iris
| Süsen | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||
| Iris × germanica | |||||||||||||
Iris, Iridaceae ailesinden süsen olarak bilinen bir çiçekli bitki cinsidir. Rizomlu ya da soğanlı bitkilerdir. Yapraklar çoğunlukla tabandadır ve düzdür. Çiçekler tek ya da birkaç çiçekli salkımlar halindedir.[3] 260 ila 300 arası tür ihtiva etmekte olup, bunlardan 51 adeti Türkiye'de de yayılış göstermektedir.[4][5]
Dağılım
Neredeyse tüm türler Kuzey yarımkürede dağılım göstermekte olup; Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'da görülürler. Cinse bağlı türlerin habitat tercihleri hayli değişkendir, yarı çöl, kayalık, dağlık, çayır, yamaç, bataklık, sulak alanların kenarlarında bulunurlar.[6]
Etimoloji
Yunanca ἶρις (gökkuşağı) anlamına gelir. Adını Yunan mitolojisindeki İris'ten almıştır.[7]
Bağlı alt cinsler
- Iris subg. Iris
- Iris subg. Limniris
- Iris subg. Xiphium
- Iris subg. Nepalensis
- Iris subg. Scorpiris
- Iris subg. Hermodactyloides
Türkiye'deki taksonlar
- Iris albicans (aksüsen)
- Iris aphylla (taş süseni)
- Iris aschersonii (ova süseni) endemik
- Iris atropatana (kars navruzu)
- Iris aucheri (kaya navruzu)
- Iris bakeriana (keçi navruzu)
- Iris barnumiae (van kurtkulağı)
- Iris caucasica (kaf navruzu)
- Iris danfordiae (sarı navruz) endemik
- Iris elegantissima (alaca kurtkulağı)
- Iris farashae (kır navruzu) endemik
- Iris foetidissima (kokar süsen)
- Iris galatica (kaba navruz) endemik
- Iris gatesii sason]] (kurtkulağı)
- Iris histrio (sultan navruz)
- Iris histrioides (amasya navruzu) endemik
- Iris junonia (toros süseni) endemik
- Iris kerneriana (çalı süseni) endemik
- Iris kirkwoodiae (maraş kurtkulağı)
- Iris lazica (laz süseni)
- Iris lycotis (kurtkulağı)
- Iris masia (dikenlisüsen)
- Iris masia subsp. dumaniana (yatak süseni) endemik
- Iris nectarifera subsp. mardinensis (ballı kurtkulağı) endemik
- Iris nectarifera subsp. nectarifera (ballı kurtkulağı) endemik
- Iris nezahatiae (mavruzo) endemik
- Iris orientalis (ankara süseni)
- Iris pamphylica (akseki navruzu) endemik
- Iris paradoxa (hoş kurtkulağı)
- Iris persica (buzala)
- Iris peshmeniana (peşmen navruzu) endemik
- Iris pseudacorus (batak süseni)
- Iris pseudocaucasica (van navruzu)
- Iris pumila (meşe süseni)
- Iris purpureobractea (mor süsen) endemik
- Iris reticulata (kara körpeze)
- Iris reticulata subsp. kurdica (kara körpeze) endemik
- Iris sari (ana kurtkulağı) endemik
- Iris schachtii (kır süseni) endemik
- Iris sibirica (çayır süseni)
- Iris sintenisii (çatal süsen)
- Iris sophenensis (pirpizek) endemik
- Iris sprengeri (benli kurtkulağı) endemik
- Iris spuria subsp. musulmanica (yayla süseni)
- Iris stenophylla subsp. margaretiae (ak navruz) endemik
- Iris stenophylla subsp. stenophylla (gök navruz) endemik
- Iris suaveolens (bodur süsen)
- Iris taochia (tortum süseni) endemik
- Iris tuberosa (karakulak süseni)
- Iris unguicularis (çalı navruzu)
- Iris urmiensis (sarı kurtkulağı)
- Iris xanthospuria (sarı süsen) endemik
- Iris zagrica (bilbilazek)
- Iris × germanica (göksüsen)[8]
Kaynakça
- ^ Species Plantarum 1: 38. 1753
- ^ Species Plantarum 1: 38. 1753.
- ^ "Iris". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020.
- ^ "WCSP: Iris". World Checklist of Selected Plant Families. Erişim tarihi: 2 Haziran 2014.
- ^ "Iris". Pacific Bulb Society. 26 Kasım 2011. 26 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2012.
- ^ Rina Kamenetsky; Hiroshi Okubo, (Ed.) (2012). "Iridaceae". Ornamental Geophytes: From Basic Science to Sustainable Production. CRC Press. s. 24. ISBN 978-1-4398-4924-8.
- ^ Manning, John; Goldblatt, Peter (2008). The Iris Family: Natural History & Classification. Portland, Oregon: Timber Press. ss. 200-204. ISBN 978-0-88192-897-6.
- ^ "Bizim Bitkiler". 10 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2020.
Wikimedia Commons'ta Iris ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
