Sızır, Gemerek
 | |
 | |
| Adres | Sivas Türkiye |
|---|---|
| Koordinatlar | 39°18′52″K 35°57′00″D / 39.31444°K 35.95000°D |
| Resmî site | |
 |
Sızır Sivas'ın Gemerek İlçesine bağlı, 1954 yılında mevcut statüsünü almış bir kasabadır.
Coğrafya
Sivas İline 130 km, Kayseri iline 100 km, Gemerek İlçesine 22 km. mesafededir. Eskiden Şarkışla İlçesine bağlı bir köy iken 1954 yılında Gemerek'e bağlı bir kasaba haline gelmiştir. Çevresinde Dendil, Eğerci, Eşikli ve İnkışla köyleri bulunmaktadır.
Kasaba tamamen karasal iklimin etkisi altındadır. Kışları soğuk ve karlı, yazları sıcak ve kuraktır. Azami sıcaklık 40 °C, asgari sıcaklık -34,4 °C olarak ölçüşmüştür. Yılın 125 ila 145 gününde don olayı görülür. Kasabanın kuzey batısı çam ormanlarıyla kaplı olup bu bölgede çokça yayla bulunur (12 tane). Bunlardan bazıları; Kaymaklık, Tağalti (Celalgilin oba/Pekerlerin obası), Kısıkyurt, Püsküllü Oluk obası, Hamdigilin oba, Satalan (Tosunun obası), Yusufalinin oba, Eyüpgilin oba, Gevreklerin oba, Arpa Tarlası ve Karamıklı obalarıdır. Bu yaylalarda geçmişe nazaran yoğunluk yüksek oranda azalsa da yılın 6-7 ayı yaşam vardır. Ayrıca kimilerinde kanalizasyon ve şebeke suyu da bulunmaktadır.
Sızır Çağlayanı
Sızır beldesine yaklaşık 1 km mesafededir. Çat Ormanları içerisinde, Göksu Çayı üzerinde yer almaktadır. Yörede en sık ziyaret edilen gezi ve dinlenme alanlarından birisidir. Doğa yürüyüşü için uygun bir çevre alanı vardır. Çağlayanın yer aldığı alanın içerisinde çay bahçesi ve alabalık restoranı bulunmaktadır.[1]
Tarihçe
Hititler ve Medler döneminde “Sizan” ve “Sizirnos” gibi Sızır adını çağrıştıran ve bugün de henüz kesin yeri saptanamamakla beraber Kızılırmak civarında olduğu kaynaklarda belirtilen yerleşim yerleri mevcuttur.
Sızır, Romalılar zamanında Horzurum şehri kalıntıları üzerine kurulmuş, İmparator Sezar (Ceasar) tarafından doğu seferleri sırasında stratejik açıdan en güvenilir mekanlardan biri (dört tarafı suyla çevrili) olması nedeniyle dinlenmek ve konaklamak için tercih edilmiştir. Merkezde bulunan kale Sezar tarafından savunma ve barınma amacı ile kullanılmıştır. Bir görüşe göre yörenin ismi de "Sezar" sözcüğünden kaynaklanmaktadır.
Kanunui Sultan Süleyman'ın Nahcivan seferi sırasında bu bölgede konakladığı mevcut kitabe ve mezar taşlarından anlaşılmaktadır.
1500'lü yıllarda Bozok (Yozgat) Sancağının Emlak Nahiyesine bağlı olan Birhan(Burhan), Denden (Dendil) gibi yerlerin de adının geçtiği kaynakta “Hızır Bey” olarak geçtiği görülmektedir.[2]
Tarihteki Şehitler
Türk Tarihinin önemli kesitlerinden olan I. Dünya ve Kurtuluş Savaşlarında şehit olan binlerce Türk insanından, kayıtlarda iki Sızırlı’nın adına rastlamaktadır
- “I.Dünya Savaşı’nda Şark (Kafkas) Cephesinde K.K.K.lığı bünyesinde 10. Kolordu 90.Alay, 2.Tb.1.Bl.de Kürtoğullarından Musa Oğlu Turan, Rütbesi Er, Doğum Yılı, 1311 (1895), Bucak Merkez, Sızır B.Ölüm Tarihi, 15-4-1915 Ölüm yeri, Karahisar-ı Şarki Kalesinde vaki olan baskın. Askerlik Şubesi, Şarkışla.”
