Şevki Bektöre
| Şevki Bektöre Şevqiy Bektöre | |
|---|---|
| Doğum | 1888 Kavlaklar, Dobruca, Romanya |
| Ölüm | 18 Aralık 1961 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Şair, eğitimci, akademisyen, aktivist |
| Dil | Kırım Tatarcası |
| Milliyet | Kırım Tatarı |
| Dönem | 20. yüzyıl |
| Evlilikler | Hamide Bektöre |
Şevki Bektöre (Kırım Tatarcası: Şevqiy Bektöre Шевкъий Бектёре), Kırım Tatarı asıllı şair, eğitimci, akademisyen ve aktivist.[1]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Şevki Bektöre, 1888 yılında Kırım Tatarı bir ailenin ikinci kuşak bireyi olarak Romanya'nın Dobruca bölgesindeki Kavlaklar (günümüzdeki ismiyle Chirnogeni'ye bağlı) köyünde doğdu. Henüz 5 yaşındayken ailesiyle Türkiye'ye göç ederek, Eskişehir'in Sivrihisar ilçesinin Karakaya köyüne taşındılar. İlkokulu Eskişehir'de bitirdikten sonra geldiği İstanbul'da birçok Kırım Tatarı ile tanıştı. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde eğitim gördü. Burada tanıdığı Kırım Tatarları aracılığıyla katıldığı Kırım Tatar Talebe Cemiyeti'nin aktif bir üyesi oldu.[2]
Tutuklanması[değiştir | kaynağı değiştir]
Bektöre, Kırım Tatarları için özel olarak düzenlenmiş ilk Arap kökenli alfabe taslağını hazırladı ve Kırım Tatarcası ve Türkmence ders kitaplarını yazdı. Kırım, Kafkasya ve Orta Asya'da Türkmenistan SSC'nde görev yapmış olan Bektöre 18 Mart 1932 tarihinde “Gizli Türkmen Millî Örgütü'ne üye olmak” suçlamasıyla tutuklandı. KGB'nin öncülü olan NKVD'nin Devlet Siyasi Direktörlüğü (OGPU) birimi tarafından tutuklandı. 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve Özbekistan'daki tarım çalışma kamplarına, önce Zarafşan'a, sonra Taşkent yakınlarındaki Zengi-Ata'ya gönderildi. Yetişkin hayatının büyük bölümünü Josef Stalin döneminin gulaglarında geçirdi. 1948'deki savaştan sonra serbest bırakılmış görünse de, Özbekistan'ın Yangiyul şehrinde yerleşti ve pasaport talebi için yetkililere mektup yazmaya başladı. 17 Aralık 1948'de Sibirya'nın Krasnoyarsk kentinin kuzeyindeki Yenisey Nehri üzerinde Bolşaya Murta kasabasına hayatını sürdürürken "tehlikeli bir insan olmak" suçundan sorumlu tutuldu. Burada bir tuğla kooperatifinde bekçi olarak çalıştı. Daha sonra atları ve inekleri gütmeye başladı ve sepet dokumacılığı yaptı.[1]
Serbest kalışı[değiştir | kaynağı değiştir]
Stalin'in ölümünden sonraki görece yumuşama döneminde, 1957 yılında Kruşçev tarafından afla serbest bırakıldı ve ailesinin bulunduğu Türkiye'ye göç edebildi. 1960 yılında Türkiye'deki Kırım Tatar Millî Hareketi başkanı seçildi.[3]
Ölümü ve anıları[değiştir | kaynağı değiştir]
Bektöre, 18 Aralık 1961 tarihinde İstanbul'da hayatını kaybetti. Cenazesi Edirnekapı'ya gömüldü.
Eserleri Saadet Bektöre tarafından kaydedilmiş ve Eroğlu Matbaası tarafından 1965 yılında "Volga Kızıl Akarken" başlığı ile yayınlanmıştır.[3][4]
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
| 1917 | Debut poem Şilem, Türk Yurdu dergisi, Türkiye |
| 1918-1919 | Şar-şur dergisi. Kurî Ózen, Kırım. |
| 1920 | Ergenekon (şiir seçkisi), Akmescit (Simferopol), Kırım. |
| 1923 | Tatarca sarf ve nahib (Tatar Grameri). Totay-Kóy, Kırım |
| 1925 | Tatar alfabesi, Akmescit (Simferopol), Kırım. |
| 1927 | Türkmen Dili, Aşkabat, Türkmenistan. |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Anaurt. "Шевкъий Бекторе". anaurt (Kırım Tatarcası). anaurt.com. 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2017.
- ^ Allworth, Edward A. (1998). The Tatars of Crimea: Return to the Homeland : Studies and Documents. Duke University Press. s. 343. ISBN 9780822319948. 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2018.
- ^ a b Sakarya, Ercan. "Gurbet mektupları". Kalgay, 30. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2017.
- ^ Bektöre, Saadet (1965). Volga kızıl akarken. Ankara: Eroğlu Matbaası.