- “Kurtuluş Savaşında Batı Cephesinde K.K.K.lığı 11. Fırka (Tugay) 71. Alay 3.Tb. 10.Bl.te görev yapmış olan Himmetoğullarından Halil İbrahim Oğlu Ali, Doğum Yılı, 1310 (1894) ilçesi Gemerek, Sızır B. Ölüm Tarihi 15-3-1921, Ölüm Yeri, II. İnönü Savaşı, Askerlik Şubesi, Şarkışla.”[3]
Kalıntılar
Eskiköy Ören Yeri
Sızır kasabasının güneydoğu girişinde "Eskiköy" adıyla anılan mevkidedir. Elde edilen buluntular bu bölgenin çok eski bir yerleşim merkezi olduğunu göstermektedir. Kayalık ve yeşil bir alan içerisinde bulunan bu bölgede birçok mağara vardır. Bölgenin doğusunda bulunan çağarşak mevkiinde yüze yakın mağara bulunmaktadır. Bunlardan bazıları çeşitli nedenlerden dolayı tahrip olmuştur. Eskiköy'de Necip'in İni adıyla anılan mağara yeraltı şehrini andırmaktadır. 25–30 m'ye kadar içerisine girilebilmekte ve içeride odalara ayrılmaktadır. Yine bu bölgenin güneydoğusunda bulunan Köşkbaşı adıyla anilan yerde bir Köşk bulunduğu, burada bulunan arkeolojik kalıntılardan anlaşılmaktadır. Maalesef bu kalıntılar zaman içerisinde bilinçsizce halk tarafından çeşitli yerlerde kullanılarak tahrip edilmiştir. Sızır'da bu ören yerlerinden başka; Karacaören ve Dendeliz ören yeri ile kasabanın kuzeybatısında ormanlık bir alan içerisinde bulunan Çatalsay mevkiinde de bir su sarnıcı kalıntısı bulunmaktadır. Bütün bu kalıntılardan Sizir'in Roma ve Bizans döneminde yerlesim merkezi olduğu sanılmaktadır. Eskiköy mevkiinde halen Roma ve Etilere ait mezar ve lahitler bulunmaktadır.
Sızır Kalesi
Sızır kasabasının şu andaki yerleşim merkezi olup, görünen kalıntı yoktur. Kasabanın merkezinde bulunan Höyüğün çevresinin çok önceleri su ile çevrili olduğu, zamanla suların çeşitli tabii nedenlerden çekildiği ve Roma Kralı Sezar zamanında buraya bir kale yapıldığı tahmin edilmekte, bundan dolayı Sızır'in adının Sezar'dan geldiği söylenmektedir. Kale üzerinde bulunan mahalle şimdi Kalebaşı mahallesi olarak anılmaktadır. Merkezde bulunan kale Sezar tarafından savunma ve barınma amacı ile kullanılmıştır.
Diğer bir rivayete göre de bu bölgede fazla suyun sızması sonucu önceleri Sızar diye anıldığı sonradan Sızır'a dönüştürüldüğü ifade edilmektedir.
Nüfus
5 muhtarlık bulunmaktadır.
| # | Muhtarlık |
|---|---|
| 1 | Köprübaşı Mahallesi Muhtarlığı |
| 2 | Subaşı Mahallesi Muhtarlığı |
| 3 | Kalebaşı Mahallesi Muhtarlığı |
| 4 | Yeni Mahalle Muhtarlığı |
| 5 | Arpaözü Köyü Muhtarlığı |
Yıllara göre sayım
1935-2015 yılları arasında yapılan nüfus sayımları da listelendiği şekildedir.
| Yıl | Sayım |
|---|---|
| 2015 | 3500 |
| 2000 | 9145 |
| 1995 | 7388 |
| 1990 | 5096 |
| 1985 | 4731 |
| 1980 | 4441 |
| 1970 | 4343 |
| 1965 | 3779 |
| 1960 | 3554 |
| 1955 | 3155 |
| 1950 | 2642 |
| 1945 | 2346 |
| 1940 | 2308 |
| 1935 | 2069 |
Dipnotlar
- ^ "Sızır Çağlayanı (Sivas Gemerek)". sivas.bel.tr. 2 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
- ^ Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşiv Daire Başkanlığı Yayınları; Yayın No:40, Defter-i Hakani Dizisi IV. 998 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Diyar-ı Bekr ve Arab ve Zü’l Kadiriyye Defteri (937/1530) II. Ankara.1999.s.87-96,144,174,148 vd.
- ^ M.S.B. Yayınları; Şehitlerimiz, Ankara, 1998. s. 430-457.
Dış bağlantılar
- Türkiye Kültür Portalı, Sızır Şelalesi - Sivas3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- SİVAS TESCİLLİ TABİAT VARLIKLARI, Gemerek İlçesi Sızır Şelalesi17 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sivas Valiliği, Sızır Şelalesi11 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sizir.com27 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sızır Belediyesi2 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Fotoğraflar
-
Sızır bölgesindeki mağaralar -
Sızır bölgesindeki mağaralar -
Sızır Çağlayanı (tam görünüm)
.jpg)
.jpg)
.jpg)